handleiding digitale hulpmiddel Energie Verbruiks Analyse EVA

Transcriptie

1 handleiding digitale hulpmiddel Energie Verbruiks Analyse EVA Versie 1.00 december 2008

2 Documentversie: 1.00 Datum bijgewerkt: 22 december 2008 Auteur: SenterNovem/MJA Copyright De software voor Energie Verbruiks Analyse kortweg EVA is intellectueel eigendom van SenterNovem. De EVA-software is vrijelijk en gratis beschikbaar voor iedere geïnteresseerde. De software kunt u downloaden van de MJA-website van SenterNovem via: Het is niet toegestaan de EVA-software te verkopen of te wijzigen. Disclaimer De EVA-software is onderdeel van een informatiepakket dat speciaal is ontwikkeld voor het opstellen van de energie-efficiencyplannen voor de periode , zoals dit wordt aangeboden op de MJA-website van SenterNovem. De EVA-software is een hulpmiddel dat is ontwikkeld voor het verplichte onderdeel Energieverbruiksanalyse procesefficiency in het MJA3 energie-efficiencyplan Het hulpmiddel is dan ook alleen bedoeld om de gebruiker te ondersteunen bij zijn zoektocht naar meer inzicht in, en kennis over, het energiegebruik van zijn bedrijf of instelling. Het hulpmiddel is uitdrukkelijk niet gemaakt en/of bedoeld ter onderbouwing van bijvoorbeeld investeringsbeslissingen. SenterNovem is niet verantwoordelijk en/of aansprakelijk voor gevolgen die te wijten zijn aan het gebruik van de EVA-software. ii

3 Inhoudsopgave Inleiding en Introductie... 5 Installatie en systeemeisen... 7 Het opzetten/aanpassen van een energiemodel van uw bedrijf... 8 Achtergrond van een analyse 8 Een (nieuw) model bouwen of aanpassen... 9 De basisfuncties.11 Selecteren van componenten Bewerken van de eigenschappen van een component Een component toevoegen vanuit de toolbox Een component verwijderen Naamgeving van componenten De componenten in de EVA toolbox Logiche inrichtingseenheden Partities Primaire energiestromen Secundaire energiestromen Aftappunten Verbruikspunten Emissies en effluenten Commentaar Overige onderdelen van het model Het inkooppunt Het uitvoerpunt: De Top 5 verbruiken Validatie tijdens het bewerken van een model Productielast, basislast en nullast..27 Omrekenfactor GJp en kostprijs Omrekenfactor Kostprijs Het menu Rapportage en export functies Energieverbruiken Energiekosten.33 Diverse rapportages.33 Overzicht secundaire energiestromen...34 Overzicht logische inrichtingseenheden 35 Rapportage Energie Efficiency Plan.. 35 Oefenvoorbeeld.36 iii

4 Overzicht afbeeldingen Figuur 1 Het hoofdscherm van de EVA-tool Figuur 2 De indeling van het hoofdscherm Figuur 3 Het standaard model Figuur 4 Het eigenschappenvenster Figuur 5 Het slepen met een component Figuur 6 Het verwijderen van een onderdeel...16 Figuur 7 Keuzescherm invoegen standaard primaire energiestroom iv

5 Inleiding Voor u ligt de handleiding van de EVA-software, het digitale hulpmiddel voor de energieverbruiksanalyse van uw bedrijf of instelling. De analyse is een verplicht onderdeel binnen het MJA energie-efficiencyplan kortweg EEP voor de periode SenterNovem heeft de digitale EVA-tool speciaal laten ontwikkelen om MJA-deelnemende bedrijven en instellingen te ondersteunen bij het maken van een energieverbruiksanalyse. De EVA-software is een teken- en rekenprogramma werkend onder Windows. Allereerst raden wij u aan om twee gerelateerde documenten te downloaden (én te lezen) via 1. De Handreiking EEP , waarin u een uitgebreide omschrijving vindt van het begrip energieverbruiksanalyse procesefficiency (paragraaf 8 vanaf pagina 16); 2. Het Format EEP , waarin de eisen staan vermeld die het EEP stelt aan een energieverbruiksanalyse (onderdeel 8). In deze Handleiding energieverbruiksanalyse EVA worden specifiek de werking en het gebruik van de EVA-software beschreven. Belangrijk: Een energieverbruiksanalyse moet altijd voldoen aan de eisen zoals gesteld in het Format EEP. Het gebruik van de EVA-software is echter niet verplicht. De software geeft duidelijk aan (signaleert) wanneer u aan de eisen van het EEP voldoet. Introductie Het doel van de EVA-tool is u te ondersteunen bij het analyseren van het energieverbruik van uw bedrijf zodat u zelf gemakkelijker kansen voor besparingen kunt identificeren. Met de tool maakt u namelijk een schematisch model van de energetische en functionele situatie van uw bedrijf dat de basis is voor uw analyse. Wanneer u het model regelmatig aanpast aan de gewijzigde omstandigheden, verdiept u uw kennis van de energetische situatie, het niveau van de analyse en bent u in staat steeds nieuwe besparingskansen te identificeren. N.B. De EVA tool kan zelf geen kansen indentificeren. De belangrijkste functies van de EVA-tool - Het principe van de tool is gebaseerd op de energiebalans: Inkoop = Verbruik + Rest. Door de Inkoop en de bij u bekende Verbruiken weer te geven laat de tool automatisch via de Rest funktie het verbruik zien dat u nog niet heeft benoemd c.q. niet effectief gebruikt. - Met de software kunt u van elke energiedrager een energiebalans maken. Bovendien kunt u per energiedrager verbruiken toewijzen aan afdelingen of processen. - Een ander belangrijk uitgangspunt bij het ontwikkelen van de software, is dat u met de EVA-tool direct de functionele en energetische situatie van uw bedrijf als model kunt opzetten zoals u die op dat moment voor ogen hebt. 5

