Einddocument P4C3. Joey de Rooij Twan Ronnes Lex Voorhout Radmony Yame. Project blok 4: Toekomstscenario s Essent

Transcriptie

1 Einddocument P4C3 Project blok 4: Toekomstscenario s Essent Joey de Rooij Twan Ronnes Lex Voorhout Radmony Yame

2 Einddocument P4C3 Project blok 4: Toekomstscenario s Essent Joey de Rooij Twan Ronnes Lex Voorhout Radmony Yame

3 Voorwoord Dit rapport is geschreven uit opdracht van Avans Hogeschool te s-hertogenbosch. Wij, Radmony, Lex, Joey en Twan, hebben de opdracht een aantal toekomstscenario s te ontwikkelen voor Essent/RWE gebasseerd op onzekerheden met een grote impact op het bedrijf. Wij zijn 1e-jaars studenten op de opleiding Advanced Business Creation van de Academie van Marketing, Avans Hogeschool in s-hertogenbosch. We zijn nu bezig met het vierde blok, wat over het ontwikkelen van toekomstscenario s gaat. Wij willen graag onze docenten van Advanced Business Creation bedanken voor hun inzet en hulp bij het eindresultaat van dit startdocument. Daarnaast willen wij onze persoonlijke begeleider Paul Lelkes alvast bedanken voor zijn hulp en assistentie dit blok.

4 Inhoudsopgave Vooronderzoek 5 Deelvraag 1 6 Bevolkinsgroei in Nederland 6 Energiegebruik huishoudens in Nederland 7 Ontwikkelingen energiegebruik 9 Verschil energiehuishouding van nu en in Deelvraag 2 10 Verleden 10 Heden 10 Toekomst 11 Productie van energie 11 Conclusie 12 Deelvraag 3 13 Kansen 14 Bedreigingen 14 Deelvraag 4 15 Visie van een onderneming 15 Doelen van toekomstscenario s 15 Strategische awareness 15 Strategische evaluatie 15 Strategische ontwikkeling 15 Het voorbereiden van het scenariot raject 16 Het ontwikkelen van scenario s 16 Het toepassen van scenario s 16 Scenariotraject voorbereiden 18 Keyfactors 18 Wildcard 20 Wildcards 20 Toekomst analyse 21 Drijvende kracht 21 Kansen 21 Bedreigingen 21 Ons scenario van toepassing 22 Basis scenario s 23 Basis scenario 1 23 Basis scenario 2 23 Bronnenlijst 26 Reclame poster 27 4

5 Vooronderzoek Deelvragen 1. Op welke manier verschilt de energiehuishouding in Nederland in 2040 ten opzichte van het heden? 2. In welke opzichten is het energie verbruik en de energie productie in vergelijking met het verleden verandert? En wat betekent dit voor de toekomst? 3. Welke ontwikkelingen zien we in de markt rondom Essent/RWE en wat zijn de kansen en bedreigingen hiervan 4. Wat zijn de tools om de toekomst te bekijken en te benaderen en het toepassen van dergelijke scenario s in de visie van een onderneming. 5

6 Deelvraag 1 Op welke manier verschilt de energiehuishouding in Nederland in 2040 ten opzichte van het heden? Om helder en overzichtelijk antwoord te kunnen geven op de vraagstelling, heb ik de vraag opgesplits in een paar onderdelen. 1.1 Bevolkingsgroei in Nederland 1.2 Energiegebruik huishoudens in Nederland 1.3 Ontwikkelingen energiegebruik 1.4 Verschil energiehuishouding van nu en in 2040 (conclusie) 1.1 Bevolkinsgroei in Nederland Nederland telt nu op 26 april inwoners Bron: CBS Bevolkingsdichtheid verder toegenomen Het aantal inwoners per km2 is toegenomen van 415 in 1980 tot 491 in De Randstad heeft duidelijk de grootste bevolkingsdichtheid Zuid-Holland inwoners/km2 Noord-Holland inwoners/km2 Utrecht 882 inwoners/km2. De meeste ruimte per inwoner is te vinden in Drenthe 186 inwoners/km2, Friesland 193 inwoners/km2 Zeeland 214 inwoners/km2. Bron: CBS Toenemende bevolking, minder jongeren en meer ouderen De omvang van de Nederlandse bevolking neemt nog steeds toe. Per 1 januari 2010 bedraagt het aantal inwoners in Nederland 16,58 miljoen inwoners. De groene druk, oftewel de verhouding tussen het aantal personen tussen 0 en 20 jaar ten opzichte van de personen in de zogenaamde productieve leeftijdsgroep tussen 20 tot 65 jaar is sinds 1980 gedaald van ruim 55,1% tot 38,8%. De grijze druk (de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder ten opzichte van de personen in de zogenaamde productieve leeftijdsgroep tussen 20 en 65 jaar is in de beschouwde periode toegenomen: van 20,1 naar 25,1%. De totale demografische druk is in die periode afgenomen van 75,2 naar 64,0%. De levensverwachting bij geboorte blijft toenemen. Mannen worden gemiddeld 78,3 en vrouwen 81,9 jaar. Rond 1980 bedroeg de levensverwachting bij geboorte nog respectievelijk 72,5 en 79,2 jaar. Leeftijdsbouw Nederland Deelvraag 1: Op welke manier verschilt de energiehuishouding in Nederland in 2040 ten opzichte van het heden?

