Slecht in taal, slecht in studie? Resultaten van een onderzoek naar de relatie tussen taalvaardigheid en studiesucces
|
|
- Lieven Cools
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 VIJFENTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Ronde 1 Wilma van der Westen & Domien Wijsbroek Haagse Hogeschool Contact: W.M.C.vanderWesten@hhs.nl D.H.J.Wijsbroek@hhs.nl Slecht in taal, slecht in studie? Resultaten van een onderzoek naar de relatie tussen taalvaardigheid en studiesucces 1. Inleiding Bij de Haagse Hogeschool is in 2010, op basis van voorhanden zijnde gegevens, de relatie tussen taalvaardigheid en studiesucces onderzocht. In een eerder artikel (Van der Westen & Wijsbroek 2010) zijn de eerste, nog exploratieve, uitkomsten beschreven. In januari 2011 zijn die uitkomsten gepresenteerd tijdens de expertmeeting van het netwerk academische communicatieve vaardigheden bij Tilburg University. In deze bijdrage worden enkele resultaten en conclusies uit het inmiddels afgeronde onderzoek besproken. Het onderzoek probeert antwoord te geven op de vraag welke relatie er is tussen taalvaardigheid en studiesucces, of die relatie voor algemene taalvaardigheid en werkwoordspelling identiek is en welke studentkenmerken van invloed zijn op de taalvaardigheid van beginnende studenten in het hoger beroepsonderwijs (hbo). Taalvaardigheid is een breed begrip. Omdat het onderzoek is uitgevoerd op basis van de resultaten op de instaptoets Nederlands, is het begrip taalvaardigheid geconcretiseerd volgens de keuzen die destijds zijn gemaakt bij het ontwikkelen van de toets. Even breed is het begrip studiesucces, een ingewikkeld begrip waar veel en diverse factoren een invloed op hebben. Bij de Haagse Hogeschool zijn diverse, afzonderlijke databestanden over verwachtingen, ervaringen, studentkenmerken en studievoortgang gekoppeld in het Onderzoekshuis Studiesucces, waardoor de factoren die van belang zijn voor studiesucces nu met elkaar in verband gebracht kunnen worden, terwijl ze voorheen meestal apart van elkaar werden bekeken. De effecten van het model Ondersteunend Onderwijs Nederlands (OON) kunnen nu onderzocht worden. Dat model is in 1999 ingevoerd (Van der Westen 2003; zie ook figuur 1) en voorziet onder andere in een instaptoets Nederlands. Er zijn overigens binnen de Haagse Hogeschool ook opleidingen die gebruikmaken van andere (eigen) taaltoetsen. 118
2 5. Taalbeleid hoger onderwijs 2. Context van het onderzoek Figuur 1: Model Ondersteunend Onderwijs Nederlands (Van der Westen 2003). De Instaptoets Nederlands bestaat uit een C-toets (ATV) en een toets werkwoordspelling (WWS). De C-toets heeft als doel de algemene taalvaardigheid van de inkomende student te meten aan de hand van een zestal tekstfragmenten uit bestaande teksten waar studenten in het eerste jaar mee in aanraking kunnen komen en die ze moeten kunnen begrijpen: fragmenten uit studieboeken met een inleidend karakter, een algemeen voorlichtende tekst, een juridisch getinte voorlichtende tekst (uit een studentenstatuut bijvoorbeeld) en een gesproken tekst die schriftelijk gerepresenteerd wordt. Van elk fragment is de eerste zin in zijn geheel gegeven. Daarna is van elk tweede woord de helft weggelaten. Het doel van de C-toets is vroegtijdige screening van die studenten die ondersteuning nodig hebben; niet om hen te weren van een opleiding (ze zijn immers formeel toelaatbaar), maar om hen tijdens de opleiding verder te helpen met taalontwikkeling en om eventuele tekorten weg te werken. Bij het onderdeel werkwoordspelling vullen studenten d tjes en t jes in in zinnen die niet speciaal zijn geconstrueerd voor de test, maar die uit werkstukken komen van studenten of uit teksten die passen bij beginnend hbo-niveau. Dat heeft tot gevolg dat homofone werkwoordsvormen, samengestelde zinnen en langere zinnen veelvuldig voorkomen, waardoor tevens een beroep wordt gedaan op de vaardigheid om complexere zinsstructuren te doorzien. 5 In 1999 is ervoor gekozen om het leerbare element van de werkwoordspelling te toetsen. Reden was om studenten van wie het Nederlands niet de moedertaal is en studenten met dyslexie niet uit te sluiten. Er wordt in deze toetsvorm geen beroep gedaan op toevallige woordkennis, op spellingsregels die gebaseerd zijn op incidentele weetjes of op het onderscheid in sterke en zwakke werkwoorden. Om de bijbehorende studiepunten toegekend te kunnen krijgen, moeten beide onderdelen van de instaptoets 119