6 - De EVA-tool begeleidt u hierbij door het geven van visuele feedback t.a.v. inconsistenties in uw model en controleert of uw energieverbruiksanalyse minimaal voldoet aan de eisen - U bepaalt zelf hoe en in hoeveel stappen u een energetisch model opzet en een energieverbruiksanalyse uitvoert. - Bestudering van het energetische model van uw bedrijf verschaft u inzicht, waardoor u snel een idee krijgt wat anders, dan wel beter, kan of moet. Uiteindelijk doorziet u daardoor waar mogelijke besparingskansen liggen. - Daarnaast maakt de EVA-tool eveneens zichtbaar welke energiestromen voor uw bedrijf het meest interessant zijn op economisch, organisatorisch, technisch of ander gebied. - Een uitgebreide rapportagefunctie zit uiteraard ook verwerkt in de EVA-tool. - De verschillende tabellen en grafieken en het model van uw bedrijf kunt u op eenvoudige manier exporteren naar andere bestanden. Ter ondersteuning van tekst, of ter verdere bewerking in bijvoorbeeld Excel. Daarnaast kunt u de diverse bestanden ook gewoon printen. - U hoeft de EVA-software niet alleen te gebruiken voor het EEP U kunt het hulpmiddel namelijk ook inzetten voor eigen (intern) gebruik, bijvoorbeeld om de effecten van energiebesparende maatregelen t.o.v. de bestaande situatie te illustreren. 6

7 Installatie en systeemeisen De EVA-software is ontwikkeld en getest voor gebruik op een computer die voldoet aan de onderstaande eisen: Microsoft Windows XP SP2 Microsoft.Net Framework 2.0 Minimaal 800 MHz Pentium met 512 MB geheugen Minimaal 50 MB harde schijf Minimale schermgrootte 1024 x 768 Aanbevolen schermgrootte 1600 x 1400 Om de EVA-tool te installeren opent u de verkenner en start u het installatieprogramma setup.exe. Daarna volgt u de aanwijzingen van het installatieprogramma. Belangrijk: Het Microsoft.Net Framework 2.0 is niet opgenomen in deze installatie. Wanneer dit onderdeel niet op uw computer aanwezig is, zal het installatieprogramma dit automatisch mee installeren op voorwaarde dat uw computer over een werkende internetverbinding beschikt. Na voltooiing van de installatie vindt u in uw programmalijst een map met de naam SenterNovem met daarin het hiernaast afgebeelde icoontje om de EVAtool op te starten. Helpdesk Mocht u specifieke vragen hebben over de werking van de EVA-software, of meer algemene vragen over de energieverbruiksanalyse, neemt u dan contact op met het Informatiepunt SenterNovem: telefoon (030) (tussen 9:00-12:00 en 14:00-16:00 uur) info.mja@senternovem.nl Of neem contact op met uw eigen MJA-relatiebeheerder. 7

8 Het opzetten/aanpassen van een energie model van uw bedrijf In dit hoofdstuk vind u tips hoe u een energie model van uw bedrijf opzet en hoe de EVA tool werkt waarmee u het model t.b.v. de analyse daadwerkelijk bouwt. Achtergrond van een analyse Zoals wij al in de introductie vermelden, is het principe van de EVA-tool gebaseerd op: 1. De energiebalans Inkoop = Verbruik + Rest 2. De mogelijkheid om het model en daarmee de analyse continu te kunnen aanpassen aan de veranderende energetische situatie van uw bedrijf nieuwe kansen. 3. Een werkwijze die u in staat stelt uw situatie snel en gemakkelijk als model op te bouwen, weer te geven en te actualiseren wanneer u dat wenst. Deze 3 basisprincipes zijn vertaald naar een 7-tal denkstappen die moeten leiden naar een model waarmee u de energieverbuiksanalyse voor uw bedrijf kunt uitvoeren. De volgorde van de denkstappen zijn niet verplicht in het programma maar zijn volgens ons wel een methode die snel leidt tot een goede energieverbruiksanalyse. In het daadwerkelijk gebruik van de EVA tool komt u wel enkele verplichte volgordelijke handelingen tegen die te maken hebben met de logica van het programma. Dit wordt toegelicht in de uitleg van de werking van de tool. De 7 denkstappen 1. Welk van de 2 startscenario s is voor u van toepassing 2. De logische/functionele structuur van het bedrijf bepalen/definiëren 3. De inkoop van energie bepalen N.B. De periode waarover u de verbruiken beschouwt: U kunt elke periode nemen die u wenst, echter voor een goede analyse t.b.v. het EEP wordt het laatste volledige kalenderjaar aanbevolen. 4. De voor u belangrijkste verbruikers en eigen opwekking van energie bepalen 5. De data/verbruikscijfers bepalen van het voorgaande punt 6. Valideren of uw analyse voldoet aan de eisen conform het format van het EEP 7. Rapporteren De EVA-software biedt verder nog de volgende opties: - Desgewenst kunt u emissies en effluenten opnemen in het model - U kunt uitgebreid rapporteren over de ingevoerde verbruiken - Het visuele model van het energiegebruik kan als schema afgedrukt worden 8