7 Bevolkingsomvang en aantal huishoudens Per 1 januari 2010 bedraagt de Nederlandse bevolking 16,58 miljoen inwoners. Het aandeel jonger dan 20 neemt af, terwijl het aandeel ouder dan 65 toeneemt. De levensverwachting van zowel vrouwen als mannen neemt toe. Wat zijn huishoudens? Een huishouden is een verzameling van één of meer personen die een woonruimte bewoont en daar zichzelf voorziet, of door derden wordt voorzien, in dagelijkse levensbehoeften. Huishoudens worden onderscheiden in particuliere en institutionele huishoudens Bevolkingsomvang Groei aantal huishoudens sterker dan toename bevolkingsomvang Het aantal huishoudens op 1 januari 2009 bedroeg 7,31 miljoen en neemt sterker toe dan de bevolkingsomvang. Dit wordt veroorzaakt door de sterke toename van het aantal eenpersoonshuishoudens tot ruim 2,62 miljoen op 1 januari Energiegebruik huishoudens in Nederland Energieverbruik door huishoudens, Het elektriciteitsverbruik door huishoudens is in 2009 lager dan het jaar ervoor. Het aardgasverbruik is in 2009 marginaal toegenomen ten opzichte van Demografische druk 7 Deelvraag 1: Op welke manier verschilt de energiehuishouding in Nederland in 2040 ten opzichte van het heden?

8 Het energieverbuik in Nederland stijgt ieder jaar. Daarmee stijgt ook de uitstoot van sommige broeikasgassen. Door maatregelen zoals ontzwavelingsinstallaties daalt de hoeveelheid zwaveldioxide (SO2) die in het milieu terechtkomt. Ook op veel andere manieren wordt geprobeerd de lucht schoner te houden. Milieudruk door huishoudens Huishoudens leveren een bijdrage aan verschillende milieuthema s, waaronder Klimaatverandering, Vermesting, Verzuring, Verspreiding en Afvalbeheer Belangrijkste bijdragen aan de milieubelasting in Nederland Huishoudens dragen bij een de milieuthema s Klimaatverandering, Verzuring en grootschalige luchtverontreiniging, Vermesting, Verspreiding en Afvalbeheer. Belangrijke activiteiten die tot emissies naar lucht en oppervlaktewater en afval leiden zijn: Ruimteverwarming Koken en warmtebereiding Houden van huisdieren Afsteken van vuurwerk Uitloging en corrosie van materialen zoals zink uit dakgoten van woningen Welke milieubelasting wordt toegekend aan huishoudens Met betrekking tot de emissies door consumenten moet er onderscheid worden gemaakt tussen directe en indirecte milieudruk. Alleen de directe milieudruk van huishoudens wordt in de statistieken toegedeeld aan huishoudens. Indirecte milieudruk door huishoudens wordt niet aan de huishoudens toegedeeld. De emissies die ontstaan bij de productie en levering van door huishoudens aangekochte goederen en diensten, wordt toegedeeld aan de sectoren waar de goederen en diensten worden geproduceerd. Tenslotte valt de milieudruk die ontstaat door het woonen werkverkeer en het recreatief verkeer door huishoudens onder Verkeer en vervoer. Bron: compendiumvoordeleefomgeving Totale energieverbruik In 2009 is het totale verbruik van energiedragers 2,2 procent lager dan in De grootste daling vond plaats in de industrie met 5,0 procent. Deze heeft zijn oorzaak in vooral de sterke teruggang van de economie in met name de eerste helft van In Nederland worden voornamelijk aardolie, aardgas en steenkool als energiedragers ingezet. Behalve voor de productie van energie worden energiedragers, met name aardolie, ook als grondstof voor chemische producten gebruikt. Verbruik steenkool In 2009 is het verbruik van steenkool en steenkoolproducten 7,4 procent lager dan in In 2009 was de inzet van steenkool en steenkoolproducten bij de productie van elektriciteit in elektriciteitscentrales 1,2 procent lager dan het jaar ervoor. Verbruik hernieuwbare energie Het aandeel hernieuwbare energie in het binnenlandse energieverbruik is in 2009 gestegen naar 3,9 procent. Dat komt voornamelijk door de groei van de productie van hernieuwbare elektriciteit uit biomassa en windenergie en door een toename van het verbruik van biobrandstoffen in het wegverkeer (duurzame energie). 8 Deelvraag 1: Op welke manier verschilt de energiehuishouding in Nederland in 2040 ten opzichte van het heden?

