BEGROEIING VAN STORTMATERIALEN ONDER WATER

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "BEGROEIING VAN STORTMATERIALEN ONDER WATER"

Ludo Vermeiren
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 BEGROEIING VAN STORTMATERIALEN ONDER WATER Rob Leewis Foto s: Ron Offermans Arjan Gittenberger Joop Stalenburg Ouwerkerk 26 november 2014

2 ALS JE EEN VOORWERP IN HET WATER GOOIT, RAAKT HET (in principe) BEGROEID, EN HET TREKT DIEREN AAN Keizer Gō-Kōmyō,

3 30% VAN DE BIOMASSA EN EEN GROOT DEEL VAN DE BIODIVERSITEIT IN DE OOSTERSCHELDE WORDT OP DE HARDE SUBSTRATEN (OP EN TUSSEN DE STENEN) GEVONDEN!

4 ONDERZOEK (JAREN 80 VAN DE VORIGE EEUW EN RECENT) WELKE INVLOED HEBBEN NATUURLIJKE DAN WEL NIET-NATUURLIJKE DIJKBESCHERMINGSMATERIALEN OP WATERKWALITEIT EN FLORA EN FAUNA?

5 GEVOLGEN VAN STORTEN VOOR BIOLOGIE EN ECOLOGIE Drie soorten effecten: Wat groeit er op de stortmaterialen? Wat leeft er tussen de stenen? Wat is het gevolg voor de waterkwaliteit?

BEGROEIING VAN STENEN ONDER WATER NORMALE BEGROEIING OP ONDERZOEKSLOCATIE VASTGESTELD KOLONISATIE VAN KALE NATUURLIJKE STENEN IN HET VELD GEVOLGD: IS NA 4 TOT 6 MAANDEN VOLTOOID DIT OP VERSCHILLENDE

6 BEGROEIING VAN STENEN ONDER WATER NORMALE BEGROEIING OP ONDERZOEKSLOCATIE VASTGESTELD KOLONISATIE VAN KALE NATUURLIJKE STENEN IN HET VELD GEVOLGD: IS NA 4 TOT 6 MAANDEN VOLTOOID DIT OP VERSCHILLENDE DIEPTEN HALF JAAR (JUNI-NOVEMBER) IN HET VELD EN IN AQUARIA BEGROEIING GEVOLGD OP STAALSLAK (LD- SLAK), KOPERSLAK, MANGAANSLAK, FOSFORSLAK, BETON, ASFALTBETON, ASFALT, KALKSTEEN, MIJNSTEEN, FINSE STEEN en BASALT

7 RESULTAAT: BEGROEIING VAN DIVERSE STEENSOORTEN ONDER WATER RIJK BEGROEID MIDDELMATIG BEGROEID SLECHT BEGROEID Vilvoordse kalksteen Finse steen Asfalt (mastiek) Beton Mangaanslak LD Slak Basalt Fosforslak Mijnsteen

8 WAT BEPAALT DE BEGROEIING? 1. CHEMISCHE SAMENSTELLING 2. FYSISCHE EIGENSCHAPPEN 3. DE LOCATIE

WAT BEPAALT DE BEGROEIING? 1. CHEMISCHE SAMENSTELLING A. Stoffen die in de materialen zitten kunnen uitlogen en zo de waterkwaliteit beïnvloeden.

9 WAT BEPAALT DE BEGROEIING? 1. CHEMISCHE SAMENSTELLING A. Stoffen die in de materialen zitten kunnen uitlogen en zo de waterkwaliteit beïnvloeden. Die stoffen kunnen giftig zijn en via de waterkwaliteit invloed hebben op flora en fauna B. Ze kunnen ook direct opgenomen worden in organismen die op de materialen gaan groeien

10 A. WATERKWALITEIT Afgifte van zink, koper en lood door afvalslakken in Nederlandse wateren (ton/j.) Loodslak zoet water Loodslak zout water Koperslak zoet water Zink Koper Lood TOTAAL Industrie (geschat)

11 A. STAALSLAK ONDER WATER Zoet water: uitloging van stoffen. ph sterk verhoogd (tot 14!), waardoor veel sterfte (Vries, 2008) Zout water: minder uitloging; geen phmetingen bekend; geen uitloogmetingen in het veld bekend

B. DIRECTE OPNAME IN ORGANISMEN EEN (STAAL)SLAK ONDER WATER VORMT EEN OXIDELAAGJE OP HET OPPERVLAK HIERDOOR MINDER UITLOGING. ORGANISMEN HECHTEN ZICH OP STEEN: DAARBIJ VERWEREN ZE HET OPPERVLAK (m.n.

12 B. DIRECTE OPNAME IN ORGANISMEN EEN (STAAL)SLAK ONDER WATER VORMT EEN OXIDELAAGJE OP HET OPPERVLAK HIERDOOR MINDER UITLOGING. ORGANISMEN HECHTEN ZICH OP STEEN: DAARBIJ VERWEREN ZE HET OPPERVLAK (m.n. dat oxidelaagje), WAARDOOR STOFFEN KUNNEN VRUKOMEN. IN DIE ORGANISMEN DUS. ALS DIE ER GEEN LAST VAN HEBBEN, KOMEN DE STOFFEN VRIJ IN HET WATER ALS ZE DOODGAAN, OF WORDEN OPGENOMEN DOOR EEN DIER DAT HET ORGANISME OPEET. DUS: OPHOPING IN DE VOEDSELKETEN. DE ROVER KAN ER WÈL LAST VAN KRIJGEN.