9 Globaal genomen zijn er twee startscenario s denkbaar: 1. Een nieuwe analyse beginnen u start met nul en bouwt en verfijnt het model stapsgewijs steeds verder uit, tot u voldoende besparingskansen kunt identificeren. 2. U gaat verder met een al beschikbaar model met gegevens dat u vervolgens naar wens verder uitbouwt, aanpast en verfijnt. Voor beide werkwijzen geldt dat u niet perse alle concrete gegevens nodig hebt van inkoop, eigen opwekking, verbruikers en dergelijke om het model te kunnen bouwen. Gegevens op basis van een schatting, berekening of meting zijn al voldoende om te kunnen starten. De restfunctie in het model maakt automatisch per energiedrager zichtbaar of u energie overhoudt (= kans) of tekort komt (= niet toegewezen in balans). Met het dan ontstane model kunt u zelf bepalen of de gegevens betrouwbaar genoeg en voldoende zijn voor u om mogelijke kansen te identificeren. U dient zelf te bepalen of gemeten getallen met een nauwkeurigheid van drie cijfers achter de komma zoveel méér inzicht verschaffen dan een nauwkeurige schatting of berekening. Belangrijk in dit stadium van kansen identificeren is een kritische blik: heeft u voldoende gegevens en zijn deze betrouwbaar genoeg? Eerst oefenen? Op bladzijde 36 van deze handleiding vindt u de omschrijving van een fictief bedrijf en een instructie hoe u (ter oefening) met de EVA-tool de energetische situatie op kunt bouwen. Een (nieuw) model bouwen of aanpassen U begint met het bouwen van een model voor een nieuwe analyse door de EVA-software op te starten vanuit Windows. De methode waarmee u dit doet zal afhankelijk zijn van het door u gebruikte besturingsysteem (Window XP of Windows Vista) en van de manier waarop uw IT-beheersorganisatie programma s op uw desktop ter beschikking stelt. In de meeste gevallen kunt u het programma vinden onder het menu Start in de map Programma s. Gebruikers van Windows Vista kunnen gebruik maken van de mogelijkheid om te zoeken naar programma s. U vindt het startmenu door op uw scherm te zoeken naar de knop met het Windows-logo en de tekst Start. 9

10 Na het opstarten van de EVA-software krijgt u onderstaand scherm te zien. Dit is het hoofdscherm van de EVA-tool van waaruit u uw model opbouwt. Figuur 1 Het hoofdscherm van de EVA-tool 10

11 De basisfuncties Nevenstaand hoofdscherm van de EVA-tool is verdeeld in een aantal deelgebieden. Deze deelgebieden zijn hieronder schematisch weergegeven. EVA-toolbox werkvlak stappenplan overzicht meldingen eigenschappen Figuur 2 De indeling van het hoofdscherm Het werkvlak Dit deel van het scherm wordt gebruikt om het model op te zetten en te bewerken. De EVA-toolbox De toolbox bevat de componenten waarmee u het model opbouwt. Het overzicht Hier wordt een totaaloverzicht getoond van het model. Dit deel van het scherm dient vooral om snel te navigeren tussen de verschillende gebieden van het model. U vindt in dit deel van het scherm ook twee knoppen om de weergave van het model groter of kleiner te maken. Het stappenplan Hier wordt puntsgewijs weergegeven welke stappen doorlopen moeten worden om te komen tot een model. Het eigenschappenvenster van de geselecteerde componenten Per geselecteerde component kunt u hier de details van deze component bewerken. Meldingen Onder in het scherm worden alle meldingen weergegeven, zoals foutmeldingen, waarschuwingen en informatieve meldingen tijdens het opstellen van het model. 11

12 Direct na opstarten toont het werkvlak van de EVA-tool een raamwerk voor een standaard model. Dit raamwerk dient als leidraad voor het opzetten van het model. Figuur 3 Het standaard model In het linkerdeel van het model vindt u het inkooppunt. Op deze plaats definieert u alle primaire energiestromen. Primaire energiestromen zijn energiestromen die uw bedrijf inkoopt. Standaard toont het model drie vaste primaire energiestromen die altijd aanwezig zijn, namelijk water, aardgas en elektriciteit. Deze drie primaire energiestromen kunt u niet verwijderen. 12

13 In het rechterdeel van het model vindt u het uitvoerpunt. Op dit punt verzamelt de EVA-tool de Restenergie van alle primaire en secundaire energiestromen in uw model. Het uitvoerpunt kunt u niet verwijderen. In het midden van het model zijn drie inrichtingseenheden zichtbaar met de namen energiecentrale, productie en kantoren/ magazijnen. Deze namen kunt wijzigen. Inrichtingseenheden worden gebruikt om de functionele of logische plekken van energiegebruik in een bedrijf te benoemen. Elk model moet minimaal 3 inrichtingseenheden bevatten. U kunt zoveel inrichtingseenheden toevoegen als u zelf wenst. Aan de bovenzijde en onderzijde van het model worden de emissie (boven) en effluenten (onder) weergegeven. Emissie en effluenten worden gedefinieerd per inrichtingseenheid. De totale emissie en effluenten van het model worden getoond boven, respectievelijk onder het uitvoerpunt. Aan de linkerzijde, onder het inkooppunt, worden de vijf grootste gebruikers van energie zichtbaar gemaakt. 13

14 Selecteren van componenten U bouwt een model op (in het werkvlak) door het plaatsen en bewerken van componenten. Een van de belangrijkste handelingen daarbij is het selecteren van componenten. Dat doet u door met de linkermuisknop in de toolbox op een component te klikken. De EVA-software maakt uw keuze zichtbaar door de randen blauw te kleuren (zie illustratie). Als de randen van een component blauw zijn, is het geplaatst in het model en wordt de inhoud van de component getoond in het eigenschappenvenster. U kunt nu gegevens toevoegen of wijzigen. Figuur 4 Het eigenschappenvenster Bewerken van de eigenschappen van een component Vanuit het eigenschappenvenster bewerkt u de waardes van een component. Het venster toont van elke eigenschap de naam (linkerkolom) en de actuele waarde (rechterkolom). U bewerkt een waarde door in de rechterkolom te klikken en een waarde in te voeren. Afhankelijk van de eigenschap is dit een tekst, een numerieke waarde of een keuze uit een lijst. Eigenschappen in grijs gekleurde vakjes kunnen niet bewerkt worden. U kunt zelf bepalen hoe het eigenschappenvenster de eigenschappen weergeeft. Met de twee knoppen bovenaan het eigenschappenvak kunt u wisselen tussen twee modi: De modus gegroepeerd geeft de eigenschappen weer in drie groepen: 14

15 basisgegevens, meterplan en overig. Binnen de drie groepen worden de eigenschappen alfabetisch gesorteerd op naam. De modus alfabetisch toont alle eigenschappen in een lijst, gesorteerd op naam. Een component toevoegen vanuit de toolbox Er zijn twee manieren om een nieuwe component aan het model toe te voegen. 1. Selecteer een component in de toolbox en sleep deze naar het werkvlak. Tijdens het slepen zal een eenvoudige weergave van de component met de muis meebewegen. De EVA-software geeft terugkoppeling of u de component ergens kunt plaatsen of niet. Als de component zich bevindt boven een gebied waar plaatsing mogelijk is, dan is de cursor voorzien van een plus-tekentje. Bevindt de component zich boven een gebied waar deze niet geplaatst kan worden, dan verandert de cursor in een verbodstekentje. Figuur 5 Het slepen met een component 15

16 2. Een alternatieve methode om een component toe te voegen aan het model, is door met de rechtermuisknop te klikken in het werkvlak. Afhankelijk van de positie van de cursor en de onderliggende component krijgt u een snelmenu te zien met de mogelijkheid om een component toe te voegen. Het menu toont alleen die componenten die op deze locatie ook daadwerkelijk kunnen worden toegevoegd. Een component verwijderen U kunt een geplaatste component weer verwijderen door deze te selecteren en op de knop Delete te drukken. Een alternatieve methode is gebruikmaken van de keuze Verwijderen in het snelmenu dat verschijnt als u boven de geselecteerde component op de rechtermuisknop klikt. Figuur 6 Het verwijderen van een onderdeel Let op: u kunt niet alle componenten verwijderen in het model! De EVA-software bewaakt dat er altijd een minimaal model aanwezig is, bestaande uit de volgende onderdelen: een inkooppunt drie primaire energiestromen (water, aardgas, elektriciteit) tenminste drie inrichtingseenheden een uitvoerpunt een emissieblok voor CO 2 of ander gas een effluentenblok voor (warm) afvalwater Van de hierboven genoemde drie primaire energiedragers, drie inrichtingseenheden, het emissieblok en effluentenblok kunt u wel de naam wijzigen. N.B : Als u van een primaire energiedrager de naam verandert zult u ook moeten nagaan of en zo ja welke eigenschappen u in het eigenschappen moet aanpassen. Naamgeving van componenten Alle componenten in het model, behalve het commentaarvak, kennen de eigenschap naam. Deze eigenschap is bedoeld om de componenten logisch te identificeren. U vindt de naam van een component bijvoorbeeld terug in de kolom Element in het meldingenvak. In veel gevallen is de eigenschap naam ook zichtbaar in het model. 16

17 Het is niet verplicht om een component van een naam te voorzien. Het is ook niet verboden om verschillende componenten dezelfde naam te geven. Echter, wanneer u dit doet maakt u het wél lastiger om het model te begrijpen, voor uzelf en voor anderen! 17

18 De componenten in de EVA toolbox Logische inrichtingseenheden Met behulp van logische inrichtingseenheden verdeelt u uw bedrijf in functionele delen zoals afdeling, unit, proces en dergelijke. Het standaardmodel in de EVA bevat al drie inrichtingseenheden die in vrijwel alle bedrijven terug te vinden zijn: De inrichtingseenheid Energiecentrale waar de inkomende primaire energiestromen specifiek worden gemaakt voor toepassing in het productieproces. Bijvoorbeeld: water wordt omgezet in stoom. Productie waar het productieproces plaatsvindt. Kantoren/magazijnen. U bent niet verplicht om deze standaard inrichtingseenheden te hanteren. Wel verplicht de EVA-tool u om tenminste drie logische inrichtingseenheden in het model op te nemen. U kunt een logische inrichtingseenheid toevoegen door de component inrichtingseenheid vanuit de toolbox te slepen naar het model. Als alternatief kunt u met de rechtermuisknop klikken op het werkvlak (i.e. het gebied voorzien van een raster) van het model. U krijgt dan een snelmenu met de optie Inrichtingseenheid invoegen. De plaats waar u de component naartoe sleept (of waar u met de rechtermuisknop klikt) bepaalt of de nieuwe inrichtingseenheid als meest linkse, meest rechtse of tussenliggend wordt ingevoegd. Eigenschappen van de logische inrichtingseenheid Eigenschap: Omschrijving: Naam De door u bepaalde naam van de logische inrichtingseenheid. De naam wordt gecentreerd boven de inrichtingseenheid weergegeven. Partities Een logische inrichtingseenheid kunt u opdelen in logische deelgebieden, de zogenoemde partities. Een voorbeeld: u kunt partities gebruiken om de verschillende productieprocesstappen, afdelingen of gebouwen in bijvoorbeeld de inrichtingseenheid productie zichtbaar te maken. Partities zijn belangrijk binnen EVA omdat energiegebruik alleen in een partitie kan worden opgegeven. Om die reden moet elke inrichtingseenheid minimaal één partitie bevatten. U kunt een partitie toevoegen door de component partitie vanuit de toolbox te slepen naar de logische inrichtingseenheid waarin u deze partitie wilt opnemen. Als alternatief kunt u met de rechtermuisknop klikken op de logische inrichtingseenheid. U krijgt dan een snelmenu met de optie Partitie invoegen. Eigenschappen van de partitie Eigenschap: Naam Omschrijving: De door u bepaalde naam van de partitie. Een partitie heeft standaard geen naam, maar indien ingevuld wordt de naam gecentreerd boven de partitie weergegeven. 18

