Ik heb toegezegd de verschillende vragen uit te zoeken en te kijken in hoeverre het aanleiding zal geven tot aanpassing van het archeologiebeleid.

Transcriptie

1 Notitie Archeologie Aan: Van: Wethouder Buiting Natascha Bakker Datum: 23 juli 2012 Over: Archeologie n.a.v. overleg met dhr. B. Vergoossen (LLTB) Verslag Op 26 juni 2012 heb ik met dhr. Vergoossen gesproken. De volgende punten zijn daarbij aan bod gekomen. 1) Onderzoeksplicht bepaalde teelten. De LLTB is van mening dat deze niet anders moeten worden behandeld dan andere teelten. Dhr. B. Vergoossen verzoekt dit te vergelijken met andere gemeentes. Dit betekent dus dat wat hem betreft, de onderzoeksplicht eruit moet. Er dient meer interpretatieruimte te komen. 2) Verstoringsdiepte. In Gennep wordt 50 cm gehanteerd, en wij 40 cm. Waarom dit verschil? Wel is de LLTB eens met dat 40 cm voldoende is voor reguliere werkzaamheden, maar hoe meer, hoe beter. 3) Hoe toon je aan dat agrarische grond verstoord is? Zijn voorstel is om hier praktisch mee om te gaan door gebruik te maken van amateurarcheologen. Dit kan dan dienen als tussenstap. Hiermee creëer je goodwill en draagvlak. 4) Bestaande bouwvlakken vrijstellen van archeologisch onderzoek. 5) Aan deze kant van de Maas is de archeologische verwachting hoger dan aan Brabantse zijde. Waarom is dat? 6) Dhr. Vergoossen attendeerde ons erop dat de LLTB, LTO-Noord en ZLTO een onderzoek verrichten naar de mogelijkheid om reëlere archeologische waarden- en verwachtingenkaarten op te stellen, ter vermindering van de onderzoekslasten voor het (agrarisch) bedrijfsleven. Hiervoor worden gemeenten gezocht die willen meedoen. Wellicht is het ook interessant voor ons, de gemeente Bergen. Ik heb toegezegd de verschillende vragen uit te zoeken en te kijken in hoeverre het aanleiding zal geven tot aanpassing van het archeologiebeleid. Samenvatting van reactie op bovenstaande vragen 1) Kijkend naar jurisprudentie, de wet en beleid van andere gemeentes dan is het opnemen van bepaalde teelten gerechtvaardigd. Wij zijn echter bereid om de specifieke benoeming van graszodenteelt en siergewassenteelt te verwijderen uit de ontwerpplanregels en in het archeologiebeleid. 2) De 40 cm zullen wij handhaven. Deze diepte is prima voor de reguliere werkzaamheden en wordt algemeen toegepast in Nederland. 3) Het voorstel tot het op praktische wijze aantonen van verstoring biedt mogelijkheden. We zullen dit nader gaan uitwerken en opnemen in het beleid. 4) Het vrijstellen van bestaande bouwvlakken van archeologisch onderzoek is niet mogelijk, hierover is al veel jurisprudentie beschikbaar. 5) Dat heeft verschillende redenen. Eén van de redenen is dat de grond aan de Bergense kant hoger en droger gelegen is waardoor het ook aantrekkelijker was voor bewoning. 6) Er is een gesprek geweest met dhr. Breimer. We hebben aangegeven geïnteresseerd te zijn in deelname aan het pilot project. 99-3

2 Uitvoerige Reactie Ter inleiding In Nederland kennen wij de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB). Dit is een netwerkorganisatie die alle spelers (bedrijfsleven en overheid) bij elkaar brengt om samen de kwaliteit van de uitvoering van archeologie en het (water-)bodembeheer te verbeteren. Hiertoe worden o.a. kwaliteitsrichtlijnen opgesteld. De SIKB heeft ook een Model ontwikkeld voor bestemmingsplanvoorschriften. Dit model is vergeleken met de voorbeeldregels zoals in ons archeologiebeleid opgenomen. De inhoud komt grotendeels met elkaar overeen. De bewoording is soms anders en in ons exemplaar zijn wij uitvoeriger. Er zijn geen essentiële verschillen. In het kader van het bestemmingsplan Buitengebied is ervoor gekozen een gemeentelijke archeologiebeleid te formuleren dat vele malen soepeler is dan het anders geldende Rijksbeleid. Zonder gemeentelijk beleid dient een ieder rekening te houden met archeologie bij elke bodemingreep groter dan 100 m² ongeacht de verstoringsdiepte en archeologische verwachting. Zolang wij niet over archeologiebeleid beschikken, is de (ongeschreven) regel dat wanneer een ontwikkeling plaatsvindt in een zone met een middelhoge of hoge archeologische verwachting er eerst