Les 50 Judaïca (4) - Torah, de Tien Geboden

Transcriptie

1 Les 49 Antwoorden Opdracht 1: Geef de uitspraak en vertaal: קהמ אור קהק ט ן 1:16). hammá'or haqqáton, Het kleinste [kleine] licht (Genesis mah mátoq midvash oemèh az me' a ri קמה מ תוק מ/ ד קבש ומה קעז מ 1 א 0 ר/י Wat [is] zoeter-dan honing en-wat [is] sterker-dan [een] leeuw (Richteren 14:18). ג ב קה מ/ כ ל ה ע ם 9:2). Sam. gávoha mikol há'ám, Langer dan heel het volk (1 מ/ ל וד ג ט ק דול ם ו עק ט ק ד ק טקנ ם 3:5). migdolám w e 'ad q e tannám, Van [de] grootste tot [de] kleinste (Jona ק מ ט ק דש םק ט ק ד ש/ ים 26:33). qodèsh q o dáshiem, Heilige der heiligen, allerheiligste (Exodus א 0 ח/ י מתם קהק ט ן a chitèm haqqáton, Jullie jongste [kleinste] broer. Opdracht 2: De vervoeging van het werkwoord Zich herinneren, gedenken, ז כקר {záchar} [pa'al]. Persoon Tegenwoordige tijd Verleden tijd Toekomende tijd Persoon (m) Ik זוכ 1 ר zocher ז קכרת/ י záchartie מאז כור èzkor א 0 נ/י (v) Ik זומכמרת zochèrèt ז קכרת/ י záchartie מאז כור èzkor א 0 נ/י (m) Jij זוכ 1 ר zocher ז כקר ת záchartá ת/ז כור tizkor את ה (v) Jij זומכמרת zochèrèt ז כקר ת záchart ת/ז כ ר/י tizk e rie את Hij זוכ 1 ר zocher ז כקר záchar י/ז כור yizkor הוא Zij זומכמרת zochèrèt ז כ ר ה záchráh ת/ז כור tizkor ה/יא (m) Wij זוכ ר/ים zochriem ז קכרנו zácharnoe נ/ז כור nizkor א 0 קנח נו (v) Wij זוכ רות zochrot ז קכרנו zácharnoe נ/ז כור nizkor א 0 קנח נו (m) Jullie זוכ ר/ים zochriem ז קכרתמם z e chartèm ת/ ז כ רו tizk e roe א מתם (v) Jullie זוכ רות zochrot ז קכר מתן z e chartèn ת/ ז כ רו tizk e roe א מתן (m) Zij זוכ ר/ים zochriem קזכ רו zachroe י/ז כ רו yizk e roe ה 1 ם (v) Zij זוכ רות zochrot קזכ רו zachroe י/ז כ רו yizk e roe ה 1 ן Gebiedende wijs: m: ז כור z e chor,v: ז/ כ ר/י zichrie, meervoud: ז/ כרו zichroe. Infinitief: ל/ז כור lizkor. Les 50 Judaïca (4) - Torah, de Tien Geboden In les 47, over Shavoe'ot of het Wekenfeest, leerden we dat dit het feest is van de wetgeving, het ontvangen van de Torah, Gods leefregels. De kern daarvan wordt gevormd door de Tien Geboden of Tien Woorden, die Mozes van God meekreeg van de berg Sinaï. Bij de opdrachten mag u er een deel van vertalen. Daar hebben we deze woorrden bij nodig: א 0 מ ה a máh (v) Vrouwelijke bediende, slavin; concubine (verouderd) א 0 מ ת a mát is de constructvorm hiervan, 'slavin van' א 0 שמר a shèr (vw) Die, dat, welke א 1 שמת eshèt (v) (verouderd) Vrouw van... ג נקב gánav [pa'al] 42) Stelen (vervoeging: raadpleeg les ז כקר záchar [pa'al] Zich herinneren, onthouden, gedenken ח מק ט ק ד chámad [pa'al] Begeren ח 0 מ ר, ח 0 מור ch a mor (m) Ezel יקע 0 ק ב ja' a qov Jakob כ/ב 1 ט ק ד, כ/יב 1 ט ק ד kibed [pi'el] 31) Eren, onthalen; schoonmaken, uitvegen (raadpleeg les מור ש ה morásháh (v) Erfdeel, (geestelijke) erfenis נ אף ná'af [pa'al] 30) Echtbreken, ontucht plegen (vervoeging: raadpleeg les ע 1 ט ק ד ed (m) Getuige ע נ ה ánáh [pa'al] 21) (Be)antwoorden, reageren (vervoeging: raadpleeg les צ/ו ה, צ/יוו ה tziwwáh [pi'el] Opdragen, bevelen; nalaten ק/ד 1 ש, ק/י דש 1 qiddesh [pi'el] les) infinitief (zie opdracht bij deze ל קד 1 ש Heiligen. q e hilláh (v) ק ה/ ה ה, ק ה/ יה ה Gemeente, gemeenschap ר 1 קע re'a (m) Makker, medemens, naaste ר צקח rátzach [pa'al] 41) Vermoorden, doden (vervoeging: raadpleeg les שור shor (m) Os שמקמר shèqèr (m) ש ק ר/ים Leugen, valsheid, onwaarheid

2 Fraai versierde afbeelding van de Wet, in 1768 vervaardigd op perkament door de productieve Amsterdamse schrijver Jekuthiël Sofer. Het origineel vindt u in de Portugese Synagoge in Amsterdam.