Ni, Pb Diadumene cincta: Fe, Mn, Cr Metridium senile: Fe, Mn, Al, Cu, Pb Ascidiella

13 ENKELE RESULTATEN (uit Jonkers, 1987) Verhoogd in organismen gegroeid op LD-slak t.o.v. beton: Fucus vesiculosus: Fe, Mn, Cr, Pb Hypoglossum hypoglossoides: Fe, Mn, Al, Cr, Ni, Pb Diadumene cincta: Fe, Mn, Cr Metridium senile: Fe, Mn, Al, Cu, Pb Ascidiella scabra: Fe, Mn, Zn, Cr, Cu Ascidiella aspersa: Fe, Mn, Cr, Ni Bugula plumosa: Cu

14 OPNAME VAN METALEN uit STAALSLAK Ascidiella aspersa Fe: 15 Mn: 8 Cr: 17 (beton = 1)

15 STAALSLAKKEN NOODSTORTING STAALSLAKKEN 2008 SCHELPHOEK (Heuvel-Greve, 2009) Verhoogde metaalgehaltes t.o.v. niet-bestorte locaties: Fucus vesiculosus: Al, As, Cd, Cr, Fe, Hg, Mn, Pb, Va Littorina littorea: Al, Ba, Cr, Fe, Mn, Mo, Ni, Pb, Va Mytilus edulis: Mo Crassostrea gigas: Mo Ciona intestinalis: Cd, Mo, Sb Metridium senile: Cu Asterias rubens: Cd, Cr, Mo

16 WAT BEPAALT DE BEGROEIING? 2. FYSISCHE EIGENSCHAPPEN Ruwheid Hardheid Kleur Porositeit Afmeting Vorm (bijv. beton t.o. basalt) (bijv. basalt t.o. kalksteen) (bijv. beton t.o. basalt) (bijv. staalslak in i.g.g.) (niet te klein) (aanpassen aan behoeften flora en fauna?: beton)

17 AFMETING Kleine (en lichte) stenen rollen gemakkelijk om in de stroming. Onderzoek: minimum doorsnede ca. 10 cm. Grotere stenen in het algemeen beter begroeid en meer mogelijkheden voor leven ertussen. Voorkeur: 30 cm of groter.

18 AFMETING en STABILITEIT Een organisme dat groeit op een (kleine) steen vergroot wel het oppervlak (sterk ), maar niet het gewicht. Gevolg: de steen (ook een zwaardere) rolt door de stroming gemakkelijker om. Gevolg: organisme wordt er weer afgeschuurd. (Opnieuw) bevestigd in het veld voor staalslakken bij Schelphoek (Kluijver & Dubbeldam, 2010). N.B.: metaalslakken zijn veelal relatief klein: LD- slakken: 4-18 cm doorsnede. Zeegrind is nog kleiner, en lichter.

19 VORM EN PAKKING Holtes tussen de stenen niet te klein (kreeften, krabben, vissen) Veel verschillend georiënteerde vlakken (epifauna) Stukjes zand/slib/schelpen tussen de stenen (infauna en epifauna) Met de vorm kun je (enigszins) sturen wat voor organismen er komen

20 BEGROEIING VAN BREUKSTEEN

21 (BEGROEIING VAN) NET GESTORTE STAALSLAKKEN Zeelandbrug,

22 BEGROEIING VAN OUDERE STAALSLAKKEN Zeelandbrug,

23 BEGROEIING VAN OUDERE STAALSLAKKEN Zeelandbrug, Zeelandbrug,

BEGROEIING OUDERE STAALSLAKKEN (Kluijver & Dubbeldam, 2010) Levensgemeenschappen bij Schelphoek duidelijk afwijkend van andere locaties Schouwen-Duiveland Onder water op staalslakken wel veel soorten

24 BEGROEIING OUDERE STAALSLAKKEN (Kluijver & Dubbeldam, 2010) Levensgemeenschappen bij Schelphoek duidelijk afwijkend van andere locaties Schouwen-Duiveland Onder water op staalslakken wel veel soorten (vooral de volgens Jonkers minst gevoelige), maar in zeer lage dichtheden Veelal slechts 1 soort dominant (m.n. Diplosoma listerianum); in een gezond milieu komt dat zelden voor 65% van het oppervlak kaal

25 OUDERE STAALSLAKKEN

26 ZEEGRIND (LEVENSSTRIJD, RECENT GESTORT) Hard, glad, klein

27 ZEEGRIND gemeten

28 OESTERBANK DROOGVALLEND PORTUGESE OESTERS

29 OESTERBANK ONDER WATER

30 SCHELPENBANK Beperkte flora en fauna. Vooral opportunisten en pioniers. Hydroidpoliepen, zeepokken en mosdiertjes. Dankers & Van Moorsel, 2001

31 SCHELPEN TUSSEN BREUKSTEEN DOEL: MEER VARIATIE IN BODEMTYPEN, ZODAT DE BIODIVERSITEIT TOENEEMT DAT VIEL DUS TEGEN Zeelandbrug,

32 WAT WE OOK DOEN, DE OOSTERSCHELDE IS EEN NATIONAAL PARK, DUS EXTRA VOORZICHTIG ZIJN!

33 HET EINDDOEL

Vergelijkbare documenten

IMARES Wageningen UR. Oosterschelde- en Westerschelde bekken. Datarapport 2011: Monitoring zware metalen in biota

IMARES Wageningen UR. Oosterschelde- en Westerschelde bekken. Datarapport 2011: Monitoring zware metalen in biota Datarapport 2011: Monitoring zware metalen in biota Oosterschelde- en Westerschelde bekken S.T. Glorius en M.J. van den Heuvel-Greve Rapport C079/12 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine