Het spreekrecht van de ondernemingsraad

Transcriptie

1 Het spreekrecht van de ondernemingsraad Wat is de reikwijdte van het spreekrecht? Scriptie Master Arbeidsrecht Naam: Miranda Bender Begeleider: Dr. R.H. van het Kaar Studentnummer: Universiteit: Universiteit van Amsterdam (UvA) Faculteit der Rechtsgeleerdheid

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 Hoofdstuk 1. Het spreekrecht van de ondernemingsraad Wet spreekrecht ondernemingsraad 1 juli Doelstelling Toepassingsbereik Belangrijke bestuursbesluiten in de zin van art. 2:107a BW Benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders en commissarissen De vaststelling van het bezoldigingsbeleid Het meerderheidsvereiste: Territorialiteitsbeginsel en legitimiteitsbeginsel Een NV als Nederlandse holding in een internationaal concern Een buitenlands holding in een internationaal concern Procedure In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders Geen oproeping van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders Het ontbreken van een standpunt van de ondernemingsraad Het rechtsgevolg van het spreekrecht De verhouding met de Wet op de Ondernemingsraden Artikel 23 lid 2 WOR: De overlegvergadering Artikel 25 WOR: Het adviesrecht van de ondernemingsraad Artikel 27 WOR: Het instemmingrecht van de ondernemingsraad Artikel 30 WOR: Adviesrecht over de benoeming/ontslag bestuurder Artikel 31d WOR: De Wet Harrewijn Vergelijking met het hoorrecht Samenvatting 26 2

3 Hoofdstuk 2: De rol van het spreekrecht van de ondernemingsraad binnen de structuurregeling Wet spreekrecht ondernemingsraad 1 juli Doelstelling Toepassingsbereik Het volledige structuurregime: Benoeming, schorsing en ontslag Het verzwakte structuurregime: Benoeming, schorsing en ontslag Het vrijwillige structuurregime: Benoeming, schorsing en ontslag Het meerderheidsvereiste: Territorialiteitsbeginsel en legitimiteitsbeginsel Een NV als Nederlandse holding in een internationaal concern Een buitenlands holding in een internationaal concern Procedure Het ontbreken van een standpunt van de ondernemingsraad Het rechtsgevolg van het spreekrecht De verhouding met de Wet op de Ondernemingsraden Artikel 23 lid 2 WOR: De overlegvergadering Artikel 30 WOR: Adviesrecht over de benoeming/ontslag bestuurder Vergelijking met het hoorrecht Samenvatting 41 Conclusie 45 Lijst van aangehaalde literatuur 48 Jurisprudentielijst 49 Bijlagen 50 3

4 Inleiding Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw wordt medezeggenschap van steeds grotere betekenis bij de totstandkoming van het beleid in de onderneming. Medezeggenschapsrechten worden verankerd in de wet en de ondernemingsraad groeit uit tot een belangrijk medezeggenschapsorgaan dat de werknemers vertegenwoordigt in een onderneming. Bestuurders, commissarissen, aandeelhouders en de ondernemingsraad dienen samen te werken om tot een juist beleid te komen. De rechten van de ondernemingsraad zijn al jaren onderwerp van discussie en regelmatig worden veranderingen doorgevoerd of voorgesteld. Naar aanleiding van een afspraak in het coalitieakkoord van 2007 tussen de fracties PvdA, CDA en de Christen Unie om de ondernemingsraad een adviesrecht te geven ten aanzien van het bezoldigingsbeleid van topbestuurders en het SER-advies Evenwichtig Ondernemingsbestuur, heeft minister van Justitie Hirsch Ballin een wetsvoorstel uitgewerkt om uitvoering te geven aan de voornemens. Dit heeft geresulteerd in de Wet spreekrecht ondernemingsraad die op 1 juli 2010 in werking is getreden. De minister van Justitie achtte het van groot belang dat de zienswijze van de werknemersvertegenwoordigers betrokken zouden worden bij de vaststelling van het beleid van de onderneming. 1 De volgende vraag staat centraal binnen mijn onderzoek: Wat is de reikwijdte van het spreekrecht? De hoofdvraag beantwoord ik aan de hand van een aantal deelvragen. Voor welke type vennootschappen geldt het spreekrecht? Wat is de rechtskracht van het spreekrecht? Hoe verhoudt het spreekrecht zich tot andere regelingen? In mijn eerste hoofdstuk zal ik uitgebreid ingaan op de Wet spreekrecht ondernemingsraad, waarin ik aandacht besteed aan het doel van de wet, het 1 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p. 1. 4

5 toepassingsbereik, de procedure en de verhouding met andere medezeggenschapsrechten van de ondernemingsraad. In hoofdstuk twee zal ik ingaan op het spreekrecht van de ondernemingsraad in verhouding tot het structuurregime. In dit hoofdstuk ga ik in op dezelfde punten als in hoofdstuk één en onderzoek ik tevens de verschillen met het algemene spreekrecht. Tot slot zal ik aan de hand van mijn bevindingen de centrale vraag beantwoorden. 5

6 Hoofdstuk 1. Het spreekrecht van de ondernemingsraad 1.1. Wet spreekrecht ondernemingsraad 1 juli 2010 Op 1 juli 2010 is de Wet spreekrecht ondernemingsraad 2 in werking getreden op grond waarvan de ondernemingsraad van een naamloze vennootschap het recht heeft om zijn standpunt kenbaar te maken en nader toe te lichten in de algemene vergadering van aandeelhouders ten aanzien van voorgenomen besluiten van de algemene vergadering (AVA). 3 Het gaat om besluiten van de AVA omtrent de goedkeuring van belangrijke bestuursbesluiten in de zin van artikel 2: 107a BW, de benoeming, schorsing of ontslag van een bestuurder of commissaris 4 en de vaststelling of wijziging van het bezoldigingsbeleid Doelstelling Het doel van de invoering van het spreekrecht in Boek 2 is tweeledig. Enerzijds kan, zoals door de SER wordt gesteld, het spreekrecht van de ondernemingsraad ertoe bijdragen dat de belangen van de werknemers door de aandeelhoudersvergadering voldoende worden meegewogen in haar besluitvorming en daarmee kan bijdragen aan een versterking van de positie van werknemers. 6 De AVA zal middels het spreekrecht de belangen van de werknemers moeten meewegen, zodat niet alleen de positie van de werknemers sterker wordt, maar de werknemers tevens nauwer worden betrokken bij de vennootschap ten aanzien van belangrijke besluiten. Anderzijds krijgt de AVA meer inzicht in de vennootschap, waardoor een groot draagvlak gecreëerd kan worden voor het bezoldigingsbeleid. Dit zal ten goede komen aan de dialoog tussen de ondernemingsraad en de organen die bevoegd zijn belangrijke besluiten te nemen. 7 2 Wet van 30 juni 2010 tot wijziging van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de invoering van een recht voor de ondernemingsraad van naamloze vennootschappen om een standpunt kenbaar te maken ten aanzien van belangrijke bestuursbesluiten en besluiten tot benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders en commissarissen, alsmede ten aanzien van het bezoldigingsbeleid, Stb. 2010, Mr. E.O. Bijkerk, Het spreekrecht van de ondernemingsraad nader belicht, V&O 2011, nummer 2, p Art. 2: 134a, 2:144a en 2:158 lid 4 BW 5 Art. 2:135 lid 2 BW 6 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p. 3. 6

