Ontwikkeling en introductie van PMZ bij FENECON-leden PMZ in de kledingbranche

Transcriptie

1 Ontwikkeling en introductie van PMZ bij FENECON-leden PMZ in de kledingbranche - EINDRAPPORT - PMZ / Novem projectnummer: Bestelnummer: Aan dit project is in het kader van het Besluit milieusubsidies, regeling milieugerichte technologie een subsidie verleend uit het programma Stimulering Productgerichte Milieuzorg 2002 dat gefinancierd wordt door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Novem beheert dit programma.

2

3

4 Verkorte samenvatting Met als doel dat de leden van MODINT (voorheen FENECON) op bedrijfsniveau systematisch en continu aandacht besteden aan het minimaliseren van de milieubelasting van kleding is het project Ontwikkeling en introductie van PMZ bij FENECON-leden opgezet en uitgevoerd. Het project is uitgevoerd in nauwe samenwerking tussen het MODINT, Pilot- en Testbedrijven en milieuadviesbureau CREM. Hierbij is gebruik gemaakt van de VROM-subsidie uit het programma Stimulering Productgerichte Milieuzorg, dat door Novem wordt beheerd. Het eindresultaat van het project is de ontwikkelde en uitgeteste handleiding: Maatschappelijk verantwoorde kleding, een handleiding voor Productgerichte MilieuZorg bij MODINT-leden. De handleiding heeft als doel om de milieuprestatie van kleding continu te verbeteren. Met behulp van de handige en praktijkgerichte manual kunnen individuele bedrijven (zowel groot als klein) zelf een PMZ-systeem opzetten, kan een beeld worden verkregen van de milieuprestaties van het product (kleding). De handleiding bevat: Inleiding MVO in de kledingsector Inleiding PMZ Stappenplan PMZ voor kledingbedrijven Checklists en werkbladen bij het stappenplan Een CD-Rom kleding ontrafeld, een overzicht van de milieu- en sociale aspecten van vezelproductie tot afvalfase De meeste MODINT-leden zijn zogenaamde kop-staart-bedrijven. Dit betekent dat het grootste deel van de milieubelasting plaatsvindt bij toeleveranciers in het buitenland. De in het kader van PMZ voorgestelde maatregelen hebben dan ook veelal betrekking op ketenafspraken. De handleiding is opgezet met input van een aantal MODINT-leden en de concept handleiding is getest door andere MODINT-leden.

5 Condensed summary In order to systematically and continuously reduce the burden on the environment caused by garments, the project Development and introduction of Product-oriented environmental management with FENECON-members has been set up and carried out. This project has been carried out in collaboration with MODINT, a couple of its members and CREM (Consultancy and Research for Environmental Management). The project was partly financed by the program Stimulation of Product-oriented Environmental Management of the Dutch Ministry for Housing, Spatial Planning and the Environment (VROM), which is managed and coordinated by Novem (the Netherlands Agency for Energy and the Environment). The main result of the project is the PMZ-manual. The aim of the manual is to improve the environmental performance of the product (garment article) continuously. By using the manual individual companies (big and small), can set up their own productoriented environmental management system and get an idication of the environmental performance of the product. The manual consists of: Introduction to sustainable business in the garments sector Introduction to PMZ Stepwise scheme to set up a PMZ-system Checklists and worksheets Een CD-Rom clothing unravelled, overview of environmental (and social) aspects that are of importance in the entire clothing production chain, beginning with the production of the fibres and ending at the moment that an article of clothing is discarded by the consumer. Most MODINT-members are so called head-tail-companies. Consequently the dominant environmental problems are taking place in supplier s factories in foreign countries. Therefore the measures proposed in the light of PMZ focus on chain management. MODINT members have contributed in the development and have tested the tool for it s practical use.