19 Primaire energiestromen Primaire energiestromen zijn energiestromen die door uw bedrijf worden ingekocht. Het EVA-model bevat standaard al de drie verplichte primaire energiestromen: water, aardgas en elektriciteit. U kunt op twee manieren een primaire energiestroom toevoegen. 1. Via de toolbox: u sleept een component primaire energiestroom vanuit de toolbox naar het inkooppunt. 2. Of u klikt met de rechtermuisknop in het inkoopvak en kiest uit het snelmenu de optie Energiestroom invoegen. Belangrijk: Let erop dat u in het inkooppunt niet klikt in het bovenste vak van een primaire energiestroom. U krijgt dan namelijk een snelmenu met alleen de optie Verwijderen, waarmee u de onderliggende primaire energiestroom verwijdert. Na het toevoegen van een primaire energiestroom krijgt u een keuzescherm waarmee u kunt kiezen uit een standaardlijst van voorgedefinieerde primaire energiestromen. U kunt er ook voor kiezen om zelf een primaire energiestroom te definiëren. Daartoe dient u de volgende eigenschappen zorgvuldig in te vullen: de naam van de primaire energiestroom de eenheid waarin de primaire energiestroom wordt opgegeven de kostprijs per eenheid (de tool gaat uit van euro s in de presentatie) de hoeveelheid ingekocht de omrekenfactor naar GJp voor de betreffende energiedrager en eenheid Wanneer u kiest voor een voorgedefinieerde primaire energiestroom, worden de eigenschappen naam, eenheid en omrekenfactor naar GJp automatisch ingevuld. De paragraaf Kostprijs en omrekenfactor GJp op pagina 24 licht nader toe hoe dit werkt. Figuur 7 Keuzescherm invoegen standaard primaire energiestroom Opm. Indien u zonne-energie, windenergie etc. wilt toevoegen aan het model kan dat door deze zelf als een primaire energiestroom te definiëren. 19

20 Het begrip GJp In Nederland worden alle energiestromen omgerekend naar de eenheid GJp. GJp betekend: Giga Joule primair Met de omrekening naar GJp bent u in staat om alle energiestromen ook energetisch met elkaar te vergelijken. Naast kosten heeft u zo een tweede maat om te kunnen vergelijken. GJp aardgas is de stookwaarde per eenheid (0,03165 GJ/Nm3) maal het aantal eenheden. Dus: 0,03165 * het aantal Nm3 = GJp. GJp elektriciteit wordt teruggerekend naar de brandstofinzet van de centrales. Hiervoor is een normgetal beschikbaar van 9 GJ/MWh, dus: 9 * het aantal MWh = GJp. Eigenschappen van de primaire energiestroom Eigenschap: Omschrijving: Basislast De hoeveelheid van deze primaire energiestroom die wordt gebruikt als uw bedrijf klaarstaat om te gaan produceren er wordt nog geen product of dienst gemaakt c.q. geleverd. Productielast De hoeveelheid van deze primaire energiestroom die wordt gebruikt tijdens productie. Belasting gemeten Een keuzefunctie waarmee wordt aangegeven of de opgegeven belasting een gemeten waarde is of niet. Eenheid De eenheid waarmee de hoeveelheid energie van deze energiestroom wordt opgegeven. Kostprijs per eenheid De kosten (in Euro) per eenheid ingekochte energie. Kostprijs verdeling Het deel van de kosten dat meegenomen moet worden bij de bepaling van de verbruikskosten. Naam De naam van de primaire energiestroom. Deze naam wordt aan het begin van de energiestroom getoond, samen met de eenheid. Nullast De hoeveelheid energie die wordt verbruikt als er geen product of dienst wordt gemaakt c.q. geleverd Omrekenfactor GJp De omrekenfactor van deze energiesoort naar GJp. Omrekenfactor (berekend) De berekende omrekenfactor. Voor primaire energiestromen wordt deze waarde niet gebruikt. Vaste ingaande meter Hier kunt u aangeven of er een vaste meter is opgenomen aan het beginpunt van de energiestroom. Vaste uitgaande meter Hier kunt u aangeven of er een meter is opgenomen aan het eindpunt van de energiestroom. Secundaire energiestromen Een secundaire energiestroom kan op twee manieren ontstaan: 1. De secundaire energiestroom is het resultaat van omzetting van een of meerdere primaire energiestromen naar (een) andere energie(stroom) stromen. U kunt bijvoorbeeld denken aan perslucht, stoom, heetwater, koelwater, elektriciteit etcetera. Een secundaire energiestroom genereert hier dus een direct gebruik van primaire energie. 2. De secundaire energiestroom kan ook het gevolg zijn van een rest-energiestroom uit het productieproces, zoals restwarmte of dergelijke. 20