7 1.3. Toepassingsbereik Het spreekrecht is alleen van toepassing op ondernemingsraden van naamloze vennootschappen, zowel beursgenoteerd als niet beursgenoteerd, naar Nederlands recht. De SER pleitte in eerste instantie voor een beperking van het spreekrecht tot beursvennootschappen, maar dit is in de Wet spreekrecht ondernemingsraden niet overgenomen, omdat de regeling betreffende het goedkeuringsrecht van de AVA ten aanzien van belangrijke bestuursbesluiten in art. 2:107a BW geldt voor alle naamloze vennootschappen. 8 De wetgever ziet geen reden om dit onderscheid wel te maken betreffende het spreekrecht. Daarnaast geldt het spreekrecht alleen voor ondernemingsraden die krachtens wettelijke bepalingen door de vennootschap zijn ingesteld en dus niet voor vrijwillig ingestelde ondernemingsraden. Als ondernemingsraad wordt in dit verband niet alleen de ondernemingsraad van de onderneming van de naamloze vennootschap aangemerkt, maar ook de ondernemingsraad van de dochtermaatschappij. Deze ondernemingsraad moet dan wel krachtens wettelijke bepalingen zijn ingesteld en de werknemers van de vennootschap moeten in meerderheid in dienst zijn binnen Nederland. Zijn er meerdere ondernemingsraden ingesteld krachtens wettelijke bepalingen dan wordt het spreekrecht gezamenlijk door de ondernemingsraden uitgeoefend. Is er een centrale ondernemingsraad voor de betrokken ondernemingen ingesteld dan wordt het spreekrecht toegekend aan de centrale ondernemingsraad. Het recht van de ondernemingsraad om zijn standpunt kenbaar te maken in de AVA ziet op drie categorieën van besluiten van de algemene vergadering, te weten besluiten tot goedkeuring van belangrijke bestuursbesluiten in de zin van artikel 2:107a BW, besluiten tot benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders en commissarissen en besluiten tot vaststelling van het bezoldigingsbeleid. Het spreekrecht bestaat uitsluitend ten aanzien van de hiervoor genoemde drie besluiten. 9 8 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Kamerstukken I, Vergaderjaar , , E, p. 3. 7

8 Belangrijke bestuursbesluiten in de zin van art. 2:107a BW Art. 2:107a BW ziet op besluiten van het bestuur omtrent een belangrijke verandering van de identiteit of het karakter van de vennootschap of de onderneming, waaraan de AVA goedkeuring moet verlenen. In het gewijzigde Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek zijn twee leden toegevoegd aan art. 2:107a BW. Het spreekrecht van de ondernemingsraad is opgenomen in lid 3: Lid 3. Indien de vennootschap krachtens wettelijke bepalingen een ondernemingsraad heeft ingesteld, wordt het verzoek om goedkeuring niet aan de algemene vergadering aangeboden, dan nadat de ondernemingsraad tijdig voor de datum van oproeping als bedoeld in artikel 114 in de gelegenheid is gesteld hierover een standpunt te bepalen. Het standpunt van de ondernemingsraad wordt gelijktijdig met het verzoek om goedkeuring aan de algemene vergadering aangeboden. De voorzitter of een door hem aangewezen lid van de ondernemingsraad kan het standpunt van de ondernemingsraad in de algemene vergadering toelichten. Het ontbreken van een standpunt tast de besluitvorming over het verzoek van goedkeuring niet aan. 10 De ondernemingsraad kan zijn standpunt kenbaar maken ten aanzien van besluiten van de AVA tot goedkeuring van bestuursbesluiten en ziet dus niet op de bestuursbesluiten zelf. In art. 2:107a lid 1 onder a, b en c BW wordt een opsomming gegeven van bestuursbesluiten die ter goedkeuring aan de AVA moeten worden voorgelegd. Deze bestuursbesluiten komen meestal tevens overeen met artikel 25 WOR besluiten. Naast de opgenoemde bestuursbesluiten bestaat er een goedkeuringsrecht indien er sprake is van een belangrijke identiteitsverandering of karakterverandering in de vennootschap of onderneming. De Hoge Raad heeft in het ABN AMRO/La Salle 11 arrest bevestigd dat er een rol voor de algemene vergadering van aandeelhouders is weggelegd bij besluiten die onder meer betrekking hebben op het beschikken over delen van de met de vennootschap verbonden onderneming, in gevallen waarin die besluiten zo ingrijpend zijn dat zij de aard van het aandeelhouderschap veranderen in 10 Art. 2:107a lid 3 BW. Op de procedure en het meerderheidsvereiste in het nieuwe lid 4 kom ik later terug. 11 HR 13 juli 2007, JOR 2007/178 (ABN AMRO/La Salle) 8

9 dier voege dat de aandeelhouder daardoor als het ware kapitaal gaat verschaffen aan, en een belang gaat houden in, een wezenlijk andere onderneming. 12 Tevens kan in de statuten een regeling worden opgenomen die meer duidelijkheid geeft over het goedkeuringsrecht van de AVA. 13 Door de toevoeging van het spreekrecht in artikel 2:107a lid 2 BW is het bestuur niet alleen verplicht deze besluiten ter goedkeuring aan de AVA voor te leggen, maar dient de ondernemingsraad ook de mogelijkheid te krijgen om zijn standpunt betreffende het goedkeuringsbesluit van de AVA kenbaar te maken Benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders en commissarissen 14 In de artikelen 2: 132 BW en 2: 142 BW wordt gesteld dat de benoeming van bestuurders en commissarissen geschiedt door de algemene vergadering, waarbij het eerste artikel ziet op bestuurders en het tweede artikel op commissarissen. De artikelen 2: 134 BW en artikel 2: 144 BW bepalen dat een bestuurder of commissaris kan worden ontslagen en geschorst door degene die bevoegd is tot benoeming, de algemene vergadering. Met de inwerkingtreding van de Wet spreekrecht ondernemingsraden zijn twee artikelen 15 toegevoegd aan Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek die zien op het spreekrecht van de ondernemingsraad ten aanzien van de benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders en commissarissen. Artikel 2:134a BW: Indien de vennootschap krachtens wettelijke bepalingen een ondernemingsraad heeft ingesteld, wordt het voorstel tot benoeming, schorsing of ontslag van een bestuurder niet aan de algemene vergadering aangeboden, dan nadat de ondernemingsraad tijdig voor de datum van oproeping als bedoeld in art. 114 in de gelegenheid is gesteld hierover een standpunt te bepalen. Het standpunt van de ondernemingsraad wordt gelijktijdig met het voorstel tot benoeming, schorsing of ontslag aan de algemene vergadering aangeboden. De voorzitter of een door hem aangewezen lid van de ondernemingsraad kan het standpunt van de ondernemingsraad in de 12 HR 13 juli 2007, JOR 2007/178 (ABN AMRO/La Salle) r.o.w Mr. H. Koster, Wet spreekrecht ondernemingsraad naamloze vennootschappen, Bedrijfsjuridische berichten (Bb) 2010, 50, p Art. 2: 134a en art. 2:144a BW 15 Art. 2: 134a BW en art. 2:144a BW 9