6 Trefwoorden / Keywords Nederlands Engels Productgerichte Milieuzorg Kledingketen Maatschappelijk verantwoord ondernemen Milieuprestaties kleding Verbetermogelijkheden Ketenbeheer Systematisch Continu Product-oriented environmental management Garments production chain Sustainable business Environmental performance of garments Possibilities for improvement Chain management Systematic Continuous

7

8 Samenvatting en conclusies De confectie- en tricotagebedrijven zijn de afgelopen jaren voortdurend geconfronteerd met hun maatschappelijke omgeving. MODINT (voorheen FENECON) stelt zich positief op ten opzichte van maatschappelijke discussies. MODINT is van mening dat de milieu-inspanningen structureel, systematisch en efficiënt dienen te worden uitgevoerd. MODINT wil dit bereiken door middel van een PMZ-systeem, en heeft daartoe in 1999 subsidie aangevraagd bij Novem. Het ontwikkelen en uittesten van een manual voor FENECON (nu MODINT) met behulp waarvan individuele leden zelf een PMZ-systeem kunnen opzetten (conform ISO ). Het opzetten van een PMZ-systeem voor FENECON-leden zal door de branchevereniging worden gestimuleerd. Reden voor MODINT om het project aan te vragen was om het kwaliteitsimago van de kledingindustrie te versterken. Bovendien kan met een PMZ-systeem pro-actief worden ingespeeld op een actuele ontwikkelingen. Het project is in 2000 toegekend en afgerond in Het project is gesplitst in 3 onderdelen en 7 fasen: A. Onderzoeks- / ontwikkelingsproject: Fase 0: Voorbereiding Fase 1: Milieuanalyse Fase 2: Brainstorm uitgangspunten PMZ Fase 3: Opzetten PMZ bij pilotbedrijven en ontwikkelen PMZimplementatiepakket Fase 4: presentatie PMZ-implementatie pakket B. Praktijkexperiment: Fase 5: Testen PMZ-implementatiepakket Fase 6: Evaluatie en optimalisatie C. Kennisoverdracht: Fase 7: Testen hulpmiddel De volgende bedrijven (medeaanvragers) hebben meegedaan aan dit project: Bedrijf Productgroep Onderdeel in project Lobatto Dames bovenkleding Ontwikkeling JURK BV Dames bovenkleding Ontwikkeling PF Concept Promotionele kleding Ontwikkeling+ test 1 e fase Cookie Company Sokken, kinderkleding Praktijktest Pisa Confectionairs Uniformen en bedrijfskleding Praktijktest YKK Ritsen Praktijktest Zij hebben vooral een bijdrage geleverd bij de aanlevering van sectorspecifieke informatie en verwerking tot een praktisch instrument (ontwikkeling). Een aantal bedrijven heeft de concepthandleiding getest (praktijktest). In de kennisoverdrachtfase hebben 13 bedrijven (medeaanvragers) geparticipeerd in een workshop.

9 Na evaluatie van het project is door het projectteam geconcludeerd dat de doelstellingen van het project zijn gerealiseerd en dat het eindproduct, de handleiding binnen bedrijven kan worden gebruikt als een praktijkgerichte manual om productgerichte milieuzorg voor kleding gestalte te geven. Knelpunten in het project zijn met name de deelname van pilot- en proefbedrijven geweest. Door verschillende redenen was het moeilijk om bedrijven te werven en aan boord te houden. Tijdens het project al zijn er een aantal punten geconstateerd die de implementatie van PMZ in de branche bemoeilijken: Operationele instelling van de bedrijven: werkzaamheden worden bepaald door collecties, milieuzaken worden op ad-hoc basis uitgevoerd Vaak MKB: over het algemeen geen specifiek aangewezen KAM-coördinator Gebrek aan kennis en ervaring met managementsystemen De branche maakt economisch moeilijke tijden door: beperkte tijd en budget Bij deelname bleek prioritering voor dit project in de praktijk lastig. Desondanks stemt het eindresultaat, de PMZ-handleiding, tot tevredenheid. MODINT ziet PMZ als het aangewezen instrument om MVO in de kledingsector een invulling te geven. Het zal daarom ook na dit project PMZ bij de leden promoten via een zogenaamde MVO/PMZ-scan.

10

11 Inhoudsopgave 1 Inleiding AANLEIDING DOELSTELLING SAMENWERKING MET PROJECTPARTNERS EN DERDEN OPBOUW VAN HET RAPPORT Opzet van het project INLEIDING FASERING PROJECT Beschrijving van de resultaten van het project INLEIDING RESULTATEN VOORTGEBRACHTE PRODUCTEN Conclusies...11 Bijlagen BIJLAGE I: BIJLAGE II: PILOT EN TESTBEDRIJVEN EVALUATIEFORMULIER