9 1.3 Ontwikkelingen energiegebruik Ontwikkelingen energieverbruik Het energieverbruik van huishoudens, met name het verbruik van aardgas, wordt vooral bepaald door de strengheid van de winters en het weer in de herfst. In 2009 is er door de huishoudens nauwelijks meer aardgas verbruikt dan in Dit komt enerzijds mede door de relatief koude winter 2008/2009, maar anderzijds door de zeer zachte herfst in Verschil energiehuishouding van nu en in 2040 conclusie Het elektriciteitsverbruik door huishoudens is in 2009 met 2,6 procent afgenomen ten opzichte van Bron: CBS Bron: compendiumvoordeleefomgeving Subsidies stimuleren verbruik hernieuwbare energie Vanaf 1990 tot en met 2003 groeide het verbruik van hernieuwbare energie van 0,7 procent naar 1,5 procent van het totale energieverbruik. Dat is een groei van nog geen 0,1 procentpunt per jaar. Daarna gaat het een stuk sneller met een groei van gemiddeld 0,4 procentpunt per jaar. Deze versnelling van de groei hangt samen met de subsidieregeling Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie (MEP). Ontwikkelingen biomassa Na een sterke groei in de jaren is het meestoken van biomassa in elektriciteitscentrales in 2006 iets gedaald en in 2007 zelfs gehalveerd. In 2008 en 2009 werd er weer meer meegestookt, maar nog niet zoveel als in 2005 en Het meestoken is nu verantwoordelijk voor een kleine 20 procent van het hernieuwbare energieverbruik en een kleine kwart van de productie van hernieuwbare elektriciteit. Windenergie blijft groeien Ongeveer 1,1 procent van de energievoorziening was in 2009 afkomstig van Nederlandse windmolens. Deze molens produceerden een kleine 10 procent meer energie dan het jaar daarvoor, ondanks dat het duidelijk minder hard waaide. De toename is toe te schrijven aan het in gebruik nemen van nieuwe grote molens. Toenemende bevolking, minder jongeren en meer ouderen De omvang van de Nederlandse bevolking neemt nog steeds toe. De groene druk daalt en de grijze druk stijgt. Ook is de levensverwachting bij geboorte blijft toenemen. Mannen worden gemiddeld 78,3 en vrouwen 81,9 jaar. Wat je ziet is, dat de levensverwachting van de mensen groeien, maar er is 1 ding altijd zeker. Dat is dat de mens altijd eindigt met de dood. In 2040 verwachten we een enorme aantal ouderen die sterven. Er zal dat in 10 jaar tijd een hele krimp komen in de bevolking in Nederland. Het inkrimpen van de bevolking heeft effect op de energiehuishouding van Nederland. Vanaf 2010 naar 2040 stijgen de energiegebruikers sterk, maar door technologische ontwikkelingen zal het energieverbruik niet extreem toeneemt. De technologische ontwikkeling zorgt ervoor dat de energieverbruik zal afnemen, zodat we zuiniger met energie omgaan en meer uit de energie kunnen uithalen. Zodat we met de grote bevolking 2040 de vraag naar energiegebruik kunnen aanbieden. Bronnenlijst Bron: CBS Bron: compendiumvoordeleefomgeving 9 Deelvraag 1: Op welke manier verschilt de energiehuishouding in Nederland in 2040 ten opzichte van het heden?