10 algemene vergadering toelichten. Het ontbreken van dat standpunt tast de besluitvorming over het voorstel tot benoeming, schorsing of ontslag niet aan. 16 In artikel 2:144a BW is een overeenkomstige bepaling opgenomen voor commissarissen. Op grond van artikel 2:147 lid 1 BW kan de bevoegdheid tot schorsing van een bestuurder, dat normaliter wordt uitgeoefend door de algemene vergadering, worden toegekend aan de Raad van Commissarissen, tenzij bij de statuten anders is bepaald. Van deze mogelijkheid wordt gebruik gemaakt indien er in de vennootschap een Raad van Commissarissen is ingesteld en het van belang is dat de schorsing van een bestuurder snel plaatsvindt. 17 Het gaat dan om een besluit van de Raad van Commissarissen en niet van de algemene vergadering, waardoor de ondernemingsraad in deze gevallen geen spreekrecht krijgt toegekend De vaststelling van het bezoldigingsbeleid 18 Sinds 2004 is er een artikel 19 opgenomen in Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek dat bepaalt dat de algemene vergadering het bezoldigingsbeleid vaststelt. De bezoldiging van individuele bestuurders wordt in beginsel ook vastgesteld door de algemene vergadering, maar kan bij de statuten aan een ander orgaan worden toegewezen, zoals de Raad van Commissarissen. Bij de invoering van de Wet spreekrecht ondernemingsraden is een wijziging aangebracht in lid 2: Lid 2: Indien de vennootschap krachtens wettelijke bepalingen een ondernemingsraad heeft ingesteld, wordt het voorstel tot vaststelling van het bezoldigingsbeleid niet aan de algemene vergadering aangeboden, dan nadat de ondernemingsraad tijdig voor de datum van oproeping als bedoeld in artikel 144 in de gelegenheid is gesteld hierover een standpunt te bepalen. Het standpunt van de ondernemingsraad wordt, gelijktijdig met het voorstel tot vaststelling van het bezoldigingsbeleid, aan de algemene vergadering aangeboden. De voorzitter of een door hem aangewezen lid van de 16 Art. 2: 134a BW. Art. 2: 144a BW is hetzelfde geformuleerd waarin alleen bestuurders wordt vervangen door commissarissen. 17 Mr. H. Koster, Wet spreekrecht ondernemingsraad naamloze vennootschappen, Bedrijfsjuridische berichten (Bb) 2010, 50, p Art. 2: 135 BW. 19 Art. 2: 135 BW. 10

11 ondernemingsraad kan het standpunt van de ondernemingsraad in de algemene vergadering toelichten. Het ontbreken van dat standpunt tast de besluitvorming inzake het bezoldigingsbeleid niet aan. 20 Het spreekrecht zoals opgenomen in artikel 2:135 lid 2 BW is van toepassing op de vaststelling van het bezoldigingsbeleid voor het gehele bestuur. 21 Er is sprake van vaststelling van het bezoldigingsbeleid wanneer de naamloze vennootschap voor het eerst overgaat tot het vaststellen van het bezoldigingsbeleid, alsmede het bestaande beleid wordt gewijzigd. 22 Indien een naamloze vennootschap met een reeds vastgesteld bezoldigingsbeleid groeit en verplicht is tot het instellen van een ondernemingsraad omdat er op een bepaald punt minimaal vijftig werknemers in dienst zijn, kan de ondernemingsraad eveneens een standpunt kenbaar maken over het bezoldigingsbeleid zodra een wijziging van het bestaande bezoldigingsbeleid wordt voorgesteld. 23 In deze gevallen bestaat er een spreekrecht voor de ondernemingsraad over het bezoldigingsbeleid van het gehele bestuur. Het recht van de ondernemingsraad geldt dus alleen in geval van een voorgestelde wijziging van het bezoldigingsbeleid, en strekt zich niet uit tot het bestaande bezoldigingsbeleid. 24 Met betrekking tot de bezoldiging van individuele bestuurders bestaat er geen spreekrecht van de ondernemingsraad. Artikel 2:135 lid 3 BW bepaalt dat de bezoldiging van individuele bestuurders in beginsel door de algemene vergadering wordt vastgesteld, maar de AVA kan een ander orgaan, zoals de Raad van Commissarissen, aanwijzen om de individuele bezoldigingen vast te stellen. Het spreekrecht ziet op besluiten van de AVA en niet op besluiten van de Raad van Commissarissen. Wordt de individuele bezoldiging vastgesteld door de Raad van Commissarissen dan heeft de ondernemingsraad geen spreekrecht. De ondernemingsraad krijgt het spreekrecht echter ook niet toegekend als de AVA de bezoldiging voor individuele bestuurders vaststelt. De reden dat er geen opname in de wet heeft plaatsgevonden, is omdat het kabinet van mening is dat de vaststelling van de hoogte, de aard en samenstelling van individuele bezoldigingen toebehoort aan de 20 Art. 2:135 lid 2 BW. 21 Mevr. Mr. C.W.P. van Ommeren en mevr. mr. D.J.W.M. Kemperink, Het spreekrecht van de ondernemingsraad, Arbeidsrecht 2011, 5, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Mr. M.F. Landkroon. Ondernemingsraad en bezoldigingsbeleid, V&O april 2008, nr. 4, p