12

13 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De confectie- en tricotagebedrijven zijn de afgelopen jaren voortdurend geconfronteerd met hun maatschappelijke omgeving. MODINT (voorheen FENECON) stelt zich positief op ten opzichte van maatschappelijke discussies. Vooral sociale omstandigheden waaronder kleding wordt geproduceerd hebben veel aandacht gekregen. MODINT heeft hieraan een bijdrage geleverd door deelname aan het Eerlijk Handels Handvest 1 (nu Fair Wear Foundation). De laatste jaren zijn ook milieuaspecten van kledingproductie in toenemende mate belangrijk geworden. Concreet betreft het hier onderwerpen als productwetgeving (azo-kleurstoffen, formaldehyde etc.), verpakkingsvoorschriften en toenemende eisen van kledingafnemers, bijvoorbeeld ten aanzien van eco-labels. MODINT heeft bij de voorlichting over deze onderwerpen naar haar leden steeds een belangrijke rol gespeeld. MODINT is van mening dat de milieu-inspanningen structureel, systematisch en efficient dienen te worden uitgevoerd. MODINT wil dit bereiken door middel van een PMZ-systeem. Een PMZ-systeem kan het kwaliteitsimago van de kledingsector versterken. Bovendien kan met een PMZ-systeem proactief worden ingespeeld op een aantal actuele ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld: Toenemende druk van milieu- en consumenten organisaties voor milieu- en sociaalvriendelijke kledingproductie: diverse initiatieven van Natuur&Milieu, de Alternatieve Konsumentenbond (nu Goede Waar en Co.), Schone Kleren Campagne e.a. Een snel groeiende aandacht bij de detailhandel voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. 1 Gedragscode t.a.v. eisen aan sociale omstandigheden in de kledingproductie 1

14 1.2 Doelstelling Bij aanvang van het project Ontwikkeling en introductie van PMZ bij FENECON-leden is de volgende doelstelling geformuleerd: Het ontwikkelen en uittesten van een manual voor FENECON (nu MODINT) met behulp waarvan individuele leden zelf een PMZ-systeem kunnen opzetten (conform ISO ). Het opzetten van een PMZ-systeem voor FENECON-leden zal door de branchevereniging worden gestimuleerd. Het PMZ-systeem voor confectie- en tricotagebedrijven zal zich daarbij richten op reductie van de milieubelasting van het product, kleding. Hierbij zal de totale levenscyclus van het product in beschouwing worden genomen ( van-wieg-tot-graf-benadering ). 1.3 Samenwerking met projectpartners en derden Het project is uitgevoerd in nauwe samenwerking tussen de projectleider en adjunct-directeur van MODINT diverse medewerkers van pilot- en testbedrijven (MODINT-leden, zie bijlage I) en Milieuadviesbureau CREM (Consultancy and Research for Environmental Management). In de kennisoverdrachtsfase hebben diverse bedrijven de workshop PMZ hebben bezocht (MODINT-leden, zie bijlage I) Verder is er ten behoeve van het project een technische klankbordcommissie samengesteld bestaande uit: Dhr. W. Damen, MTS Mode en Kleding Dhr. A. Luiken, TNO Textiel Dhr. R. Rijs, MODINT 1.4 Opbouw van het rapport In dit eindrapport wordt het project Ontwikkeling en introductie van PMZ bij FENECON-leden besproken. In hoofdstuk twee wordt de opzet van dit project beschreven. Het project is opgebouwd uit 7 fasen (+fase 0) en per fase worden de belangrijkste activiteiten en werkzaamheden uiteengezet en wordt aangegeven wie hierbij betrokken zijn geweest. In hoofdstuk drie worden de belangrijkste resultaten genoemd die met het project zijn behaald samen met de tastbare producten. 2

15 Hoofdstuk 2 Opzet van het project 2.1 Inleiding Het hoofddoel van het project was om voor de MODINT een praktische PMZ-manual te ontwikkelen met behulp waarvan individuele bedrijven zelf een PMZ-systeem kunnen opzetten. Deze manual zal bestaan uit praktische, op confectie- en tricotagebedrijven toegesneden richtlijnen om een PMZ-systeem binnen de branche op te zetten en te implementeren (inclusief stappenplan). Daarnaast zal het bestaan uit praktische hulpmiddelen, zoals goed onderbouwde milieuchecklists voor productontwikkeling en inkoop en een monitoringsystematiek. De manual zal vooral aanwijzingen op procedureniveau geven. 2.2 Fasering project Het project is gesplitst in drie onderdelen en bestaat uit de volgende fasen: A. Onderzoeks- / ontwikkelingsproject: Fase 0: Voorbereiding Fase 1: Milieuanalyse Fase 2: Brainstorm uitgangspunten PMZ Fase 3: Opzetten PMZ bij pilotbedrijven en ontwikkelen PMZimplementatiepakket Fase 4: presentatie PMZ-implementatie pakket B. Praktijkexperiment: Fase 5: Testen PMZ-implementatiepakket Fase 6: Evaluatie en optimalisatie C. Kennisoverdracht: Fase 7: Testen hulpmiddel Hieronder wordt per onderdeel de beschrijving gegeven van de belangrijkste activiteiten en werkzaamheden die zijn uitgevoerd. 3

