Van eerste melktand tot laatste kies: wat is de rol van de jeugdarts precies?

Transcriptie

1 Gebitsontwikkeling Van eerste melktand tot laatste kies: wat is de rol van de jeugdarts precies? Prof Dominique DECLERCK Departement Mondgezondheidswetenschappen KU Leuven 6 de week na conceptie: eerste tekenen tandkiemontwikkeling! Eerste levensjaar: - doorbraak van de eerste melktanden - groei van de kaken in 3 dimensies Vorming gebitselementen Doorbraak van melktanden Lamina dentalis (ectodermale origine) vormt instulpingen in onderliggende mesenchym Proliferatie, differentiatie, morfogenese en maturatie vinden plaats Klinische symptomen Lokale zwelling en roodheid Hypersalivatie (kwijlen) Koorts (?) Diarree (?) Neusloop (?) Slaapstoornissen (?) Gedragsstoornissen (?) Luieruitslag (?)... Jaber et al., 1992; Macknin et al., 2000

2 Maar... Gebitsontwikkeling p.n. Zelfde periode (6-30maanden): ook snelle veranderingen eigen aan algemene ontwikkeling Doorbraaktijdstip melktanden Centrale snijtand onder 6-8 maanden 6-8 maanden Tanddoorbraak = zondebok voor andere aandoeningen? vb. middenoorinfecties, Centrale snijtand boven Laterale snijtand Eerste molaar 9-10 maanden maanden maanden 6-8 maanden 8-10 maanden maanden luchtwegeninfecties, herpetische Hoektand maanden maanden gingivostomatitis,... Tweede molaar maanden maanden Coreil et al., 1995 [van der Linden, 1984; ] Con- en neonatale tanden - Vaak hypoplastisch - Meestal vroegtijdig verlies

3 Gebitsontwikkeling p.n. Relatie melktand definitieve tandkiem 2de melkmolaar 6 jaar 6 maanden 3 jaar 1ste definitieve molaar kiem 2de premolaar Figuren: Kijkboek VWGT, waarvoor dank kiem 1ste premolaar CAVE! infectie melktand trauma melkvoorganger Melktanden hebben belangrijke functie!

4 Problemen bij het wisselen Definitieve gebit Kwadrant 1 Kwadrant 2 Snijtanden Hoektand Premolaren BOVENKAAK Molaren RECHTS LINKS Molaren ONDERKAAK Premolaren Hoektand Snijtanden Kwadrant 4 Kwadrant 3 Tandnummering (definitieve tanden) RECHTS BOVENKAAK ONDERKAAK 1ste cijfer = kwadrant 2de cijfer = tandpositie in kwadrant LINKS ISO-systeem

5 Definitieve gebit Snijtanden Hoektand 15 Premolaren RECHTS BOVENKAAK Molaren LINKS Molaren ONDERKAAK Premolaren Hoektand Snijtanden Tandnummering (melktanden) RECHTS BOVENKAAK ONDERKAAK 1ste cijfer = kwadrant 2de cijfer = tandpositie in kwadrant LINKS ISO-systeem Tandnummering (melktanden) 5 6 Tandvlakken: terminologie MEDIAAN Vestibulair (buccaal) Mesiaal Occlusaal Distaal (incisaal voor fronttanden) DORSAAL 8 7 Linguaal (palataal in BK)

6 Kinderen met cariës... Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas 68% van de ouders melden impact op levenskwaliteit van het hele gezin extra aandacht financiële implicaties werkverlet, schoolverzuim schuldgevoel ouders bezorgdheid verwarring en moeilijk gedrag bij kind Tandje de Voorste Smile for Life (Vlaanderen, 2003) Pijnklachten? 3,7% van 3-jarigen (n=1291) en 12,1% van 5-jarigen (n=1325) Locker et al, 2002 Impact van cariës Cariës nog steeds een probleem? Dalende trend in voorbije decennia (in landen met vrije markt economie) Stagnatie bereikt? Toename? Na tandheelkundige oppuntstelling onder AA stelde men een significante toename in groeiritme vast: catch-up fenomeen (1,5 jaar) (Acs et al, 1999)

7 Situatie in Vlaanderen Tandje de Voorste Smile for Life (Vlaanderen, 2003) 3-jarigen (n=1250) en 5-jarigen (n=1285) Cijfermateriaal Project Tandje de Voorste (3- en 5-jarigen) Signal Tandmobiel studie (7 tot 12 jaar) %cariësvrij ,1 dmft = 0,21 +/- 0,76 Tandbederf 69,2 dmft = 1,01 +/- 1,88 d jaar 5 jaar Trends gebitstoestand 5-jarigen (Vlaanderen) Trends gebitstoestand 12-jarigen (Vlaanderen) ,65 1,38 3,61 2,66 1,01 '80 '81 '91 '94 '03 dmft 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 3,9 3,24 2,72 1,93 1,6 DMFT 0,94 '83 '86 '91 '94 '98 naar: Vanobbergen J et al, 2000 '01

8 Kansarmoede Cariës concentreert zich vooral in kansarme delen van de bevolking Duidelijk omgekeerde relatie tussen inkomen en opleiding van ouders en dmft-scores kind Cariës op jonge leeftijd vormt sterke indicator en beste voorspeller voor cariësontwikkeling later (Peretz et al, 2003) Tijdig naar de tandarts! Individueel advies Vroegdiagnose Behandeling Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas

9 SNEL-cariës Early childhood caries Lift the lip Alaluusua S, Malmivirta R. Early plaque accumulation a sign for caries risk in young children. Community Dentistry and Oral Epidemiology 1994; 22:

10 Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas Tandplaque Cariës is het resultaat van een ecologische shift in de biofilm op het tandoppervlak die aanleiding geeft tot een onevenwicht in mineraalbalans tussen plaque-vloeistof en tandoppervlak (Fejerskov, 2004) Tandbederf = infectieuze aandoening Streptococcus mutans... getriggerd door suiker(s) Streptococcus mutans

11 Zuurtegraad in tandplaque na suikerconsumptie ph zuurstoot DEMINERALISATIE 5,5 REMINERALISATIE 30 à 2u TRAAG 5 à 20 SNEL Tijd Trigger = suikerconsumptie MICROFLORA OMGEVINGSFACTOREN SUBSTRAAT 10% suiker reeds cariogeen! CARIES Vooral sucrose Lage % reeds voldoende Type suiker Hoeveelheid versus frequentie MONDMILIEU SOCIO-ECONOMISCHE FACTOREN TIJD MAATSCHAPPELIJKE FACTOREN

12 FREQUENTIE belangrijker dan hoeveelheid Hoeveelheid suikers Frequentie van suikerconsumptie Gun je tanden voldoende rustpauzes! Verticale transmissie Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas overdracht moeder - kind werd aangetoond (vaders, grootouders, onthaalmoeders,.) kinderen van moeders met hoge aantallen SM worden op jongere leeftijd besmet en ontwikkelen méér tandbederf aangrijpingspunt preventie en R/!

13 Ontwikkeling van de mondflora Risicoperiodes S mutans vestiging 0 24h 6m 12m doorbraak definitieve tanden plaatsen brackets (orthodontie) Kiemvrij S salivarius S sanguis S mutans plaatsen restauraties prothetisch herstel. Zuigflescariës Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas Gevolg van: TE frequent TE langdurig ZOET drinken uit een zuigfles Fopspeen met zoet Langdurig verdergezette borstvoeding (nachtvoedingen na tanddoorbraak)

14 Preventie van zuigflescariës Vaste drink/eetmomenten Geen zoete dranken ad libidum Geen zuigfles mee naar bed Water is de beste dorstlesser Beker vanaf maanden Poetsen vanaf doorbraak eerste tand Borstvoeding? Moedermelk: - lager mineraalgehalte - hogere concentratie lactose (7% versus 3%) -minderproteïne(1,2 g versus 3,3 g per 100 ml) (Darke, 1976) - meestal case reports (eg Gardner et al, 1977) - verband met verlengd (> 12 maanden) of op vraag en nachtelijk aanbieden borstvoeding

15 Lactose (in melk) Sojamelk Koemelk: - NIET cariogeen (Ca, P, caseine) (Bowen & Pearson, 1993) -cariostatisch(bowen et al, 1991) Soja producten: méér acidogeen (koemelkintolerantie; glucose en maltodextrines in plaats van lactose) (Bhat & Dubey, 2003) Fopspeen? Protectieve eigenschappen van zuivelprodukten

16 Erosieve tandschade frisdranken Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas

17 Zuurtegraad na consumptie van suiker Zuurtegraad na consumptie van suiker ph zuurstoot ph zuurstoot Fluoride wijzigt de kinetiek ter hoogte van het tandoppervlak In aanwezigheid van F 5,5 5,5 4,5 Tijd Tijd ph Zuurtegraad na consumptie van suiker zuurstoot In aanwezigheid van F Fluoride beperkt demineralisatie bevordert remineralisatie Maximaal caries protectief vermogen bij dagelijks lokaal aanbrengen van kleine hoeveelheden fluoride in het mondmilieu Featherstone, ,5 4,5 Fejerskov et al, 1981 Ten Cate et al, 2003 Tijd

18 Fluoride advies - EAPD, Workshop Athene, November 2008 Vanaf doorbraak 1ste melktand Leeftijd F% Per dag Hoeveelheid 6 maanden-2 jaar 500 ppm 1 2x erwt 2 6 jaar ppm 2,3 2x erwt > 6 jaar 1450 ppm 2x 1-2 cm Aangepaste hoeveelheid (grootte van 1 erwtje) (1) Concentraties <500 ppm F: efficaciteit? (Ammari et al, 2003; Twetman et al, 2003; Steiner et al, 2004) (2) Enkel indien kind kan uitspuwen/naspoelen (3) 1 cm met 500 ppm is minder efficiënt dan ½ cm met 1000 ppm (Ellwood & Cury, 2009) Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas ELK tandtrauma moet gezien worden door een tandarts Bij voorkeur binnen 24 uur ONMIDDELLIJK indien avulsie (definitieve tand), verplaatsing en/of fractuur tandfragment

19 Tand Repositionering binnen 30 minuten: URGENTIE! hoge kans op herstel; daalt tot +/- 10% na 2 uur Tand niet laten uitdrogen Tand niet reinigen Terugplaatsen in alveole, bewaren in omslagplooi of in melk

20 Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas Molar Incisor Hypomineralisation Goed begonnen, half gewonnen Snel-cariës: wees alert Een kijkje achter de schermen Zo ouder, zo kind? Zuigfles als boosdoener? Fluoride: waarom minder beter is Eerste Hulp bij Tandongevallen (EHBTO) Schots en scheef, wat nu? Zacht als kaas Hypomineralisatie van het glazuur Aantasting van de eerste definitieve molaren Mogelijks in combinatie met aantasting van de definitieve snijtanden Kaasmolaren Insult tijdens amelogenese (glazuurvorming) (William et al., 2006; Willmott et al., 2008)

21 Van eerste melktand tot laatste kies: wat is de rol van de kinderarts precies? Prof Dominique DECLERCK Departement Mondgezondheidswetenschappen KU Leuven