3 VIJFENTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Nederlands met een voldoende worden afgesloten. Bij een onvoldoende volgt ondersteunend onderwijs (zie kader 1). 3. Enkele resultaten uit het onderzoek Cohort ATV WWS N ATV WWS N ATV WWS N ATV WWS N B 40% 26% % 14% 160 BI 43% 18% 28 61% 21% 33 36% 21% 33 75% 36% 55 BI-ZO 78% 44% 9 67% 17% 6 59% 12% 17 70% 30% 10 CI 48% 12% 25 76% 29% 21 CMD 50% 34% % 20% % 22% % 35% 118 CMV 60% 46% 50 66% 17% 47 72% 28% 39 85% 43% 46 CO 50% 44% 80 82% 26% % 63% 93 CV 51% 43% 63 70% 21% 47 HBO-R 79% 36% 270 HT 69% 23% 13 IDM 77% 46% 13 90% 20% 10 80% 80% 10 78% 33% 9 INF 63% 48% 54 55% 22% 65 63% 23% 40 86% 33% 57 INF-ZO 52% 45% 29 69% 19% 26 85% 15% 20 92% 50% 26 ISM 54% 29% 24 67% 11% 27 73% 20% 15 IVK 88% 30% 97 MIZ 63% 13% 8 MWD 38% 25% % 11% % 19% % 23% 115 SB 59% 33% % 13% 91 SPH 61% 48% % 26% % 17% % 31% 168 TI 31% 19% 26 56% 7% 27 42% 35% 26 57% 29% 21 * * * * * Totaal 52% 35% % 18% % 21% % 35% 1102 Tabel 1: Het percentage eerstejaarsstudenten dat het onderdeel algemene taalvaardigheid aan de hand van een C-toets (ATV) en werkwoordspelling (WWS) heeft behaald bij de eerste afname 1. 1 Verklaring afkortingen opleidingen in tabel 1: B = Bouwkunde; BI = Bedrijfskundige Informatica; BI-ZO = Bedrijfskundige Informatica locatie Zoetermeer; CI = Commercieel Ingenieur; CMD = Communication & Multimedia Design; CMV = Culturele en Maatschappelijke Vorming; CO = Communicatie; CV = Civiele Techniek; HBO-R = HBO-Rechten; HT = Human Technology; IDM = Informatiedienstverlening en -management; INF = Informatica; INF-ZO = Informatica locatie Zoetermeer; ISM = Information Security Management; IVK = Integrale Veiligheidskunde; MIZ = Management in de Zorg; MWD = Maatschappelijk Werk en Dienstverlening; SB = Small Business & Retail Management; SPH = Sociaal Pedagogische Hulpverlening; TI = Technische Informatica. 120
4 5. Taalbeleid hoger onderwijs Tabel 1 toont het percentage studenten dat bij eerste afname van de instaptoets Nederlands een voldoende behaalde voor het betreffende onderdeel van de toets. Onderzocht zijn eerstejaarsstudenten die: in september met hun studie zijn gestart; de instaptoets Nederlands deden uiterlijk op 31 december van het betreffende jaar; de instaptoets Nederlands voor het eerst hebben gedaan; opleidingsgewijs aan de toets hebben meegedaan. Studenten die voor meerdere studies zijn ingeschreven, zijn alleen meegerekend bij de opleiding waarin ze de meeste studiepunten behaalden. Uit het onderzoek blijkt dat: het percentage studenten dat het onderdeel algemene taalvaardigheid behaalt, afneemt over de cohorten (van 79% in 2007 naar 52% in 2010); voor de toets werkwoordspelling er bij de cohort van 2010 een kentering van de dalende trend zichtbaar is (in 2010 weer terug op het niveau van 2007; 35% behaald). 5 Type vooropleiding ATV WWS N (2907) vwo 95% 59% 178 havo 78% 30% 1477 mbo 50% 13% 1045 overig 207 totaal 67% 25% 2907 Tabel 2: Percentage met voldoende voor ATV of WWS naar type vooropleiding. 121
5 VIJFENTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Etniciteit ATV WWS N (2907) autochtoon 79% 28% 1825 westers Europa 67% 23% 111 niet-westers Suriname 58% 17% 250 niet-westers Afrika 49% 24% 61 niet-westers Marokko 46% 17% 191 niet-westers Azië 32% 31% 99 niet-westers Turkije 31% 24% 134 niet-westers Antillen** 31% 13% 144 niet-westers Aruba** 30% 10% 10 overig 82 **Antillianen voor het grootste deel direct van de eilanden (in % van de 63). Tabel 3: Percentage met voldoende voor ATV of WWS naar etniciteit (definitie CBS). ATV Propedeuse in één jaar behaald N (2907) ATV voldoende 42% 1958 (67%) ATV onvoldoende 24% 949 (33%) Totaal 36% 2907 Tabel 4: Percentage propedeuse behaald in eerste jaar naar resultaat op ATV. In de tabellen 2, 3 en 4 zijn de resultaten van de cohorten 2007 tot en met 2009 samengevoegd. In tabel 2 en 3 zijn de slaagpercentages op de eerste afname van de instaptoets Nederlands naar type vooropleiding en etniciteit weergegeven. In tabel 4 is het behalen van de propedeuse in één jaar gerelateerd aan het behalen van ATV in het begin van het eerste jaar. De volgende resultaten zijn gevonden: de verschillen in het slaagpercentage voor ATV en WWS tussen leerlingen uit het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo) en leerlingen uit het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) zijn erg groot: respectievelijk 95% vs. 50% en 59% vs. 13%. Leerlingen uit het hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo) nemen een middenpositie in; meer dan de helft van de Antillianen komt direct van de eilanden bij de Haagse Hogeschool studeren. Taalzwakte vormt mogelijk een obstakel voor studiesucces, 122