16 2.2.1 Onderzoeks- / ontwikkelingsproject Milieuanalyse pilotbedrijven In deze fase is ten eerste het projectteam en de technische klankbordcommissie samengesteld en heeft een startbijeenkomst plaatsgevonden. FENECON heeft veel inspanning geleverd om pilotbedrijven te werven. In eerste instantie is gestart met één pilotbedrijf: Lobatto (dameskleding). Bij dit bedrijf is een zeer uitgebreide milieuanalyse uitgevoerd: er zijn interviews gehouden met sleutelpersonen binnen het bedrijf en vragenlijsten verstuurd naar een groot aantal ketenpartners. In een later stadium is bij Jurk BV (dameskleding) een korte milieuanalyse uitgevoerd. Op basis van deze informatie zijn drie documenten opgesteld: - algemeen achtergrond document met dominante milieuaspecten in de kledingketen (basis voor de CD-Rom kleding ontrafeld ) - identificatie van mogelijkheden milieuwinst Lobatto - identificatie van mogelijkheden milieuwinst Jurk BV Deze documenten zijn besproken met de technische klankbord commissie en op basis van hun commentaar aangepast. Al in een vroeg stadium heeft Jurk BV te kennen gegeven geen vervolg te willen geven. De opzet van een management systeem paste niet bij de bedrijfscultuur. Bovendien vond men dat op dit moment al het maximaal haalbare aan milieumaatregelen gebeurde. Bij Lobatto is gestart met de opzet van een PMZ-systeem. Echter na enige tijd zijn deze activiteiten vanwege bedrijfs-economische redenen gestaakt. Lobatto is uiteindelijk halverwege 2003 failliet gegaan. PMZ-handleiding Op basis van de informatie van Lobatto en Jurk en beschikbare kennis aanwezig bij CREM is een eerste concept van de PMZ-handleiding opgezet. Het achtergrond document is uitgebreid en omgevormd tot de CD-Rom kleding ontrafeld, een losse bijlage bij de handleiding. Dit eerste concept is, onder intensieve begeleiding van CREM, getest door een nieuw pilotbedrijf: PF-Concept. Dit bedrijf heeft met behulp van de handleiding een aantal productielocaties in Thailand en Bangladesh doorgelicht. Op basis van deze bezoeken en interviews met verschillende sleutelpersonen is een aantal maatregelen voorgesteld, o.a. de opzet van een gedragscode en milieu-eisen in de inkoopvoorwaarden. Er is een begin gemaakt met de opzet van procedures behorende bij het management systeem. Door reorganisatie bij het bedrijf is de opzet van het management systeem echter niet compleet afgerond. Wel zijn de ervaringen verwerkt in de handleiding en is een tweede concept gemaakt. Deze versie bevatte een stappenplan, checklists en werkbladen. Dit tweede concept is voorgelegd aan de technische klankbordcommissie. 4

