HANDBOEK CIVIEL RECHT

Transcriptie

1 HANDBOEK CIVIEL RECHT Herziene editie Prof. dr. Rogier DE CORTE Prof. dr. Bertel DE GROOTE larcier

2 LARCIER Voorwoord xm BOEK I. RECHTSFENOMEEN i Concepten van recht 3 Recht een veelarmige bemoeial 3 1. Materieel recht 4 2. Rechtshandhaving 4 3. Publiekrecht 5 4. Privaatrecht 6 Rechtspositivistische opvatting 9 Functionele benadering 14 Inhoudelijke benadering 22 Law and economics - Rechtseconomie 23 Rechtssysteem en rechtsorde 27 Afdeling 7. Rechtsvinding 30 Afdeling 8. Het juridiseringsverschijnsel 32 Afdeling 9. Het recht als wetenschap 33 Regelproducenten 35 Wie zijn de regelproducenten? 35 Wetgever Begrip Soorten wetten Totstandkoming van wetgeving Gelding van de wet Hiërarchie, bevoegdheid en toetsing 59 Rechtspraak 64 Doctrine 66 Gewoonterecht 67 Billijkheid 68 Afdeling 7. Algemene rechtsbeginselen 68 Afdeling 8. Buitenlands recht 72 Afdeling 9. Private regelgeving 72 Hoofdstuk III. Regelarsenaal 75 Basisbegrippen 75 Staatsrecht 77 Bestuursrecht 77 Milieurecht 78 Belastingrecht 80 Strafrecht 83 Afdeling 7. Algemeen privaatrecht 84

3 Afdeling 8. Afdeling 9. Afdeling 10. Afdeling 11. BOEK H. Afdeling 7. Afdeling 8. Afdeling 9. Hoofdstuk III. Hoofdstuk IV. Hoofdstuk V. Hoofdstuk VI. Hoofdstuk VII. Hoofdstuk VIII. Bijzonder privaatrecht 84 S 1. Handels-, economisch en financieel recht Intellectuele rechten Informaticarecht & rechtsinformatica Sociaal recht 107 Gerechtelijk privaatrecht 111 Grensoverschrijdend recht nz 1. Volkenrecht Recht van de Europese Unie Internationaal privaatrecht (IPR) 114 Rechtsdocumentatie 114 ORGANIEKE ONDERSTEUNING VAN HET RECHT 117 Belgische federale instellingen 119 Kenmerken van de Belgische staat 119 Staatshervorming 120 Indeling van het grondgebied 122 Rechten en vrijheden 123 Scheiding van de machten 126 Federale machten Federale wetgevende macht Federale uitvoerende macht 130 Grondwettelijk Hof 134 Raad van State 135 Rekenhof 137 De deelstaten 138 Gemeenschappen & Gewesten 138 Bevoegdheid federatie-deelstaten 145 Financiering 147 Constitutieve autonomie 147 Lokale instellingen 149 Provincie 149 Gemeente 150 Politie 153 Europese Unie 156 Evolutie van het gemeenschapsrecht 156 De Europese Unie 159 De lidstaten 162 De instellingen 162 Benelux 169 UNO 170 Raad van Europa 17 2

4 LARCIER III BOEK Hl. Hoofdstuk III. Hoofdstuk IV. Hoofdstuk V. Hoofdstuk VI. BASISCOMPONENTEN VAN HET RECHT 173 Het subjectief recht biedt de componenten 175 Rechtssubject 176 Begrip 176 Inhoud van de rechtspersoonlijkheid 176 Volkomen en onvolkomen rechtspersoonlijkheid Soorten rechtspersonen 179 Zonder rechtspersoonlijkheid 180 Rechtsobject 182 Begrip 182 Verschillende goederen Goederen naargelang de eigenaar Goederen in en buiten de handel Lichamelijke en onlichamelijke goederen Verbruikbare, niet-verbruikbare goederen Vervangbare en niet-vervangbare goederen Deelbare en ondeelbare goederen Hoofdzaken en bijzaken Afzonderlijke goederen en algemeenheden Tegenwoordige en toekomstige goederen Roerende en onroerende goederen 187 Informatie als rechtsgoed 190 Dierenrechten 193 Het vermogen 194 Begrip 194 Vermogensfuncties 194 Vermogenssamenstelling 195 Het vermogen als verhaalsobject De regel Individuele uitvoering vs samenloop Insolventie en collectieve schuldenregeling 199 Subjectieve rechten 204 Begrip 204 Diversiteit 204 Uitoefening van subjectieve rechten 205 Rechtsfeiten en rechtshandelingen 207 Ontstaansmomenten van rechtsbetrekkingen 207 Rechtsfeiten 207 Rechtshandelingen Begrip Soorten rechtshandelingen door overheid Wijze totstandkoming rechtshandelingen Bewijs Verjaring 211