een deskundigen advies wordt ingewonnen met mogelijk een archeologisch onderzoek voordat het gebied voor het aspect archeologie kan worden vrijgegeven. Voor het provinciale aandachtsgebied (zone langs de Maas) zou -bij afwezigheid van een eigen gemeentelijk beleid- het provinciale archeologiebeleid bindend zijn. Dit beleid is: 1. Diepte-ondergrens van 30 cm beneden maaiveld 2. Oppervlakte-ondergrenzen (let wel: deze oppervlaktes gelden voor plangebied en niet voor verstoringsgebied. Het Rijk en gemeentelijke concept-beleidsnota archeologie gaat uit van de verstoringsoppervlakte): o Hoge verwachting: m² o Middelhoge verwachting: m² o Lage verwachting: m² 3. Ongeacht de diepte of oppervlakte: altijd onderzoek als op minder dan 50 m een archeologische vindplaats ligt. 1) Onderzoeksplicht bepaalde teelten laten vallen Monumentenwet & Wet ruimtelijke ordening In de Monumentenwet zijn in hoofdstuk 5 de regels opgenomen ten aanzien van de Archeologische monumentenzorg. Het betreffen regels voor onder andere de aanlegvergunning (tegenwoordig de omgevingsvergunning voor het aanleggen van werken), bestemmingsplanvoorschriften en archeologische waarden. De onderzoeksplicht zoals in het archeologiebeleid is opgenomen en is doorvertaald in een voorbeeldset planregels voor het bestemmingsplan is gekoppeld aan de wettelijke bepaling dat het verboden is zonder omgevingsvergunning een project uit te voeren voor zover dat geheel of gedeeltelijk bestaat uit het uitvoeren van een werk, geen bouwwerk zijnde, of van werkzaamheden, in gevallen waarin dat bij een bestemmingsplan, beheersverordening, exploitatieplan of voorbereidingsbesluit is bepaald (artikel 2 lid 1b Wabo). Over de voormalige aanlegvergunning is veel jurisprudentie verschenen waarin duidelijk is geworden wat er onder valt. De voormalige Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek heeft in 2003 een document uitgebracht dat ingaat op wat onder deze werkzaamheden wordt verstaan. Onder werken en werkzaamheden als bedoeld in artikel 2 lid 1b Wabo vallen vooral veranderingen in de oppervlaktestructuur van een terrein, zoals het egaliseren, het ophogen of afgraven van grond, het rooien, vellen of beschadigen van houtopstanden, het ontginnen, het aanbrengen van erfverhardingen en de aanleg of het verharden van wegen, het aanbrengen of ingraven van leidingen, het bebossen van gronden, het graven of dempen van greppels of sloten, of het op andere wijze verlagen of verhogen van het grondwaterpeil. Ook bouwwerkzaamheden, zoals het bouwrijp maken van een gebied of het aanbrengen van funderingen, en typisch agrarische werkzaamheden, zoals het omzetten van bouwland in grasland of omgekeerd, het /9

3 maaien of scheuren van grasland, de teelt van snijmaïs, bloembollen of asperges, boomteelt, ploegen of spitten, het gebruik en de opslag van organische mest, het gebruik van kunstmest en van chemische bestrijdingsmiddelen, kunnen vallen onder werken en werkzaamheden a ls bedoeld in artikel 2 lid 1b Wabo. (Bron: Archeologie en bestemmingsplannen, Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, 2003). De grondslag voor deze onderzoeksplicht wordt dus gevonden in de Monumentenwet en de Wet ruimtelijke ordening (Wro). In de loop der jaren is dit in de praktijk en aan de hand van jurisprudentie nader uitgewerkt m.b.t. de archeologische waarden. In de afgelopen 2 à 3 jaar is voortschrijdend inzicht ontstaan over de effecten van bepaalde agrarische teelten op de archeologische waarden, het blijkt schadelijker dan in eerste instantie werd gedacht. Daardoor maken steeds meer gemeentes de keus om deze teelten specifiek te benoemen. Dit betekent dus dat in archeologisch beleid voor deze teelten vaak niet expliciet benoemd worden, in recenter beleid echter steeds vaker. Andere gemeenten Het bureau ArchAeO heeft voor ons het archeologiebeleid opgesteld. Dit beleid is in hoofdlijnen ook opgesteld voor andere gemeenten en gaat uit van dezelfde basisprincipes, zoals een di epteondergrens van 40 cm maar ook specifieke bepalingen over de bomen- en graszodenteelt. Diverse gemeentes vertalen dit beleid ook door in hun bestemmingsplan waarbij zij