10 Deelvraag 2 In welke opzichten is het energie verbruik en de energie productie in vergelijking met het verleden verandert? En wat betekent dit voor de toekomst? In deze deelvraag zullen we het energie verbruik behandelen en op welke manier deze is veranderd ten opzichte van het verleden. Daarna zullen we bekijken hoe het energie verbruik en de productie daarvan op dit moment is. En daarna zullen we deze informatie samen met extra relevante informatie aanvullen om een toekomst voorspelling te doen met betrekking tot het energieverbruik en de productie ervan. Op dit moment maken we vooral gebruik van fossiele brandstoffen om deze om te zetten in energie. Het nadeel hiervan is dat deze brandstoffen niet onuitputtelijk zijn en dus op kunnen raken. De vraag is dus ook hoe dit in de toekomst zal gaan als deze grondstoffen (bijna) op zijn. Gelukkig ontstaan er steeds meer andere manieren voor het opwekken van energie. Het is belangrijk dat we op andere manieren energie gaan winnen en de mogelijkheden van het winnen van energie zal dus in de toekomst ook zeker gaan toenemen. Deze mogelijkheden zullen niet alleen beter zijn voor het milieu maar hebben ook politieke en economische voordelen. Het westen van Europa is op dit moment namelijk erg afhankelijk van de rest van de wereld als het om fossiele brandstoffen gaat. En dat betekent dat zij macht hebben en de prijs steeds hoger kunnen gaan stellen. Het ziet er overigens niet goed uit want het westen van Europa zal in de toekomst steeds minder olie produceren en de vraag naar energie zal stijgen. Alternatieve mogelijkheden om energie te winnen zijn dus erg belangrijk. Verleden Zoals in de grafiek te zien is, is het energieverbruik ten opzichte van het verleden gestegen. Hoewel het verschil ten opzichte vanaf 1975 niet heel erg groot is is het in de 15 jaar vanaf 1960 toch heel erg gestegen. Dit komt omdat er in die tijd ook veel meer producten werden uitgebracht die gebruik maken van energie. In het verleden waren het vooral water en wind die voor de energie zorgden. Vanaf de middeleeuwen tot aan ver in de 19e eeuw was het een belangrijke aandrijving voor machines etc. je kunt hierbij denken aan windmolens en waterraden. Deze werden later verbeterd waardoor ze ook horizontaal gebruikt konden worden bij gebieden met minder water. Vanaf 1870 werd de waterkracht steeds meer vervangen door de stoommachine. Hierbij werd het water heet gestookt doormiddel van kolen waardoor er stoom ontstond. De elektrische energie was de opvolger van de stoom energie en ging pas vanaf 1880 een grote rol spelen. Het opwekken van deze energie was het principe van een generator en werd de dynamo genoemd. Later werden er meerdere dynamo machines gebouwd maar pas na de uitvinding van de gloeilamp was er echt behoefte aan elektrische energie. de grote concurrentie van de elektrische energie was het gas. Dit werd ook omgezet in licht. Men gebruikte het gas dat uit kolen werd gemaakt. Later werd dit ook gebruikt voor verwarming en voor het koken. Heden Op dit moment is het energie verbruik op zijn top. Het is nog nooit zo hoog geweest als op dit moment. Vooral het gebruik van aardgas is erg gestegen. Dit was maar liefst 12 procent hoger als het voorgaande jaar. De oorzaken van deze stijging zijn vooral de economische crisis en het koude winterweer van tegenwoordig. Mensen zetten hun verwarming hoger en er is meer aardgas nodig om het huis te verwarmen. Zoals je al gelezen hebt bij het verleden, word er nog steeds gebruik gemaakt van een aantal energieproducties. Bijvoorbeeld van kern energie. Ook zijn er verbeteringen gedaan aan energie producties en zijn er manieren eigenlijk helemaal niet zo belangrijk 10 Deelvraag 2: In welke opzichten is het energie verbruik en de energie productie in vergelijking met het verleden verandert? En wat betekent dit voor de toekomst?