5 rv 6. Gevolgen voor derden zu Uitoefening van persoonlijkheidsrechten 216 Hoofdstuk VII. Tijd als rechtsfactor 217 Het probleem 217 Verjaring in het civiel recht Algemeen Verkrijgende verjaring Bevrijdende verjaring 220 S 4. Berekening Vervaltermijnen Vermoeden van betaling 222 Verjaring in het strafrecht 222 BOEK IV. TTTELI. Hoofdstuk III. Hoofdstuk IV. RECHTSHANDHAVING 225 Procesrecht 229 Begrip 231 Kenmerken 232 Toegang tot de rechter 232 De rechter 232 De procedure 233 Het vonnis 237 Rechtshulp 239 Begrip 239 Eerstelijnshulp (CJB) 239 Tweedelijnsrechtshulp (BJB) 240 Rechtsbijstand voor de rechter (BRB) 240 TITEL n. De rechter 8c zijn medewerkers 241 Rechterlijke macht - Grondwettelijke macht 243 Hoven en rechtbanken 245 Geen eenheid van rechtsmacht 245 Alleenzetelend rechter 24 5 Vredegerecht 245 Arrondissement Politierechtbank Rechtbank van eerste aanleg Arbeidsrechtbank Rechtbank van koophandel Arrondissementsrechtbank 252 Rechtsgebied Hof van beroep Arbeidshof 255

6 Afdeling 7. Afdeling 8. Hoofdstuk Hoofdstuk III. IV. Hoofdstuk V. Afdeling 7. TITEL ra. TITEL IV. Hoofdstuk III. Hoofdstuk IV. Hoofdstuk V. Assisenhof 256 Militaire rechtscolleges 257 Hof van Cassatie 257 Openbaar ministerie 259 Benoeming van magistraten 262 Hulpambtenaren en medewerkers 265 Referendarissen 265 Griffiers 265 Gerechtsdeurwaarders 265 Advocaten 266 Advocaten bij het Hof van Cassatie 2.66 Notaris 266 Bedrijfsjuristen 267 Strafrechtspleging 269 Misdrijven en hun bestraffing 271 Misdrijf 271 Soorten misdrijven 272 Kenmerken 274 Straffen 275 Strafrechtspleging 277 Kenmerken 277 Opsporen van misdrijven 278 Onderzoeken van misdrijven 280 Berechten van misdrijven 283 Strafregister 285 Strafuitvoering 286 Burgerlijke rechtspleging 287 Begrip 289 Kenmerken 290 Kernbegrippen 293 Geschil - Conflict 293 Rechtsvordering 295 Geding 296 Minnelijke schikking & bemiddeling 300 Gewone geding 302 Drie stadia 302 Inleiding van de zaak 302 Behandeling 304 Berechting van de zaak 306 LARCIER

7 VI Gerechtskosten 307 Tussengeschillen 308 Afdeling 7. Excepties. Nietigheid 309 Hoofdstuk VI. Rechtsmiddelen 311 Begrip 311 Verzet 311 Hoger beroep 312 Voorziening in cassatie 313 Hoofdstuk VII. Bijzondere rechtsplegingen 315 Verzoekschrift eenzijdige rechtspleging 315 Verzoekschrift procedure op tegenspraak 315 Kort geding 316 Hoofdstuk VIII. Executierecht 318 TITEL V. Bewijsrecht 321 Probleem van het bewijsrecht 323 Basissystemen in het bewijsrecht 325 Hoofdstuk III. Bewijs in het civiel recht 327 De bewijslast 327 Bewijsmiddelen rechtshandelingen Voorrang voor geschriften Bewijsmiddelen 330 Het bewijs van rechtsfeiten 336 De bewijsprocedures Partij-initiatief Bewijstechnieken 337 Hoofdstuk IV. Bewijs in het strafrecht 340 Hoofdstuk V. Onrechtmatig verkregen bewijs 342 BOEK V. BURGERLIJK RECHT 343 Inleiding 345 Burgerlijk Wetboek 345 Structuur 345 Wijzigingen en ontwikkelingen 345 TlTEL I. Personenrecht 349 De Mens 351 Bestaan van de fysieke persoon 351 Bio-technologie en het recht 357 Persoonlijkheidsrechten 358

8 LARCIER VII De mens en zijn identificatie 366 Identificatie en registratie van burgers 366 Naam 368 Woonplaats 372 Nationaliteit 374 Burgerlijke stand 375 Hoofdstuk III. Rechtspersonen 3 79 Rechtspersonen van het publiekrecht 3 79 Rechtspersonen van het privaatrecht 382 Verenigingen 382 Vennootschappen Belang Typologie Oprichting Aandelen, obligaties en certificaten Werking van de vennootschap Toezicht en informatie Herstructurering Einde van de vennootschap Geschillen 398 Strafbaarheid van rechtspersonen 399 Hoofdstuk IV. De mens en zijn gezin 400 Huwelijk Sociaal fenomeen Juridisch fenomeen Verloving Huwelijksbemiddeling Huwelijksvoorwaarden Gevolgen van het huwelijk Gezinsbemiddeling Dood en echtscheiding 415 Andere samenlevingsvormen dan huwelijk 419 Afstamming Problematiek en evolutie Biologische afstamming Adoptie Artificiële afstamming Gevolgen van de afstamming 432 Hoofdstuk V. De onbekwame mens 433 Genots- & handelingsbekwaamheid 433 Statuut van de minderjarige Minderjarigen Ouderlijk gezag 438 % 3. De voogdij Ontvoogding Pleegvoogdij 447