gebruik maken van de voorbeeldregels die zijn opgenomen in het archeologiebeleid. Recentelijk nog de Gemeente Someren. Hun Archeologiebeleid is in 2011 opgesteld door ArchAeO en doorvertaald in hun bestemmingsplan Buitengebied dat op 29 juni 2011 is vastgesteld door de gemeenteraad. Dit geldt o.a. ook voor de gemeenten Weert, Nederweert en Grave. De gemeentes Geldrop-Mierlo en Valkenswaard hebben gebruik gemaakt van het bureau SRE- Milieudienst voor het opstellen van hun archeologiebeleid. Ook zij hebben dezelfde specifieke regeling ten aanzien van de boomteelt en graszodenteelt, welke ook is doorvertaald in hun bestemmingsplannen. Er zijn ook genoeg gemeenten die de graszodenteelt niet benoemen, standaard is wel een bepaling voor bomen ten behoeve van boomkwekerij / diepwortelende beplanting. In het bestemmingsplan Buitengebied van de gemeente Venray (2010 vastgesteld door de gemeenteraad) is een aanlegvergunningstelsel opgenomen waarbij het o.a. verboden is om gewassen of jonge bomen ten behoeve van boomkwekerij of sierteelt te planten. Jurisprudentie In uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State zoals: ABRvS 26 april 2006, nr /1, Coevorden/bestemmingsplan 'Buitengebied Dalen', ABRvS 28 februari 2007, nr /1, Neder-Betuwe/bestemmingsplan 'Buitengebied Echteld 2004' en ABRvS 23 mei 2007, nr /1, Tiel/bestemmingsplan 'Buitengebied Gemeente Tiel' is overwogen dat zonder nader onderzoek niet kan worden uitgesloten dat daadwerkelijk archeologische waarden voorkomen in gebieden die op de IKAW de aanduiding "hoge trefkans" en "middelhoge trefkans" hebben. Verder acht de Afdeling het in de genoemde uitspraken aannemelijk dat bodemkundige bewerkingen zoals ontginnen, ophogen, egaliseren, diepploegen, diepwoelen, verschralen, aanleggen en intensiveren van drainage, alsmede het bodemverlagen en afgraven het bodemarchief onherstelbaar kunnen beschadigen waardoor de daarin opgeslagen informatie verloren kan gaan. Bescherming van de verwachtingswaarden is volgens de Afdeling dan ook noodzakelijk. In de uitspraak inzake het bestemmingsplan "Buitengebied Dalen" van de gemeente Coevorden oordeelde de Afdeling dat de mogelijk aanwezige archeologische waarden een voldoende rechtvaardiging vormen voor het standpunt dat een aanlegvergunningenstelsel voor de bescherming daarvan tegen bodembewerkingen is aangewezen. In de uitspraak inzake bestemmingsplan 'Buitengebied Echteld 2004' van de gemeente Neder-Betuwe is de Afdeling van oordeel dat een aanlegvergunningenstelsel ter bescherming van de archeologische verwachtingswaarden geen onevenredige belemmering zal vormen voor de agrarische bedrijfsvoering, aangezien werken of werkzaamheden ten behoeve van normaal onderhoud, beheer of herstel van functies daarin doorgaans van de vergunningplicht zijn uitgesloten. Met de enkele stelling dat onderzoek naar de archeologische waarden zeer kostbaar is, heeft het /9

4 gemeentebestuur volgens de Afdeling in de uitspraak inzake bestemmingsplan 'Buitengebied Echteld 2004' van de gemeente Neder-Betuwe niet aannemelijk gemaakt dat die kosten zodanig zijn dat verweerder hieraan in redelijkheid groot gewicht had moeten hechten. Ook in uitspraken uit 2009 en 2010 (zaak nr /1 - bestemmingsplan "Landelijk Gebied Westvoorne" (gemeente Westvoorne) en /1/R1 - bestemmingsplan "Buitengebied Jacobswoude (gemeente Kaag en Braassem)) is overwogen dat het gemeentebestuur de plicht heeft zich voldoende te informeren omtrent de archeologische situatie in een gebied alvorens bij een plan uitvoerbare bestemmingen kunnen worden aangewezen en concrete bouwvoorschriften voor die bestemmingen kunnen worden vastgesteld.. Recentelijk (20 juni 2012) heeft de Raad van State uitspraak gedaan inzake een procedure rondom het bestemmingsplan Buitengebied Wouw van de gemeente Roosendaal (LJN:BW8882). De ZTLO had beroep aangetekend tegen de dubbelbestemming Waarde- Archeologie met bijbehorende voorschriften omdat volgens hen de raad onvoldoende had onderbouwd dat de dubbelbestemming nodig is, te meer nu er ten gevolge van de dubbelbestemming verplichtingen zijn opgelegd en kosten moeten worden gemaakt bij activiteiten op met