12 vennootschap. 25 Wel dient de mening van alle organen betrokken te worden en moet iedereen beschikken over de juiste informatie voor een behoorlijke uitoefening van de taken en daarmee ook de informatie over het bezoldigingsbeleid van de zijde van de werknemers. 26 De nauwe betrokkenheid van de ondernemingsraad bij het bezoldigingsbeleid vergroot tevens het draagvlak voor dit beleid, aldus het kabinet. 1.4 Het meerderheidsvereiste: Territorialiteitsbeginsel en legitimiteitsbeginsel Het spreekrecht komt alleen toe aan de ondernemingsraad van naamloze vennootschappen naar Nederlands recht. Daarmee sluit het spreekrecht aan bij het territorialiteitsbeginsel uit de WOR dat inhoudt dat specifiek Nederlandse opvattingen over de medezeggenschap in een onderneming niet dwingend mogen worden voorgeschreven aan grensoverschrijdende activiteiten. 27 Het territorialiteitsbeginsel is opgenomen in de verschillende artikelen ten aanzien van het spreekrecht in Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Dit wordt ook wel aangeduid als het meerderheidsvereiste. Onder ondernemingsraad wordt mede verstaan de ondernemingsraad van de onderneming van een dochtermaatschappij, mits de werknemers in dienst van de vennootschap en de groepsmaatschappijen in meerderheid binnen Nederland werkzaam zijn. Is er meer dan één ondernemingsraad, dan wordt de bevoegdheid door deze raden gezamenlijk uitgeoefend. Is voor de betrokken ondernemingsraad of ondernemingen een centrale ondernemingsraad ingesteld, dan komt de bevoegdheid toe aan de centrale ondernemingsraad. 28 De wetgeschiedenis en de wettekst omtrent het meerderheidsvereiste in internationaal concernverband blijkt echter niet eenduidig te zijn Een NV als Nederlandse holding in een internationaal concern In de memorie van toelichting stelt de minister van Justitie dat in het geval van een 25 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Art. 2:107a lid 4, art. 2: 134a lid 2, art. 2: 135 lid 3 en art. 2: 144a lid 2 BW. 12

13 internationaal concern waarvan de minderheid van de werknemers binnen Nederland werkzaam is, in ieder geval ten aanzien van de vennootschappen die onder de WOR vallen wordt voorzien in een spreekrecht van de ondernemingsraad 29 met betrekking tot de besluiten die vallen onder het toepassingsbereik van deze wet. Hiermee wordt beoogd dat het meerderheidsvereiste toegepast moet worden op zowel het niveau van de holding-nv als op het niveau van de dochtermaatschappijen, mits zij zelf een ondernemingsraad hebben ingesteld. 30 In figuur 1 31 gaat het om een internationaal concern waarvan de meerderheid van de werknemers buiten Nederland werkzaam is. Een Nederlandse naamloze vennootschap, waar een centrale ondernemingsraad is ingesteld, fungeert als holding. De holding- NV heeft dochter- en kleindochtermaatschappijen in Nederland, Engeland en Duitsland. Ook bij de Nederlandse naamloze dochtervennootschap en twee kleindochtermaatschappijen zijn verplicht ondernemingsraden ingesteld. 32 Volgens de uitleg in de wetsgeschiedenis moet het meerderheidsvereiste op elk niveau worden toegepast. 33 Dit houdt in dat de centrale ondernemingsraad van de holding-nv uit figuur 1 geen spreekrecht heeft in de algemene vergadering van de holding, omdat de minderheid van de werknemers in Nederland werkzaam is. Het spreekrecht kan ook niet worden toegerekend aan de ondernemingsraad van de Nederlandse naamloze dochtervennootschap A, omdat binnen de holding- NV niet aan het meerderheidsvereiste wordt voldaan. Nochtans is het spreekrecht niet compleet uitgesloten in een internationaal concern met een holding-nv waarvan de minderheid van de werknemers in Nederland werkzaam is. 34 In figuur 1 wordt niet voldaan aan het meerderheidsvereiste dus voor toerekening van het spreekrecht aan de ondernemingsraad van de naamloze dochtervennootschap is geen plaats. De ondernemingsraad van de Nederlandse naamloze dochtervennootschap A heeft echter wel een spreekrecht in de algemene vergadering van de dochtervennootschap, daar de meerderheid van de werknemers binnen Nederland werkzaam is. Wel is hierbij van belang dat het besluit van de holding-nv leidt tot besluitvorming op het niveau van de Nederlandse naamloze 29 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Mr. E.O. Bijkerk. Het spreekrecht van de ondernemingsraad nader belicht, V&O 2011, nr. 2, p Zie bijlage. 32 Er zijn ten minste 50 personen of meer werkzaam, dus de verplichting tot het instellen van een ondernemingsraad bestaat op grond van art. 2 lid 1 WOR. 33 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 5, p Mr. E.O. Bijkerk. Het spreekrecht van de ondernemingsraad nader belicht, V&O 2011, nr. 2, p

14 dochtervennootschap A. 35 Ook de ondernemingsraad van de naamloze kleindochtervennootschap D heeft een spreekrecht in de algemene vergadering van de eigen vennootschap. De ondernemingsraden van de naamloze dochtervennootschappen E en F hebben geen spreekrecht, omdat geen ondernemingsraad is ingesteld. Figuur 2 36 toont eveneens een internationaal concern met een naamloze vennootschap als holding. In dit internationale concern is echter de meerderheid van de werknemers werkzaam binnen Nederland, zodat aan het meerderheidsvereiste is voldaan. De centrale ondernemingsraad heeft daarmee een spreekrecht in de algemene vergadering van de holding-nv. Het spreekrecht kan ook worden toegerekend aan de ondernemingsraad van de naamloze dochtervennootschap, indien het besluit van de holding-nv leidt tot besluitvorming op het niveau van de naamloze dochtervennootschap O. Tevens heeft de ondernemingsraad van de naamloze dochtervennootschap een zelfstandig spreekrecht in de algemene vergadering van de dochtervennootschap, omdat ook daar aan het meerderheidsvereiste wordt voldaan. Volgens de wetsgeschiedenis moet immers het meerderheidsvereiste worden toegepast op elk niveau binnen het concern waar verplicht een ondernemingsraad is ingesteld. Uit de letterlijke wettekst kan men echter afleiden dat het meerderheidsvereiste alleen toegepast moet worden indien het spreekrecht wordt toegerekend aan de dochtervennootschap van een naamloze vennootschap. 37 Indien geen toerekening plaatsvindt is het spreekrecht in de holding-nv altijd van toepassing, ongeacht of er voldaan is aan het meerderheidsvereiste. Dit houdt in dat in het concern van figuur 1 de centrale ondernemingsraad van de holding-nv onverkort een spreekrecht heeft in de algemene vergadering van de holding, omdat het meerderheidsvereiste niet toegepast hoeft te worden. Wordt het spreekrecht echter toegerekend aan de ondernemingsraad van de naamloze dochtervennootschap A, dan moet het meerderheidsvereiste wel toegepast worden. In figuur 1 is de meerderheid van de werknemers werkzaam buiten Nederland, zodat niet aan het meerderheidsvereiste wordt voldaan. De ondernemingsraad van de 35 Mr. E.O. Bijkerk. Het spreekrecht van de ondernemingsraad nader belicht, V&O 2011, nr. 2, p Zie bijlage. 37 Mr. E.O. Bijkerk. Het spreekrecht van de ondernemingsraad nader belicht, V&O 2011, nr. 2, p

