EIGEN BAAS? IETS MEER OVER ZELFSTANDIG ZIJN

Transcriptie

1 EIGEN BAAS? IETS MEER OVER ZELFSTANDIG ZIJN De Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten helpt sinds enkele jaren werknemers afkomstig uit landen buiten de Europese Unie die in België werken zonder de juiste werkvergunningen. We helpen deze mensen, die vaak ook geen verblijfsvergunning hebben, om hun arbeidsrechten te verdedigen: in verband met loon dat niet betaald werd, arbeidsongevallen, enzovoort. Meer en meer komen we mensen zonder verblijfsvergunning tegen, die als zelfstandige aan het werk zijn. Bovendien zijn er ook veel buitenlanders die legaal aan het werk zijn als zelfstandige. Soms doen ze dat omdat ze hier een eigen zaak willen starten en hun eigen baas willen zijn. Soms hebben deze mensen ook een zelfstandigenstatuut omdat iemand hen dat heeft voorgesteld, of omdat ze op die manier gemakkelijker legaal kunnen werken in België. Eigenlijk zijn ze niet echt baas over hun eigen werk. Het gebeurt meer dan eens dat deze mensen in de problemen geraken, en niet goed weten waar ze dan naartoe moeten. WAT? Werknemers werken voor een werkgever(= een baas). Ze krijgen een vast loon en de werkgever is verantwoordelijk voor het betalen van patronale bijdragen (=belastingen voor werkgevers), de sociale zekerheidsbijdragen en een arbeidsongevallenverzekering. Zelfstandigen werken voor zichzelf. Ze worden betaald per prestatie, en bepalen zelf hoeveel geld ze vragen. Ze zijn zelf verantwoordelijk voor belastingen, sociale zekerheidsbijdragen en het afsluiten van een arbeidsongevallenverzekering. Deze brochure is bedoeld voor arbeidsmigranten, met of zonder papieren, die op een bepaald moment een aanbod krijgen om als zelfstandige te werken, of erover denken om een eigen zaak op te zetten. Deze brochure zet de regels en valkuilen op een rijtje. Ze helpt je om een goede keuze te maken wanneer je een bepaalde werkaanbieding krijgt. En ze vertelt je wat je rechten en plichten zijn, of je nu legaal of illegaal aan het werk bent, of je een echte zelfstandige bent of niet. Deze brochure is enkel een introductie. De regels zijn ingewikkeld, en om echt zeker te zijn leg je best je eigen specifieke situatie voor aan specialisten. Je kan na het lezen van de brochure verder informatie opzoeken: - je kan OR.C.A. of een vakbond contacteren als je meer wilt weten over werknemersrechten. - je kan een organisatie voor zelfstandigen contacteren als je echt je eigen zaak wilt uitbouwen en daarover de nodige informatie zoekt. 1

2 INHOUD LEGAAL OF CLANDESTIEN (ILLEGAAL) WERKEN... 3 Buitenlandse zelfstandigen: alle regels op een rijtje... 3 Je rechten... 4 HET VERSCHIL TUSSEN WERKNEMERS EN ZELFSTANDIGEN... 5 Gezag... 5 Wat betekent dat concreet?... 6 Wat is een schijnzelfstandige?... 6 Administratieve commissie ter regeling van de arbeidsrelatie... 8 SCHIJNZELFSTANDIGHEID: WAT MOET JE DOEN?... 8 Schijnzelfstandigheid ongedaan maken... 8 Een echte zelfstandige worden... 8 SOCIALE ZEKERHEID VOOR ZELFSTANDIGEN Sociale zekerheidsbijdragen Schulden bij het RSVZ Ziekteverzekering en dringende medische hulp BELASTINGEN VOOR ZELFSTANDIGEN

3 LEGAAL OF CLANDESTIEN (ILLEGAAL) WERKEN Mensen die geen verblijfsvergunning VAN ONBEPAALDE DUUR hebben, hebben bijna altijd een speciale toelating nodig om te werken: - Werknemers hebben een arbeidskaart (A, B of C) nodig. Wie de nationaliteit heeft van een land van de Europese Economische Ruimte (= alle EUlanden 1 en Noorwegen, IJsland, Liechtenstein en Zwitserland) heeft geen arbeidskaart nodig. Opgelet: Kroaten vallen nog onder de overgangsmaatregelen en moeten op dit moment wel een arbeidskaart aanvragen (tenminste tot 30 juni 2015). Tot 31/12/2013 waren er nog overgangsmaatregelen voor Roemenen en Bulgaren, maar sindsdien zijn ook zij vrijgesteld van een arbeidskaart. - Zelfstandigen