21 De eigenschappen van de twee soorten secundaire energiestroom zijn identiek aan de eigenschappen van een primaire energiestroom. In het EVA-model ontstaan beide soorten secundaire energie op het niveau van een verbruikspunt. Nadere uitleg over het toevoegen van secundaire energiestromen vindt u onder de paragraaf Verbruikspunten op de volgende pagina. Aftappunten Een aftappunt is het punt waar een primaire energiestroom energie afgeeft aan een onderliggende partitie. U moet een aftappunt in het model opnemen alvorens u een verbruikspunt kunt toevoegen waar de energie wordt gebruikt. Aftappunten worden in het model weergegeven met het symbool linker bovenhoek. in de Per energiestroom kunt u meerdere aftappunten toevoegen. U kunt echter per partitie per energiestroom slechts één aftappunt toevoegen. Als u in een logische inrichtingseenheid voor een energiestroom meerdere aftappunten wilt maken, dan zult u binnen deze inrichtingseenheid meerdere partities moeten opnemen. U kunt een aftappunt invoegen door de component Aftappunt vanuit de toolbox te slepen naar de lijn van de energiestroom in de partitie waar u het aftappunt wilt plaatsen. Zo maakt u voor deze energiestroom een aftappunt in de onderliggende partitie. Een andere manier om een nieuw aftappunt in een partitie te maken, is door een klik met de rechtermuisknop in de partitie. U krijgt dan een snelmenu met een submenu Aftappunt invoegen. In het submenu vindt u voor elke energiestroom waarvoor u een aftappunt kunt maken een optie om dat specifieke aftappunt toe te voegen. Eigenschappen van het aftappunt Eigenschap: Basislast Productielast Belasting gemeten Naam Nullast Vaste ingaande meter Vaste uitgaande meter Omschrijving: De hoeveelheid energie die op een aftappunt wordt gebruikt als uw bedrijf klaar staat om te gaan produceren er wordt nog geen product of dienst gemaakt c.q. geleverd. De hoeveelheid energie die op een aftappunt wordt gebruikt tijdens productie. Een keuzefunctie waarmee wordt aangegeven of de opgegeven belasting een gemeten waarde is of niet. De naam van het aftappunt. Deze naam wordt niet weergegeven in het model. De hoeveelheid energie die wordt gebruikt als er geen product of dienst wordt gemaakt c.q. geleverd. Hier kunt u aangeven of er een vaste meter is opgenomen aan de ingang van de energiestroom naar het aftappunt. Hier kunt u aangeven of er een meter is opgenomen aan het uittredepunt van de energiestroom uit het aftappunt. 21

22 Verbruikspunten Aan een aftappunt kunt u één of meerdere verbruikers koppelen, de zogeheten verbruikspunten. Per verbruikspunt dient u op te geven welke energiestromen het gebruikt. U kunt een verbruikspunt toevoegen in het model, door de component Verbruikspunt vanuit de toolbox naar een aftappunt te slepen. Het verbruikspunt koppelt dan zelf aan het aftappunt. Een andere manier van toevoegen, is door een klik van de rechtermuisknop op een aftappunt. U krijgt dan een snelmenu met de optie Verbruikspunt invoegen te zien. Daarmee kunt u een verbruikspunt toevoegen aan het model dat gekoppeld is aan het betreffende aftappunt. U kunt een verbruikspunt aan meerdere aftappunten koppelen. Hiervoor klikt u met de rechtermuisknop op het verbruikspunt dat u wilt koppelen aan een nieuw aftappunt. Vervolgens krijgt u een snelmenu te zien met het submenu Koppelen aan aftappunt. In dit submenu vindt u een koppelingsoptie voor elke energiestroom (ook secundaire) waaraan u het verbruikspunt wilt koppelen.. Belangrijk: In het snelmenu van een verbruikspunt toont het submenu onder Koppelen aan aftappunt alleen die energiestromen die een aftappunt hebben in dezelfde partitie waarbinnen het verbruikspunt is ondergebracht. Er zijn twee soorten verbruikspunten in het model aanwezig: Verbruikspunten die alleen maar ingaande energiestromen kennen, worden gekenmerkt door het symbool in de linkerbovenhoek. Verbruikspunten die ook energie leveren, hebben het symbool in de linkerbovenhoek. Deze verbruikspunten worden ook aangeduid met de term omzettingspunten. Om van een verbruikspunt een omzettingspunt te maken, moet u een secundaire energiestroom koppelen aan het verbruikspunt. U doet dit door de component Secundaire energiestroom vanuit de toolbox te slepen naar het verbruikspunt. U kunt ook met de rechtermuisknop klikken op het verbruikspunt waaraan u een secundaire energiestroom wilt toevoegen. Vervolgens krijgt u een snelmenu met de optie Energiestroom invoegen. Nadat u een secundaire energiestroom hebt ingevoegd, wijzigt de weergave van het verbruikspunt van naar. Belangrijk: Bij het toevoegen van een secundaire energiestroom krijgt u geen mogelijkheid om te kiezen uit een bestaande lijst van energiedragers. U dient de secundaire energiestroom dan ook volledig zelf te specificeren in het eigenschappenvenster. 22