17 2.2.2 Praktijkexperiment Het tweede concept van de handleiding is getest door de proefbedrijven: - Cookie Company (sokken, kinderkleding) - Pisa Confectionairs (uniformen en bedrijfskleding) - YKK (ritsen) Deze bedrijven hebben zelfstandig de handleiding getest. CREM heeft hierbij opgetreden als help-desk. De implementatie van PMZ bij de proefbedrijven is met wisselend succes uitgevoerd. Bij PISA, een klein ambachtelijk bedrijf, is het niet van de grond gekomen. PMZ bleek te abstract voor een dergelijk bedrijf. Kennis, tijd en ervaring ontbrak. Bij Cookie daarentegen is het wel geslaagd. Vanaf het begin was de intentie van het management om dit project serieus op te pakken. YKK heeft de handleiding met name gebruikt om te vergelijken met haar eigen ISO systeem. Concrete maatregelen zijn hier niet uit voort gekomen. De handleiding is met de proefbedrijven geëvalueerd. Bij Cookie Company vond men de opzet duidelijk en bruikbaar. Wel was het commentaar dat met liever een nog meer integrale benadering had gehad van milieu en sociale aspecten. Op een aantal punten zijn suggesties voor verbetering gedaan, welke zijn aangepast in de definitieve handleiding. Commentaar van PISA was dat de handleiding te abstract en tijdrovend is. YKK heeft geen inhoudelijk commentaar geleverd. In het projectteam is het project zelf geëvalueerd (zie bijlage II, evaluatie). Verder zijn ideeën opgedaan voor vervolg. Een concreet product is de PMZ-scan van MODINT en CREM. Als onderdeel van deze scan wordt begeleiding geboden bij het opzetten van een PMZ-systeem Kennisoverdracht Tijdens het PMZ-project zijn diverse artikelen verschenen in de MODINT-nieuwsbrief. Het belangrijkste product van het project, de handleiding is te bestellen via MODINT. Via MODINT s website wordt hier publiciteit aan gegeven. Ter afsluiting van het project heeft MODINT een informatiebijeenkomst georganiseerd. 13 bedrijven (15 personen) hebben hieraan deelgenomen en interesse getoond in opzet van een PMZ-systeem voor hun eigen bedrijf. Na afloop van het project wordt een persbericht uitgestuurd via diverse kanalen. Verder zal MODINT op haar site ( een onderwerp over PMZ inrichten. Zoals ook in vermeld wil MODINT dit project een vervolg geven door haar leden een PMZ-scan aan te bieden. MODINT zal haar leden actief informeren over deze mogelijkheid. 5

18 6

19 Hoofdstuk 3 Beschrijving van de resultaten van het project 3.1 Inleiding Na de uitvoering van het project zijn de gewenste resultaten behaald en zijn enkele tastbare producten voortgebracht. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten per projectfase genoemd en worden de voortgebrachte producten opgesomd en beschreven. 3.2 Resultaten per projectfase Hieronder zijn de belangrijkste resultaten per onderdeel kort opgesomd. Onderzoek en ontwikkeling - Identificatie pilotbedrijven - Samenstellen projectteam - Samenstellen technische klankbordcommissie - Voorlichtingsactiviteiten binnen branche en bedrijven - Analyse van dominante milieuaspecten in de kledingketen - Identificatie milieuwinst pilotbedrijven - Formuleren milieumaatregelen pilotbedrijven - Ontwikkelen PMZ-implementatiepakket Praktijkexperiment - Identificatie proefbedrijven - test handleiding bij proefbedrijven - evaluatie Kennisoverdracht - seminar - PR - vervolgtraject 7

20 3.3 Voortgebrachte producten De belangrijkste tastbare producten die tijdens het project voort zijn gebracht zijn: Handleiding Productgerichte Milieuzorg (PMZ) bij MODINT-leden` CD-Rom Kleding ontrafeld Folder MVO/PMZ-scan MODINT Geïnteresseerden kunnen de handleiding en CD-Rom tegen betaling bestellen bij MODINT door een te sturen naar Handleiding De handleiding heeft als doel om de milieuprestatie van kleding continu te verbeteren. Met behulp van de handige en praktijkgerichte manual kunnen individuele bedrijven (zowel groot als klein) zelf een PMZ-systeem opzetten, kan een beeld worden verkregen van de milieuprestaties van het product (kleding). De handleiding bevat: Inleiding MVO in de kledingsector Inleiding PMZ Stappenplan PMZ voor kledingbedrijven Stap 0: opstellen intentieverklaring Stap 1: voorbereidende activiteiten Stap 2: uitvoeren milieuanalyse Stap 3: opstellen van PMZ-beleid Stap 4: opstellen en in gang zetten van actieplan Stap 5: evaluatie PMZ-activiteiten en systeem Stap 6: communicatie, verslaglegging en managementbeoordeling Checklists en werkbladen bij het stappenplan Een CD-Rom kleding ontrafeld, een overzicht van de milieu- en sociale aspecten van vezelproductie tot afvalfase De meeste MODINT-leden zijn zogenaamde kop-staart-bedrijven. Dit betekent dat het grootste deel van de milieubelasting plaatsvindt bij toeleveranciers in het buitenland. De in het kader van PMZ voorgestelde maatregelen hebben dan ook veelal betrekking op ketenafspraken. De handleiding is opgezet met input van een aantal MODINT-leden en de concept handleiding is getest door andere MODINT-leden. 8