6 5. Taalbeleid hoger onderwijs omdat ze zowel bij algemene taalvaardigheid als bij werkwoordspelling als zwakste groep uit de bus komen; van de studenten die hun ATV behaalden, heeft 42% de propedeuse in het eerste studiejaar behaald. Van de studenten die hun ATV niet behaalden, heeft 24% de propedeuse in het eerste studiejaar behaald. Ook WWS is een significante, maar een minder krachtige, voorspeller voor het behalen van de propedeuse in het eerste jaar bij de Haagse Hogeschool (5% vs. 1% verklaarde variantie). 4. Discussie De algemene taalvaardigheid neemt af over de cohorten. Dat is niet te verklaren door een verandering in de samenstelling van etniciteit en/of vooropleiding, omdat die redelijk stabiel zijn. Worden studenten inderdaad zwakker in algemene taalvaardigheid en waar ligt dat dan aan? Met ingang van cohort 2012 worden alle nieuwe studenten van de Haagse Hogeschool onderworpen aan een taaltoets. Bij de instaptoets Nederlands zakken de meeste studenten op werkwoordspelling. De relatie tussen werkwoordspelling en studiesucces is echter minder krachtig dan de relatie tussen algemene taalvaardigheid en studiesucces. Het is dan ook de vraag welke toets ingezet gaat worden, waar de focus op zal liggen en waarom. 5 Referenties Van der Westen, W. (2002/2009). Goed geschreven, Zakelijk schrijven binnen opleiding en beroep. Bussum: Coutinho. Van der Westen, W. (2003). Ondersteunend Onderwijs Nederlands: het perspectief op een goede taalvaardigheid. In: A. Mottart (red.). Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands Gent: Academia Press, p Van der Westen, W. (2005). Zwaar geschud. Werkwoordspelling voor hoger onderwijs. In: D. Ebbers (red.). Retoriek en praktijk van het moedertaalonderwijs. Een selectie uit de 19 de Conferentie Het Schoolvak Nederlands. Gent: Academia Press, p Van der Westen, W. (2005/2010). Welgespeld, werkwoordspelling voor hoger onderwijs. Bussum: Coutinho. Van der Westen, W. & D. Wijsbroek (2010). Slecht in taal, slecht in studie? Een onderzoek naar de relatie tussen taalvaardigheid en studiesucces. In: Hoger Onderwijs Management, dec. 2010, p Van Veen, C. (1999). Constructie van een nieuwe Sectorale Toets Nederlands voor studenten van de Haagse Hogeschool. Den Haag: De Haagse Hogeschool, interne publicatie. 123
Voor alle overzichten geldt dat de cijfers betrekking hebben de vestigingen in Den Haag, Delft, Zoetermeer en Leiden;
Onze studenten Instroomgegevens Omschrijving Peildatum of peilperiode Definities Instroomgegevens Er is niet uitgegaan van de gegevensverzameling zoals die was op 1-12-2009 (definitieve eindstand), maar
Nadere informatie3.1.1 Bezoekersaantallen Open Dag
3 Onze studenten 3.1 Oriëntatie op vervolgonderwijs 3.1.1 Bezoekersaantallen Open Dag Bezoekersaantallen per vestiging nov 06 2007 2008 2009 2010 De Haagse Hogeschool 2832 14926 15575 19529 17405 De Haagse
Nadere informatieOSIRIS, Onderwijs en Studenten Informatie, Registratie en Inschrijf Systeem, het studentinformatie-
Studentenpopulatie Omschrijving Peildatum of peilperiode Definities Afwijkingen Bron (systeem) Bron intern, organisatieonderdeel of extern Studentenpopulatie Er is niet uitgegaan van de gegevensverzameling
Nadere informatieHoop-gebied Opleiding
3.3 Samenstelling en omvang instroompopulatie 3.3.1 Instroom bij voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen gezamenlijk 2008-2009 t/m 2010-2011 Economie Accountancy 161 166 155 Bedrijfseconomie 207 226 214
Nadere informatieInstroom Instroom bij voltijd- deeltijd- en duale opleidingen gezamenlijk t/m
bij voltijd- deeltijd- en duale opleidingen gezamenlijk 2009-2010 t/m 2011-2012 Economie Ad Bedrijfseconomie 20 Ad Facility Management 39 10 15 Accountancy 167 158 170 Bedrijfseconomie 231 220 325 Opleiding
Nadere informatie3.5 Studiestakers Aantal studiestakers en gemiddelde studieduur t/m
3.5 Studiestakers 3.5.1 Aantal studiestakers en gemiddelde studieduur 2007-2008 t/m 2009-2010 voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen gezamenlijk aantal studiestakers gemiddelde studieduur Economie Accountancy
Nadere informatieStudentenpopulatie Studenten ingeschreven bij voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen gezamenlijk t/m
Studentenpopulatie Studenten ingeschreven bij voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen gezamenlijk 2009-2010 t/m 2011-2012 Economie Ad Bedrijfseconomie 38 Ad Facility Management 55 65 45 Accountancy 492
Nadere informatieAfgestudeerden en uitvallers in Avans en het hoger beroepsonderwijs
Leer- en Innovatiecentrum Breda, 's-hertogenbosch, Tilburg NOTITIE ons kenmerk IR24052017 contactpersoon Daniël Rijckborst telefoon 0610359505 onderwerp Factsheet Vereniging Hogescholen e-mail d.rijckborst@avans.nl
Nadere informatieHoop-gebied Opleiding
3.4 Afgestudeerden 3.4.1 Aantal afgestudeerden en afgestudeerden voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen gezamenlijk 2007-2008 t/m 2009-2010 in aantal jaren Economie Accountancy 36 38 39 5,00 5,63 4,44
Nadere informatieHoop-gebied opleiding 2008/ / / / / /2011
Afgestudeerden Aantal afgestudeerden en afgestudeerden voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen gezamenlijk 2090-2010 t/m 2011-2012 Economie Ad Facility Management 9 19 22 2.11 1.58 3.09 Accountancy 38
Nadere informatieOndernemerschap binnen Avans Hogeschool. Collegejaar
Ondernemerschap binnen Avans Hogeschool Collegejaar 2016-2017 Pagina: 2 van 30 Colofon datum 7-11-2016 auteur versie 1.0 status Definitief Pagina: 3 van 30 Inhoudsopgave Samenvatting 4 1 Inleiding 5 2
Nadere informatieToelatingseisen en aanbevolen vakken NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein
Toelatingseisen en aanbevolen vakken NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein In dit document is de landelijke lijst met toelatingseisen van alle opleidingen van de NHL Hogeschool,
Nadere informatieToelatingseisen en aanbevolen vakken NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein
Toelatingseisen en aanbevolen vakken NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein In dit document is de landelijke lijst met toelatingseisen van alle opleidingen van de NHL Hogeschool,
Nadere informatieAfgestudeerden en uitvallers in Avans en het hoger beroepsonderwijs
Leer- en Innovatiecentrum Breda, 's-hertogenbosch, Tilburg NOTITIE ons kenmerk IR06062016 contactpersoon Daniël Rijckborst datum 06-06-2016 telefoon 0610359505 onderwerp Factsheet Vereniging Hogescholen
Nadere informatieTaaltoetsing volzin of onzin?
Taaltoetsing volzin of onzin? Workshop Werkbijeenkomst Studiesucces door Diversiteit: de student centraal Taaltoetsing volzin of onzin? Jacob Nouta, j.nouta@iclon.leidenuniv.nl (Onderwijskundig adviseur
Nadere informatieFactsheet. Samenvatting
Studiesucces en uitval 2018 Deze factsheet bevat de belangrijkste ontwikkelingen in het hbo op het gebied van studiesucces, studieduur, uitval en studiewissel van voltijd bachelorstudenten uitgesplitst
Nadere informatieFactsheet. Samenvatting
Afgestudeerden en uitvallers 2017 In deze factsheet staan de belangrijkste kengetallen en ontwikkelingen met betrekking tot uitval, studiewissel en studiesucces. Alle cijfers betreffen voltijd hbo-bachelorstudenten
Nadere informatieToelatingseisen en aanbevolen vakken NHL, Stenden hogeschool en hogeschool Van Hall Larenstein
Toelatingseisen en aanbevolen vakken NHL, Stenden hogeschool en hogeschool Van Hall Larenstein (versie januari 2009) In dit document is de landelijke lijst met toelatingseisen van alle opleidingen van
Nadere informatieVoorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 5 oktober 2015
Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 5 oktober 2015 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College
Nadere informatieSymposium Project Docenten aan zet bij taal in alle vakken. Houten, 3 april 2013
Symposium Project Docenten aan zet bij taal in alle vakken Houten, 3 april 2013 Even voorstellen: W.M.C.vanderWesten@hhs.nl Voorzitter Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs Bestuurslid
Nadere informatieFeiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. April 2016
Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs April 2016 Feiten en cijfers 2 Het algemene beeld Start van de studie uitval en wisselaars Tal van inspanningen bij hogescholen
Nadere informatieDe Studiekeuzecheck: voor wie werkt het?