15 naamloze dochtervennootschap A heeft dus, bij toerekening, geen spreekrecht in de algemene vergadering van de holding-nv. Volgens de letterlijke wettekst heeft alleen de centrale ondernemingsraad in deze situatie een spreekrecht in de holding-nv. In figuur 2 38 is de meerderheid van het concern werkzaam binnen Nederland. Voor de toekenning van het spreekrecht aan de centrale ondernemingsraad van de holding-nv is dit volgens de letterlijke wettekst niet van belang, omdat het meerderheidsvereiste niet van toepassing is. Ook in deze situatie heeft de centrale ondernemingsraad onverkort een spreekrecht in de algemene vergadering van de holding-nv. Het verschil met figuur 1 ligt in de toerekening van het spreekrecht aan de ondernemingsraad van de naamloze dochtervennootschap K. Aan het meerderheidsvereiste is voldaan zodat de ondernemingsraad van de naamloze dochtervennootschap K, bij toerekening, een spreekrecht heeft in de algemene vergadering van de holding-nv. Ook heeft de ondernemingsraad van de naamloze dochtervennootschap K een zelfstandig spreekrecht in de algemene vergadering van de dochtervennootschap. De letterlijke interpretatie van de wettekst komt dus niet overeen met de wetsgeschiedenis en verdient naar mijn mening een aanpassing in de wettekst. Het lijkt mij inconsequent om het meerderheidsvereiste alleen van toepassing te laten zijn bij de toerekening van het spreekrecht aan de ondernemingsraden van dochtervennootschappen en tevens acht ik dit ook in strijd met het territorialiteitsbeginsel. Blijkens de wetsgeschiedenis is dit ook niet de bedoeling geweest van de wetgever. Bijkerk is van mening dat het spreekrecht altijd moet worden toegekend op het niveau van de Nederlandse holding-nv waar een ondernemingsraad is ingesteld, ongeacht of voldaan is aan het meerderheidsvereiste. 39 Hij komt tot deze redenering omdat dit overeenkomt met het uitgangspunt dat de ondernemingsraad inspraak krijgt op een zo hoog mogelijk niveau binnen de organisatie van de onderneming. 40 Ik begrijp de redenering van Bijkerk, maar mijns inzien zal dit ook strijd opleveren met het legitimiteitsbeginsel Zie bijlage. 39 Mr. E.O. Bijkerk. Het spreekrecht van de ondernemingsraad nader belicht, V&O 2011, nr. 2, p Mr. E.O. Bijkerk. Het spreekrecht van de ondernemingsraad nader belicht, V&O 2011, nr. 2, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p. 12. Het legitimiteitsbeginsel houdt in dat medezeggenschap van in Nederland werkzame werknemers beperkt is ten aanzien van internationaal concernbeleid. 15

16 In de wetsgeschiedenis en in de wettekst is geen rechtsvorm verbonden aan de dochtervennootschap, zodat geconcludeerd kan worden dat de rechtsvorm van de dochtervennootschap niet uitmaakt, mits de Nederlandse holding maar een naamloze vennootschap is. Figuur 3 42 toont een internationaal concern met een naamloze vennootschap als holding. De meerderheid van de werknemers is werkzaam binnen Nederland. De rechtsvorm van de dochtervennootschap van de holding-nv is een besloten vennootschap waar verplicht een ondernemingsraad is ingesteld. Wordt de wetsgeschiedenis gevolgd dan zou deze situatie ertoe kunnen leiden dat het spreekrecht wordt toegerekend aan de ondernemingsraad van de besloten dochtervennootschap P. Ook als de letterlijke wettekst wordt gevolgd zou de ondernemingsraad van de besloten dochtervennootschap P een spreekrecht hebben in de algemene vergadering van de holding-nv, indien het spreekrecht aan de ondernemingsraad van de besloten dochtervennootschap wordt toegerekend. In beide gevallen krijgt de ondernemingsraad van de besloten dochtervennootschap een spreekrecht in de algemene vergadering van de holding-nv. Het spreekrecht ziet dus op besluiten van de holding-nv. De rechtsvorm van de dochtervennootschap is daarom niet van belang. Het toekennen van het spreekrecht aan de ondernemingsraad van een besloten dochtervennootschap in de algemene vergadering van de holding is dus alleen mogelijk indien de holding een naamloze vennootschap is Een buitenlands holding in een internationaal concern Een buitenlandse holding valt buiten het bereik van het spreekrecht van de ondernemingsraad. 43 Wel kan de ondernemingsraad van een Nederlandse dochtervennootschap het spreekrecht uitoefenen in de algemene vergadering van de dochtervennootschap als aan het meerderheidsvereiste is voldaan. 44 Er worden geen eisen gesteld aan de rechtsvorm van de Nederlandse dochtervennootschap. Het lijkt mij echter niet in overeenstemming met het toepassingsbereik van de wet om in deze gevallen toch een spreekrecht toe te kennen aan een Nederlandse vennootschap anders dan een naamloze vennootschap. Dit verdient dan ook zeker aanpassing in de wet. 42 Zie bijlage. 43 Mr. E.O. Bijkerk. Het spreekrecht van de ondernemingsraad nader belicht, V&O 2011, nr. 2, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 5, p

17 1.5 De procedure De verschillende artikelen 45 opgenomen in Boek 2 geven de ondernemingraad het recht om hun standpunt kenbaar te maken in de algemene vergadering van aandeelhouders. Het bestuur dient de ondernemingsraad tijdig voor de oproepingsdatum in de gelegenheid te stellen een standpunt te bepalen over het voorgestelde besluit. 46 In de wettekst is afgezien van het stellen van een formele termijn voor de toezending van het voorstel aan de ondernemingsraad, omdat dit onnodig formalistisch zou zijn. 47 In de memorie van toelichting is nochtans opgenomen dat een termijn van 30 dagen voor de oproeping geacht wordt tijdig te zijn. 48 De ondernemingsraad krijgt dan de mogelijkheid om een standpunt te formuleren dat vervolgens door het bestuur, gelijktijdig met het voorgestelde besluit, aan de algemene vergadering van aandeelhouders wordt toegezonden. Volgens Nowak blijkt uit de memorie van toelichting dat hiermee tevens wordt bedoeld dat het schriftelijke standpunt tegelijk met de oproeping met de agenda bekend wordt gemaakt In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders De voorzitter van de ondernemingsraad, of een door hem aangewezen lid, krijgt de mogelijkheid om het standpunt van de ondernemingsraad toe te lichten in de algemene vergadering. In de wet en in de memorie van toelichting zijn geen voorschriften opgenomen over de wijze waarop de toelichting in de algemene vergadering moet geschieden. 50 Dit recht brengt wel met zich mee dat de ondernemingsraad het recht krijgt om de algemene vergadering bij te wonen, desalniettemin slechts voor het gedeelte van de aandeelhoudersvergadering waarin de agendapunten aan de orde komen die samenhangen met de besluiten waarover de 45 Art. 2:107a lid 3 BW, art. 2:134a BW, art. 2:144a BW en art. 2:135 lid 2 BW. 46 R.G.J. Nowak. Het wetsvoorstel spreekrecht OR bij belangrijke ava-besluiten, Ondernemingsrecht 2009, Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p R.G.J. Nowak. Het wetsvoorstel spreekrecht OR bij belangrijke ava-besluiten, Ondernemingsrecht 2009, R.G.J. Nowak. Het wetsvoorstel spreekrecht OR bij belangrijke ava-besluiten, Ondernemingsrecht 2009,

