Project Regioconsulentschap Onderwerp Inventarisatie zonneweides Datum Februari 2013 Status Definitief

Transcriptie

1 Project Regioconsulentschap Onderwerp Inventarisatie zonneweides Datum Februari 213 Status Definitief Probleemstelling Landelijk in het algemeen en in Noord-Holland in het bijzonder, leeft de wens om grootschalige zonnestroomsystemen te realiseren. Te denken valt aan braakliggende bedrijventerreinen, agrarische grond, stortplaatsen, et cetera. De kansen om het aandeel zonne-energie in de landelijke energiemix te vergroten zijn aanzienlijk: landelijk, provinciaal (amendement Koersdocument Duurzame Energie Provincie Noord-Holland, zonnestroom als vierde speerpunt) en in veel gevallen gemeentelijk beleid onderstrepen de wens voor uitbreiding van het aandeel zonnestroom; het potentieel aan braakliggend terrein is groot; paneelprijzen zijn de afgelopen jaren gedaald; stimuleringsregelingen zoals de Energie-investeringsaftrek en de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie bieden een bijdrage in de investerings- en exploitatielast. Afgezien van de kansen die er liggen, ervaren initiatiefnemers van grootschalige zonnestroomsystemen een aantal met name financiële tegenwerkingen. Zo ligt de kostprijs van een kilowattuur elektriciteit uit een grootschalige zonnestroominstallatie omtrent,12, terwijl dezelfde aan het landelijke elektriciteitsnet geleverde hoeveelheid elektriciteit doorgaans,6 oplevert. Het gaat om projecten waarbij de initiatiefnemer netto-producent van de zonnestroom is. Het verschil tussen kostprijs en opbrengst en het feit dat initiatiefnemers van grootschalige zonnestroomsystemen niet kunnen salderen 1 maakt op dit moment grootschalige zonnestroominstallaties in geval van netlevering onrendabel. Dit heeft een groot effect op de snelheid waarmee dergelijke systemen in Noord-Holland kunnen worden gerealiseerd. Allereerst wordt in de notitie een aantal aspecten omtrent grootschalige zonnestroomsystemen behandeld. In de bijlage is een aantal scenario s doorgerekend en is een gevoeligheidsanalyse van de uitgangspunten toegevoegd. Afsluitend wordt een aantal oplossingen en wordt het vervolgtraject geschetst. Doelstelling Doelstellingen ten aanzien van energie- en klimaat worden pas behaald zodra initiatiefnemers bereid zijn te investeren in een financieel en technisch haalbaar concept dat bijdraagt aan die doelstellingen. Het niet rendabel kunnen krijgen van grootschalige zonnestroominstallaties resulteert in een veelvoud aan projecten die in feite startklaar zijn en waarvan de business case tegelijkertijd verliesgevend is. De inventarisatie zonneweides is gestart met de volgende intenties: In kaart brengen van lopende initiatieven; Inventariseren van successen en knelpunten; Belangrijke spelers inventariseren en bijeenbrengen; Oplossingsrichtingen schetsen; Begeleiden van een pilotproject. Het hoofddoel van de inventarisatie is bovenstaande aspecten vanuit het Servicepunt Duurzame Energie en in het licht van het amendement bij het Koersdocument te onderzoeken en een discussiedocument op te stelen. Met dit document worden initiatiefnemers geïnformeerd en wordt aan de provincie Noord-Holland de stand van zaken gerapporteerd. Aanpak en betrokkenen In een eerste overleg zijn lopende initiatieven, successen, knelpunten en belangrijke spelers geïnventariseerd. In een tweede overleg is gezamenlijk een rekenmodel ingevuld. Hierbij zijn per onderdeel van het rekenmodel de uitgangspunten bepaald, is de gevoeligheid daarvan vastgesteld en zijn per onderdeel belangrijke spelers benoemd. Dit mondde uit in twee scenario s die worden behandeld in de bijlage. De twee scenario s komen voort uit een pilotproject dat momenteel nader wordt uitgewerkt. Het derde scenario is een vooruitblik op kabinetsplannen uit het regeerakkoord. De inventarisatie zonneweides is geïnitieerd door het Servicepunt Duurzame Energie en is uitgevoerd in samenwerking met de volgende betrokkenen: 1 Salderen betekent dat aan het elektriciteitsnet terug geleverde elektriciteit (zonnestroom) mag worden verrekend met uit het net geïmporteerde (grijze) stroom. 1294LJON / 11

2 Notitie Inventarisatie zonneweides Servicepunt Duurzame Energie: o Hans Hörter o Laurens Jongepier Energy Valley - Frank Brandsen Gemeente Alkmaar - Willem van Douwen Gemeente Bergen / Alkmaar - Cees Groot (Grootecobouw) Successen Stad van de Zon, Heerhugowaard ECOpark Waalwijk Zonneweide Waternet Leiduin Lopende initiatieven In onderstaande tabel wordt een niet uitputtend overzicht gegeven van lopende initiatieven in de provincie Noord-Holland. Meer informatie over de lopende initiatieven is op te vragen bij het Servicepunt Duurzame Energie. Naam Regio Initiatiefnemer(s) Status Texel Energie Oogst de Zon Texel Texel Energie Haalbaarheid Bergen Bergen Bergen Energiecorporatie; gemeente Bergen- afdeling vastgoed; Alliander; leverancier Sunprojects, Grootecobouw Ver gevorderd Alkmaar Alkmaar