11 11 of bestaan ze nog maar in kleine mate. Een voorbeeld van een verbetering is de molen. Deze werd vroeger gebruikt voor het vermalen van graan etc. nu word de energie gewonnen door moderne windmolens, die alleen geplaats worden op plekken waar veel wind is en waar er dus ook meer energie geleverd word. Daarnaast is het grote pluspunt dat deze energie word opgeslagen wat ten opzichte van de oude molens niet gebeurde. Er wordt dus veel efficiënter omgegaan met de energie die geleverd word door deze moderne machines. In tegenstelling tot de windmolens zijn de waterraden eigenlijk verdwenen. Er zijn eigenlijk weinig verbeteringen aan toegepast en het waterrad word niet meer geplaatst. Een nieuwe manier van energie opwekken door water is door de reactie van zout en zout water, bij het uitmonden van een rivier in de zee, om te zetten in energie. Tot slot wordt er nog steeds veel gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen. Dit is de meest zorgwekkende en nog steeds bestaande energie bron. Het gevaarlijke hieraan is dat het langzaamaan op zal raken en dat de uitstoot van de machines die deze brandstoffen gebruiken slecht is/zijn voor het milieu. Toekomst De verwachting is aan de ene kant dat het energie verbruik zal toenemen. Dit komt omdat er steeds meer producten op de markt worden gebracht die energie nodig hebben. Ook zullen er in de toekomst steeds meer innovaties zijn in de vorm van producten die energie nodig hebben. Aan de andere kant zal het energie verbruik juist afnemen omdat er steeds beter wordt gelet op het verbruik van de apparaten en er wordt geprobeerd dit gebruik zo klein mogelijk te houden. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door steeds betere accu s etc. te ontwikkelen. In de toekomst zal de vraag naar energie steeds meer gaan stijgen. Volgens de Amerikaanse Energy Information Administration neemt het zelfs toe met 57 % tot 2030 dat is dus meer als het dubbele en dat betekent dat er ook 2x zoveel energie geproduceerd zal moeten worden. En dat de fossiele brandstoffen en andere uitputtelijke bronnen sneller op zullen zijn en dat het milieu ook sneller achteruit zal gaan. Om dit te voorkomen zal er dus duurzame en natuurvriendelijke energieproductie moeten plaatsvinden om het milieu te behouden. Een grote oorzaak hiervan is de toenemende economieën in Azië. Het is niet zo dat in de toekomst kernenergie totaal zal gaan verdwijnen en plaats zal maken voor alleen maar energie opwekking doormiddel van duurzame energie. Volgens sommige onderzoekers is het zelfs zo dat kernenergie in de toekomst nieuwe aandacht zal krijgen. En zelfs betrekking zal hebben met het bereiken van doelstellingen op het gebied van duurzaamheid. Er zijn ook geruchten dat waterstof de nieuwe brandstof zou zijn die de brandstoffen uit het heden zou gaan vervangen. Dit is echter niet zeker omdat bij de productie van deze energie nog veel problemen zijn. Daarnaast zal waterstof nog geen bijdrage leveren aan het milieu omdat voor het splitsen van watermoleculen fossiele brandstoffen nodig zijn. Misschien dat hier in de toekomst een andere manier voor word gevonden en dat waterstof toch de toekomst kan bieden. Maar dit is erg onzeker. Op de korte termijn zal de energiemarkt niet heftig veranderen maar op de grote termijn heeft dit andere gevolgen. De markten van zonne-energie windenergie en brandstofcellen zullen naar schatting groeien van 26 miljard dollar in 2004 naar 102 miljard in Een enorme toename dus. De schatting is dat deze nieuwe technologieën van energie opwekken tot 2025 de bestaande energie markt nog niet zal hervormen. Maar in de verdere toekomst (bijvoorbeeld in 2040) zullen deze nieuwe technologieën van groot belang zijn. Productie van energie De productie van energie is ook aan het veranderen. Er wordt steeds vaker en meer duurzame energie geproduceerd en dat zal voor onze toekomst ook erg belangrijk zijn voor het behoud van de natuur, de wereld maar ook voor onszelf. Je ziet dat er ook steeds vaker subsidies en dergelijke worden gegeven aan bedrijven die duurzame energie produceren of zelfs gebruiken. Deze subsidies worden gegeven door het SDE (stimulering duurzame energie). De subsidie die wordt gegeven bestaat uit het verschil van de kostprijs van de grijze energie en de kostprijs van de groene energie over een periode van 12 tot 15 jaar. Dit is een belangrijk onderdeel van de stimulering van het produceren van duurzame energie. In de toekomst zal de productie van duurzame energie toenemen omdat het een belangrijk aspect is voor het behoud van het milieu. Er zullen in de toekomst dus ook meerdere centrales bestaan die duurzame energie produceren en er zullen meerdere manieren zijn om deze duurzame energie te kunnen produceren. Deelvraag 2: In welke opzichten is het energie verbruik en de energie productie in vergelijking met het verleden verandert? En wat betekent dit voor de toekomst?

12 Conclusie Vraag: In welke opzichten is het energie verbruik en de energie productie in vergelijking met het verleden verandert? En wat betekent dit voor de toekomst? Antwoord: het energie verbruik is ten opzichte van het verleden flink gestegen. Er zijn meerdere elektrische producten en dus neemt het verbruik toe. Het opwekken van energie is ook veranderd. Vroeger was het eigenlijk vrij duurzaam, er werd gebruik gemaakt van windmolens en waterraden. Met de komst van elektriciteit (producten) veranderde de manier van opwekking. Deze manier van opwekking was en is nog steeds schadelijk voor het milieu. In het heden wordt er gesproken over andere duurzame manieren van energie opwekking. In de toekomst zullen we dus terug moeten naar de duurzame manieren van energie productie. De windenergie en zonne-energie zullen in de toekomst een grotere rol gaan spelen 12 Deelvraag 2: In welke opzichten is het energie verbruik en de energie productie in vergelijking met het verleden verandert? En wat betekent dit voor de toekomst?