18 ondernemingsraad zijn standpunt kenbaar mocht maken. 51 Nowak stelt hieromtrent dat deze beperking vragen kan oproepen met betrekking tot het toetreden van de ondernemingsraad tot de kring van vergadergerechtigden. 52 De vergadergerechtigden 53 hebben, in tegenstelling tot de ondernemingsraad, het recht om de gehele algemene vergadering bij te wonen. De ondernemingsraad heeft dus niet dezelfde rechten als de aandeelhouders, het bestuur en de commissarissen in de algemene vergadering. Overigens is de ondernemingsraad niet verplicht om voorafgaande aan de algemene vergadering schriftelijk een standpunt te bepalen over een voorgenomen besluit. Dit staat de ondernemingsraad echter niet in de weg om een later tot stand gekomen standpunt alsnog mondeling toe te lichten in de algemene vergadering. 54 Aandeelhouders kunnen al voor de aandeelhoudersvergadering een stem uitbrengen door een volmacht te verlenen. Door het standpunt pas mondeling kenbaar te maken op de aandeelhoudersvergadering zelf loopt de ondernemingsraad het risico dat hun standpunt dus niet meer wordt meegenomen door de aandeelhouders en dus nog van beperkte invloed zal zijn Geen oproeping van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders Een besluit tot benoeming, schorsing of ontslag van een bestuurder of commissaris kan op verzoek van een aandeelhouder worden geagendeerd op grond van artikel 2:114a BW. Bij een beursgenoteerde naamloze vennootschap is de uiterste datum van de oproeping gelegen op de tweeënveertigste dag voor de dag van de algemene vergadering. 56 Omdat het verzoek van de aandeelhouders op grond van artikel 2: 114a lid 1 BW zal moeten worden ingediend in ieder geval op de zestigste dag voor de vergadering, is het mogelijk dat het bestuur van de beursgenoteerde naamloze vennootschap de ondernemingsraad niet eerder op de hoogte stelt van dit verzoek dan 51 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p R.G.J. Nowak. Het wetsvoorstel spreekrecht OR bij belangrijke ava-besluiten, Ondernemingsrecht 2009, 59. Zie bijlage. 53 Onder andere de aandeelhouders en het bestuur. 54 Mr. M.H. Legein. Wet aandeelhoudersrechten en Wet spreekrecht ondernemingsraad op 1 juli 2010 in werking getreden, Tijdschrift voor de ondernemingsrechtspraktijk november 2010, nr.7, p Mr. M.H. Legein. Wet aandeelhoudersrechten en Wet spreekrecht ondernemingsraad op 1 juli 2010 in werking getreden, Tijdschrift voor de ondernemingsrechtspraktijk november 2010, nr.7, p Art. 2: 115 lid 2 BW. Uit: Mr. M.H. Legein. Wet aandeelhoudersrechten en Wet spreekrecht ondernemingsraad op 1 juli 2010 in werking getreden, Tijdschrift voor de ondernemingsrechtspraktijk november 2010, nr.7, p

19 achttien dagen voor de oproeping van de algemene vergadering. In die situatie kan de ondernemingsraad niet eerder op de hoogte worden gesteld van het verzoek van de aandeelhouder(s) een besluit te agenderen, omdat het verzoek van de aandeelhouder(s) dan nog niet is gedaan. Deze termijn wijkt af van de redelijke termijn van dertig dagen uit de memorie van toelichting. Dat de ondernemingsraad pas achttien dagen voor de oproeping de mogelijkheid krijgt om een standpunt te bepalen is volgens de minister niet bezwaarlijk en zal het spreekrecht van de ondernemingsraad niet aantasten. 57 Zou de redelijke termijn van dertig dagen worden gevolgd, dan zou dat betekenen dat de ondernemingsraad tweeënzeventig dagen voor de algemene vergadering op de hoogte gesteld moet worden. 58 Dit zou bezwaarlijk lang zijn en bovendien niet mogelijk indien de aandeelhouders het verzoek op de zestigste dag voor de vergadering indienen. Bij een niet-beursgenoteerde naamloze vennootschap is de uiterste datum van de oproeping gelegen op de vijftiende dag voor de dag van de algemene vergadering. 59 De redelijke termijn van dertig dagen om de ondernemingsraad op de hoogte te stellen van het verzoek van de aandeelhouder(s) kan worden aangehouden. Maakt een aandeelhouder gebruik van zijn agenderingsrecht dan zal het besluit dus tijdig door het bestuur aan de ondernemingsraad moeten worden toegezonden, zodat de ondernemingsraad een standpunt in kan nemen en eventueel dit standpunt toelichten in de algemene vergadering van aandeelhouders. De ondernemingsraad dient ook tijdig in de gelegenheid te worden gesteld om een standpunt in te nemen betreffende besluitvorming buiten de algemene vergadering. 60 Hierbij wordt dezelfde procedure in acht genomen, met uitzondering van het mondeling toelichten van het standpunt van de ondernemingsraad door de voorzitter in de algemene vergadering, omdat er geen sprake is van een oproep voor een algemene vergadering. 57 Kamerstukken I, Vergaderjaar , , nr. E, p Op de 42 ste dag voor de vergadering vindt de oproeping plaats samen met de 30 dagen die in acht moet worden genomen voor de oproeping om de ondernemingsraad in te lichten. 59 Art. 2: 115 lid 1 BW. 60 Dit geldt voor een NV met aandelen op naam. 19