De Studiekeuzecheck: voor wie werkt het? Show & Share 2016 Haarlem, 15 juni 2016 Dr. F. Rutger Kappe, Carlijn Knuiman MSc, Eline Vis, lectoraat studiesucces Inholland Opzet SKC in het hbo Resultaten SKC
Nadere informatieTaalontwikkelend leren: de lerende student
3. Hoger onderwijs Ronde 6 Wilma van der Westen & Edith Alladin De Haagse Hogeschool Contact: w.m.c.vanderwesten@hhs.nl e.alladin@hhs.nl 3 Taalontwikkelend leren: de lerende student 1. Inleiding Een zwakke
Nadere informatieToelatingseisen en aanbevolen vakken NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein
Toelatingseisen en aanbevolen vakken NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein In dit document is de landelijke lijst met toelatingseisen van alle opleidingen van de NHL Hogeschool,
Nadere informatieFeiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers
Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers April 2017 Inhoud 1 Het algemene beeld 2 2 Start van de studie: uitvallers 4 3 Start van de studie: wisselaars 5 4 Afsluiting van de studie: studiesucces
Nadere informatieSteeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs
Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs
Nadere informatieVoorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 5 oktober 2015
Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 5 oktober 2015 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College
Nadere informatieDe Haagse Hogeschool. Hogeschool Rotterdam. HBO-Nederland
HBO-Nederland De Haagse Rotterdam Utrecht INHOLLAND van Amsterdam Leiden aantal respondenten 195507 10139 14384 13180 9102 17584 4193 Je studie in het algemeen 3,88 3,83 3,81 3,79 3,70 3,83 3,98 De inhoud
Nadere informatieVoorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 9 oktober 2017
Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 9 oktober 2017 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College
Nadere informatieWaar klinkt het beste startschot: bij de taaltest of bij de behoefteanalyse? 1
7.Taalbeleid hoger onderwijs Noten 1 De eerste fase van een universitaire studie of een studie aan een hogeschool, waarin vooral algemene en inleidende vakken worden gegeven, ter voorbereiding op de latere,
Nadere informatieTalige startcompetenties voor hoger onderwijs
. Hoger onderwijs Tijdens de workshop op de HSN-conferentie illustreer ik zowel taalbegeleiding als taalontwikkelend lesgeven met praktijkvoorbeelden uit ons departement en gaan we in gesprek over de mogelijkheden
Nadere informatieNOTITIE. De onderstaande figuren geven informatie weer over: Uitval in jaar 1; Het behalen van de propedeuse, in jaar 1 en 2; Het bachelorrendement.
Leer- en Innovatie Centrum Breda, 's-hertogenbosch, Tilburg NOTITIE datum 7 maart 2017 onderwerp Verwante en niet verwante Mbo-instroom van Etienne van Nuland contactpersoon Etienne van Nuland telefoon
Nadere informatieVoorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 9 oktober 2017
Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 9 oktober 2017 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhofcollege, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College
Nadere informatieFeiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. Mei 2015
Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs Mei 2015 Feiten en cijfers 2 Inleiding Op 19 mei 2015 hebben de hogescholen hun strategische agenda #hbo2025: wendbaar & weerbaar1
Nadere informatieOverzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten
Overzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten I. Instellingen en opleidingen die toestemming hebben gekregen voor deelname aan het experiment leeruitkomsten, n.a.v. per 1 mei 2016
Nadere informatieGap Year onderzoek. 1. Uitkomsten Jongeren
Samenvatting Gap Year onderzoek Mei 2012 Gap Year onderzoek In april 2012 hebben het Europees Platform en de Nuffic onderzoek gedaan naar de toekomstplannen van leerlingen na hun eindexamen. De focus van
Nadere informatieUitslag 21+ toelatingsonderzoek, deficientie-examens en het hogeschoolexamen Nederlands op 23 en 24 juni 2009 Geslaagden: Herkansing: Gezakten:
Uitslag 21+ toelatingsonderzoek, deficientie-examens en het hogeschoolexamen Nederlands op 23 en 24 juni 2009 Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Geslaagden: Je krijgt binnen enkelen
Nadere informatieWijziging van de Regeling nadere vooropleidingseisen hoger onderwijs 2007 in verband met vervanging van de bijlagen
Algemeen Verbindend Voorschrift Betreft de onderwijssector(en) Voortgezet onderwijs Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek Informatie CFI/ICO vo 079-3232.444 bvh 079-3232.666 Wijziging van de Regeling
Nadere informatie5. Onderwijs en schoolkleur
5. Onderwijs en schoolkleur Niet-westerse allochtonen verlaten het Nederlandse onderwijssysteem gemiddeld met een lager onderwijsniveau dan autochtone leerlingen. Al in het basisonderwijs lopen allochtone
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository)
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Presteren op vreemde bodem: Een onderzoek naar sociale hulpbronnen en de leeromgeving als studiesuccesfactoren voor niet-westerse allochtone studenten in het Nederlandse
Nadere informatienog nooit zo allochtoon gevoeld als op de universiteit.
nog nooit zo allochtoon gevoeld als op de universiteit. Onderzoek naar sociale hulpbronnen als studiesuccesfactor voor niet-westerse allochtone studenten in het Nederlandse hoger onderwijs Lunchbijeenkomst
Nadere informatieDe taalontwikkeling in het curriculum van Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (MWD); de module Rapportage als voorbeeld
Ronde 6 Pauline Warrenaar De Haagse Hogeschool Contact: p.m.h.warrenaar@hhs.nl De taalontwikkeling in het curriculum van Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (MWD); de module Rapportage als voorbeeld
Nadere informatieFeiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. juni 2011
Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs juni 2011 2 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs Meer dan zeven op de tien studenten
Nadere informatieOp welke school zitten onze oud-werkers vmbo nu?
In deze bijdrage geven de decanen van de drie afdelingen een indruk van de vervolgkeuzes van onze werkers. Die keuzes vertonen jaar in jaar uit natuurlijk fluctuaties, anderzijds geeft het beeld van één
Nadere informatieErratum. In dit artikel zijn helaas enkele onnauwkeurigheden geslopen.
