ORLERS VAN DER FOCKEMA ANDREAE BIJLEVELD Mr. S. J.

Transcriptie

1 DE Het is in zeker opzicht nog steeds een open vraag, waar te Oegstgeest het voormalig terrein van de moet worden gezocht. Op dit terrein of in de onmiddellijke omgeving daarvan werden in de eerste tijden van de Hervorming de z.g. hagepreken gehouden en tijdens het beleg van Leiden lag hier een der Spaanse schansen, die de toegangswegen naar de stad moesten afsluiten, Volgens ORLERS was het vanuit deze schans dat de vijand de door de belegerden opgeworpen sterkte bij de in juni 1574 veroverde. Op sommige oude kaarten, gemaakt na het ontzet, staat de wel aangegeven, maar de plaatsaanduiding is zo vaag, dat een enigszins verantwoorde uitsluitend aan de hand van deze kaarten, niet mogelijk is. Literatuur betreffende de is zeer schaars en een gedocumenteerde bewijsvoering waar deze historische plek zou zijn te vinden, is tot dusverre niet geleverd. VAN DER AA vermeldt in zijn Aardrijkskundig Woordenboek t.a.p. dat de schans, genaamd de gelegen was op de oostelijke Rijnoever, ten zuiden van Endegeest; een aanduiding die ons niet veel wijzer maakt en die ook niet juist bleek te zijn. Mr. FOCKEMA ANDREAE is de mening toegedaan dat de geïdentificeerd kan worden met de huidige Beukenhof. Wijlen de heer BIJLEVELD wees de R.K. kerk aan als de plaats van de maar zonder overtuigend bewijs. Een systematisch onderzoek in de Registers van Transporten, enz. van Oegstgeest naar thans niet meer bekende, maar in de eeuw ter plaatse nog bestaande buitenverblijven, hofsteden, molens, straat- en veldnamen, dat wegens tijdgebrek weliswaar nog niet kon worden afgesloten, leverde toch reeds een voor de voormalige situatie van de verrassend resultaat op. Mr. S. J. Middeleeuws Oegstgeest, in Tijdschr. v. Geschiedenis, 50ste jaargang, De jaargang 92, afl. 3, blz. Alg. Rechterlijk Archief Oegstgeest, B XIV, 102

2 Links: HET TERREIN VAN DE TE OEGSTGEEST. in 1818 (met in stippellijnen de Rijnzichtweg en huidige R.K. kerk). Rechts: Huidige toestand. (N.B. Groenesteeg heet thans Oude

3

4 Door combineren van gegevens uit de transportakten kon een reconstructie worden verkregen van het terrein, waarvan de destijds deel uitmaakte. Blijkens een akte van 10 mei 1670 verkochten der erfgenamen van wijlen VAN GROENENDIJCK, weduwe van HENDRIK CLIGNET, aan Mr. MARCUS PRAET, brouwer te Leiden, een,,extraordinaire en vermakelijke hofstede, omvattende woonhuis, stalling, boomgaarden en een kroft teelland, in het geheel groot 2 morgen 1 hond 66 roeden. Hierbij waren inbegrepen 4 hond land, leenroerig aan den huize van Wassenaer. Als belendingen worden opgegeven: ten zuiden het (de tegenwoordige Oude Rijnzichtweg), ten westen de Abdij van Rijnsburg, ten noorden de kinderen van W ILLEBOORT THONISZ en ten oosten de Heereweg (thans Rhijngeesterstraatweg). Uit het Kaartboek van Landen behorende onder de Abdij van Rijnsburg blijkt, dat het hierbedoelde westelijk gelegen land zich uitstrekte tot de Poelwatering (later Pastoorswatering), zodat deze watering tevens de westelijke grens vormde van de bovenbedoelde hofstede. Op 11 april 1676 draagt MARCUS PRAET de hofstede met inbegrip van het Wassenaers leen, over aan JOHAN VAN DER MARCK, veertigraad van Leiden. Diens zoon, VAN DER MARCK, breidde de bezitting in noordelijke richting uit door aankoop van een aangrenzende woning, genaamd Vleeresteijn, met erf en boomgaard, groot ongeveer 5 hond (500 roeden), eigendom van het Woudendorphof te Leiden. In de akte, opgemaakt 4 mei 1718, worden als belendingen aangegeven: ten oosten de Heereweg, ten westen MACHTILD PIETERSE MADE, ten zuiden de koper (i.c. VAN DER MARCK) en ten noorden Laan (t.w. de Pastoorslaan, ten noorden van de tegenwoordige R.-K. kerk). Daar ten zuiden geen andere dingen worden opgegeven dan de hofstede van VAN DER MARCK, moet het terrein van Vleeresteijn dus eveneens de gehele diepte van de Heereweg tot de Poelwatering hebben beslagen. De aldus vergrote hofstede bleef in het bezit van de familie VAN DER MARCK tot 20 mei 1754, op welke datum de overdracht plaats vond door JOHAN VAN DER MARCK Raad en oud-burgemeester van Leiden, aan HENDRIK BAAK, wonende te Alg. Rijksarchief, Kaartboek M, door JAN onder Oegstgeest, detailkaart Vijfhuizen. 103

5 Warmond. Uit de transportakte blijkt dat Vleeresteijn intussen was afgebroken en dat de hofstede, groot 2 morgen 1 hond 66 roeden, waarvan 4 hond Wassenaers leen, benevens de 5 hond van Vleeresteijn, de naam droeg. Al het vorenstaande verkocht HENDRIK BAAK op 20 september 1755 aan Mr. WILLEM SAUTIJN, Raad en regerend Schepen van Leiden, die het 27 februari 1762 (hij was toen Equipage-meester van het College der Gecommitteerde Raden ter Admiraliteit te Amsterdam) overdroeg aan Mr. PHILIPPUS SERRURIER te Leiden. SERRURIER naers leen en werd hiermede kwam dus ook in het bezit van de 4 hond blijkens een akte van 27 augustus 1762 beleend door des H. Roomschen Rijks Grave van Wassenaer, Bannerheer van Wassenaer en Zuydwijck, enz. En het is déze akte, die opheldering geeft over de Het Wassenaers leen wordt hierin omschreven als volgt:,,vier hond Lands, in Oegstgeest, waarop eertijds gestaan heeft een Hofstad genaamt de Voskuyl, die nu teenemaal is vervallen en geruïneert en welke vier Hond Lands jegenwoordig is in een Hofsteede genaamt Groenhof, met desselfs Boomgaarden en Kroft Teelland, nu moesthuyn, te zamen groot twee een Hond ses en sestigh Roeden, de steeg onder de Heerlijkheijd van Oegstgeest, en ingevolge laatste verleij belend is ten Oosten de Heerewegh, ten Zuijden en Westen de Erfgenamen van HENDRIK CLIGNET en ten Noorden de te Leijden. De in de aangegeven vlaktematen zijn die van de hofstede met inbegrip van de over de 500 roeden van Vleeresteijn, waaraan het terrein van de noordwaarts grensde, wordt niet gerept. Het terrein van de was minder diep dan dat van steijn, immers het grensde niet alleen ten zuiden, maar ook ten westen aan Groenhof. In het tijdsverloop tussen het overlijden van HENDRIK CLIGNET (vóór 1670) en 1762 is bij de achtereenvolgende transporten blijkbaar verzuimd de op te dragen aan de leenheer. In de jaren werd het gehele grondgebied van Alg. Rijksarchief, Rechterlijk Archief Oegstgeest, B XIV, 32, fol

6 geest ten behoeve van de verpondingen nauwkeurig opgemeten en in kaart gebracht Hoewel alle opstanden toen verdwenen waren, blijkt dat het voormalig terrein van Groenhof, inclusief de en Vleeresteijn, nog intact was. De totale oppervlakte bedroeg toen 2 morgen 498 roeden (zie afbeelding), dus 168 roeden minder dan de waarschijnlijk wat ruw geschatte oudere maten. De begrenzingen waren nog als vanouds, nl. ten noorden de Pastoorslaan, ten oosten de Straatweg, ten zuiden de Groenesteeg en ten westen de Pastoorswetering. Eerst na 1900 is de situatie ingrijpend gewijzigd. In 1901 verrees op het oude terrein van Vleeresteijn de tegenwoordige R.K. kerk; de huidige pastorie beslaat zeker een belangrijk gedeelte van de voormalige Een latere doorbraak, nl. het gedeelte Rijnzichtweg ten zuiden van de R.K. Pastorie, tussen Rhijngeesterstraatweg en Assendelftstraat, loopt over het terrein van en mogelijk voor een deel over de De oude Groenesteeg, op de kaart van Rijnland door FLORIS BALTHASAR ( ) vermeld als werd doopt in Oude Rijnzichtweg en voorbij de Assendelftstraat in Rijnzichtweg. Uit historisch oogpunt valt het te betreuren wanneer oude straat- en veldnamen worden prijsgegeven en dientengevolge in vergetelheid raken. Ze zijn vaak zinrijker dan hetgeen een latere generatie daarvoor in de plaats stelde. VAN Alg. Rijksarchief, Alg. Kaartenverzameling, Aanwinsten 1932, nr 105