20 1.6. Het ontbreken van een standpunt van de ondernemingsraad Het ontbreken van een standpunt van de ondernemingsraad over een voorgenomen besluit tast de besluitvorming in de vennootschap niet aan. Dit betekent dat een besluit niet nietig of vernietigbaar is op grond van een totstandkominggebrek als de ondernemingsraad niet gevraagd is zijn standpunt kenbaar te maken over het genomen besluit. 61 Volgens de memorie van toelichting is ervoor gekozen geen sancties op te nemen voor de gevallen waarin de ondernemingsraad niet in de gelegenheid wordt gesteld om zijn standpunt kenbaar te maken, omdat dit niet bevorderlijk zou zijn voor het Nederlandse vestigingsklimaat. 62 Het opnemen van sancties zou het spreekrecht meer tot een adviesrecht maken, wat niet zou passen binnen de doelstelling van de Wet spreekrecht ondernemingsraden. 63 Van Ommeren en Kemperink zijn echter van mening dat de ondernemingsraad wel, bij wijze van voorlopige voorziening, kan eisen om in de gelegenheid te worden gesteld om zijn standpunt kenbaar te maken voorafgaand aan en in de algemene vergadering, als de algemene vergadering nog niet heeft plaatsgevonden en de ondernemingsraad niet in de gelegenheid is gesteld om zijn standpunt kenbaar te maken. 64 Gezien de wetsgeschiedenis acht ik deze kans buitengewoon gering. In de wet is deze mogelijk ook niet opgenomen. Daarmee legt de wet geen verplichting op het spreekrecht van de ondernemingsraad na te leven, waardoor het spreekrecht van symbolische aard blijft Het rechtsgevolg van het spreekrecht Als de ondernemingsraad een standpunt heeft ingenomen en dit later toelicht op de algemene vergadering is de algemene vergadering niet verplicht het standpunt over te nemen. 65 Evenmin is zij verplicht het standpunt van de ondernemingsraad gemotiveerd af te wijzen. 66 De motiveringsplicht is niet opgenomen in de wet, omdat 61 R.G.J. Nowak. Het wetsvoorstel spreekrecht OR bij belangrijke ava-besluiten, Ondernemingsrecht 2009, Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Mevr. Mr. C.W.P. van Ommeren en mevr. mr. D.J.W.M. Kemperink, Het spreekrecht van de ondernemingsraad, Arbeidsrecht 2011, 5, p R.G.J. Nowak. Het wetsvoorstel spreekrecht OR bij belangrijke ava-besluiten, Ondernemingsrecht 2009, Mevr. Mr. C.W.P. van Ommeren en mevr. mr. D.J.W.M. Kemperink, Het spreekrecht van de ondernemingsraad, Arbeidsrecht 2011, 5, p.3. 20

21 de aandeelhouders die een stem uitbrengen in de algemene vergadering dit ook niet gemotiveerd hoeven te doen. 67 Deze opinie van de minster op dit punt acht ik te kort door de bocht. Er wordt in de wet dus geen rechtsgevolg verbonden aan het spreekrecht van de ondernemingsraad. Daarmee wordt duidelijk dat een adviesrecht niet is beoogd bij de totstandkoming van deze wet en dat het alleen maar gaat om het geven van een mening in de algemene vergadering vanuit het oogpunt van de werknemers. Hierdoor ben ik van mening dat het spreekrecht geen wezenlijke bijdrage levert aan de betrokkenheid van de ondernemingsraad in de algemene vergadering. 1.7 De verhouding met de Wet op de Ondernemingsraden In de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) worden bevoegdheden toegekend aan de ondernemingsraad, zoals onder andere een adviesrecht, een instemmingsrecht en een informatierecht. De WOR ziet echter op de relatie tussen de bestuurder en de ondernemingsraad, waar de Wet spreekrecht ondernemingsraden juist ziet op een andere relatie, namelijk de relatie tussen de algemene vergadering en de ondernemingsraad. 68 Toch is er wel degelijk sprake van overlapping en samenloop tussen de WOR en de Wet spreekrecht ondernemingraden. In het wetgevingsproces is echter weinig aandacht besteed aan de samenloop tussen het spreekrecht en andere bevoegdheden van de ondernemingsraad. 69 In de volgende subparagrafen zal ik aandacht besteden aan eventuele conflicten of samenloop tussen de WOR en de Wet Spreekrecht ondernemingsraden Artikel 23 lid 2 WOR: De overlegvergadering. Artikel 23 lid 2 WOR geeft de ondernemingsraad de mogelijkheid om voorstellen te doen en standpunten kenbaar te maken in de overlegvergadering. Naast het spreekrecht heeft de ondernemingsraad dus nog een extra mogelijkheid om zijn standpunt kenbaar te maken aan de bestuurder. De bestuurder uit de WOR moet dan 67 Mr. drs. R.P.J. ter Haseborg. De totstandkoming van topinkomens: is de factor arbeid daarbij een factor van enig belang? Ondernemingsrecht 2008, Mr. M. Holtzer. Het spreekrecht van de ondernemingsraad van de naamloze vennootschap bij belangrijke besluiten, Ondernemingsrecht oktober 2010, afl. 13, p Mr. M. Holtzer. Het spreekrecht van de ondernemingsraad van de naamloze vennootschap bij belangrijke besluiten, Ondernemingsrecht oktober 2010, afl. 13, p

22 wel gelijk gesteld kunnen worden aan de bestuurder in Boek 2 BW. Het spreekrecht en de mogelijkheid om een standpunt kenbaar te maken in de overlegvergadering kunnen dus naast elkaar blijven bestaan en elkaar aanvullen Artikel 25 WOR: Het adviesrecht van de ondernemingsraad De besluiten opgenomen in artikel 2:107a BW, waarover het bestuur goedkeuring moet vragen aan de algemene vergadering, komen op bepaalde punten overeen met de bestuursbesluiten in artikel 25 WOR. 70 In de vennootschap kan dan een situatie ontstaan waarin over een besluit advies gevraagd moet worden aan de ondernemingsraad en dat tevens de ondernemingsraad in de gelegenheid moet worden gesteld om een standpunt kenbaar te maken ten aanzien van dit besluit. In deze situaties vindt er een overlap plaats tussen het adviesrecht en het spreekrecht. Holzer stelt dat het efficiënt is om in deze situaties de standpuntbepaling van de ondernemingsraad te combineren met het advies en dit eventueel in de algemene vergadering toe te lichten. 71 Ik sluit mij aan bij de redenering dat deze rechten naast elkaar kunnen bestaan. De wetgever laat echter in het midden hoe de vennootschap moet handelen in de bovengenoemde situatie. 72 Het rechtsgevolg van beide artikelen loopt uiteen. Op grond van het adviesrecht heeft de ondernemer een dubbele motiveringsplicht. 73 De ondernemingsraad kan beroep instellen bij de Ondernemingskamer indien het genomen besluit niet in overeenstemming is met het gegeven advies of indien onvoldoende is gemotiveerd waarom het advies niet is gevolgd. 74 In artikel 2:107a BW zijn geen rechtsgevolgen opgenomen. Het spreekrecht van de ondernemingsraad, of het ontbreken daarvan, tast immers de besluitvorming niet aan. Daarmee is het adviesrecht een sterker recht voor de ondernemingsraad dan het spreekrecht ten opzichte van besluiten die zowel in artikel 25 WOR als in artikel 2:107a BW worden geformuleerd. Deze artikelen kunnen 70 Holzer ziet alleen overlap tussen het spreekrecht en de andere rechten van de OR met betrekking tot een besluit tot het aangaan of verbreken van een duurzame relatie en een besluit betreffende de overdracht van een onderneming. 71 Mr. M. Holtzer. Het spreekrecht van de ondernemingsraad van de naamloze vennootschap bij belangrijke besluiten, Ondernemingsrecht oktober 2010, afl. 13, p Mr. M. Holtzer. Het spreekrecht van de ondernemingsraad van de naamloze vennootschap bij belangrijke besluiten, Ondernemingsrecht oktober 2010, afl. 13, p De ondernemer heeft een motiveringsplicht over het voorgenomen besluit en tevens dient de ondernemer, als het advies van de ondernemingsraad niet wordt overgenomen, te motiveren waarom het advies niet is overgenomen. 74 Art. 26 WOR. 22