hebben een beroepskaart nodig. Voor onderdanen van EU-lidstaten (en Noorwegen, IJsland, Liechtenstein en Zwitserland) is zo n beroepskaart niet nodig, ook niet als je Kroaat bent. Heb je een verblijf in een ander land van de EU, maar niet de nationaliteit van dat EU land, dan moet je wel een beroepskaart aanvragen. Dit geldt dus ook voor mensen die langdurig ingezetene zijn. Heb je die toelating niet, en werk je toch, dan ben je clandestien ( illegaal ) aan het werk. Dit is verboden en ook strafbaar. - Als het gaat over werknemers, dan is de werkgever strafbaar. Hij of zij zal per clandestien tewerkgestelde werknemer een boete moeten betalen. De werknemer kan dus niet gestraft worden voor het zwart werk - Zelfstandigen zijn zelf strafbaar als ze clandestien werken. Ga dus goed na of alle regels voor buitenlandse zelfstandigen gerespecteerd werden: Buitenlandse zelfstandigen: alle regels op een rijtje Buitenlanders die in België als zelfstandige werken, moeten in principe in het land van herkomst een beroepskaart aanvragen. Wie een voorlopige verblijfsvergunning heeft, kan de beroepskaart ook in België aanvragen. Enkel o EU-burgers(ook Kroaten) o buitenlanders met een permanente verblijfsvergunning in België kunnen zonder beroepskaart legaal als zelfstandige aan de slag. Je moet dan wel een echte zelfstandige zijn. Zelfstandigen afkomstig uit een EU-lidstaat moeten zich aansluiten bij een sociale verzekeringsfonds voor zelfstandigen. Bij de aanvraag van je aansluitingsattest ontvang je van het verzekeringsfonds een vragenlijst, die je binnen de drie maanden moet invullen en bezorgen aan het Rijksinstituut voor de sociale verzekeringen der zelfstandigen (RSVZ). Met de ingevulde vragenlijst en bijgevoegde bewijsstukken moet je 1 België, Bulgarije, Cyprus*, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Hongarije, Ierland, Italië, Griekenland, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Zweden. (*de EU-wetgeving is momenteel niet van toepassing op het noordelijke gedeelte van Cyprus, dat niet onder de controle van de regering van de Republiek Cyprus valt). 3

4 aan het RSVZ tonen dat je effectief een zelfstandige activiteit uitoefent. Als het RSVZ oordeelt dat je geen zelfstandige bent zullen zij de dienst vreemdelingen (DVZ) hiervan op de hoogte brengen 2. Met dit aansluitingsattest kan je je inschrijven bij de gemeente waar je woont. Zonder verblijfsvergunning kan je NOOIT legaal werken. Wil je je situatie regulariseren, dan moet je ofwel eerst je verblijf in orde brengen op basis van een ander verblijfsrecht ofwel terugkeren naar je land van herkomst en daar een beroepskaart aanvragen. Volgens de wet mag je niet ingeschreven worden bij een sociale verzekeringsinstelling als je nog geen beroepskaart hebt. Als ze dit toch doen, wat in de praktijk soms voorkomt, betekent dit niet dat jij in orde bent, alleen dat de sociale verzekeringsinstelling zelf de regels niet volgt. Een inschrijving bij een sociale verzekeringsinstelling is dus zeker geen verblijfsvergunning of een beroepskaart. Je krijgt er bepaalde sociale rechten mee (zie verder), maar je werkt nog steeds illegaal. Je kan nog steeds uitgewezen worden bij een controle. En je kan een boete krijgen omdat je zonder beroepskaart een zelfstandige activiteit hebt uitgeoefend. Zonder beroepskaart of arbeidskaart kan je ook geen mandaat (directeur, zaakvoerder, secretaris, enzovoort) uitoefenen in een commerciële vennootschap, zoals een BVBA, een NV, CV, zelfs al word je daarvoor niet betaald! Wanneer je dit wel zou doen ben je strafbaar. Enkel in een vzw (sociale organisatie die geen commercieel doel heeft) kan je een mandaat opnemen, op voorwaarde dat je niet betaald wordt, maar dan ben je natuurlijk ook geen zelfstandige. Je rechten Wanneer klanten of werkgevers je niet correct behandelen, kan het veel verschil maken of je als werknemer of als zelfstandige aan het werk bent. Dat geldt zeker als je zonder wettig verblijf werkt. Voor werknemers is er in de Belgische Wet immers uitgebreide bescherming voorzien. Er zijn regels over hoeveel loon je minimum moet krijgen, hoeveel uren je mag werken, de werkgever is verplicht een verzekering voor arbeidsongevallen af te sluiten, Die regels gelden ook voor werknemers zonder wettig verblijf. Met andere woorden, werknemers zonder wettig verblijf hebben heel wat RECHTEN. Hierover bestaat een rechtengids van OR.C.A., ACV-CSC, FGTB, CIRÉ en het Federaal Migratiecentrum. Je kan deze rechtengids raadplegen op of Voor zelfstandigen is die bescherming veel minder voorzien. Wanneer je in de problemen komt, of je wordt bedrogen door diegenen van wie je werk hebt gekregen, zal het dus (nog) veel moeilijker zijn om jezelf te verdedigen. - Een (legaal) zelfstandigenstatuut is interessant omdat het je toestaat om zelf te beslissen over je werk en je inkomen, maar het geeft je minder zekerheid. - Als je geen baas bent over je eigen werk, heb je wel de onzekerheid van een zelfstandigenstatuut, maar niet de voordelen ervan. Het is dus erg belangrijk dat je voor jezelf nagaat wat voor jou het juiste statuut is! Daarom leggen we hieronder zo goed mogelijk uit wat nu precies het verschil is tussen werknemers en zelfstandigen

5 HET VERSCHIL TUSSEN WERKNEMERS EN ZELFSTANDIGEN Een werknemer werkt onder het GEZAG van iemand anders. Als je niet werkt onder het gezag van iemand anders, ben je een zelfstandige. GEZAG Sinds 2006 bepaalt de wet 3 vier criteria om vast te stellen of iemand al dan niet onder het gezag van iemand anders werkt. Deze wet wordt ook wel de wet Laruelle genoemd. 1. De wil van de partijen: in principe mag je zelf kiezen of je een contract sluit als werknemer en werkgever, of als aannemer (zelfstandige) en opdrachtgever (klant). Maar je werk moet dan wel zo georganiseerd worden dat het met je statuut overeenkomt. 2. De vrijheid om je werktijd te bepalen: - Een werkgever bepaalt wanneer zijn werknemers moeten beginnen en stoppen met werken. De werknemer moet toestemming vragen om afwezig te zijn op het werk. - Voor een zelfstandige is dat niet zo, behalve als het werk zelf veronderstelt dat je je aan bepaalde afspraken houdt: bijvoorbeeld omdat de zaak op bepaalde momenten open is voor de klanten. 3. De vrijheid om je werk zelf te organiseren: - Een werkgever bepaalt hoe zijn werknemers een bepaald werk uitvoeren. - Zelfstandigen zijn eigenlijk alleen verplicht om een bepaald resultaat voor te leggen. Ze mogen zelf beslissen hoe ze dat doen. 4. Hiërarchische controle: een werkgever kan altijd zijn of haar werknemers controleren. De mogelijkheid om te controleren telt, zelfs als de werkgever niet altijd van die mogelijkheid gebruik maakt. Naast de vier algemene criteria bestaat er ook het weerlegbaar vermoeden in de sectoren bouw, bewaking, vervoer, schoonmaak, landbouw en tuinbouw. Wanneer meer dan de helft (dus minstens 5) van onderstaande criteria vervuld zijn kan men spreken van een arbeidsovereenkomst, en ben je dus geen zelfstandige. Het is wel nog steeds mogelijk om het tegendeel te bewijzen. - Geen financieel of economisch risico lopen. Je deed zelf geen investeringen in het bedrijf en je bent niet afhankelijk van de winst of het verlies dat het bedrijf maakt. - Geen financiële beslissingsmacht of verantwoordelijkheid bezitten. Je bent niet verantwoordelijk voor de financiële middelen van het bedrijf en je kan hierover ook niet mee beslissen. - Het aankoopbeleid niet mee bepalen. Je kan niet mee beslissen over wat er wordt aangekocht voor het bedrijf, bijvoorbeeld een nieuwe machine. - Het prijsbeleid niet mee bepalen (behalve wanneer de prijzen wettelijk vast liggen). Je kan niet zelf