Erratum In dit artikel zijn helaas enkele onnauwkeurigheden geslopen. In figuur 1, pagina 19, is de legenda onjuist weergegeven, waardoor de categorieën en verwisseld zijn. De juiste grafiek is hieronder
Nadere informatieDoorlopende leerlijn taal? Dan ook in het hoger onderwijs! Conceptuele uitgangspunten voor een taalbeleid in het hoger onderwijs
Ronde 1/2 Frans Daems & Wilma van der Westen Universiteit Antwerpen & De Haagse Hogeschool Contact: frans.daems@ua.ac.be w.m.c.vanderwesten@hhs.nl Doorlopende leerlijn taal? Dan ook in het hoger onderwijs!
Nadere informatieOPEN DAG NHL STENDEN. Programma VISIT PLORE MEET. #opendagnhlstenden. nhlstenden nhlstenden nhlstenden
OPEN DAG NHL STENDEN Programma VISIT E PLORE MEET #opendag Ontdek NHL Stenden! Welkom op de Open Dag Maak kennis met de opleidingen van onze nieuwe hogeschool en ontdek de studie die bij jou past. Op de
Nadere informatieNederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs
Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs Wilma van der Westen voorzitter www.taalbeleidhogeronderwijs.org Discussiebijeenkomst Taaltoetsen Taaltoetsen in het hoger onderwijs, averechtse
Nadere informatieHogeschool Utrecht Meeloopdagen OVERZICHT
2015-2016 Hogeschool Utrecht Meeloopdagen OVERZICHT 2015 2016 A T/M Z ACADEMISCHE LERARENOPLEIDING PRIMAIRE ONDERWIJS (LERAAR BASISONDERWIJS PABO) 18 januari, 11 april 2016 ACCOUNTANCY 26 november 2015
Nadere informatieTaalontwikkelend lesgeven in het hoger onderwijs
Ronde 3/4 Edith Alladin & Wilma van der Westen De Haagse Hogeschool Contact: e.alladin@hhs.nl w.m.c.vanderwesten@hhs.nl Taalontwikkelend lesgeven in het hoger onderwijs 1. Inleiding Steeds meer instellingen
Nadere informatieOok zonder aanbevolen vak ben je toelaatbaar, het is geen vereiste.
Toelatingseisen en aanbevolen vakken NHL/Stenden Hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein 2018-2019 In dit document is de landelijke lijst met toelatingseisen van alle opleidingen van de NHL/Stenden
Nadere informatieStudenten aan lerarenopleidingen
Studenten aan lerarenopleidingen Factsheet januari 219 In de afgelopen vijf jaar is het aantal Amsterdamse studenten dat een lerarenopleiding volgt met ruim 9% afgenomen. Deze daling is het sterkst voor
Nadere informatieFeiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. mei 2010
Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs mei 2010 1 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs Inleiding Deze factsheet geeft informatie
Nadere informatieUitval en studiesucces van Avans studenten vergeleken met de landelijke cijfers in 2017
Leer- en Innovatiecentrum Breda, 's-hertogenbosch, Tilburg NOTITIE ons kenmerk IR21062018 contactpersoon Daniël Rijckborst datum 21-06-2018 telefoon 0610359505 onderwerp Factsheet Vereniging Hogescholen
Nadere informatieOverzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten
Overzicht instellingen en opleidingen in experiment leeruitkomsten I. Instellingen en opleidingen die toestemming hebben gekregen voor deelname aan het experiment leeruitkomsten, n.a.v. per 1 mei 2016
Nadere informatieTOL als vliegwiel voor taalbeleid. Verslag van een training Taalontwikkelend Lesgeven
Ronde 5 Lars van Lenteren & Wilma van der Westen De Haagse Hogeschool Contact: L.vanLenteren@hhs.nl W.M.C.vanderWesten@hhs.nl TOL als vliegwiel voor taalbeleid. Verslag van een training Taalontwikkelend
Nadere informatieVoorlichtingsavond hbo- en wo-opleidingen Maandag 3 oktober 2016
Voorlichtingsavond hbo- en wo-opleidingen Maandag 3 oktober 2016 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College
Nadere informatieVan de 367 Wageningse respondenten zijn er 156 man (43%) en 211 vrouw (57%). De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 27 jaar.
Resultaten NAE 2015 Samenvatting: De NAE (vroeger: WO-Monitor) is een vragenlijst die wordt afgenomen onder recent afgestudeerden (1-1,5 jaar na afstuderen) van de universiteiten in Nederland. De NAE wordt
Nadere informatieRapportage Toplijsten havo 4/5 en vwo 5/6
Rapportage Toplijsten havo 4/5 en vwo 5/6 www.qompas.nl Top-50 studies op Qompas StudieKeuze September 2016 tot en met januari 2017 Surrounded by Talent Inleiding Deze maand publiceren wij de top-50 studies
Nadere informatiePROGRAMMA OPEN AVOND VISIT E PLORE CHOOSE
PROGRAMMA OPEN AVOND VISIT E PLORE CHOOSE Welkom op de Open Avond Maak kennis met de opleidingen van onze hogeschool en kies de studie die bij jou past. Op de informatiemarkt, tijdens een voorlichting
Nadere informatieEngels als voertaal in het hoger onderwijs: één taalbeleid!