3 תשמות Exodus 20 וקי ק ט ק דב 1 ר א א ל ה/ ים, א 1 ת כ ל קהד ב ר/ים ה א 1 מהה ל 1 אמ ר ב אנ כ/י י הו ה א ל מהיא, א 0 משר הוצ 1 את/ יא מ 1 מאמרי מ/ צ קרי/ם :מ/ ב 1 ית ע 0 ב ט ק ד/ים 1 Toen sprak God al deze woorden: 2 Ik ben de HEERE, uw God, Die u uit het land Egypte, uit het slavenhuis, geleid heeft. 3 U zult geen andere goden voor Mijn ל א י/ה ימה ל א א ל ה/ ים א 0 ח 1 ר/ים, קעל - נ י aangezicht hebben. ה ח ג ל א קתע 0 משה ל א מפמסל, ו כ ל ת מונ ה, א 0 משר קב קמי/ם.מ/ קמקעל, וקא 0 משר ב אמרי מ/ ת קחת וקא 0 משר קב קמי/ם, מ/ קת קחת ל אמרי ד ל א ת/ ש קתח 0 ומה ל מהם, ו ל א ת ע ב ט ק ד 1 ם: כ/י אנ כ/י י הו ה א ל מהיא, א 1 ל קנ א - ק 1 ט ק ד ע 0 ו ן אב ת קעל ב נ/ים קעל ש/ ה 1 ש/ ים.ו קעל ר/ב 1 ע/ים, ל ש נ אי ו ע משה מחמס ט ק ד, קלא 0 ל פ/ים ל א ה 0 קבי, ול ש מ ר 1 י מ/ צ ו ת י ו ל א ת/ ש א מאת ש 1 ם י הו ה א ל מהיא, קל ו א: י הו ה, א 1 ת א 0 משר י/ש א מאת ש מו קל ו א 8 ז ז כור מאת יום קה ק ב ת, ל קד שו ש 1 משת י מ/ ים קתע 0 ב ט ק ד, ו ע ש/ ית כ ל מ קלאכ מת א כ/י ל א י קנמקה 4 U zult voor uzelf geen beeld maken, geen enkele afbeelding van wat boven in de hemel, of beneden op de aarde of in het water onder de aarde is. 5 U zult zich daarvoor niet neerbuigen, en die niet dienen, want Ik, de HEERE, uw God, ben een na-ijverig God, Die de misdaad van de vaderen vergeldt aan de kinderen, aan het derde en vierde geslacht van hen die Mij haten, 6 maar Die barmhartigheid doet aan duizenden van hen die Mij liefhebben en Mijn geboden in acht nemen. 7 U zult de Naam van de HEERE, uw God, niet ijdel gebruiken, want de HEERE zal niet voor onschuldig houden wie Zijn Naam ijdel gebruikt. 9 Zes dagen zult u arbeiden en al uw werk doen, 10 maar de zevende dag is de sabbat van de ט ו יום, קה ב/יע/י קשב ת, קליהו ה א ל מהיא : ל א קתע 0 משה HEERE, uw God. Dan zult u geen enkel werk כ ל מ ל אכ ה את ה וב/נ א וב/ מתא, קעב ד א וקא 0 מ ת א וב מהמ מתא, doen, u, noch uw zoon, noch uw dochter, noch.