Taqa, projectmanagement Verkennend Waternet - Leiduin Leiduin Waternet, Omgevingsdient NZK, klimaatburo Amsterdam Uitgevoerd Zonneweides in waterbergingsgebieden Zijpe, Belkmerweg Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Haalbaarheid Zonneweide Agriport Agriport A7 Haalbaarheid Bollenkwekerij Komen Den helder NHN; Groen in de Kop Haalbaarheid Afvalzorg Nauerna Assendelft Energiezorg (HVC Energie en Afvalzorg) Haalbaarheid Noorderzon Heerhugowaard Haalbaarheid Stad van de Zon Heerhugowaard Gemeente Heerhugowaard Uitgevoerd Zonnepark Warmenhuizen Warmenhuizen Kodi / gemeente Schagen (voorheen harenkarspel) Haalbaarheid Zonnepark Haarlemmermeer Haarlemmermeer Gemeente Haarlemmermeer Haalbaarheid Ontwikkelingen Ten aanzien van elektriciteit uit grootschalige zonnestroomsystemen spelen momenteel de volgende relevante ontwikkelingen. Prijsdaling zonnepanelen Over het algemeen is nog steeds een dalende trend waar te nemen in de prijzen voor zonnepanelen, echter de verwachting voor de komende jaren is dat de prijsdaling afvlakt en meer aandacht komt voor kwaliteit. Salderen in de nabijheid Grootverbruikers (vanaf een aansluiting van 3 keer 8A) kunnen hernieuwbaar opgewekte elektriciteit niet salderen waar kleinverbruikers ofwel consumenten / MKB bedrijven dit wel kunnen, mits het zonnestroomsysteem op het eigen dak is geplaatst. Kleinverbruikers waarbij het niet mogelijk en/of wenselijk is om een zonnestroomsysteem te plaatsen, hebben tot nog toe geen mogelijkheid om een systeem op een andere locatie te realiseren waarbij tegelijkertijd de salderingsregeling geldt. Om kleinverbruikers hierin tegemoet te komen is in het regeerakkoord Bruggen Slaan van de VVD en PvdA (29 oktober 212). 2 / LJON622225

3 Notitie Inventarisatie zonneweides Het kleinschalig, duurzaam opwekken van (zonne-)energie waarvoor geen rijkssubsidie wordt ontvangen, wordt fiscaal gestimuleerd door invoering van een verlaagd tarief in de eerste schijf van de energiebelasting op elektriciteit die afkomstig is van coöperaties van particuliere kleinverbruikers, aan deze verbruikers geleverd wordt en in hun nabijheid is opgewekt. Deze wordt lastenneutraal gefinancierd door een generieke verhoging van het reguliere tarief in de eerste schijf van de energiebelasting. Het is nog niet bekend hoe deze passage in de praktijk gebracht gaat worden. Er zijn geluiden dat de nabijheid op basis van postcodegebied bepaald wordt maar hoe groot het gebied dan wordt is nog niet bekend. Ook is er nog niks bekend over de voorwaarden van het systeem qua eigenschappen en omvang of de rechtsvorm van de coöperatie. Een interessant artikel van Thijs de la Court over de kabinetsplannen is via deze link te openen. Benodigd grondoppervlak Enerzijds vergt het opwekken van zonnestroom uit grootschalige installatie in relatie tot bijvoorbeeld windenergie, aanzienlijk grondoppervlak. Anderzijds kan voor grootschalige zonnestroomsystemen gebruik worden gemaakt van bijvoorbeeld toekomstige bedrijventerrein die voorlopig nog niet in ontwikkeling worden genomen, agrarische grond, waterbergingsgebieden, gasopslagterreinen, afvalstortplaatsen, et cetera. Agrarische grond is eveneens geschikt vanwege de investeringsbereidheid van een agrariër: door te investeren wordt de belastbare winst van de agrariër verlaagt. Tegelijkertijd wordt de agrarische onderneming toekomstbestendig gemaakt door diversificatie van bedrijfsactiviteiten. Overwegingen Zoals in de inleiding gesteld is bij netlevering de opbrengst van ca.,6 -,8 per kwh uit een grootschalig zonnestroomsysteem aanzienlijk lager dan de investeringen en exploitatielasten van ca.,12 per kwh. De oorzaken van dit verschil komen voort uit de volgende punten: Grondgebonden zonnestroominstallaties hebben doorgaans geen directe afnemer. Hierdoor moet de stroom aan het elektriciteitsnet worden geleverd; Netlevering van de opgewekte elektriciteit levert ca.,6 tot,8 op per kwh; Initiatiefnemers van een grootschalig zonnestroomsysteem (grootverbruikers) kunnen niet salderen met de energiebelasting. Een kleinverbruiker kan wel salderen en betaalt tegelijkertijd een hoog elektriciteitstarief; De financieringslasten voor de initiële investering zijn te hoog en de periode totdat de investering is terugverdiend, is te lang; Onzekere subsidieverlening van de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) 2 ; Door sommige initiatiefnemers kan de Energie-investeringsaftrek 3 niet of onvoldoende worden benut; Het beperkt beschikbaar zijn van investeringssubsidies; Oplossingen Zoals blijkt uit de bijlage is een grootschalig zonnestroomsysteem pas rendabel als een aantal uitgangspunten op een andere wijze wordt benaderd. Deze systemen worden gezien als belangrijke bijdrage in het behalen van duurzaamheidsdoelstellingen bij zowel provincie, gemeenten als marktpartijen. Veel initiatieven staan in de startblokken en partijen willen investeren, maar de investeringen worden aangehouden vanwege een op dit moment onrendabele businesscase. Met de vraag wat er veranderd moet worden om de businesscase haalbaar te maken, worden via de gevoeligheidsanalyse uit de bijlage de volgende oplossingen geschetst: Oplossing Verlagen van de investering Omschrijving Een belangrijk onderdeel is het verlagen van de investering. Dit omvat met name de paneelprijs, kosten voor installatie en eenmalige kosten zoals aansluitkosten, vergunningsleges (via gemeente) e.d. Let op dat er wordt gesproken over een importheffing op Chinese zonnepanelen. 