13 13 Ik ga onderzoek doen naar de ontwikkelingen die we in de markt van Essent/RWE zien. Grof gezegd is dit de markt van energie. Na het analyseren van de ontwikkelingen ga ik kijken hoe deze ontwikkelingen uitgebuit kunnen worden door Essent/RWE. Toename aantal elektrische apparaten Het gemiddeld elektriciteitsverbruik per huishouden steeg tussen 1990 en 2009 met 21%. Deze toename is te verklaren doordat het aantal elektrische apparaten in huis is toegenomen. Steeds meer huishoudens gingen apparaten als vaatwassers, computers en magnetrons (intensief) verbruiken. Deze apparaten kosten uiteraard veel stroom. Daarnaast groeit het aantal eenpersoonshuishoudens. Het elektriciteitsverbruik van zo n huishouden ligt zo n 1/3 hoger dan een tweepersoonshuishouden. Daling aardgasverbruik ten einde Het gemiddelde aardgasverbruik per huishouden daalde is tussen 1990 en 2007 met ongeveer 30% gedaald: van 2250 naar 1560 m3. Deze daling is te verklaren door de afname van het gasverbruik voor woningverwarming. Door de opkomst van de hr-ketel en de beter isolatie van woningen wordt steeds minder aardgas verbruikt. De lichte stijging na 2007 valt nog niet te verklaren. Deelvraag 3 Welke ontwikkelingen zien we in de markt rondom Essent/RWE, en wat zijn de kansen en bedreigingen hiervan? Aardolie raakt op Fossiele brandstoffen als bijvoorbeeld aardolie worden al tijden gebruikt. Een nadeel van deze brandstoffen is dat het uiteindelijk opraakt. Net als gas en uranium overigens. Al binnen 10 jaar bereiken we het punt dat er meer olie verbruikt wordt dan dat er jaarlijks kan worden opgeboord en geproduceerd. Gevolgd is dat de voorraden afnemen en de prijzen omhoog gaan. Leuk feit is dat dit ook de reden is dat Dubai zich volledig op het toerisme gaat richten. De olievoorraden van het land raken spoedig uitgeput. De sjeiks uit Dubai tonen zich slimme ondernemers door zich nu al te focussen op de toekomst. Focus op duurzame energie Duurzame energie zoals wind-, zonne- en energie uit biomassa kunnen de fossiele brandstoffen op termijn volledig gaan vervangen. De grootste bron van deze energie is de zon. De straling van de zon blijft doorgaan, en is dus onuitputtelijk. Doordat de bron van energie onuitputtelijk is, blijven de prijzen en voorraad constant. Gevolg hiervan is dat deze vormen van energie steeds concurrerender worden voor de klassieke vormen van energieopwekking. Stimulatie van overheden om gebruik te maken van duurzame energie Voor zakelijke en particuliere verbruikers van duurzame energievormen zijn er een aantal programma s van de overheden om subsidies te krijgen. Door middel van deze subsidieprogramma s wordt gepoogd mensen over te halen om gebruik te gaan maken van duurzame energie. Opkomst geothermische energie Aardwarmte of geothermische energie is de energie die zich bevindt in de diep in de aarde gelegen warmtebronnen. De energie kan worden gewonnen door gebruik te maken van het temperatuursverschil tussen de aardoppervlakte en diep in de aarde gelegen warmte. Bron: Geothermische energie is een vrij nieuwe vorm van energie. Deze manier van energie opwekking wordt nog vrij weinig gebruikt. Toch zou deze vorm van energie wereldwijs kunnen helpen met het verminderen van CO2 uitstoot en het reduceren van het gebruik van fossiele brandstoffen. Doordat de mogelijkheden van geothermische energie steeds beter onderzocht worden, wordt deze vorm van energie steeds populairder. Inspelen van Essent/RWE op deze ontwikkelingen Deelvraag 3: Welke ontwikkelingen zien we in de markt rondom Essent/RWE, en wat zijn de kansen en bedreigingen hiervan?

14 Kansen - Doordat de stijging van het aantal elektrische apparaten in huishoudens toeneemt, kan het een mogelijkheid zijn om iets in de trant van elektrische apparaten aan te gaan bieden. Er is blijkbaar veel behoefte aan dit soort apparaten, dus er is absoluut markt voor. - De vraag naar duurzame energie blijft groeien. Door middel van het stimuleren en het profileren van duurzame energie creëer je goodwill, en blijf je je klanten behouden. Belangrijk is dus dat je een groot aantal mogelijkheden van duurzame energie aanbiedt. - Constant worden er nieuwe vormen van energieopwekking ontdekt. De kans hier ligt in het feit dat Essent hun mogelijkheden van energie up-to-date moet houden. De consument wil altijd nieuwe dingen proberen. Wanneer je deze nieuwe dingen aanbiedt, trek je dus klanten. Bedreigingen - Door al het slechte nieuws over bijvoorbeeld CO2 uitstoot zijn kan het zijn dat er mensen zijn die steeds minder elektriciteit gaan gebruiken. Er worden minder elektrische apparaten aangeschaft, en er wordt vaker besloten om de apparaten bewust uit te houden. Dit is uiteraard niet goed voor de omzet van Essent/RWE. - Concurrentie die zich volledig op duurzame energie richt. Er zijn een aantal bedrijven in Nederland die zich puur op duurzame energie richten. Deze bedrijven bieden in vergelijking met Essent/RWE fors goedkoper duurzame energie aan. Ook worden deze bedrijven volop gesteund door de overheid. De consument is dus eerder geneigd om bij één van deze bedrijven energie af te nemen. Dit kan Essent/RWE klanten gaan kosten. 14 Deelvraag 3: Welke ontwikkelingen zien we in de markt rondom Essent/RWE, en wat zijn de kansen en bedreigingen hiervan?