Engels als voertaal in het hoger onderwijs: één taalbeleid! Wilma van der Westen Conferentie Meertalig in de loopbaan: geen luxe, maar noodzaak 24 mei 2012 Even voorstellen: Bestuurslid Het Schoolvak Nederlands
Nadere informatieResultaten WO-monitor 2013
Resultaten WO-monitor 2013 Samenvatting: De WO-Monitor is een vragenlijst die wordt afgenomen onder recent afgestudeerden (1-1,5 jaar na afstuderen) van de universiteiten in Nederland. De WO-monitor wordt
Nadere informatieToelatingsvoorwaarden nieuwe profielen
ECONOMIE (ECONOMICS) Accountancy ec of (ec of ) + Accountancy (Associate degree) ec of (ec of ) + Bedrijfs ec of (ec of ) + Bedrijfskunde MER ec of ec of ec of maw of Commerciële Economie (CE) ec of ec
Nadere informatieVoorlichtingsavond hbo- en wo-opleidingen Maandag 3 oktober 2016
Voorlichtingsavond hbo- en wo-opleidingen Maandag 3 oktober 2016 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College
Nadere informatieDrie jaar Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs. Opbrengsten en toekomstdromen
DRIEËNTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Ronde 1 Jona Hebbrecht (a) & Wilma van der Westen (b) (a) Huis van het Nederlands, Brussel (b) De Haagse Hogeschool Contact: Jona.hebbrecht@huisnederlandsbrussel.be
Nadere informatieMigrantenouderen in cijfers
Migrantenouderen in cijfers Roelof Schellingerhout 1. Aantallen en demografie 2. Prognose 3. Inkomenspositie 4. Gezondheid en welzijn Aantallen en demografie Aantal (migranten) ouderen, 1 januari 2017
Nadere informatieArbeidsmarkt in Beeld: Onderwijs Noordoost-Brabant
Arbeidsmarkt in Beeld: Onderwijs Noordoost-Brabant In mei 2019 verscheen de Arbeidsmarkt in Beeld: Onderwijs. In die publicatie leest u over de actuele trends en ontwikkelingen in het zorg- en welzijnsonderwijs
Nadere informatieOok zonder aanbevolen vak ben je toelaatbaar, het is geen vereiste.
Toelatingseisen en aanbevolen vakken NHL Hogeschool, Stenden Hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein 2018-2019 In dit document is de landelijke lijst met toelatingseisen van alle opleidingen van de
Nadere informatieDit onderdeel gaat over diploma s van bekostigde opleidingen. Hierbij onderscheiden we diplomarendement en het aantal diploma s.
Na nominaal plus 1 jaar 45 procent een diploma... 2 Rendement wo stijgt, hbo-rendement daalt... 4 Hbo-ontwerpopleidingen laagste rendement van de sector... 6 Hoger rendement wo biologie, scheikunde en
Nadere informatieHet taalbeleid aan de Universiteit Gent 2009-2011: resultaten en bevindingen
. Taalbeleid hoger onderwijs Ronde 8 Sibo Kanobana Universiteit Gent Contact: sibo.kanobana@ugent.be Het taalbeleid aan de Universiteit Gent 2009-2011: resultaten en bevindingen 1. Inleiding In deze bijdrage
Nadere informatieProfielkeuze-test (PKT)
Profielkeuze-test (PKT) Anoniem 2014 TalentFocus Inleiding Het kiezen van een profiel is voor veel leerlingen lastig. Want als je nog niet precies weet wat je later wilt studeren is het moeilijk om op
Nadere informatieVoorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen woensdag 11 oktober 2017
Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen woensdag 11 oktober 2017 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhofcollege, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College,
Nadere informatieVoorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 3 oktober 2016
Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 3 oktober 2016 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College
Nadere informatieInformatiebrief wetgeving bepaling hoogte collegegelden
Informatiebrief wetgeving bepaling hoogte collegegelden In het Hoger Onderwijs wordt onderscheid gemaakt tussen wettelijk en instellingscollegegeld. Het wettelijk collegegeld wordt door de minister vastgesteld
Nadere informatieMigratieachtergrond van werkzoekenden naar regio, beroep en opleidingsniveau, 2017 pilot Barometer culturele diversiteit
Migratieachtergrond van werkzoekenden naar regio, beroep en opleidingsniveau, 2017 pilot Barometer culturele diversiteit CBS Januari 2019 Vragen over deze publicatie kunnen gestuurd worden aan het CBS
Nadere informatie7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs
7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/
Nadere informatieEen succesvol traject ter voorbereiding op de taaltoets
Tenslotte demonstreren we u de online databank op de website van de Nederlandse Taalunie. U kunt Lezen in het basisonderwijs, evenals Schrijven in het basisonderwijs, downloaden van de volgende websites:
Nadere informatieVan VWO naar HOGER BEROEPSONDERWIJS
Van VWO naar HOGER BEROEPSONDERWIJS Disclaimer: De lijst is gebaseerd op de officiële doorstroomeisen van het ministerie van onderwijs. Bij het overnemen van deze gegevens kunnen er tikfouten zijn gemaakt.