2 Subsidie per eenheid hernieuwbaar opgewekte elektriciteit, gas of warmte over periode tot 15, afhankelijk van de hernieuwbare energietechniek. 3 Belastingaftrek op de fiscale winst van een onderneming die investeert in duurzame maatregelen (netto ca. 1% van de in aanmerking komende investering). 1294LJON / 11

4 Notitie Inventarisatie zonneweides Verlagen van de kosten Verhogen van de opbrengsten Oprichten coöperatie van kleinverbruikers / betrekken van participanten Verlagen kapitaalslasten Directe lijn 4 Verplaatsbare systemen Eveneens een belangrijke parameter om de exploitatie rendabel te krijgen is door de kosten te verlagen. De opbrengsten verhogen is lastig (zie onderstaand), omdat een marktpartij de stroom dan zou moeten afnemen tegen een hogere kwh-prijs dan de marktprijs. Verlagen van de uiteindelijke kwh-prijs kan door additionele kosten zoals beveiliging, grondhuur, verzekering, e.d. te reduceren. Het verhogen van de opbrengsten kan door: Salderen in de nabijheid: dit is een uitstekende kans voor burgerparticipatie. Hogere terugleververgoeding door bijvoorbeeld een gunstige onderhandelingspositie. Toepassen van efficiëntere panelen met een beter rendement. In de nabije toekomst wellicht voor ca. dezelfde aanschafprijs. Particulieren betrekken als investeerders en tegelijkertijd gebruikmaken van salderen in de nabijheid. Onafhankelijk van de ophanden zijnde regelgeving omtrent verlaging van de Energiebelasting is een coöperatie van particulieren interessant om goedkoop geld te kunnen aantrekken. Daarnaast kunnen groenbeleggers gevraagd worden te participeren in de investering. Verlagen van de financieringslasten door de verhouding Eigen vermogen / Vreemd Vermogen te veranderen (gemeente, leverancier, etc.). Ook een garantstelling kan een voordeel betekenen voor gunstiger financieringsvoorwaarden. Zie ook bijlage II. Directe afname van duurzaam opgewekte elektriciteit. De regelgeving hieromtrent is erg complex. Kansen die een directe lijn biedt voor een zonneweide dienen nader te worden onderzocht. Om op bijvoorbeeld braakliggende bedrijventerreinen een grootschalig systeem te realiseren voor een relatief korte periode. Hiermee is het braakliggend terrein te benutten, maar hoeft de eigenaar van de grond zich niet voor de gehele exploitatieperiode te committeren. Bijkomend voordeel is dat ten aanzien van bijvoorbeeld braakliggende gemeentegronden de rentelasten van het braakliggend terrein gedeeltelijk terugverdiend kunnen worden via inkomsten uit de zonnestroom. Een nadeel is echter dat bijkomende kosten een rol gaan spelen zoals wellicht opnieuw aansluitkosten en de kosten voor extra beveiliging. Het kostenaspect voor een verplaatsbare ten opzichte van een vaste opstelling verdient extra aandacht. Subsidies Exploitatiesubsidie SDE+: het risico op het niet toegekend krijgen van de subsidie is groot. Investeringssubsidie: de exploitatie is verliesgevend en de vraag is of dat voor marktpartijen gesubsidieerd kan worden. Vergunningverlening / inpassen in structuurvisies Zonneweides zijn niet vergunningsvrij en de huidige provinciale en gemeentelijke structuurvisies bieden geen mogelijkheid om deze ontwikkeling in het buitengebied toe te staan. Enerzijds hebben initiatiefnemers de wens voor het versoepelen van regelgeving omtrent afwijking van structuurvisies van gemeenten, bijvoorbeeld een vrijstelling voor installaties tot een bepaalde maaiveldhoogte. Anderzijds dienen provincie en gemeenten verrommeling van het landschap te voorkomen. Bij gemeenten en provincie is nog geen ervaring met zonneweides. De kans bestaat dat structuurvisies dienen te worden aangepast voordat zonneweides kunnen worden toegestaan. Vervolg In het vervolgtraject willen wij gezamenlijk nagaan welke mogelijkheden het landelijk, provinciaal en gemeentelijk beleid biedt ter ondersteuning van initiatieven omtrent zonneweides. De vraag is wat er veranderd kan worden om grootschalige zonnestroomsystemen haalbaar te maken en versneld te kunnen realiseren. Pilotproject Vanuit de doelstelling CO 2 -neutraal Boekelermeer wordt momenteel door de bij deze inventarisatie betrokken partijen de haalbaarheid van een pilotproject op het gasopslagterrein van Taqa Energy in Bergermeer onderzocht. De wens is een pilotproject te realiseren nabij het Expertisecentrum Vergassing, dat als voorbeeld dient voor andere initiatiefnemers. In dit pilotproject is de PR-functie dus ook onderdeel van het verdienmodel. Nadere informatie Voor meer informatie over de inventarisatie zonneweides neemt u contact op met het Servicepunt Duurzame Energie, Laurens Jongepier (jongepier@servicepuntde.nl / ). 4 Een directe lijn verbindt de producent direct met de verbruiker van elektriciteit of aardgas. 4 / LJON622225

