Vorige week nog hoorde ik Gerda Dendooven op de radio met veel. liefde en enthousiasme Jip en Janneke omarmen. Dat was naar

Transcriptie

1 Maandag 17 september 2012 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Tien jaar Stichting Lezen HETPALEIS, Antwerpen (enkel het gesprokene telt) Dames en heren, Vorige week nog hoorde ik Gerda Dendooven op de radio met veel liefde en enthousiasme Jip en Janneke omarmen. Dat was naar aanleiding van hun 60 ste verjaardag - ook de peuters van Annie M.G. Schmidt worden een dagje ouder. 60 jaar geleden verschenen de eerste Jip en Janneke-stukjes. Annie M.G. Schmidt kon toen niet vermoeden dat haar wekelijkse serie voor de krant zo uit de hand zou lopen en 60 jaar later nog altijd een gigantisch succes zou blijken. Want onder hun beidjes hebben de twee peuter al vele generaties enorm veel uren lees-, kijk- en luisterplezier bezorgd. 1

2 Jip en Janneke zijn een uitstekend voorbeeld van hoe je kinderen aan het lezen kan brengen. Ieder heeft daar zijn rol in te spelen. In de eerste plaats de schrijver of schrijfster: Annie M.G. Schmidt liet haar twee pagadders vaak creatief in taal & verhaal buiten de lijntjes kleuren. Maar er is ook de illustrator, in dit geval de onevenaarbare Fiep Westendorp, de vormgever, de uitgever, de boekhandelaar, de bibliotheek, de recensent en uiteraard de lezer die met onversneden mond-tot-mondreclame een boek de nodige vaart kan geven. En, vergeet vooral niet de voorlezers. Zij die thuis, op school of elders, met de paplepel de liefde voor het lezen doorgeven. Dames en heren, Mensen aan het lezen zetten, was en is de opdracht van de jarige. Voor de oprichting keek Vlaanderen destijds over het muurtje naar de buren in Nederland. Daar functioneerde al langer een Stichting Lezen. Wat daar lukte, kon Vlaanderen ook goed gebruiken. Een raad van bestuur met experts uit de media, het onderwijs, de academische wereld, de bibliotheeksector en het boekenvak ging aan de slag en in 2

3 de zomer van 2002 was de Stichting Lezen in Vlaanderen geboren. Vier jaar later al volgde een nieuwe stap toen het Vlaams Fonds voor de Letteren de opdracht van het Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur (NCJ)/Villa Kakelbont met bijhorende middelen onderbracht bij Stichting Lezen. Sindsdien zitten Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur onder één dak. Vanaf dit jaar worden beide delen van de werking ook vanuit één subsidieloket gesubsidieerd en start ook een nieuwe beheersovereenkomst voor de periode Dat zijn de structuren maar wat met de opdracht? Anno 2012 is Stichting Lezen uitgegroeid tot een nationaal en internationaal aanspreekpunt voor leesbevordering. Jullie bundelen expertise, sturen onderzoek aan en coördineren tal van leesbevorderingsprojecten. Het zijn dié concrete projecten die de vonk voor het lezen moeten doen overslaan naar het ruime publiek. De belangrijkste of bekendste zijn: 3

4 - De Boekbaby's: dit project loopt in samenwerking met Locus en Kind en Gezin, met steun van enkele ziekenfondsen, en moedigt ouders aan om met hun kleine kinderen te genieten van boeken. (Dit is één van mijn favoriete projecten!) - De Jeugdboekenweek: dit grootste kinderboekenfestival heeft al een serieuze status. Twee weken draait alles rond jeugdboeken, telkens opgehangen aan een thema. Dit jaar was dat dieren, volgend jaar is dat tijd. - Nog een populaire blijver is de Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen. Kinderen bespreken 10 boeken in leesgroepen, ingedeeld volgens leeftijd. Na afloop van een leesjaar bekroont elke leeftijdsgroep zijn favoriete boek. - Fahrenheit451/De Weddenschap bundelt dan weer alle initiatieven (o.m. boekenfeesten en De Weddenschap) voor aarzelende lezers uit de 2de en 3de graad van het beroeps- en technisch onderwijs en voor de leerkrachten en bibliotheekmedewerkers die met die doelgroep werken. 4

5 - Iedereen Leest ten slotte is een website met leestips van en voor lezers. Hier geven mensen hun leesgoesting door aan anderen. Gouden mond-tot-mondreclame, al krijgen pendelaars en treinreizigers deze verhalen over favoriete boeken ook in de Metro te lezen. Als we ons mogen baseren op het laatste onderzoek (Synovate), staat het lezen van boeken op zich niet onder druk: - Boeken lezen staat op de 5de plaats in de top 10 van leuke vrijetijdsactiviteiten; - Voor 1 op de 8 Vlamingen is het de favoriete vrijetijdsbeleving; - En 71% van de Vlamingen zegt het voorbije jaar op zijn minst 1 boek te hebben gelezen. Binnen die groep is er maar liefst 32% die zowel koopt als leent, 30% koopt alleen en 11% leent alleen. Lenen is dus geen concurrentie om te kopen. Maar het kan nog beter. Leonard Nolens schrijft in zijn Dagboek van een dichter een werk waar ieder met mondjesmaat blijft van genieten het volgende: Een goed gedicht heeft gewicht 5