name agrarische percelen. ZLTO betoogt dat de percelen in de boomteelt in de recente jaren zijn gebruikt voor deze productie en de bodem is geroerd. Ook andere agrarische gronden zijn in de afgelopen decennia op een grotere diepte dan 0,4 m geroerd door drainage aanleg, diepwoelen, cultivatoren en kavelinrichtingswerken. De ZLTO verzoekt daarom het aanlegvergunningstelsel te vernietigen. In dit aanlegvergunningstelsel is ook de regel opgenomen dat het verboden is om zonder vergunning gras- of akkerland in een teelt om te zetten waarbij grond wordt afgevoerd, waartoe gerekend wordt boomteelt en graszodenteelt. De Afdeling is van oordeel dat de ZTLO niet aannemelijk heeft gemaakt dat ten behoeve van de boomteelt gebruikte percelen en andere agrarische gronden waaraan de dubbelbestemming Waarde-Archeologie is toegekend op een grotere diepte dan 0,4 m zijn geroerd door het uitvoeren van andere werken en/of werkzaamheden dan die bedoeld in de aanlegvergunningstelsel. Tevens geeft de Afdeling aan dat het in overeenstemming met het systeem van de wet is dat de kosten voor onderzoek bij de aanvrager van de aanlegvergunning liggen. Er is niet aannemelijk gemaakt dat het bestemmingsplan een onevenredige financiële last met zich brengt. De gemeenteraad heeft in redelijkheid de dubbelbestemming Waard e- Archeologie aan de percelen kunnen toekennen. Het betoog faalt. Tot slot Feit is natuurlijk dat iedere teelt zijn eigen impact heeft op de bodem. Daarom kunnen niet alle teelten op dezelfde wijze worden behandeld. Als de bodem geroerd wordt, dan moet er afgewogen worden of onderzoek noodzakelijk is, ongeacht de aard van de ingreep. Wetgeving, jurisprudentie en actuele inzichten ondersteunen het beoogde archeologiebeleid. Er is echter ook begrip voor de vraag vanuit de agrariërs. We zijn bereid om wat ruimte te verschaffen, vandaar dat wij in het archeologiebeleid de specifieke bepalingen over graszodenteelt en siergewassenteelt zullen wijzigen, en ook de aanlegvergunningstelsel in de voorbe eldset planregels voor het bestemmingsplan. Als laatste, het archeologiebeleid is van toepassing op nieuwe situaties. Bestaande activiteiten kunnen gewoon blijven doorgaan. Wanneer een nieuwe ontwikkeling komt of de agrarische activiteiten wijzigen, dan kan het noodzakelijk zijn dat er een archeologisch onderzoek moet worden verricht, in combinatie met een vergunning. Dit wordt ondersteund via de systematiek van overgangsrecht. Gebruiksactiviteiten die niet in strijd zijn met het geldende bestemmingsplan mogen worden voortgezet als ze in strijd zijn met het nieuwe bestemmingsplan. Hiertoe wordt beleidsregel 0 opgenomen (zie laatste pagina). 2) Waarom wordt in Gennep 50 cm gehanteerd als diepte-ondergrens en in Bergen 40 cm? Invoeringsvoorstel Wamz in Gennep Hierover is per contact geweest met het archeologisch bureau The Missing Link dat in 2009 een advies heeft uitgebracht in de vorm van een invoeringsvoorstel Wamz (Wet op de /9

5 archeologische monumentenzorg) aan de gemeente Gennep. In dit advies wordt aangereikt op welke wijze de bestemmingsplannen archeo-proof kunnen worden gemaakt. De gemeente Gennep beschikt volgens het bureau dus niet over een archeologisch beleidsnota, wel beschikt de gemeente Gennep over een archeologische beleidskaart. In reactie op mijn vraag over de diepte-ondergrens van 50 cm geven zij aan dat er destijds een discussiemiddag over ondergrenzen is belegd met een aantal partijen, om gezamenlijk tot voor iedereen acceptabele ondergrenzen te komen. De discussie is volgens het bureau echter destijds niet afgerond en inmiddels sterk achterhaald. Door voortschrijdend inzicht zou het bureau het beleid formuleren vanuit het doel en dus op een andere manier realiseren. Het bureau had geadviseerd om de dieptegrenzen op 30 en 40 cm vast te stellen, de gemeente Gennep heeft echter besloten om de door RAAP voorgestelde dieptegrens van 50 cm te hanteren in het buitengebied. Het door The Missing Link opgestelde invoeringsvoorstel houdt met een groot aantal aspecten van beleidsvorming geen rekening, dat paste namelijk niet in hun opdracht. Er is dus destijds geen integraal beleid