Nadere informatieOverzicht Lotingstudies HBO Laatste wijziging: 14-9-15
Overzicht Lotingstudies HBO Laatste wijziging: 14-9-15 Accountancy Hogeschool Utrecht Accountancy Hogeschool van Amsterdam Ad Sport, Gezondheid en Management Hanzehogeschool Groningen Advanced Business
Nadere informatieA. Hieronder is voor zover van toepassing nadere facultaire invulling per artikel gegeven:
10 SPECIFIEKE FACULTAIRE BEPALINGEN Faculteit: Faculteit Maatschappij & Recht A. Hieronder is voor zover van toepassing nadere facultaire invulling per artikel gegeven: Artikel 32 Inschrijving voor cursussen
Nadere informatieTalige startcompetenties in het hoger onderwijs
4. Hoger onderwijs Toolkit Onderwijs en Arbeidsmarkt (TOA): webbased toetsinstrumentarium voor onder andere het meten van taalvaardigheid (alle deelvaardigheden) op alle niveaus van het Raamwerk Nederlands
Nadere informatieCULTUUR EN MAATSCHAPPIJ. Zonder meer: Kunst en Techniek
CULTUUR EN MAATSCHAPPIJ. Zonder meer: Kunst en Techniek Academie voor LO Kunstzinnige Therapie Accountancy Lerarenopleiding VO (afh. Van vakrichting) Accountancy & Agribusiness Logopedie Archeologie Maatschappelijk
Nadere informatieVoorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 3 oktober 2016
Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen maandag 3 oktober 2016 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College
Nadere informatieOpleidingen aanwezig op de oriëntatiemarkt
Saxion Open 24 januari Deventer Opleidingen aanwezig op de oriëntatiemarkt Life Science, Design & Technology ROOD Economie, Management & Organisatie BLAUW - Archeologie - Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek
Nadere informatieVerplicht toetsen en bijspijkeren of eigen verantwoordelijkheid? De basisvaardigheden Nederlands van eerstejaars VU-studenten
7.Taalbeleid hoger onderwijs Ronde 8 Marloes van Beersum & Eline van Straalen Taalcentrum-VU, Vrije Universiteit Amsterdam Contact: mvanbeersum@taalcentrum-vu.nl evanstraalen@taalcentrum-vu.nl Verplicht
Nadere informatieFeiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs
Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs 2010 1 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs 2010 Ten opzichte van 2009 is de instroom stabiel: -0,3 procent
Nadere informatieAlle HBO studies NT NG EM CM. B Accountancy 3 * econ of m&o * (econ of m&o) + (wisa of wisb)
Alle HBO studies NT NG EM CM B Accountancy 3 * econ of m&o * (econ of m&o) + (wisa of wisb) B Advanced Business Creation econ of m&o econ of m&o (econ of m&o) + (wisa of wisb) B Applied science * * # #
Nadere informatieOnderzoek studie uitval HBO studenten Het belang van een goede studiekeuze. oktober 2011
Onderzoek studie uitval HBO studenten Het belang van een goede studiekeuze oktober 2011 Hoog percentage studie uitvallers Uit cijfers van de HBO-raad blijkt dat gemiddeld 15,8% van de HBO studenten afvalt
Nadere informatieStudentenhuisvesting Feiten en trends 2010
Studentenhuisvesting Feiten en trends 2010 Studentenhuisvesting - Feiten en trends 2010-1- Studenten Aantal ingeschreven voltijd studenten in bekostigde HBO- en WO-instellingen in Nederland 2009-2010 2008-2009
Nadere informatieVoorlopige opgave lotingstudies HBO Studiejaar 2015-2016
Accountancy Hogeschool Utrecht 120 voltijd Accountancy Hogeschool van Amsterdam 150 voltijd 100 2x 16 maart 2015 Ad Eventmanager Hogeschool Utrecht 130 voltijd 100 3x 15 maart 2015 Ad Operationeel Sportmanagement
Nadere informatieOpenbare bijeenkomst Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs
Wilma van der Westen Haagse Hogeschool Contact: w.m.c.vanderwesten@hhs.nl Openbare bijeenkomst Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs 1. Inleiding Het Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid
Nadere informatieFeiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs. februari 2010
Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs februari 2010 1 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs Inleiding Deze factsheet geeft informatie over het
Nadere informatieOverzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017
Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017 Is één van onderstaande opleidingen de opleiding waarvoor je je hebt aangemeld? Dan moet je meedoen aan de selectieprocedure (loting). Om deel
Nadere informatieVoorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen woensdag 5 oktober 2016
Voorlichtingsavond HBO & WO Opleidingen woensdag 5 oktober 2016 Voor leerlingen van: Almende college, Ludger College, Ulenhof College, Rietveld Lyceum, Christelijk College Schaersvoorde, Liemers College,
Nadere informatieFeiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. juni 2008
Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs juni 2008 Meer gedetailleerde informatie kunt u vinden op de website www.hbo-raad.nl, via Feiten en Cijfers. Deze webpagina
Nadere informatieFeiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. juni 2008
Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs juni 2008 1 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs Inleiding Deze factsheet geeft informatie
Nadere informatieOverzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017
Overzicht met lotingstudies in het HBO, studiejaar 2016-2017 Is één van onderstaande opleidingen de opleiding waarvoor je je hebt aangemeld? Dan moet je meedoen aan de selectieprocedure (loting). Om deel
Nadere informatie