ו ג 1 ר א, א 0 משר ב/ש ע מריא uw slaaf, noch uw slavin, noch uw vee, noch uw vreemdeling die binnen uw poorten is. י כ/י ש 1 משת י מ/ ים ע ש ה י הו ה מאת קה קמי/ם ו מאת ה אמרי, מאת קהר ם ו מאת כ ל א 0 משר ב ם, וקר קנח, קברום קה ב/יע/יו קעל כ 1 ן,.ב 1 קרא י הו ה מאת יום קה ק ב ת וקי קד ש 1 הו 11 Want in zes dagen heeft de HEERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee, en al wat erin is, en Hij rustte op de zevende dag. Daarom zegende de HEERE de sabbatdag, en heiligde die. 12 יא קכב 1 ט ק ד מאת אב/יא, ו מאת א/מ א,ל קמקען, יקא 0 ר/כון י מיא - opdat uw dagen verlengd worden in het land קעל ה א 0 ט ק ד מ ה, א 0 משר י הו ה א ל מהיא נ ת 1 ן ל א dat de HEERE, uw God, u geeft. 13 יב ל א ת/ ר צ ח 14 ;ל א ת/ נ א ף 15,ל א ת/ ג נ ב

4 16 ל א קתע 0 מנה ב ר 1 ע 0 א ע 1 ט ק ד ש מקר ;יג ל א קתח מ ט ק ד, ב 1 ית ר 1 מע א,ל א קתח מ ט ק ד א 1 משת ר 1 מעא.ו קעב דו וקא 0 מ תו ו שורו וקח 0 מ רו, ו כ ל, א 0 משר ל ר 1 מעא 17 We zien dat de nummering van de verzen in de Hebreeuwse Bijbel (met letters aangegeven) niet overeen komt met die in de Nederlandse Bijbel (HSV vertaling). Merk op, dat in dit oude Hebreeuws veelal de bezitsuitgangen worden toegepast, waar het moderne Hebreeuws meestal het woord שמל/.. gebruikt. Opdracht 1: Geef de uitspraak en vertaal de verzen 8, 12a en 13 t/m 17. Opdracht 2: Probeer in de overige tekst woorden te herkennen. Opdracht 3: Welke werkwoordsvormen (tijd, persoon) zijn in de vertaalde verzen gebruikt? Opdracht 4: Geef de vervoeging van het werkwoord HEILIGEN, ק/ ד 1 ש, ק/י דש 1 {qiddesh} [pi'el]. Controleer jezelf met de de website Persoon Tegenwoordige tijd Verleden tijd Toekomende tijd Persoon Ik (m) א 0 נ/י Ik (v) א 0 קד 1 ש a א 0 נ/י Jij (m) את ה (v) Jij ק/ דק ש ת qiddasht את Hij הוא Zij ה/יא Wij (m) א 0 קנח נו Wij (v) א 0 קנח נו Jullie (m) א מתם Jullie (v) א מתן (m) Zij מ קד ש/ ים m e qadshiem ה 1 ם Zij (v) ה 1 ן Gebiedende wijs: m:,v:, meervoud: Infinitief: ל קד 1 ש l e Opdracht 5: Beluister het liedje Torah tziva lanu moshe, geef uitspraak en vertaling: of תור ה צ/ו ה קלנו מ משה מור ש ה ק ה/ קהת יקע 0 ק ב Bronnen: HSV, youtube.com, nl.wikipedia.org, millon.