9 LARCIER VIII Hoofdstuk VI. TITEL n. Hoofdstuk III. Hoofdstuk IV. Hoofdstuk V. TITEL ra. Geestesgebreken 447 De mens en zijn familiaal vermogen 454 Huwelij ksvermogensstelsel Wettelijk stelsel Huwelijkscontract 459 Familiale steunverplichtingen 463 Erfrecht 464 Giften Algemene beginselen Beperkingen Schenking Testamenten 489 Zakenrecht 495 Zakelijke rechten 497 Eigendom en bezit 498 Eigendom Begrip Beperkingen Bescherming van het eigendomsrecht Modaliteiten Eigendomsverwerving 505 Bezit 509 Zakelijke genotsrechten 511 Erfpacht 511 Recht van opstal 512 Vruchtgebruik 513 Erfdienstbaarheid 515 Zakelijke zekerheden 520 Begrip & soorten 520 Retentierecht 521 Pand 522 Eigendomsvoorbehoud 525 Voorrechten 526 Hypotheek 527 Onroerende publiciteit 531 Begrip 531 Registers 531 Overschrijven, Inschrijven, Randmelden 532 Openbaarheid, Verantwoordelijkheid 534 Vorderingsrechten 535 Algemene beschouwingen 537

10 IX Begrip, soorten, modaliteiten 538 Begrip 538 Soorten 539 Modaliteiten 539 Hoofdstuk III. Bronnen van verbintenissen 542 Verbintenis uit eenzijdige wilsuiting 542 Zaakwaarneming 543 Onverschuldigde betaling 543 Vermogensverschuiving zonder oorzaak 544 Hoofdstuk IV. Verbintenis uit overeenkomst 545 Totstandkoming van overeenkomsten 545 Soorten contracten 547 Geldigheidsvereisten Toestemming Handelingsbekwaamheid Voorwerp van de verbintenis De oorzaak van de verbintenis Sanctionering geldigheidsvereisten 556 Basispijlers 557 Verwerking van contracten 564 Vertegenwoordiging 564 Afdeling 7. Veinzing 566 Afdeling 8. Gevolgen tussen de partijen Uitvoering en nier-uitvoering Wettelijk stelsel van de sanctionering Contractuele regelingen contractuele fout Uitvoering handelstransacties Minnelijke invordering 574 Afdeling 9. Einde van overeenkomst 574 Hoofdstuk V. De markt 576 De markt en zijn spelers 576 Begrippen 'aanbieder' en 'afnemer' De aanbieder De afnemer 579 Werking van de markt Toegang tot de markt Werking van de markt Sanering van de markt 586 Betalingen Chartaal, giraal en elektronisch geld De girale betaalinstrumenten Bevrijdende betaling Bescherming van de opdrachtgever 592 Financiering Financiering van transacties Financiering van een onderneming 597 LARCIER

11 LARCIER X Hoofdstuk VI. Afdeling 7. Afdeling 8. Afdeling 9. Afdeling 10. Afdeling 11. Hoofdstuk VII. Hoofdstuk VIII. Afdeling 7. Afdeling 8. TITEL IV. Hoofdstuk III. Hoofdstuk IV. Verbintenis uit onrechtmatige daad 598 Buitencontractuele aansprakelijkheid 598 Kernbegrippen 599 Rechtstreekse aansprakelijkheid Fout Schade Causaal verband 611 Aansprakelijkheid voor andere personen 616 Verkeersslachtoffer 622 Aansprakelijkheid voor dieren 623 Aansprakelijkheid voor zaken 625 Herstel van de schade 629 Overheidsaansprakelijkheid 632 Schaderegeling uit misdrijven 634 Aansprakelijkheidsverzekering 635 Uitdoven van vorderingsrechten 636 Gebruikelijke contracten 639 Koop-verkoop 639 Huur van goederen 651 Aanneming 660 Lening 662 Bewaargeving en sekwester 665 Kanscontracten 667 Borgtocht 668 Dading 674 Privaatrecht in internationaal verband 675 Problematiek 677 Kernpunten van het IPR 679 Internationale bevoegdheid 679 Conflictenrecht 679 Erkenning en tenuitvoerlegging 680 Methodologie 682 Aanknopingspunten 682 Harmonisatie 682 Correctiemechanismen 682 Bronnen en basisregels 684 Bronnen 684 Wetboek van IPR 684 Internationaal bronnenmateriaal EEX-verordening Betalingsbevelverordening Small Claims-verordening 691

12 XI Bijlage I. Wetboeken en wetten 4. Brussel Ilte-verordening Insolventieverordening Betekeningsverordening Rome I-verordening Rome Il-verordening Verdrag verkeersongevallen Inlichtingen buitenlands recht 6^6 11. Weens koopverdrag 697 Bijlage II. Lijst van de afkortingen 707 Trefwoordenregister 711 LARCIER