21 CD-Rom Kleding ontrafeld Samen met MODINT heeft CREM de CD-rom Kleding Ontrafeld uitgegeven, als bijlage bij de handleiding, maar ook separaat. Het document geeft op beknopte wijze informatie over de milieuaspecten die van belang zijn in de gehele productieketen van kleding. Beginnend bij de productie van vezels en eindigend bij het moment dat een kledingstuk wordt afgedankt door de consument. Ook zijn per fase in de productieketen aanknopingspunten voor verbeteringen in kaart gebracht. Het begrip milieu is in dit document breed gedefinieerd. Naast milieuaspecten die invloed hebben op bodem, water en lucht, wordt ook aandacht besteed aan milieuaspecten die de arbeidssituatie beïnvloeden en aan sociale omstandigheden. Het document bevat veel praktijkvoorbeelden, verwijzingen naar belangrijke bronnen en is rijk geïllustreerd. De CD-Rom kan gebruikt worden als een oriëntatie voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in de kledingsector. Inmiddels heeft een groot aantal bedrijven en organisaties de CD-Rom besteld. Folder MVO/PMZ-scan Op de folder wordt uitgelegd hoe MODINT dit project vervolg geeft: PMZ-scan. Middels een scan wordt de stand van zaken in beeld gebracht, worden verbetermogelijkheden in kaart gebracht en wordt aan de hand van de handleiding een eerste stap gezet richting PMZ. 9

22 10

23 Hoofdstuk 4 Conclusies Na evaluatie van het project is door het projectteam geconcludeerd dat de doelstellingen van het project zijn gerealiseerd en dat het eindproduct, de handleiding binnen bedrijven kan worden gebruikt als een praktijkgerichte manual om productgerichte milieuzorg in de kledingsector gestalte te geven.knelpunten in het project zijn met name de deelname van pilot- en proefbedrijven geweest. Door verschillende redenen was het moeilijk om bedrijven te werven en aan boord te houden. Bij deelname bleek prioritering voor dit project in de praktijk lastig. Desondanks stemt het eindresultaat, de PMZ-handleiding, tot tevredenheid. Voor de CD-Rom, die ook als apart product is uitgebracht, is veel belangstelling, getuige het groot aantal bestellingen. MODINT realiseert zich dat het daadwerkelijke gebruik van de handleiding om een PMZ-systeem op te zetten een uitdaging is. Tijdens het project al zijn er een aantal punten geconstateerd die de implementatie van PMZ in de branche bemoeilijken: Operationele instelling van de bedrijven: werkzaamheden worden bepaald door collecties, milieuzaken worden op ad-hoc basis uitgevoerd Vaak MKB: over het algemeen geen specifiek aangewezen KAM-coördinator Gebrek aan kennis en ervaring met managementsystemen De branche maakt economisch moeilijke tijden door: beperkte tijd en budget MODINT ziet PMZ als het aangewezen instrument om MVO in de kledingsector een invulling te geven. Het zal daarom ook na dit project PMZ bij de leden promoten via een zogenaamde MVO/PMZ-scan. 11

24

25

26 BIJLAGEN BIJLAGE I: BIJLAGE II: MEDEAANVRAGERS PMZ-PROJECT MODINT EVALUATIEFORMULIER

27

28

29 BIJLAGE I Medeaanvragers PMZ-project MODINT Test- en pilotbedrijven Bedrijf Productgroep Onderdeel in project 1 Lobatto Dames bovenkleding Ontwikkeling 2 JURK BV Dames bovenkleding Ontwikkeling 3 PF Concept Promotionele kleding Ontwikkeling+ test 1 e fase 4 Cookie Company Sokken, kinderkleding Praktijktest 5 Pisa Confectionairs Uniformen en Praktijktest bedrijfskleding 6 YKK Ritsen Praktijktest Participanten workshop Bedrijf Aantal personen Jan van Gool BV 1 Mc. Gregor Fashion Group 1 JMA Benelux BV 1 Manderly Fashion BV 2 Van Puijenbroek BV 1 State of Art 1 Vadotex BV 1 Zetex BV 1 H.Berghaus BV 1 Bram s Paris BV 1 The Cookie Company BV 2 Faithful Nederland BV 2 Totaal 15

30

31 II Evaluatieformulier

32