23 Verbruikspunten zijn gecombineerde objecten, d.w.z. dat een verbruikspunt bestaat uit meerdere, afzonderlijk te selecteren delen. Dit komt doordat een verbruikspunt aan meerdere energiestromen gekoppeld kan worden. Voor elke gekoppelde energiestroom kan apart het verbruik opgegeven worden. Het gemeenschappelijke deel van een verbruikspunt kunt u selecteren door in het bovenste deel van het verbruikspunt te klikken. U kunt het beste op het symbool of klikken. Het energiestroom-specifieke deel kunt u selecteren door in het onderste deel van het verbruikspunt te klikken, onder de betreffende energiestroom. Let op: als een verbruikspunt gebruik maakt van meerdere energiestromen, kunt u per energiestroom een afzonderlijk specifiek deel selecteren. Eigenschappen van het verbruikspunt Eigenschap: Omschrijving: Basislast De hoeveelheid energie die op een verbruikspunt wordt gebruikt als uw bedrijf klaar staat om te gaan produceren er wordt nog geen product of dienst gemaakt c.q. geleverd. Productielast De hoeveelheid energie die op een verbruikspunt wordt gebruikt tijdens productie. Belasting gemeten Een keuzefunctie waarmee wordt aangegeven of de opgegeven belasting een gemeten waarde is of niet. Naam De naam van het verbruikspunt. Deze naam wordt boven in het verbruikspunt getoond. Nullast De hoeveelheid energie die wordt gebruikt als er geen product of dienst wordt gemaakt c.q. geleverd. Rendement De verhouding tussen uitgaande en ingaande energie. Dit getal dient u zelf als decimaalgetal in te vullen. Toon rendement Keuzefunctie om het opgegeven rendement wel/niet te tonen in het verbruikspunt. Toon GJp Keuzefunctie om de opgegeven belasting wel/niet ook in GJp te tonen. Vaste ingaande meter Hier kunt u aangeven of er een vaste meter is opgenomen aan de ingang van de energiestroom naar het verbruikpunt. 23

24 Emissies en effluenten Afvalstromen worden binnen de EVA-tool zichtbaar in het gebied boven of onder de inrichtingseenheden. Het standaardmodel van de EVA-tool toont twee emissies (CO 2 en NO x ) en een effluent (warm afvalwater). Van deze drie afvalstromen kunt u CO 2 en (warm) afvalwater niet verwijderen. U kunt een emissie of effluent toevoegen door de component Emissie/Effluent toevoegen vanuit de toolbox te slepen naar het gewenste gebied in het model. De toevoeging kunt u ook bewerkstelligen door een klik met de rechtermuisknop op het emissie/effluentgebied in het model. Vervolgens verschijnt er een snelmenu met de optie Emissie/Effluentie invoegen. De plaats waar afvalstromen in het model worden opgenomen is arbitrair. Het is gangbaar om emissies boven in het model te plaatsen en effluenten onder in het model, maar dit is niet verplicht. Eigenschappen van afvalstromen (emissie of effluent) Eigenschap: Omschrijving: Eenheid Hier moet u de maat (liter, ton, kg/m3 etc.) invullen waarmee het volume wordt uitgedrukt. Kosten De kosten in euro s per eenheid voor betreffende emissie of effluent. Naam De naam van de emissie of effluent. Volume De hoeveelheid emissie of effluent in de tijd. Commentaar Het commentaarvak kunt u gebruiken om desgewenst toelichtingen op te nemen in het model. Deze component is de enige binnen de EVA-tool die rechtstreeks op het werkvlak wordt bewerkt. U plaatst het commentaarvak op het model door dit te slepen vanuit de toolbox. Door vervolgens te dubbelklikken met de muis in de component kunt u tekst toevoegen. 24

25 Overige onderdelen van het model Naast de diverse componenten in de toolbox die in het model geplaatst kunnen worden, zijn er in het model nog meer onderdelen te zien. Het inkooppunt Het inkooppunt is het verzamelpunt van alle inkoop aan energie. Hier worden alle primaire energiestromen weergegeven. Standaard wordt het inkooppunt weergegeven met de drie verplichte primaire energiestromen water, aardgas en elektriciteit. Zie verder de paragraaf Primaire energiestromen. Het uitvoerpunt Het uitvoerpunt is het verzamelpunt van alle Rest-energie. Het uitvoerpunt toont automatisch per energiestroom (primair en secundair) hoeveel energie er overblijft en/of niet benoemd is door u in het model. Hiermee wordt per energiestroom de energiebalans sluitend gemaakt. De Top 5 verbruiken De Top 5 wordt automatisch opgesteld door de EVA-tool als de functie Top verbruikspunten wordt geselecteerd. De Top 5 toont de namen van de vijf grootste verbruikspunten in het model. Validatie tijdens het bewerken van een model Tijdens het bewerken van een model zult u merken dat de EVA-tool zowel in het werkvlak als meldingenvak fouten, waarschuwingen en informatie aan u terugkoppelt, de zogenaamde validatie. Een van de manieren van signaleren is de randen van de componenten een andere kleur te geven. De EVA-tool kent de volgende kleuren en lijndiktes: zwart, niet verdikt blauw, dik oranje, dik rood, dik de component is in orde, geen meldingen de component is geselecteerd, geen meldingen de component is niet in orde, er zijn waarschuwingen de component is niet in orde: logische - en/of fouten tegen eisen EEP Naast kleursignalen, geeft de EVA-tool ook terugkoppeling via het vak meldingen onderin het model. Tijdens het bewerken wordt het totale model automatisch gevalideerd, waarbij eventuele fouten en waarschuwingen worden getoond. Deze lijst met meldingen is gerangschikt naar prioriteit: bovenaan de fouten, gevolgd door de waarschuwingen en als laatste de informatieve meldingen. 25

26 Om te weten op welke component een melding betrekking heeft, dient u de regel met de betreffende melding in het meldingenvak te selecteren met een klik van de cursor van de muis. De bijbehorende component zal dan in het model gemarkeerd worden. Markering vind plaats doordat bestaande lijnen dikker worden. In het navigatiescherm zal de betreffende component blauw kleuren. 26