kiezen hoeveel de klanten moeten betalen. - Niet gebonden zijn door een resultaatsverbintenis. Er zijn afspraken gemaakt over hoe en wanneer je werkt, niet alleen over het uiteindelijke resultaat van je werk. Als werknemer ga je een inspanningsverbintenis aan: je belooft je in te zetten voor je job en het werk goed uit te voeren. Als zelfstandige heb je een resultaatsverbintenis: je belooft om een afgesproken resultaat te bereiken, om een afgewerkt product te leveren. - Een garantie bezitten op een vaste vergoeding (zoals een loon), ook als het bedrijf 3 Art. 333 Programmawet (I) van 27 december 2006, BS 28 december

6 verlies lijdt en ongeacht de omvang van je prestatie. De afspraak is dat je betaald wordt, ongeacht welk werk je die dag/week/maand deed, en ook wanneer het bedrijf verlies lijdt. - Geen eigen personeel hebben en geen vrijheid om zelf personeel aan te werven of om zicht te laten vervangen. Je bent zelf niet de baas over andere werknemers, je kan je werk ook niet door iemand anders laten uitvoeren. - Zich niet gedragen als onderneming ten overstaan van anderen of gewoonlijk slechts voor één medecontractant werken. De klanten waarvoor je werkt weten dat je een baas hebt. Je werkt ook bijna altijd voor dezelfde baas. - In ruimtes werken die men niet bezit of huurt met materiaal dat ter beschikking gesteld wordt door de medecontractant. De ruimtes waarin je werkt en de materialen die je gebruikt zijn niet van jou. Volgende criteria bepalen volgens de wet NIET of je een werknemer of zelfstandige bent. Je kan deze criteria dus niet gebruiken om zelfstandigheid te bewijzen of te ontkennen: - de naam die de partijen zelf aan hun overeenkomst geven - de inschrijving bij een sociale verzekeringsinstelling - de inschrijving bij de Kruispuntbank voor Ondernemingen (heb je een ondernemingsnummer) - de inschrijving bij de BTW-administratie (heb je een BTW-nummer) - de manier waarop je je belastingen aangeeft Wat betekent dat concreet? Een echte zelfstandige: - Kan vrij kiezen voor wie hij (of zij) werkt. Hij heeft geen werkgever maar klanten en mag voor andere klanten werken als hij dat wilt. - Schrijft zelf facturen en bepaalt zelf hoeveel geld hij vraagt voor zijn werk. - Begint en eindigt met werken als hij dat zelf wilt. Hij werkt ook op de manier die hij zelf verkiest. - Als je een vennoot bent in een bedrijf, mag je ook mee beslissen over wat het bedrijf doet: je neemt deel aan vergaderingen, bepaalt mee hoeveel geld er gevraagd wordt, voor welke klanten men werkt, - Betaalt zelf eventuele werknemers uit. Als deze beschrijving op jou van toepassing is, of als je op die manier zou willen werken, dan kan je voor meer informatie terecht bij een organisatie voor zelfstandigen. Raadpleeg de adreslijst. Wat is een schijnzelfstandige? Een aantal malafide werkgevers proberen hun werknemers te overtuigen om als zelfstandige te werken, ook al blijven ze in de praktijk gewoon als werknemers werken. Dit geeft aan de werkgevers heel wat voordelen: - Ze hoeven zich niet te houden aan minimumlonen en andere regels die gelden voor werknemers. - Sociale zekerheidsbijdragen en belastingen zijn veel lager dan voor werknemers. - Ze kunnen veel moeilijker of niet voor het gerecht vervolgd worden als ze hun werknemers niet betalen, als hun werknemers een arbeidsongeval hebben, enzovoort. 6