15 15 In deelvraag vier zullen we antwoord geven op hoe we precies de toekomst kunnen bekijken en wat we hiermee kunnen. Het begrip toekomst is uiteraard nogal omslachtig. Wanneer je terugkijkt naar het verleden is er altijd te spreken van feiten en daar kun je een dergelijk onderzoek of argumenten op baseren. Onder de toekomst verstaan we alle tijd die na het heden volgt, er valt dus nog niet over feiten te spreken en dit maakt het kijken naar de toekomst dus altijd een voorspelling. Als de toekomst onzeker is en de werkelijkheid te complex is om precieze voorspellingen te doen, kan een organisatie toekomstscenario s ontwikkelen: relevante, consistente en plausibele verhalen van mogelijke toekomsten en de paden die daartoe kunnen leiden. Omdat de toekomst niet te voorspellen is, wordt er niet één, maar meerdere toekomstscenario s ontwikkeld. Bron: Wikipedia En dit is waar wij ook naar toe willen met dit onderzoek, het is een onderdeel van verschillende toekomstschetsen die we zullen maken voor onze opdrachtgever. Hierbij zal gebruik worden gemaakt van het Handbroek scenraioplanning. Grotendeels van de beschreven tools uit het onderzoek zullen ook afkomstig zijn uit het boek. Het doel van dit onderzoek is te beschrijven welke tools er gebruikt kunnen en moeten worden, niet het uitgebreid toelichten van deze tools. Visie van een onderneming Alvorens je naar de toekomst gaat kijken is het altijd belangrijk om te weten waar je zelf staat. En daarmee ook waar je voor staat. De onderneming moet dus een duidelijke visie hebben van wat het wil bereiken en welke wegen er mogelijk gemaakt zouden kunnen worden. Een visie van een bedrijf is niet zomaar op gevoel aftasten waar het heen wil, ondernemingen denken hier heel lang en uitgebreid over na. Er zullen ook doelstellingen gezet worden en deze spelen uiteraard samen met de komende scenarioplanning. Doelen van toekomstscenario s Zoals in het boek word verteld; het werken met scenario s kent verschillende doelen. Voorbeelden hiervan zijn: strategische awareness, strategische evaluatie en strategische ontwikkeling maar ook voor persoonlijke ontwikkeling of politieke beïnvloeding. De eerste drie gaan we dieper op in. Deelvraag 4 Wat zijn tools om de toekomst te bekijken en te benaderen. En het toepassen van dergelijke scenario s in de visie van een onderneming? Deelvraag 4: Wat zijn tools om de toekomst te bekijken en te benaderen. En het toepassen van dergelijke scenario s in de visie van een onderneming? Strategische awareness Een onderneming kan bekijken op wat voor manier haar nieuwe visie uitwerk en wat dit voor gevolgen kan gaan hebben op het huidige strategische agenda. De scenario s worden hierbij als eenmalige leeromgeving toegepast naarmate er een inzicht word gecreëerd. Ook worden er strategische implicaties ontdenkt doormiddel van vanuit de toekomst terug te kijken naar bestaande veronderstellingen. Als strategische awareness het hoofddoel is van het schetsen van de scenario s ligt de hoofdtoon voornamelijk op het proces wat word doorgemaakt, daarnaast is de achterliggende gedachte dat het gecreëerde inzicht meer aanleiding geeft om over te gaan tot actie. Strategische evaluatie Als scenario planning word ingezet als evaluatie instrument, onderzoek je het beleid van de huidige strategie en hoe deze zich verhoudt met de toekomst. Je gaat dus eigenlijk de huidige aanpak testen. Vaak word er een GAP-analyse gemaakt waarin te zien is waar kansen en bedreigingen liggen binnen de strategie. En word er dus gekeken hoe deze zich uiten in de toekomst. Zo meet je dus hoe ver je nog van bepaalde doel(stelling)en verwijderd bent. Strategische ontwikkeling Veel ontwikkelingen kunnen niet gecontroleerd worden door het bedrijf of organisatie. Deze onzekerheden bevinden zich in de macro en meso omgeving. Deze omgeving heeft echter wel directe en vaak grote invloed om de onderneming. Scenarioplanning brengt in dit opzicht het voordeel dat je je kunt voorbereiden op deze onzekerheden. En juist omdat het zo belangrijk is op je hoede te zijn voor deze externe factoren is strategische ontwikkeling de belangrijkste toepassing van scenarioplanning. Er word bij het uitvoeren van deze scenario s bezig gehouden met het ontwikkelen van nieuwe doelstellingen, beleid en strategieën. Alsmede de doorvertaling ervan om te zetten in een concreet projectenprogramma. Met als doel de organisatie te leiden naar de beoogde visie en de doelstellingen.