opgesteld, maar een sectoraal beleidsstuk dat bijvoorbeeld niet ingaat op de financiële uitdagingen voor de gemeente of de ruimtelijke kwaliteit. Archeologiebeleid Bergen In ons archeologiebeleid hanteren wij verschillende categorieën. Hierbij is onderscheid gemaakt in gebieden met een archeologische waarde en gebieden met een archeologische verwachting, daarbinnen is weer sprake van gradaties (zie o.a. het concept archeologische beleidskaart). Gebieden met een archeologische waarde zijn gebieden waar vaststaat dat er archeologische resten aanwezig zijn. In gebieden die aangeduid zijn met een hoge of middelhoge archeologische verwachting is de kans op archeologische resten aanwezig. Door uit te gaan van een differentiatie kan zorgvuldig worden omgegaan met het streven naar het behoud en de bescherming van archeologische waarden in de bodem zoals vastgelegd in de Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz). De onderbouwing van de diepte-ondergrens kan worden teruggevonden in paragraaf 2.3 van het archeologiebeleid. Dat er verschillen tussen gemeentes zijn is inherent aan de decentralisering van het archeologisch belang. Het Rijk heeft beslist dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor archeologische resten en kunnen dus naar hun goeddunken ondergrenzen benoemen. Andere verstoringsdiepte hanteren? De vraag is of we niet een andere verstoringsdiepte zouden moeten hanteren. Bijvoorbeeld 0,5 meter of meer beneden maaiveld. Het antwoord is dat dat niet de voorkeur heeft maar ook dat er (nadelige) consequenties aan verbonden zijn indien een diepere dieptegrens wordt gehanteerd. Archeologische resten zitten doorgaans direct onder de bouwvoor. Meerdere onderzoeken hebben aangetoond dat een normale bouwvoor gemiddeld 30 à 40 cm diep is. Voorgesteld is om de diepste bouwvoor (40 cm) als archeologische dieptegrens te behouden. Een diepere dieptegrens hanteren heeft consequenties: 1. Intacte archeologie wordt altijd aangetast. Je verliest dus per definitie over de gehele gemeente het gros van de archeologische resten. 2. Risico s voor de gemeente vergroten want de kans op toevalsvondsten worden vergroot. De kosten voor onderzoek van toevalsvondsten in vrijgegeven gebieden of bij ingrepen die beneden het beleid blijven zijn te allen tijde voor de gemeente. Door uit te gaan van 40 cm blijven de risico s voor de gemeente laag en is er voldoende ruimte voor de agrariër om de reguliere werkzaamheden te verrichten. Op 15 december 2011 heeft LTO Noord met de provincie Drenthe en Drentse gemeenten een convenant gesloten waarin zij samenwerken om zorgvuldig om te gaan met het archeologisch erfgoed in agrarische gebieden. Er is overeenstemming bereikt over de spelregels rond werkzaamheden op landbouwgrond. Eén van de onderdelen betreft de dieptegrens en vergunningverlening. Er is vastgelegd dat tot normaal landbouwkundig gebruik in relatie tot archeologisch erfgoed behoort grondbewerking tot een diepte van 30 cm onder maaiveld (dit is de gemiddelde bouwvoor). Hieraan mogen niet-bodemkerende werkzaamheden ten behoeve van het verbeteren van de verdichte bodemstructuur (woelen) tot maximaal 10 cm onder de bouwvoor worden toegevoegd /9

6 Conclusie: er is geen aanleiding om de diepte-ondergrens te wijzigen. 3) Hoe kun je aantonen dat je agrarische grond verstoord is? Deze vraag staat in relatie tot de voorbeeld bestemmingsplanregels die in bijlage 5 van het opgestelde archeologiebeleid zijn opgenomen. Er is daarin gesteld dat archeologisch onderzoek niet nodig is indien naar het oordeel van het bevoegd gezag de archeologische waarde van het terrein in andere beschikbare informatie afdoende is vastgesteld. Tevens is opgenomen dat werkzaamheden die vooraf bij het bevoegd gezag zijn gemeld, voorzien van een schriftelijke verklaring met bewijsmateriaal waarbij wordt aangetoond dat de grond reeds dieper is geroerd dan de voorgestelde bewerkingsdiepte en voorzien van een verklaring eventueel geen vergunning nodig hebben. De vraag is dus wat is die beschikbare informatie en bewijsmateriaal en hoe geef je dat vorm? Het gaat om schriftelijke bewijsvoering. Hier een aantal voorbeelden