5 Project Regioconsulentschap Onderwerp Inventarisatie zonneweides Datum Februari 213 Status Definitief I Uitwerking scenario s In deze bijlage worden de resultaten weergegeven van de doorrekening van een aantal scenario s naar de financiële haalbaarheid van een grootschalig zonnestroomsysteem bij verschillende uitgangspunten. De uitgangspunten zijn bepaald aan de hand van het overleg dat met genoemde betrokkenen heeft plaatsgevonden. Onderstaand worden de conclusies van de scenario s behandeld en op de volgende pagina s worden de printscreens van de rekenmodellen weergegeven, evenals de gevoeligheidsanalyse die is uitgevoerd op basis van de uitgangssituatie. Uitgangssituatie - conclusies Er is sprake van een operationeel verlies per : de (geïndexeerde) opbrengsten zijn ieder lager dan de (geïndexeerde kosten). Het verlies loopt dus ieder op. Aangepaste case - conclusies Door de uitgangspunten uit de gevoeligheidsanalyse (bijlage I-4) door te voeren komt de terugverdientijd uit op ca. 15. Dit wordt behaald door onder andere de financieringslasten te verlagen, investerings- en exploitatiesubsidie toe te passen, de terugleververgoeding te verhogen, et cetera. Salderen in de nabijheid - conclusies Vanwege andere regelgeving omtrent salderen zoals aangegeven in het regeerakkoord, zou het oprichten van een coöperatie voor het realiseren van een zonneweide interessant kunnen worden. Het blijkt dat het scenario met salderen in de nabijheid het meest rendabel is, maar dat er ook de meeste onzekerheden aan vast zitten (op dit moment). De belangrijkste onduidelijkheden over dit scenario zijn als volgt: o Hoe hoog is het fiscale voordeel dat de overheid geeft op duurzame elektriciteit? Nu is er met het maximale scenario van 1% vergoeding/vrijstelling van de Energiebelasting in de 1 e schijf gerekend. o Hoe wordt nabijheid gedefinieerd? o Wat zijn coöperaties? o Hoe verloopt de administratieve afhandeling? o Wat is de maximaal toegestane omvang van een PV park dat ontwikkeld wordt door een coöperatie van kleinverbruikers? In deze quick scan is geen bovengrens aangehouden. o Wat gebeurt er als een lid van de coöperatie meer duurzame elektriciteit opwekt via de coöperatie dan dat er verbruikt wordt? o Wat gebeurt er als het verbruik van de kleinverbruiker boven de 1. kwh ligt? Wordt er dan nog steeds in de 1e schijf van de EB gecompenseerd? 1294LJON / 11

6 Notitie Inventarisatie zonneweides 1 Scenario 1 - Uitgangssituatie Investeringen Investering in /Wp 1 /Wp Investering in pv-installatie 42. Zakelijk excl. BTW, particulier incl. BTW. Investering inclusief eventuele eenmalige kosten verzwaring meter. Herinvestering na Kostenkental herinvestering,2 /Wp Zakelijk excl. BTW, particulier incl. BTW. Betreft met name omvormers. Banken rekenen met 2% van de initiële investering. Overige eenmalige kosten Bijvoorbeeld juridische kosten Systeemspecificatie Nom. vermogen per vierkante meter 149 Wp/m2 Nominaal vermogen 42. Wp Opbrengst in kwh 378. kwh Indien particulier: gemiddeld verbruik Nederlands huishouden is 3.5 Kwh is Wp geïnstalleerd vermogen Benodigd paneeloppervlakte (op schuin dak) m2 Benodigd oppervlak op plat dak 738 m2 Let op: bij plat dak kan slechts gerekend worden met 4% benutting (wegens schaduwwerking) Genormeerde opbrengst,9 kwh/wp/ Gecorigeerd voor zuidligging, hellingshoek etc. Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (maximaal rekenen met 9%) Technische levensduur 25 Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (maximaal rekenen met 3 ) Degradatie,5% / Opbrengst na 25 88% Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (garantie leveranciers panelen is vaak 8% na 25 ) Percentage directe benutting % Direct verbruik opgewekte elektriciteit (= saldering) gedurende de daguren. Bij particulieren 7% of minder (de rest is teruglevering), bij bedrijven veelal 1%, oftewel verbruik ligt hoger. Kosten Onderhoudskosten,% / Totale onderhoudskosten / Alleen onderhoud plegen n.a.v. resultaten monitoring (monitoring zit in kosten installatie) Dakhuur /kwp Meestal niet van toepassing Meterkosten / Betreft lijke meerkosten vastrecht en uitleeskosten Verzekeringen,% / Indicatief,25% (grote installaties) -,3% van het investeringsbedrag Overige lijkse kosten 3196 / Bijvoorbeeld accountants-/administratiekosten, managementkosten etc. Subsidies Investeringssubsidie Bijvoorbeeld subsidie/eenmalige bijdrage vanuit gemeente SDE-basisbedrag /kwh Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen SDE-correctiebedrag in van investering /kwh Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen Looptijd SDE Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen Financiele uitgangspunten Afschrijvingstermijn 25 Zakelijk en particulier: veelal gelijk aan looptijd financiering Inflatiepercentage 2,% / Banken rekenen met 2%. Gemiddeld over de 1-s periode : 1,89% (bron: CBS) Stijging elektriciteitsprijs 2,% / (incl. inflatie) Banken rekenen met 2%. Elektriciteitsprijs, /kwh Zie blad Gemidd. e-tarief Electriciteitsprijs inclusief energiebelasting en BTW Terugleververgoeding,6 /kwh Terugleververgoeding voor geproduceerde elektriciteit die niet gesaldeerd kan worden, excl. energiebelasting en BTW Salderingsgrens kwh/ De huidige (wettelijke minimale) gehanteerde salderingsgrens voor particuliere huishoudens is 5. Kwh/. Voor zakelijke huishoudens is geen minimum vastgelegd. Rendementseis eigen vermogen 1,% / Zakelijke investeerder: 7-1%, particulier investeerder: 3-5% Rentepercentage vreemd vermogen 4,% / Discontopercentage 4,4% Huidige marktrente (particuliere lening bij GreenLoans bijv. 5,5%, Groenlening bij bank bijv. 6%, reguliere lening bij bank bijv. 6,5%) Rentekorting groenfinanciering,% Rentekorting voor max. 1 Aflossingstermijn vreemd vermogen 15 Maximaal 15 Maximale looptijd financiering met SDE+ is 15 (met garantie mogelijk langer), looptijd particuliere lening ook maximaal 15. Aandeel eigen vermogen 2,% Benodigd Eigen vermogen 84. Zakelijk minimaal 1-2%, particulier -1%. Credit rente 2,5% Rente op spaarbedrag voor herinvestering Wanneer de kaspositie dit toelaat wordt lijks een bedrag gereserveerd ten behoeve van de herinvestering Debet rente 1,% Rente op rekening courant Wanneer de kaspositie negatief wordt, is rekening courant financiering nodig. Geldt alleen wanneer sprake is van aparte bv. Belastingtarief (VpB of IB) 25,% Zie bladen Gemidd. Vpb en IB-tarief Zakelijk afhankelijk van hoogte van de winst 2 of 25%, particulier afhankelijk van de hoogte van het inkomen en andere aftrekposten! EIA-voordeel 41,5% Alleen van toepassing voor bedrijven. Aftrek alleen mogelijk bij w instgevende bedrijven c.q. bedrijven die verliesverrekening kunnenn toepassen! KIA-voordeel Zie blad Berekening KIA Alleen van toepassing voor bedrijven. Aftrek alleen mogelijk bij w instgevende bedrijven c.q. bedrijven die verliesverrekening kunnen toepassen! Let ook op ander investeringen! Resultaten NCW na 15 [ ] NCW na 3 [ ] IRR na 15-22,2% Rendement eigen vermogen -122,9% IRR na 3 1,% Rendement eigen vermogen -7,1% cumulatieve kasstroom en eenvoudige terugverdientijd Kaspositie cumulatieve Netto Contante Waarde / LJON622225

7 Notitie Inventarisatie zonneweides 2 Scenario 2 - Aangepaste case Investeringen Investering in /Wp 1,5 /Wp Investering in pv-installatie 441. Zakelijk excl. BTW, particulier incl. BTW. Investering inclusief eventuele eenmalige kosten verzwaring meter. Herinvestering na Kostenkental herinvestering,5 /Wp Zakelijk excl. BTW, particulier incl. BTW. Betreft met name omvormers. Banken rekenen met 2% van de initiële investering. Overige eenmalige kosten Bijvoorbeeld juridische kosten Systeemspecificatie Nom. vermogen per vierkante meter 149 Wp/m2 Nominaal vermogen 42. Wp Opbrengst in kwh 399. kwh Indien particulier: gemiddeld verbruik Nederlands huishouden is 3.5 Kwh is Wp geïnstalleerd vermogen Benodigd paneeloppervlakte (op schuin dak) m2 Benodigd oppervlak op plat dak 738 m2 Let op: bij plat dak kan slechts gerekend worden met 4% benutting (wegens schaduwwerking) Genormeerde opbrengst,95 kwh/wp/ Gecorigeerd voor zuidligging, hellingshoek etc. Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (maximaal rekenen met 9%) Technische levensduur 25 Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (maximaal rekenen met 3 ) Degradatie,4% / Opbrengst na 25 9% Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (garantie leveranciers panelen is vaak 8% na 25 ) Percentage directe benutting % Direct verbruik opgewekte elektriciteit (= saldering) gedurende de daguren. Bij particulieren 7% of minder (de rest is teruglevering), bij bedrijven veelal 1%, oftewel verbruik ligt hoger. Kosten Onderhoudskosten,% / Totale onderhoudskosten / Alleen onderhoud plegen n.a.v. resultaten monitoring (monitoring zit in kosten installatie) Dakhuur /kwp Meestal niet van toepassing Meterkosten / Betreft lijke meerkosten vastrecht en uitleeskosten Verzekeringen,% / Indicatief,25% (grote installaties) -,3% van het investeringsbedrag Overige lijkse kosten 3696 / Bijvoorbeeld accountants-/administratiekosten, managementkosten etc. Subsidies Investeringssubsidie Bijvoorbeeld subsidie/eenmalige bijdrage vanuit gemeente SDE-basisbedrag,7 /kwh Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen SDE-correctiebedrag in van investering,57 /kwh Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen Looptijd SDE 15 Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen Financiele uitgangspunten Afschrijvingstermijn 25 Zakelijk en particulier: veelal gelijk aan looptijd financiering Inflatiepercentage 2,% / Banken rekenen met 