27 Productielast, basislast en nullast Binnen de EVA-tool worden de termen productielast, basislast en nullast gebruikt. Voor elk bedrijf zijn deze 3 situaties op enig moment te onderkennen. U bepaald zelf welke situaties voor uw bedrijf interessant zijn om te beschouwen. In het model dat u heeft gemaakt kunt u voor elk van de door u gekozen situatie(s) de verbruiksgegevens invullen. Voor het EEP is de productielast verplicht. M.b.v. de keuze Model in het menu kunt zelf bepalen welk van de 3 situaties u zichtbaar wilt maken in het werkvlak en rapportages over wilt genereren. Productielast is de toestand van het bedrijf als er normaal geproduceerd of gewerkt wordt. Basislast is de toestand van het bedrijf als alles klaar staat om te gaan produceren of werken maar nog geen productie plaastvind. Denk hierbij aan bedrijven die: - geen continue productie kennen en, - hun installaties tijdens de niet-productietijd niet afschakelen terwijl deze installaties dan wel nog een aanzienlijk energiegebruik kennen; hierbij kunt u denken aan pauzes, de tijd voor de daadwerkelijke productiestart (als alles klaarstaat), maar ook de tijd na het einde van productie tot het moment dat wordt afgeschakeld. Nullast is de toestand van het bedrijf als er niets wordt geproduceerd of geen diensten worden geleverd en de (meeste) installaties wel/niet zijn afgeschakeld en/of op een lager energieverbuiksniveau werken. Hierbij kunt u denken aan weekeinden, feestdagen en dergelijk, dus die situaties waarin er geen activiteit in uw bedrijf plaatsvindt en er toch energie wordt gebruikt. Veel componenten kennen de eigenschappen productielast, basislast en nullast. Met deze drie eigenschappen kunt u binnen hetzelfde model verschillende energiebalansen opnemen. Deze energiebalansen kunt u afzonderlijk zichtbaar maken door de weergave te veranderen (Zie Model in het menu). Omrekenfactor GJp en Kostprijs Omrekenfactor Energiestromen kennen de eigenschap omrekenfactor naar GJp. Zie de paragraaf Aftappunten voor de uitleg van de term GJp. Deze eigenschap (omrekenfactor) gebruikt u om op te geven op welke manier u van de verbruikseenheid (waarin de energiestroom is gedefinieerd) naar GJp gaat. Secundaire energiestromen kennen naast de eigenschap omrekenfactor ook een eigenschap omrekenfactor (berekend). Deze berekende omrekenfactor wordt bepaald in het omzettingspunt waar de secundaire energiestroom ontstaat. Indien u zelf geen omrekenfactor GJp invult bij een secundaire energiestroom zal de tool deze zelf berekenen mits de benodigde basisgegevens zijn ingevuld (zie uitleg hieronder). Op deze wijze kan de tool ook de verbruiken van de verbruikspunten die aan een secundaire energiestroom zijn gekoppeld in GJp weergeven. 27

28 De berekening is als volgt: - Het totaal aan ingaande energie (in GJp) wordt verdeeld over alle uitgaande energiestromen volgens de kostprijsverdeelfactor. Per uitgaande energiestroom wordt de omrekenfactor naar GJp bepaald door de hoeveelheid GJp (die is toegewezen aan deze uitgaande energiestroom) te delen door het aantal eenheden van deze energiestroom. Belangrijk: Wanneer een secundaire energiestroom een door u ingevoerde omrekenfactor heeft naast een berekende omrekenfactor, dan zal de EVA-tool bij het omrekenen naar GJp altijd gebruik maken van de door u ingevoerde omrekenfactor. De kostprijsverdeling wordt initieel door de EVA-tool als volgt ingesteld: - De eerste secundaire energiestroom van een omzettingspunt krijgt de waarde 1. - Alle overige secundaire energiestromen die worden toegevoegd krijgen de waarde 0. Dit komt overeen met de gedachte dat de omzetting aanvankelijk geheel ten goede komt aan de eerste uitgaande energiestroom. De eigenschap kostprijs verdeling kunt u na toevoeging van de energiestroom aanpassen. Let er echter op dat de som van de door u opgegeven verdeelfactoren gelijk is aan 1. De EVA-tool controleert hierop en markeert het omzettingspunt als fout indien aan deze voorwaarde niet is voldaan. Kostprijs Net als de omrekenfactor naar GJp, kennen primaire en secundaire energiestromen een kostprijs per eenheid. Dit is feitelijk de omrekenfactor naar Euro. In tegenstelling tot de omrekenfactor GJp is er echter voor secundaire energiestromen geen berekende kostprijs per eenheid. 28

29 Het menu Nieuw Opent een nieuw EVA-model. Als u een model open heeft staan wat gewijzigd is, wordt gevraagd of u dit model wilt opslaan. Openen Hiermee opent u een eerder opgeslagen EVAmodel. Als u een model open heeft staan wat gewijzigd is, wordt gevraagd of u dit model wilt opslaan. Opslaan / Opslaan als Slaat het model voor u op. Met Opslaan als kunt u een reeds opgeslagen EVA-model onder een andere naam opslaan. Export naar XML Bewaart de gegevens van het openstaande EVAmodel in een XML-bestand. Opslaan naar afbeelding Hiermee kunt u het openstaande EVA-model als afbeelding naar een grafisch bestand wegschrijven. Pagina-instelling Dit stelt u in staat om de instellingen (lay-out) van afdrukken aan te passen. Afdrukken Hiermee kunt u het openstaande model afdrukken/printen. Instellingen Hiermee kunt u algemene instellingen in het programma aanpassen. Instellingen die hier gewijzigd kunnen worden zijn: - de standaardlocatie waar bestanden worden weggeschreven - de kleuren die gebruikt worden voor terugkoppeling in het model - de instellingen van het tekenraster Afsluiten Hiermee sluit u het programma af. Als u een model open heeft staan wat gewijzigd is, wordt eerst gevraagd of u dit model wilt opslaan. 29