van beschikbare informatie waar aan gedacht kan worden: Eerder verleende vergunningen, ruilverkavelingspapieren, facturen van loonwerkers voor verrichte werkzaamheden zoals bijvoorbeeld diepploegen waarbij het wel duidelijk dient te zijn voor welk perceel het geldt, fotomateriaal, eerder gedane archeologisch onderzoek. Als je hier echter niet over beschikt dan wordt het echter lastig om te onderbouwen dat dit afdoende is vastgesteld. Uiteindelijk is het zo dat een archeologisch onderzoek het meest geschikte instrument is om uitspraken hierover te doen. Feit is dat als eenmaal onderzoek heeft plaatsgevonden, het duidelijk is wat op het desbetreffende perceel kan worden gedaan. Het kan bijvoorbeeld betekenen dat het perceel wordt vrijgegeven of dat de werkzaamheden tot een andere diepte kunnen worden verricht. Alternatief Als gemeente beschikken we nog over een andere mogelijkheid, dit brengt echter wel kosten voor de gemeente met zich mee. De Monumentenwet zegt namelijk niets over het uitvoeren van niet - archeologisch onderzoek. Het is bijvoorbeeld mogelijk om beleid te ontwikkelen (in de vorm van een handleiding en toetsingskader t.b.v. verstoringsbewijs), gekoppeld aan het bestemmingsplan Buitengebied) waarbij vrijwilligers de dikte van het akkerdek mogen meten om daarmee de diepte - ondergrens onderbouwd te verruimen waardoor een initiatiefnemer zonder archeologisch onderzoek zijn / haar initiatief kan ontplooien. Belangrijke vraag is dan wel wie je toelaat om dergelijk onderzoek uit te voeren. Deze vrijwilligers moeten voldoende deskundigheid hebben om alles juist te interpreteren en neer te schrijven zodat dit door de gemeente beoordeeld kan worden (i.h.k.v. aanvraag omgevingsvergunning). Tevens moet de onafhankelijkheid gegarandeerd kunnen worden. Er zijn hier wel kosten aan verbonden (opleiding van vrijwilligers, rapportagekosten, materiaal). Hierover zal dan moeten worden nagedacht. De kosten voor het opstellen van een dergelijke handleiding en toetsingskader zijn: 1.330,00 exclusief btw. De kosten die ontstaan door het uitvoeren van dit voorstel zijn op dit moment niet te begroten en zullen in een later stadium worden uitgewerkt. 4) Bestaande bouwvlakken vrijstellen van archeologisch onderzoek. Dit is niet mogelijk. Alleen wanneer de desbetreffende bouwvlakken zijn onderzocht op archeologische waarden, kunnen ze worden vrijgesteld van archeologisch onderzoek. Dit is verbonden met het zorgvuldigheidsbeginsel. Er zijn inmiddels diverse gerechtelijke uitspraken verschenen die daarover gaan. Zie bijvoorbeeld de uitspraak met zaaknummer /1/R3 van 6 juli De gemeente Asten had in het bestemmingsplan Buitengebied Asten 2008 opgenomen dat voor het oprichten van bouwwerken op gronden die mede bestemd zijn voor de bescherming van de in de gronden aanwezige archeologische waarden, geen ontheffing is vereist, indien en voor zover het een bouwplan betreft gelegen binnen een agrarisch bouwblok. De rechter geeft hierover aan dat de raad zich onvoldoende heeft laten informeren over de archeologische situatie in gronden binnen agrarische bouwblokken met de archeologische /9

7 dubbelbestemming, nu hij geen aanvullend onderzoek heeft gedaan naar de vraag of en de mate waarin archeologische waarden in deze gronden zijn verstoord. Dat de gronden binnen agrarische bouwblokken met de archeologische dubbelbestemming volgens de gemeenteraad reeds zodanig zijn beroerd en veelal verhard zijn dat een verplichting om nader archeologisch onderzoek te verrichten ondoelmatig is en dat de belangen van de betrokken agrariërs daarmee onevenredig worden benadeeld, heeft hij niet aannemelijk gemaakt. Conclusie van de rechter is dat de gemeente in strijd heeft gehandeld met de bij het voorbereiden van een besluit te betrachten zorgvuldigheid. Het beroep is gegrond en het besluit wordt vernietigd. Conclusie: aan dit verzoek wordt geen medewerking verleend. 