2%. Gemiddeld over de 1-s periode : 1,89% (bron: CBS) Stijging elektriciteitsprijs 2,% / (incl. inflatie) Banken rekenen met 2%. Elektriciteitsprijs, /kwh Zie blad Gemidd. e-tarief Electriciteitsprijs inclusief energiebelasting en BTW Terugleververgoeding,7 /kwh Terugleververgoeding voor geproduceerde elektriciteit die niet gesaldeerd kan worden, excl. energiebelasting en BTW Salderingsgrens kwh/ De huidige (wettelijke minimale) gehanteerde salderingsgrens voor particuliere huishoudens is 5. Kwh/. Voor zakelijke huishoudens is geen minimum vastgelegd. Rendementseis eigen vermogen 4,% / Zakelijke investeerder: 7-1%, particulier investeerder: 3-5% Rentepercentage vreemd vermogen 3,% / Discontopercentage 3,5% Huidige marktrente (particuliere lening bij GreenLoans bijv. 5,5%, Groenlening bij bank bijv. 6%, reguliere lening bij bank bijv. 6,5%) Rentekorting groenfinanciering,% Rentekorting voor max. 1 Aflossingstermijn vreemd vermogen 15 Maximaal 15 Maximale looptijd financiering met SDE+ is 15 (met garantie mogelijk langer), looptijd particuliere lening ook maximaal 15. Aandeel eigen vermogen 7,% Benodigd Eigen vermogen 38.7 Zakelijk minimaal 1-2%, particulier -1%. Credit rente 2,% Rente op spaarbedrag voor herinvestering Wanneer de kaspositie dit toelaat wordt lijks een bedrag gereserveerd ten behoeve van de herinvestering Debet rente 1,% Rente op rekening courant Wanneer de kaspositie negatief wordt, is rekening courant financiering nodig. Geldt alleen wanneer sprake is van aparte bv. Belastingtarief (VpB of IB) 2,% Zie bladen Gemidd. Vpb en IB-tarief Zakelijk afhankelijk van hoogte van de winst 2 of 25%, particulier afhankelijk van de hoogte van het inkomen en andere aftrekposten! EIA-voordeel,% Alleen van toepassing voor bedrijven. Aftrek alleen mogelijk bij w instgevende bedrijven c.q. bedrijven die verliesverrekening kunnenn toepassen! KIA-voordeel Zie blad Berekening KIA Alleen van toepassing voor bedrijven. Aftrek alleen mogelijk bij w instgevende bedrijven c.q. bedrijven die verliesverrekening kunnen toepassen! Let ook op ander investeringen! Resultaten NCW na 15 [ ] NCW na 3 [ ] IRR na 15 -,4% Rendement eigen vermogen -1,6% IRR na 3 5,% Rendement eigen vermogen 6,1% cumulatieve kasstroom en eenvoudige terugverdientijd Kaspositie cumulatieve Netto Contante Waarde LJON / 11

8 Notitie Inventarisatie zonneweides 3 Scenario 3 - Salderen in de nabijheid Voor dit scenario worden de volgende uitgangspunten aangehouden: Coöperatie van kleinverbruikers investeert in de zonneweide Afname elektriciteit door kleinverbruikers (aansluiting max. 3 * 8A) Alle afnemers nemen niet meer dan eigen verbruik af Alle afnemers nemen niet meer dan 1. kwh af Korting in eerste schijf energiebelasting is 1% voor afnemers (maximaal scenario) Terugleververgoeding voor coöperatie is,7 /kwh Financiering van PV park is met 1% eigen vermogen (inbreng van leden) Er wordt hier achterwege gelaten hoe de energiebelasting en de terugleververgoeding gecompenseerd wordt aan de leden van de coöperatie. Schematisch ziet dit scenario er als volgt uit: Belastingdienst EB voordeel (max,1176 /kwh) Kleinverbruiker Investeringsbedrag per lid ( ) Investering in PV park ( ) Coöperatie van kleinverbruikers Vergoeding aan lid (max,7 /kwh) Opbrengst PV park (kwh/) Leveringsvergoeding aan coöperatie (,7 /kwh) Levering door coöperatie (kwh/) Energiebedrijf Zonneweide In bovenstaand figuur zijn alleen de exploitatielasten voor de coöperatie niet weergegeven (onderhoudskosten, verzekering, etc). Deze zijn in de analyse wel meegenomen. Onderstaand volgt een printscreen van het rekenmodel. 8 / LJON622225

9 Notitie Inventarisatie zonneweides NB: Alleen gele velden invullen, te beginnen met Nominaal vermogen Investeringen Investering in /Wp 1,5 /Wp Investering in pv-installatie 441. Zakelijk excl. BTW, particulier incl. BTW. Investering inclusief eventuele eenmalige kosten verzwaring meter. Herinvestering na Kostenkental herinvestering,5 /Wp Zakelijk excl. BTW, particulier incl. BTW. Betreft met name omvormers. Banken rekenen met 2% van de initiële investering. Overige eenmalige kosten Bijvoorbeeld juridische kosten Systeemspecificatie Nom. vermogen per vierkante meter 149 Wp/m2 Nominaal vermogen 42. Wp Opbrengst in kwh 399. kwh Indien particulier: gemiddeld verbruik Nederlands huishouden is 3.5 Kwh is Wp geïnstalleerd vermogen Benodigd paneeloppervlakte (op schuin dak) m2 Benodigd oppervlak op plat dak 738 m2 Let op: bij plat dak kan slechts gerekend worden met 4% benutting (wegens schaduwwerking) Genormeerde opbrengst,95 kwh/wp/ Gecorigeerd voor zuidligging, hellingshoek etc. Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (maximaal rekenen met 9%) Technische levensduur 25 Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (maximaal rekenen met 3 ) Degradatie,4% / Opbrengst na 25 9% Geaccepteerd door banken/voorzichtig scenario (garantie leveranciers panelen is vaak 8% na 25 ) Percentage directe benutting 1% Direct verbruik opgewekte elektriciteit (= saldering) gedurende de daguren. Bij particulieren 7% of minder (de rest is teruglevering), bij bedrijven veelal 1%, oftewel verbruik ligt hoger. Kosten Onderhoudskosten,% / Totale onderhoudskosten / Alleen onderhoud plegen n.a.v. resultaten monitoring (monitoring zit in kosten installatie) Dakhuur /kwp Meestal niet van toepassing Meterkosten / Betreft lijke meerkosten vastrecht en uitleeskosten Verzekeringen,% / Indicatief,25% (grote installaties) -,3% van het investeringsbedrag Overige lijkse kosten 3696 / Bijvoorbeeld accountants-/administratiekosten, managementkosten etc. Subsidies Investeringssubsidie Bijvoorbeeld subsidie/eenmalige bijdrage vanuit gemeente SDE-basisbedrag /kwh Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen SDE-correctiebedrag in van investering /kwh Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen Looptijd SDE Uitgangspunt is dat er geen SDE+-subsidie wordt verkregen Financiele uitgangspunten Afschrijvingstermijn 25 Zakelijk en particulier: veelal gelijk aan looptijd financiering Inflatiepercentage 2,% / Banken rekenen met 2%. Gemiddeld over de 1-s periode : 1,89% (bron: CBS) Stijging elektriciteitsprijs 2,% / (incl. inflatie) Banken rekenen met 2%. Elektriciteitsprijs,188 /kwh Zie blad Gemidd. e-tarief Electriciteitsprijs inclusief energiebelasting en BTW Terugleververgoeding, /kwh Terugleververgoeding voor geproduceerde elektriciteit die niet gesaldeerd kan worden, excl. energiebelasting en BTW Salderingsgrens 1 kwh/ De huidige (wettelijke minimale) gehanteerde salderingsgrens voor particuliere huishoudens is 5. Kwh/. Voor zakelijke huishoudens is geen minimum vastgelegd. Rendementseis eigen vermogen 4,% / Zakelijke investeerder: 7-1%, particulier investeerder: 3-5% Rentepercentage vreemd vermogen 3,% / Discontopercentage 4,% Huidige marktrente (particuliere lening bij GreenLoans bijv. 5,5%, Groenlening bij bank bijv. 6%, reguliere lening bij bank bijv. 6,5%) Rentekorting groenfinanciering,% Rentekorting voor max. 1 Aflossingstermijn vreemd vermogen 15 Maximaal 15 Maximale looptijd financiering met SDE+ is 15 (met garantie mogelijk langer), looptijd particuliere lening ook maximaal 15. Aandeel eigen vermogen 1,% Benodigd Eigen vermogen 441. Zakelijk minimaal 1-2%, particulier -1%. Credit rente 2,% Rente op spaarbedrag voor herinvestering Wanneer de kaspositie dit toelaat wordt lijks een bedrag gereserveerd ten behoeve van de herinvestering Debet rente 1,% Rente op rekening courant Wanneer de kaspositie negatief wordt, is rekening courant financiering nodig. Geldt alleen wanneer sprake is van aparte bv. Belastingtarief (VpB of IB) 2,% Zie bladen Gemidd. Vpb en IB-tarief Zakelijk afhankelijk van hoogte van de winst 2 of 25%, particulier afhankelijk van de hoogte van het inkomen en andere aftrekposten! EIA-voordeel 41,5% Alleen van toepassing voor bedrijven. Aftrek alleen mogelijk bij w instgevende bedrijven c.q. bedrijven die verliesverrekening kunnenn toepassen! KIA-voordeel Zie blad Berekening KIA Alleen van toepassing voor bedrijven. Aftrek alleen mogelijk bij w instgevende bedrijven c.q. bedrijven die verliesverrekening kunnen toepassen! Let ook op ander investeringen! Resultaten NCW na 15 [ ] NCW na 3 [ ] IRR na 15 12,5% Rendement eigen vermogen 12,5% IRR na 3 15,1% Rendement eigen vermogen 15,1% cumulatieve kasstroom en eenvoudige terugverdientijd Kaspositie cumulatieve Netto Contante Waarde LJON / 11

10 Project Regioconsulentschap Onderwerp Inventarisatie zonneweides Datum Februari 213 Status Definitief II Gevoeligheidsanalyse Vanuit de uitgangssituatie is de gevoeligheid van de uitgangspunten bepaald, ofwel de knoppen waaraan kan worden gedraaid. Dit levert de volgende inzichten op: Onderdeel Elektriciteitsopbrengst Herinvestering en afschrijvingstermijn Aandachtpunten Uitgegaan wordt van een genormeerde opbrengst om de businesscase zo realistisch mogelijk te maken. Uiteraard kan dit per project worden herzien. Doorgaans wordt uitgegaan van een levensduur van de omvormer van 15, waarna een herinvestering plaatsvindt. Door met dit uitgangspunt anders om te gaan wordt de herinvestering verlaagd, of zelfs tot nul gebracht. Als voorbeeld: voor de omvormer wordt een garantie bedongen van 2, de business case uitgelegd op 25 en met de aanname dat het risico dat de omvormer in de laatste 5 stuk gaat klein is. Dit is echter geen basisuitgangspunt. Degradatie In de aangepaste case is,4% gehanteerd. Zodra een bank wordt betrokken voor de financiering dan zal dit percentage moeten stijgen naar,5%. Percentage directe benutting Bij netlevering is dit te allen tijde. Zodra saldering in de nabijheid wordt dan wordt dit een belangrijke parameter. Subsidie Investeringssubsidie betreft een eenmalige bijdrage om de investeringssom te verlagen. Subsidie kan afkomstig zijn van bijvoorbeeld de provincie Noord-Holland, het Waddenfonds, of andere subsidiestromen. SDE+ betreft een