7 - Als het om werknemers zonder papieren gaat, zal het veel moeilijker zijn om de werkgever te straffen daarvoor (zie boven: legaal of clandestien werken). Misschien stelt zo n werkgever je voor om je als zelfstandige te laten registreren bij een sociale verzekeringsinstelling. Volgende situaties komen voor, soms een combinatie van verschillende situaties: - De werkgever helpt je om je te laten registreren bij een sociale verzekeringsinstelling (Partena, Acerta, Groep S, ). Hij belooft om alle facturen die je daardoor krijgt, voor jou te betalen. Misschien komen de facturen wel toe op het adres van de werkgever. Denk eraan te controleren dat je werkgever de facturen echt betaalt! - De werkgever helpt je om je te registreren bij een sociale verzekeringsinstelling, maar je krijgt zelf je facturen en betaalt die ook zelf. - De werkgever stelt je voor om vennoot ( associé ) te worden in zijn bedrijf. Hij laat je betalen om aandelen te kopen, of laat je een papier tekenen waarmee je zogezegd aandelen koopt, zonder iets te betalen. Als je daarbij ook werkt voor de zaak, word je een werkende vennoot. Werkende vennoten worden altijd verondersteld zelfstandigen te zijn. Werkgevers hebben soms aantrekkelijke argumenten om je te overtuigen. Ze zeggen dat je een deel van de winst zal krijgen (is het bedrijf winstgevend, kan je dit ergens controleren, staat de winstdeling in een contract?). Soms vertellen werkgevers dat je als zelfstandige legaler werkt, of dat je na een bepaalde periode een verblijfsvergunning zal kunnen aanvragen. DIT IS NIET WAAR! Check het kadertje Buitenlandse zelfstandigen: alle regels op een rijtje om te zien of je in orde bent met de regels voor buitenlandse zelfstandigen. Mogelijk zal de werkgever proberen te laten uitschijnen dat je zelfstandige bent, eventueel zonder je daarover aan te spreken. Hij zal dan het werk zo regelen, dat het meer lijkt op dat van een echte zelfstandige zoals hierboven beschreven. Bijvoorbeeld zo: - Hij betaalt jou en vraagt je om je collega s uit te betalen. Misschien heb jij zelf wel de andere werknemers gezocht. Misschien krijg je zelfs een percentage op het loon van je collega s, of een hoger loon. OPGEPAST! Als je voor de rechter niet kan bewijzen wie de eigenlijke werkgever was, word jij verantwoordelijk voor het loon van je collega s (en bijhorende belastingen en bijdragen). Je wordt dan zelf een werkgever! Als de werknemers illegaal tewerkgesteld zijn, kan je een boete krijgen. - De werkgever betaalt je niet per uur, maar per vierkante meter of per stuk. Hij geeft je eventueel zelfs facturen daarvoor (in plaats van loonfiches). Volgens de Wet is het echter verboden om iemand als een zelfstandige aan te geven, terwijl die in de praktijk een werknemer is, ook al zijn alle nodige toelatingen voorzien. Dat heet schijnzelfstandigheid. Wanneer de inspectie of het gerecht vaststellen dat een zelfstandige eigenlijk onder het gezag van een werkgever stond, kunnen ze die werkgever verplichten om zich volledig in orde te stellen met de regels: - hij moet de juiste belastingen en bijdragen betalen - hij moet de werknemers uitbetalen volgens de minimumlonen - hij kan een boete krijgen als vastgesteld wordt dat hij de regels niet heeft gerespecteerd 7

8 Administratieve commissie ter regeling van de arbeidsrelatie Hier kan je terecht als je wil navragen of het statuut dat men je voorstelt wel correct is. Deze commissie kan oordelen over je situatie: ben je zelfstandige of werknemer. Zij kunnen vooraf de opgestelde contracten nakijken, of tot één jaar nadat men startte. Een voorwaarde hierbij is wel dat de arbeidsrelatie nog bestaat wanneer je de aanvraag doet. Je kan dus geen aanvraag indienen wanneer je al gestopt bent met werken, ook al zit je nog binnen die termijn van één jaar na de start van de arbeidsrelatie. De administratieve commissie werkt namelijk enkel vanuit preventief oogpunt. Ook wanneer de arbeidsrelatie eindigt tijdens de procedure voor de commissie, zal zij geen uitspraak meer doen. Opgelet: de administratieve commissie kan geen onderzoek voeren naar arbeidsrelaties waarnaar al een onderzoek loopt bij een andere instantie (bv: de sociale zekerheid, inspectie, RVA, rechtbank). Meer informatie hierover vindt je in de fiche: Hoe stap ik uit het schijnzelfstandigenstatuut? SCHIJNZELFSTANDIGHEID: WAT MOET JE DOEN? Schijnzelfstandigheid stopzetten Als je eigenlijk een werknemer bent maar officieel als zelfstandige geregistreerd staat, kan je geen werknemersrechten opeisen, zoals loon dat niet werd uitbetaald, of een vergoeding voor een arbeidsongeval. Eerst moet je bewijzen dat je eigenlijk een schijnzelfstandige bent. Ook als je schulden hebt bij de RSVZ (zie onder), kan het belangrijk zijn om aan te tonen dat je geen echte zelfstandige bent. Ben je zelf schijnzelfstandige en wil je hier een einde aan maken? Lees dan de fiche Hoe stap ik uit het schijnzelfstandigenstatuut? waarin uitgelegd wordt wat de mogelijkheden zijn en welke stappen je moet ondernemen. Een echte zelfstandige worden Schijnzelfstandigheid ongedaan maken is soms geen optie, bijvoorbeeld als je nauwelijks bewijzen hebt. Bovendien moet je ook een alternatief hebben: sommige buitenlanders vinden geen job als werknemer of kunnen niet legaal als werknemer werken. Een andere optie is dat je de schijnzelfstandigheid probeert te veranderen in echte zelfstandigheid. Dat betekent dat je op zoek gaat naar je eigen klanten, zodat je niet meer afhankelijk bent van je feitelijke werkgever. Dat kan alleen maar als je legaal tewerkgesteld bent: - Als EU-burger: je schrijft je in als zelfstandige (zie kader: Buitenlandse zelfstandigen: alle regels op een rijtje ) - Als derdelander: met een beroepskaart. En natuurlijk voor beide met de betaling van de nodige belastingen en sociale zekerheidsbijdragen. 8

9 Ga voor jezelf na of je graag echt je eigen baas zou zijn, en wat je kansen zijn om op eigen kracht rond te komen. Bedenk dat er bij een eigen zaak heel wat komt kijken: - Voor bepaalde beroepen moet je de nodige kwalificaties hebben. - Je moet voor vele beroepen over een basiskennis bedrijfsbeheer en boekhouding beschikken. Als je een cursus bedrijfsbeheer hebt gevolgd, kan je je eigen ondernemingsnummer aanvragen. - Je moet voldoende de taal van je klanten spreken: Nederlands of Frans, of beter nog beide! - Je moet een goed zakelijk plan hebben met kans op voldoende winst om jezelf te onderhouden. Als je beslist om echt je eigen zaak te starten, is het best om advies in te winnen bij een gespecialiseerde organisatie of instantie. Raadpleeg hiervoor de adreslijst. BESLUIT Wil je een eigen zaak starten in België, dan kan het een goed idee zijn om zelfstandige te worden. Je kan in deze brochure dan meer lezen over je rechten en je plichten. Maar let goed op wanneer iemand je een voorstel doet waarin je bepaalde zaken herkent die hierboven beschreven zijn onder het hoofdstukje schijnzelfstandigheid. Het kan erg moeilijk worden om de situatie nadien nog recht te zetten. Zelfs als het voor jou heel duidelijk is dat je geen zelfstandige bent, kan het voor de rechter nog moeilijk te bewijzen zijn. Het is altijd beter om het statuut van zelfstandige te vermijden, als je in feite als werknemer werkt! 9

10 SOCIALE ZEKERHEID VOOR ZELFSTANDIGEN Sociale zekerheidsbijdragen Voor werknemers worden bijdragen betaald aan de RSZ door de werkgever. Die bijdragen zijn verplicht. Wanneer er sociale zekerheidsbijdragen betaald zijn, krijg je bepaalde rechten: je kan je aansluiten bij een ziekenfonds, je hebt recht op kinderbijslag en kraamgeld, betaald ziekteverlof, pensioen, werkloosheidsuitkeringen (Belangrijke opmerking: werknemers kunnen enkel een werkloosheidsuitkering krijgen als ze legaal in België verblijven). De werkgever is verplicht om een arbeidsongevallenverzekering te hebben. Zelfstandigen betalen zelf bijdragen aan de RSVZ. Die zijn ook verplicht. Daarvoor moet je je binnen de 90 dagen na de start van je zelfstandige activiteiten inschrijven in een sociaal verzekeringsfonds naar keuze. Doe je dit niet, dan zal je automatisch ingeschreven worden bij de Nationale hulpkas voor de sociale