23 elkaar versterken en dus naast elkaar blijven bestaan, omdat er geen conflict plaatsvindt tussen artikel 25 WOR en artikel 2:107a BW Artikel 27 WOR: Het instemmingrecht van de ondernemingsraad Artikel 27 WOR en artikel 2: 135 lid 2 BW 75 zien beide op een regeling of een systeem ten aanzien van het bezoldigingsbeleid. Hieruit zou kunnen worden afgeleid dat een besluit over het bezoldigingsbeleid zowel onderworpen kan zijn aan het spreekrecht als aan het instemmingsrecht van de ondernemingsraad op grond van artikel 27 lid 1 sub c WOR. Het verschil tussen deze twee artikelen is evenwel dat artikel 2:135 BW ziet op de bezoldiging van bestuurders en artikel 27 lid 1 sub c WOR op een belonings- of een functiewaarderingssysteem voor zover deze betrekking hebben op alle of een groep van de in de onderneming werkzame personen. 76 Bestuurders worden in de WOR geacht niet te behoren bij de in de onderneming werkzame personen. 77 Daarnaast gaat het in artikel 2: 135 BW om een besluit genomen door de algemene vergadering en gaat het bij artikel 27 WOR om een bestuursbesluit. Bij de totstandkoming van artikel 2:135 lid 2 BW is duidelijk aangegeven dat de ondernemingsraad geen spreekrecht krijgt met betrekking tot de vaststelling van de bezoldiging van individuele bestuurders, omdat deze aangelegenheid tot de primaire arbeidsvoorwaarden behoort. 78 Ook artikel 27 lid 1 sub c WOR voorziet niet in een bevoegdheid voor de ondernemingsraad om instemming te verlenen over de hoogte van de beloning van werknemers. Geconstateerd kan worden dat op dit punt geen overlap of samenloop plaatsvindt tussen het spreekrecht en de WOR, omdat beide regelingen zien op verschillende besluiten. Deze regelingen kunnen dus naar mijn mening naast elkaar blijven bestaan Artikel 30 WOR: Adviesrecht over de benoeming/ontslag bestuurder Ten aanzien van de benoeming en ontslag van bestuurders heeft de ondernemingsraad 75 In dit artikel is het spreekrecht van de ondernemingsraad opgenomen. 76 Mr. M. Holtzer. Het spreekrecht van de ondernemingsraad van de naamloze vennootschap bij belangrijke besluiten, Ondernemingsrecht oktober 2010, afl. 13, p Art. 1 lid 4 WOR. Dit wordt door Holtzer genuanceerd door op te merken dat de bestuurder in de zin van de WOR niet altijd gelijk gesteld kan worden aan de bestuurder in Boek 2 BW. 78 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p

24 een adviesrecht op grond van artikel 30 WOR en een spreekrecht op grond van artikel 2: 134a BW. In beide artikelen zijn geen sancties opgenomen indien de ondernemingsraad wordt gepasseerd in het geven van een advies of het kenbaar maken van hun standpunt over de benoeming of ontslag van bestuurders. Wederom tast het ontbreken van een advies of standpunt de besluitvorming niet aan. Wel heeft de president van de rechtbank verschillende malen streng geoordeeld over het ontbreken van een adviesaanvraag conform artikel 30 WOR. 79 De WOR beperkt zich alleen tot een adviesrecht ten aanzien van benoeming en ontslag van bestuurders en ziet niet op de schorsing van bestuurders. Daarmee heeft artikel 2: 134a BW een grotere reikwijdte, dat wel ziet op een spreekrecht over de schorsing van bestuurders. Een samenloop tussen deze twee artikelen vindt echter alleen plaats als de bestuurder in de WOR ook tevens bestuurder is in de zin van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. 80 Is deze gevallen kan door de ondernemingsraad een beroep worden gedaan op zowel het adviesrecht als het spreekrecht. Ook hier zou de ondernemingsraad de rechten kunnen combineren, zoals ik al eerder stelde bij artikel 25 WOR, mits er geen sprake is van een besluit tot schorsing van bestuurders, dan is er alleen een spreekrecht voor de ondernemingsraad Artikel 31d WOR: De Wet Harrewijn Artikel 31d WOR, ook wel de Wet Harrewijn genoemd, geeft de ondernemingsraad het recht op informatie over de beloningsverhoudingen in de onderneming. 81 Ten minste een maal per jaar dient aan de ondernemingsraad schriftelijk informatie te worden verstrekt over de hoogte en inhoud van de arbeidsvoorwaardelijke regelingen en afspraken met de raad van bestuur en tevens het totaal aan vergoedingen dat wordt verstrekt aan het toezichthoudend orgaan indien deze aanwezig is. 82 Volgens de wetgever geeft dit artikel de ondernemingsraad de mogelijkheid om het bezoldigingsbeleid in de praktijk te toetsen. 83 Is de ondernemingsraad het niet eens met de gevolgen van het bezoldigingsbeleid, dan kan hij verzoeken om een 79 Pres. Rb. Haarlem 15 december 1989, KG l990, 58, Pres. Rb. Haarlem 19 november 1992, NJ 1993, 794 Pres. Rb. Zwolle 30 januari 1995, ROR 1995, Zoals ik al eerder stelde is de definitie van bestuurder in de WOR anders geformuleerd dan in Boek Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p Art. 31d lid 2 WOR. 83 Kamerstukken II, Vergaderjaar , , nr. 3, p