exploitatiesubsidie die afneemt naarmate de elektriciteitsprijs stijgt. Het verkrijgen van de SDE+ is een onzekerheid. Garanties van Oorsprong: de opbrengsten uit Garanties van Oorsprong kunnen variëren van,1 -,3 per kwh. Deze inkomsten kunnen optioneel worden meegerekend. Stijging energieprijs Terugleververgoeding Saldering Financiering Het is een belangrijk discussiepunt of de elektriciteitsprijs stijgt of daalt. Op dit moment daalt de elektriciteitsprijs eerder dan dat deze stijgt. Doorgaans wordt dit gesteld op,6. Bij lokaal opgewekte duurzame energie en/of bij een gunstige onderhandelingspositie met een afnemer zoals Greenchoice kan dit oplopen tot,7of zelfs,8. Bij salderen in de nabijheid wordt dit een belangrijke parameter. Bij grootschalige productie kan niet worden gesaldeerd. Indien salderen in de nabijheid wordt toegepast dan wordt saldering een belangrijke parameter. Bij de verhouding vreemd vermogen / eigen vermogen is de belangrijkste vraag wie het project financiert en wie eigenaar wordt: Rendementseis eigen vermogen: commercieel tarief van 1%. Bij een participatie van bijvoorbeeld het DE fonds van de provincie Noord- Holland kan dit percentage wellicht naar beneden worden gebracht naar ca. 5%. Rentepercentage vreemd vermogen: dit percentage hangt sterk af van de voorwaarden die kunnen worden bedongen en of groenfinanciering kan worden verkregen. Aflossingstermijn vreemd vermogen Voor zonneweides zou het interessant kunnen zijn als het Duurzame Energiefonds van de provincie Noord-Holland de volgende opties biedt: Laagrentende, achtergestelde lening. Dit wordt door banken gezien als eigen vermogen (aansprakelijk vermogen). Zie ook verderop in deze tabel. Als aandeelhouder in een energiebedrijf participeert dat de zonneweide investeert en exploiteert. Het is voor een grootschalig zonnestroomsysteem lastig om financiering voor een looptijd van 25 te verkrijgen, ofwel de looptijd van de businesscase. In eerste instantie moet worden uitgegaan van een looptijd van LJON / 11

11 Notitie Inventarisatie zonneweides Aandeel eigen vermogen Dit is sterk afhankelijk van de partijen die participeren in het project. In de basiscase is sprake van een verhouding EV/VV van 2-8%. In de aangepaste businesscase wordt uitgegaan van een verhouding 7-3%. Hier zit de volgende logica achter: Eigen vermogen is normaliter duurder (rendementseis 1-15%) dan vreemd vermogen (lening 4,5%, groenfinanciering 3,8%, achtergesteld 8%) omdat het risicodragend kapitaal is. Het aandeel eigen vermogen zou dus laag gehouden moeten worden. Deze verhouding draait echter om zodra goedkoop eigen vermogen bijvoorbeeld door middel van participaties kan worden aangetrokken. Een gemeente of provincie kunnen bij wijze van stimulans en dus een ander belang dan rendement behalen, goedkoop eigen vermogen verstrekken om bepaalde doelstellingen te behalen. Gekeken is dus naar een zo groot mogelijk aandeel, goedkoop eigen vermogen door middel van participaties. Te denken valt aan DEMRA (Duurzame Energie Maatschappij Regio Alkmaar), provincie Noord-Holland, gemeenten, particulieren, etc. Een garantstelling kan helpen om het vreemd vermogen voordeliger aan te trekken. De situatie dat de verhouding VV/EV omdraait in geval van duurzame energieopwekking is uniek en is mogelijk door andere belangen van de vermogensverstrekkers. Deze tabel geeft een voorbeeld van hoe er in scenario 2 is gevarieerd met de verhouding VV/EV. Partij Aandeel VV of EV Provincie Noord-Holland 3% VV Leverancier zonnepanelen 3% EV Grondeigenaar 2% EV Energieleverancier 1% EV Lokale energiecorporatie 1% EV Credit rente Debet rente Vennootschapsbelasting (VpB) Energie-investeringsaftrek Dit betreft spaarrente van geld dat wordt gespaard uit inkomsten om de herinvesteringen te financieren. Zodra het banksaldo negatief wordt, dient het krediet tegen dit percentage gefinancierd te worden. Dit is een belangrijk uitgangspunt zodra de business case negatief wordt. Uitgaande van een ondernemer die investeert. Dit kan alleen door een VpB-plichtige onderneming worden benut die voldoende winstcapaciteit heeft. Daarbij dient de investering ten minste vijf op de balans van de investeerder te blijven staan. Omdat de EIA een aanzienlijk deel (ca. 1%) van de investeringskosten draagt, is het raadzaam investeerders te zoeken die aan de voorwaarden voldoen. Een andere mogelijkheid is het PV-systeem te leasen. In dat geval gelden echter hogere rentepercentages op het vreemd vermogen. Overig Vergunningsleges. Hier is momenteel geen rekening mee gehouden. Rentekosten gedurende de bouw. Hier is momenteel geen rekening mee gehouden. Meerkosten voor een bepaalde veldopstelling. Als voorbeeld een stortplaats waarin niet geboord mag worden en waarbij dus een dragende constructie moet worden gemaakt om de PV-panelen te kunnen plaatsten. 1294LJON Op al onze diensten en mededelingen is DNR 211 van toepassing. DNR 211 is gepubliceerd op onze website onder 11 / 11