voorzieningen voor zelfstandigen (NHSVZ) 4. De bijdragen zijn lager voor zelfstandigen, maar een zelfstandige heeft ook iets minder sociale rechten (al wordt daaraan gewerkt): - Het ziekenfonds betaalt grote (bv een ziekenhuisopname, operatie of röntgenfoto) en kleine (bv geneesmiddelen, bezoek aan de huisarts of tandarts) risico s volledig of gedeeltelijk terug, net zoals bij de werknemer. Opgelet: dit heet de ziekteverzekering en is enkel van toepassing op jezelf (en je familie). Als je zelf andere mensen tewerkstelt moet je voor hen een arbeidsongevallenverzekering aangaan. - De kinderbijslag is sinds 1 juli 2014 gelijk voor werknemers en zelfstandigen. - De pensioenen zijn lager. - Moederschapsverlof bedraagt 8 weken (9 weken bij een meerling), tegenover 15 bij de werkneemster. - Er is geen betaald ziekteverlof in de eerste maand van de ziekte. Daarna is er een forfaitaire uitkering per dag. Die uitkering is dus geen percentage van je normale inkomen, zoals bij werknemers. De uitkering wordt meestal ook pas uitbetaald als je minstens 6 maanden als zelfstandige gewerkt hebt. - Je hebt geen recht op werkloosheidsuitkeringen, maar wel op een faillissementsuitkering (12 maanden). - Faillissementsuitkering: Voor wie? - Zelfstandigen die failliet werden verklaard of voor wie een collectieve schuldenregeling geldt. - Zaakvoerders, bestuurders en werkende vennoten van een handelsvennootschap die failliet werd verklaard. - Zelfstandigen die door bepaalde gebeurtenissen ongewild hun activiteit moeten onderbreken of stopzetten DECEMBER Eerste bestuursovereenkomst van het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen. 10

11 Voorwaarden: - Je mag niet werken of een andere uitkering krijgen. - Je moet in België verblijven. - Je mag niet veroordeeld zijn voor fraude i.v.m. het faillissement. - Je moet gedurende 4 aaneensluitende kwartalen zelfstandige in hoofdberoep geweest zijn met als laatste dat kwartaal waarin het faillissement was. Zowel werknemers als zelfstandigen hoeven geen verblijfsvergunning te hebben om van deze rechten te kunnen genieten! De enige voorwaarde is dat de bijdragen betaald werden. Voor terugbetaling van medische kosten en uitbetaling van uitkeringen bij ziekte en moederschapsrust, moet je wel lid worden van een ziekenfonds. Zelfstandigen die langer dan 3 maanden arbeidsongeschikt zijn (door ziekte), kunnen vragen om een gelijkstelling. Dat betekent dat ze dezelfde ziekteverzekering behouden als werkende zelfstandigen, maar geen sociale zekerheidsbijdragen meer moeten betalen. Vennootschappen moeten ook een jaarlijkse bijdrage betalen ( 347,50 of 868,00 in 2014), afhankelijk van het balanstotaal van de vennootschap). Werkende vennoten, bestuurders en zaakvoerders kunnen persoonlijk gevraagd worden om de bijdrage te betalen! Indien de bijdrage te laat betaald wordt, komt er een rente bovenop. Schulden bij het RSVZ De sociale zekerheidsbijdragen voor zelfstandigen zijn verplicht. Als je ze niet betaalt, kan de deurwaarder ze komen opeisen, of je nu legaal werkt of niet. Zorg er dus voor dat ze betaald worden: - Sta erop dat je zelf de facturen van de sociale verzekeringsinstelling krijgt. Zorg ervoor dat ze stipt betaald worden. - Als je werkgever/medevennoot zegt dat hij/zij de bijdragen betaalt, check dit dan regelmatig. Neem daarvoor contact op met je sociale verzekeringsinstelling. Je hebt je rijksregisternummer nodig om die informatie op te vragen. Wanneer de bijdragen niet betaald werden, kan je hierdoor al snel een schuld opbouwen van enkele duizenden euro s. Je bent zelf verantwoordelijk voor die schuld, ook al had iemand anders beloofd om ze te betalen. Als je al schulden hebt, lees dan de fiche Hoe stap ik uit het schijnzelfstandigenstatuut?. Ook als je je nooit hebt laten registreren, kan men je verplichten om je schulden bij de RSVZ te betalen. Dit gebeurt als men besluit dat je illegaal als zelfstandige aan het werk was. Voor je belastingen (zie onder) geldt hetzelfde. 11