5 Antwoorden les 50 - Afknippen Opdracht 1 en 3: Geef de uitspraak en vertaal; benoem de werkwoordsvormen. záchor èt yom hashabbát, leqadsho Gedenk [gebiedende wijs] de ז ז כור מאת יום קה ק ב ת, ל קד שו 8 Shabbatdag, [om] hem te heiligen ('hem' wordt gevormd door de bezitsuitgang ו achter.(ל קד 1 ש het werkwoord 12a קכב 1 ט ק ד מאת אב/יא, ו מאת א/מ א -יא kabed èt ávichá, w e 'èt imèchá Eer [gebiedende wijs] uw vader, en uw moeder. doden. lo tirtzách Niet jij-zult-doden [toekomende tijd, 2e p, ev] Jij zult niet יב ל א ת/ ר צ ח 13 echtbreken. lo tináf Niet jij-zult-echtbreken [toekomende tijd] Jij zult niet ל א ת/ נ אף 14 stelen. lo tignov Niet jij-zult-stelen [toekomende tijd] Jij zult niet,ל א ת/ ג נ ב 15 lo ta' a nèh b e re' a chá ed sháqèr Niet jij-zult-antwoorden [toekomende ל א קתע 0 מנה ב ר 1 ע 0 א ע 1 ט ק ד ש מקר 16 tijd] op-naaste-uw getuige leugen, jij zult over uw naaste niet antwoorden [als] valse getuige. (Naardense Bijbel: níet antwoorden zul je over je naaste als een getuige die liegt!-) huis- lo tachmod bet re'èchá Niet jij-zult-begeren [toekomende tijd] ;יג ל א קתח מ ט ק ד, ב 1 ית ר 1 מע א 17 van naaste-van-jou, jij zult niet begeren het huis van jouw naaste. naaste-van-jou, lo tachmod eshèt re'èchá Niet jij-zult-begeren vrouw-van,ל א קתח מ ט ק ד א 1 משת ר 1 מעא jij zult niet begeren de vrouw van jouw naaste, en-slavin-van- w e 'avdo wa' a máto w e shoro wach a moro en-slaaf-van-hem,ו קעב דו וקא 0 מ תו ו שורו וקח 0 מ רו hem en-os-van-hem en-ezel-van-hem En zijn slaaf, en zijn slavin, en zijn os en zijn ezel, w e chol a shèr l e re'èchá En-alles hetgeen naar-naaste-van-jou, en alles dat van.ו כ ל, א 0 משר ל ר 1 מעא jouw naaste is. Opdracht 4: Geef de vervoeging van het werkwoord HEILIGEN, ק/ ד 1 ש, ק/י דש 1 {qiddesh} [pi'el]. Persoon Tegenwoordige tijd Verleden tijd ** Toekomende tijd Persoon Ik (m) מ ק דש 1 m e ק/ קדשת/ י qiddashti א 0 קד 1 ש a א 0 נ/י Ik (v) מ ק דמ שמת m e qaddèshèt ק/ קדשת/ י qiddashti א 0 קד 1 ש a א 0 נ/י (m) Jij מ ק דש 1 m e ק/ דק ש ת qiddashtá ת ק דש 1 t e את ה (v) Jij מ ק דמ שמת m e qaddèshèt ק/ דקש ת qiddasht ת קד ש/ י t e qadshie את Hij מ ק דש 1 m e ק/ דש 1 qiddesh י קד ש/ י y e qadshie הוא Zij מ ק דמ שמת ק/ ט ק ד ש ה m e qaddèshèt qidsháh ת ק דש 1 t e ה/יא (m) Wij מ קד ש/ ים m e qadshiem ק/דק ש נו qiddashnoe נ ק דש 1 n e א 0 קנח נו (v) Wij מ ק ט ק ד שות m e qadshot ק/דק ש נו qiddashnoe נ ק דש 1 n e א 0 קנח נו (m) Jullie מ קד ש/ ים m e qadshiem ק/ קדש תמם qiddashtèm ת ק ד שו t e qadshoe א מתם (v) Jullie מ ק ט ק ד שות m e qadshot ק/ קדש מתן qiddashtèn * ת ק ד שו t e qadshoe א מתן (m) Zij מ קד ש/ ים m e qadshiem ק/ ד שו qidshoe י ק ד שו y e qadshoe ה 1 ם (v) Zij מ ק ט ק ד שות m e qadshot ק/ ד שו qidshoe * י ק ד שו y e qadshoe ה 1 ן Geb. wijs: m: קד 1 ש,v: קד ש/ י qadshie, meervoud: קדשו qadshoe.infinitief: ל קד 1 ש l e * Er bestaat ook nog een verouderde langere vrouwelijke vorm. ** In de verleden tijd wordt in modern Hebreeuws een jod ingevoegd na de qof. Opdracht 5: Torah tziva lanu moshe, uitspraak en vertaling. Zie Deuteronomium 33:4. torah tziwah-lanoe moshèh תור ה צ/ו ה קלנו מ משה Torah gaf aan-ons Mozes, Mozes gaf de Torah aan ons morásháh q e hillat (constructvorm) ya' a qov מור ש ה ק ה/ קהת יקע 0 ק ב Erfenis [van] gemeente van Jakob, Een erfenis voor de gemeente van Jakob.