5) Waarom is aan deze kant van de Maas de archeologische verwachting hoger dan aan Brabantse zijde? Dit heeft verschillende oorzaken. Eén van de redenen is dat de grond aan de Bergense kant hoger en droger gelegen is waardoor het ook aantrekkelijker was voor bewoning. Het kan daarnaast liggen aan de opstellers van de verwachtingskaarten en het door hen gehanteerde verwachtingsmodel. Een andere oorzaak is dat door de jaren heen nieuwe inzichten ontstaan met als resultaat gewijzigde interpretaties. Recente verwachtingskaarten houden rekening met de nieuwste inzichten, oudere kaarten niet. Verder ontwikkelt iedere gemeente een eigen beleid met daarin eigen keuzes, ook dit kan leiden tot verschillen. Dat de archeologische verwachting aan Brabantse zijde lager is dan bij ons, geeft geen aanleiding tot aanpassing van het archeologiebeleid. 6) Pilot project archeologie Dhr. Vergoossen attendeerde ons erop dat de LLTB, LTO-Noord en ZLTO een onderzoek verrichten naar de mogelijkheid om reëlere archeologische waarden- en verwachtingenkaarten op te stellen, ter vermindering van de onderzoekslasten voor het (agrarisch) bedrijfsleven. Hiervoor worden gemeenten gezocht die willen meedoen. Wellicht is het ook interessant voor ons, de gemeente Bergen. Achtergrond project LTO Nederland heeft in 2010 diverse knellende regelgeving voor het agrarisch bedrijfsleven in kaart gebracht. Regelgeving dat die zorgt voor knelpunten voor het bedrijfsleven en verder gaat dan alleen administratieve lasten of nalevingkosten. 38 van deze knelpunten zijn aan het ministerie van EL&I (Economische Zaken, Landbouw & Innovatie) gestuurd. Op 12 juni 2012 is hierover een rapport uitgebracht door EL&I. Eén van de benoemde knelpunten is Archeologie. Het gaat dan om Forse gebieden hoge verwachtingswaarde, principe verstoorder betaalt en aanlegvergunning bij normaal gebruik. Er is afgesproken dat OCW (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) door middel van een financiële bijdrage een pilot van LTO-Nederland ondersteunt waarin onderzocht wordt of landbouwgronden die zeer verstoord zijn, uitgezonderd kunnen worden van archeologisch onderzoek. Het onderzoek De heer Breimer van Adviespraktijk A=M (archeologie, ruimtelijke ordening en cultuurhistorie) heeft informatie verschaft over het onderzoek. Op donderdag 12 juli heeft hij het onderzoek in een gesprek met de Wethouder toegelicht. Centraal staat dat door het inventariseren van kennis bij agrariërs over het (historisch) grondgebruik van hun eigen percelen zou moeten worden geïnventariseerd, getoetst en verwerkt en moeten worden doorvertaald in de bestemmingsplannen. Het inventariseren van de bodemverstoring als gevolg van bepaalde typen grondbewerking en grondgebruik kan dan leiden tot het bijstellen of het laten vervallen van de archeologische verwachting en het opnemen van ruimere vrijstellingsgrenzen. Het onderzoek van LTO-Noord, ZLTO en LLTB is erop gericht een structurele werkwijze te ontwikkelen voor het systematisch verwerven, onderzoeken, registreren en doorvertalen van contra-indicaties in de bestaande archeologische beleidskaarten. Deze /9

8 nieuwe methode zal worden getest in enkele gemeenten die middels een aantal criteria worden geselecteerd. Na evaluatie en eventuele bijstelling kan deze methode landelijk worden toegepast. Er wordt geen archeologisch onderzoek gedaan op de desbetreffende percelen. Wel wordt er onderzoek gedaan tot welke diepte de bodem verstoord is, dit wordt gedaan doormiddel van het graven van kijkgaten van 1,5 tot 2 meter diep. Voor het pilot project is men nog op zoek naar een gemeente waar aspergeteelt plaatsvindt, het gaat dan om bestaande aspergebedden of voormalige aspergeteeltlocaties. Hiervoor heeft men twee gemeentes, waaronder Bergen, op het oog. Zie tevens bijgevoegde notitie over het project. Participeert de gemeente Bergen in dit onderzoek? Tegenover de deelname aan dit pilot-project staat een (minimale) gemeentelijke bijdrage van 5.000,-. Dit bedrag dient uit de Algemene reserves te komen. Conclusie De vragen van de LLTB geven aanleiding tot het deels aanpassen en uitbreiden van de eerder gemaakte beleidskeuzes m.b.t. het archeologiebeleid. Er wordt voorgesteld om op onderdelen een aantal tekstuele aanpassingen te doen, zie voor een voorstel daartoe de volgende pagina. Om de agrariërs tegemoet te komen is het voorstel om beleid te ontwikkelen