6 als het veel gezichten heeft, die toch allemaal staan in een geheim verband, zoals ook het individu bestaat in en uit vele vormen. Je kunt misschien hetzelfde zeggen van boeken. Een boek heeft nu eenmaal zoveel perspectieven en ingangen als er lezers zijn. Dat maakt het ook zo rijk en gevarieerd. Het is precies de taak van Stichting Lezen om meer lezers die ingang te tonen. Zodat diezelfde lezer het boek kan verlaten met het gevoel dat hij geraakt werd, dat de auteur iets in vraag heeft gesteld, of dat hij antwoorden heeft gekregen. Op vragen die hij zich vooraf misschien nooit heeft gesteld. Lezen is voor mij je vermogen verruimen om ervaringen op te slaan - en die te delen en door te geven. Niks zo plezierig als met anderen over een boek praten of discussiëren. Daarvoor heb je een omgeving nodig die het lezen stimuleert, de leesmotivatie vergroot, en dát bij voorkeur vanaf zeer jonge leeftijd. 6

7 Vanuit die focus zet ik als minister van Cultuur nadrukkelijk in op cultuureducatie. En leesbevordering is daar cruciaal in. Daarom is het een actie in de nota cultuureducatie Groeien in cultuur die ik vanuit Cultuur samen met mijn collega van Onderwijs en Jeugd heb opgesteld. Iets wat nog niet eerder gebeurde. De nota vertrekt vanuit de optiek dat als we mensen in aanraking willen brengen met cultuur, we er het best zo vroeg mogelijk aan beginnen. Dat is ook de reden waarom ik de voorlaatste zondag van november heb uitgeroepen tot een Kunstendag voor Kinderen. Dat is dit jaar de 18 e november. U bent bij deze - met uw gezin - van harte uitgenodigd. Dat is een belangrijk element, bevestigd door wetenschappelijk onderzoek: de mate waarin mensen participeren wordt sterk beïnvloed door de vraag of hun ouders ook aan cultuur deden. Meer dan het opleidingsniveau, wat vroeger gezien werd als de belangrijkste factor. Dames en heren, U weet dat ik pleit voor een geïntegreerd letterenbeleid, want uiteindelijk dienen we allemaal hetzelfde doel: meer mensen aan het 7

8 lezen krijgen. Of, om het met een boutade van onze Nederlandse gast van vandaag te zeggen: Wanneer een schrijver te veel in beeld komt, staat hij zijn personages in de weg. Dat moeten we vermijden. Een geïntegreerd letterenbeleid kan de uitdagingen beter aangaan en de middelen efficiënter inzetten. Het Fonds voor de Letteren moet daarvan de generator zijn. Het doet me plezier te horen dat jullie samen met hen onlangs tot een akkoord zijn gekomen. Dubbel of half werk leidt tot minder resultaten dan een goed gecoördineerde en goed afgestemde initiatieven. Dit betekent niet dat Stichting Lezen zijn eigen doelstellingen moet verloochenen maar wel dat de verschillende spelers in het veld zo goed mogelijk onderling moeten samenwerken. Die krachtenbundeling komt het hele letterenveld ten goede. Iedereen weet dat Stichting Lezen het voorbije decennium baanbrekend werk heeft verricht op het gebied van leesbevordering. Vanuit een sterke theoretische onderbouw (het Focuspunt Jeugdliteratuur) streeft de organisatie naar het stimuleren van een 8

9 positief leesklimaat om de leesliefde van haar doelpubliek te maximaliseren. Dit alles doen jullie vanuit het terechte besef dat een goeie lezer zijn maatschappelijke kansen vergroot. Daarom ook kiest de organisatie voor een inclusieve benadering van kwetsbare groepen. Dat is en blijft een work in progress, zoal de Stichting zelf aangeeft. Een tiener wordt groot en kijkt graag vooruit. Het is vanuit een oprechte betrokkenheid dat ik graag volgend aandachtspunt meegeef. We moeten leesbevordering meer kleur geven. Ik bedoel daarmee dat we er ondanks vele inspanningen nog te weinig in slagen om met onze boeken, onze auteurs en onze initiatieven allochtone kinderen en hun gezinnen te bereiken. De resultaten uit het Synovateonderzoek zijn in het algemeen positief, maar er waren maar 3% respondenten van allochtone afkomst. Terwijl in onze maatschappij tot 13% van de bevolking van allochtone afkomst is en in de grootsteden tot 30%. (Dat is meer dan mensen.) 9

10 Nog geen vijf op de honderd studenten in het hoger onderwijs zijn van allochtone afkomst. Van die vijf slagen er vier niet in hun eerste jaar. Ongeveer de helft van de allochtone scholieren behaalt geen diploma secundair onderwijs. Wie thuis een andere taal dan Nederlands spreekt scoort volgens statistieken minder goed op leesvaardigheid. Dat zijn hallucinante cijfers. En veel daarvan heeft met onderwijs, opvoeding en integratie te maken, maar ook een stukje met cultuur. We moeten ook bij deze doelgroep zo veel mogelijk die goesting voor het lezen oprakelen en stimuleren. Dat vraagt om laagdrempelige en gerichte initiatieven want we kunnen het ons niet permitteren deze potentiële groep lezers in de steek te laten. We moeten doen wat Astrid Lindgren deed: solidair zijn met àlle kinderen en hen serieus nemen. Dames en heren, deze jarige tiener heeft bewezen dat het over deze capaciteiten beschikt. Er ligt een stevige basis. Laat ons er nu samen voor zorgen het draagvlak voor leesbevordering de komende tien jaar 10

11 nog breder te maken. Ik eindig graag met een citaat, een mooie gewoonte van Stichting Lezen: Inlevingsvermogen is het enige wapen tegen het vooroordeel. Het is ook nuttig, want het maakt samenleven mogelijk. En nu mag u raden wie dit ooit heeft gezegd of geschreven? Ik dank u. Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur & Cultuur 11