12 Ziekteverzekering - Dringende medische hulp Wie geen verblijfsvergunning heeft, kan zich enkel bij een ziekenfonds aansluiten op basis van werk, als er sociale zekerheidsbijdragen betaald werden. Als dit niet mogelijk is kunnen mensen zonder verblijfsvergunning meestal via een andere procedure de nodige medische zorgen krijgen. Deze procedure heet: de procedure Dringende Medische Hulp. Je moet daarvoor in principe vóór de zorgen contact opnemen met het OCMW (CPAS in het Frans) van de gemeente waar je gewoonlijk verblijft. Deze hulp kan alle hulp omvatten die medisch noodzakelijk is. Enkel een arts kan bepalen of hulp al dan niet onder dringende medische hulp valt. Sommige zaken, zoals speciale tandzorg, worden niet ten laste genomen door de overheid. Als je toch één of andere vorm van verzekering hebt, kan de procedure Dringende Medische Hulp soms nog tussenkomen voor de kosten die niet terugbetaald worden door deze verzekering. Zo kan het OCMW als je als zelfstandige bent aangesloten bij een ziekenfonds en wanneer het de Dringende Medische Hulp goedkeurt, het bedrag ten laste nemen dat je niet terugkrijgt van je ziekenfonds (=remgeld). Gegevens over de aansluiting bij een ziekenfonds kunnen afgelezen worden van de elektronische identiteitskaart. Heb je geen elektronische identiteitskaart, maar ben je wel onderworpen aan de Belgische sociale zekerheid, dan moet je een ISI+ kaart aanvragen bij je ziekenfonds. Als je te ziek bent om eerst naar het OCMW te gaan, verwittig dan de arts of de sociale dienst van het ziekenhuis van je verblijfsituatie en dat je de factuur waarschijnlijk niet zal kunnen betalen. Zij zullen je wellicht een volmacht vragen om stappen te doen naar het OCMW. Vraag dit zeker na en ga zelf zo snel mogelijk langs bij het OCMW. Het OCMW heeft immers gegevens nodig om een sociaal onderzoek te doen en soms zijn de gegevens die het ziekenhuishen aanlevert onvoldoende. Je hoeft niet bang te zijn dat je naam wordt doorgegeven aan de Dienst Vreemdelingenzaken als je beroep doet op Dringende Medische Hulp. Het is wel belangrijk dat je de juiste procedures volgt. Raadpleeg één van de diensten medische zorg voor mensen zonder papieren als je er meer over wilt weten (zie adreslijst). BELASTINGEN VOOR ZELFSTANDIGEN Een zelfstandige moet er ook zelf voor zorgen dat de belastingen op zijn inkomen worden betaald. Elk jaar moet je aan de belastingdienst laten weten hoeveel je hebt verdiend. Zij berekenen dan (tegen het jaar nadien) hoeveel belastingen je moet betalen. Als je je inkomen niet aangeeft, werk je zwart. Wanneer zwartwerk door inspecteurs wordt vastgesteld, gaat men je achteraf toch verplichten om de nodige belastingen te betalen. Dit geldt ook voor wie betrapt wordt bij een controle, en niet kan aantonen dat hij/zij voor een werkgever werkte. Net als voor de sociale zekerheidsbijdragen, is het niet mogelijk om de belastingen gewoon niet te betalen. Werk je echt als zelfstandige en wil je je inkomen aangeven, dan doe je dat best via voorafbetalingen. Per kwartaal maak je een schatting van de belasting die je zal moeten bijbetalen, dit bedrag stort je 12

13 dan als belastingen. Wie steeds goed de voorafbetalingen uitvoert kan recht hebben op een belastingvermindering. Doe je dit niet dan zal je meer belastingen moeten betalen. Wil je hier meer informatie over, vraag dan advies bij het Inningscentrum van de FOD Financiën. INNINGSCENTRUM Tel: 02/ Dienst Voorafbetalingen NORTH GALAXY, Toren A Koning Albert II laan 33, bus Brussel Een lijst van organisaties en instellingen waar je terecht kan met vragen rond zelfstandige zijn vind je ook op de website Adressenlijst Aangepast op september