voor niet-archeologisch onderzoek. Dit kan d.m.v. een handleiding en toetsingskader t.b.v. verstoringsbewijs, dat vervolgens wordt geïntegreerd in het bestemmingsplan. Dit kan eventueel ook onderdeel worden van het archeologiebeleid en als zodanig opgenomen worden in de archeologienota. Het voorstel is om te participeren in het pilot project van de LTO en de resultaten daarvan af te wachten. Indien er informatie uit naar voren komt dat aanleiding geeft tot aanpassing van vastgestelde archeologiebeleid en bestemmingsplan, dan kan dat in de toekomst ten tijde van het actualiseren van het archeologiebeleid en beleidskaart worden meegenomen. Dit betekent dus dat wij niet wachten met het vaststellen van het archeologiebeleid. Verdere procedure Op 15 augustus 2012 wordt het archeologiebeleid behandeld in de Commissie GZ. Vervolgens kan het worden vastgesteld in de gemeenteraadsvergadering van 19 september Na vaststelling van het archeologiebeleid wordt het beleid in het bestemmingsplan Buitengebied en andere Komplannen doorvertaald en worden de planregels overgenomen /9

9 Voorstel tot aanpassing onduidelijke teksten in archeologiebeleid Uit gestelde vragen en gevoerde gesprekken is gebleken dat sommige teksten in het concept archeologiebeleid vragen oproepen. Het voorstel is dan ook om een aantal tekstuele aanpassingen door te voeren in het archeologiebeleid. Samenvatting Toevoegen nieuwe beleidsregel: beleidsregel 0. De gemeente Bergen stelt een eigen archeologiebeleid vast. Dit beleid geldt enkel voor nieuwe initiatieven die een besluit (vergunning, bestemmingsplan, ) van de gemeente Bergen vereisen. Voor activiteiten die reeds vergund zijn, of die conform een vigerend bestemmingsplan zonder archeologisch vooronderzoek toegestaan worden, wijzigt niets. Zodra nieuwe bestemmingsplannen, structuurvisies en andere ruimtelijke plannen opgesteld worden, zal het archeologiebeleid met onderstaande uitgangspunten hierin opgenomen worden. Aanpassen beleidsregel 3. Oude tekst: Daarnaast zijn ingrepen die een geleidelijk negatief effect kunnen hebben op de archeologie in de bodem (zoals boom- of graszodenteelt of het afplaggen van terreinen) maar mogelijk- minder diep reiken dan 0,4 m beneden maaiveld altijd onderzoeksplichtig. Nieuwe tekst: Ingrepen die een geleidelijk negatief effect kunnen hebben op de archeologie in de bodem (zoals laanbomenteelt of het afplaggen van (natuur)terreinen) maar mogelijk minder diep reiken dan 0,4 m beneden maaiveld altijd onderzoeksplichtig. Hoofdstuk 2.2 Aanpassen laatste regel van hoofdstuk 2, noodzaak en kansen. een projectbesluit verwijderen. Deze procedure is opgenomen in de omgevingsvergunning. Hoofdstuk 3.2 Toevoegen beleidsregel 0 (zie onder Samenvatting). Hoofdstuk (diepte-ondergrens onderzoeksplicht) In alinea 1, één na laatste regel, verwijder het woordje aspergeteelt. Alinea 2 aanpassen. Het woordje graszodenteelt verwijderen. Alinea 2 ook uitbreiden met een nadere motivatie voor: o De afvoer van grond die niet opnieuw wordt aangevuld. Als een agrariër in dit kader geen grond zou aanvullen, dan zou het perceel steeds lager komen te zitten wat ongewenste effecten heeft op de oogst vanwege bijvoorbeeld wateroverlast en ook de verdwijning van de vruchtbare bovenlaag zou een ongewenste effect hebben op de bedrijfsvoering. o Een handleiding en toetsingskader t.b.v. verstoringsbewijs Beleidsregel 3 aanpassen zoals onder de Samenvatting is aangegeven. Bijlage 5. Dubbelbestemming Waarde-Archeologie: voorbeeldregels Toevoegen de uitbreiding van het beleid m.b.t. een handleiding en toetsingskader t.b.v. verstoringsbewijs. Van belang voor onder 3.2 en 3.3. Het volgende aanpassen onder 3.1: o c: oud waterhuishoudkundige ingrepen zoals het aanbrengen van onderbemaling nieuw waterhuishoudkundige ingrepen zoals het verlagen of verhogen van het waterpeil. o h: oud het omzetten van gras of akkerland in een teelt waarbij bodemvolume wordt afgevoerd waartoe gerekend worden boomteelt, graszodenteelt en siergewassenteelt nieuw het omzetten van gras of akkerland in een teelt waarbij aanzienlijke bodemvolume wordt afgevoerd waartoe gerekend wordt laanbomenteelt /9