16 16 Het voorbereiden van het scenariotraject Aan het begin van het gehele scenariotraject worden drie stappen ondernomen als voorbereiding en als doel het gehele traject een succes te maken. Er moet onderbouwen worden wat de aanleiding is van de scenarioplanning (wat is het kernprobleem wat ik op wil gaan lossen). Vervolgend moet er een draagvlak worden gecreëerd en een scherp plan van aanpak worden geformuleerd. Het ontwikkelen van scenario s Na de juiste voorbereiding kan je dan scenario s gaan ontwikkelen. Het traject bestaat vervolgens uit drie fases. In de eerste fase voert men een toekomst analyse uit. Je gaat onderzoeken naar mogelijke gebeurtenissen in de toekomst welke van belang zijn. Er word een macro en een meso analyse uitgevoerd om een brede bruikbare dataverzameling op te bouwen. Vervolgens is het van belang je dataverzameling te ordenen. Doormiddel van een scenarioraamwerk word de data geanalyseerd, geordend en geclusterd. Zo kun je bepaalde zogenoemde kernonzekerheden beschrijven. Dit zijn de onzekerheden met maximale onzekerheid en maximale impact op je organisatie. Met de kernonzekerheden als fundament voor je scenario s kun je in de laatste stap de scenario s gaan ontwikkelen. Ook de ontwikkelfase bestaat uit drie losse fase waarin; de scenario s niet alleen worden ontwikkeld als stap een, maar ook worden getoetst en verbeeld. Bij het ontwikkelen van de basisscenario s word de praktische vertaling uitgebreid vertaald met oog op de originele scenario vraag. Wanneer er schetsen zijn ontstaan gebaseerd op verleden-heden-toekomst worden deze scenario s in extremere vorm uitgewerkt. Doordat ze worden ingekleurd worden ze scherper en vollediger. Het toepassen van scenario s Bij het toepassen van de scenario s is het allereerst belangrijk te realiseren dat het belangrijkste niet is of de scenario s de toekomst correct hebben voorspeld, maar of ze bij hebben gedragen aan een leermoment. Of dat ze hebben aangezet op een actieve en affectieve actie die is ondernomen waarin een toekomst is vorm gegeven. Deelvraag 4: Wat zijn tools om de toekomst te bekijken en te benaderen. En het toepassen van dergelijke scenario s in de visie van een onderneming? Het toepassen van scenario s bij strategische awareness Bij het toepassen volgen ook vier stappen, allereerst stap een; voordat we het over de toekomst kunnen hebben, is het zeer belangrijk eerst een beeld te vormen. We creëren dan ook ruimte om onszelf in te leven de ontwikkelde scenario s. Vervolgens in stap twee zullen we huidige organisatie denkbeeldig plaatsen in het ontworpen toekomstscenario. Denk dan vanuit de bestaande denkbeelden richting die toekomst. Door het spelen met deze beelden worden er creatieve beelden geopend die wijzen op kansen, bedreigingen, sterkte en zwakte (een SWOT analyse). In stap drie word er gediscuteerd over de toekomst scenario s, de SWOT analyse word ook ten sprake gesteld en zo krijg je samen inzichten in toegevoegde waarde voor het door ontwikkelen van de organisatie. Eenmaal alles op papier is goed, maar gezien het doel awareness (het bewust zijn van) is het ook erg belangrijk dat mensen de visie over en aannemen. Door een follow-up met elkaar af te stemmen word er voor gezorgd dat het niet bij een eenmalige leeractiviteit blijft. Het toepassen van scenario s bij strategische evaluatie Bij de strategische evaluatie gaan we na hoe nieuwe of bestaande doelen of beleid zich gaan gedragen in de toekomst. Zo kunnen we weerspiegelen wat de sterke en ook zwakke punten zijn van die huidige gang van zaken. Het toepassen van de scenario s volgt in deze vijf stappen. Allereerst gaan we kijken wat de effecten van de gekozen doelstellingen gaan doen in de diverse scenario s. naar aanleiding van deze testen bepaal je in stap twee of een van de toekomstscenario s het gewenste effect zullen gaan geven, direct daarna geeft stap drie mogelijkheid om eventueel bij te stellen. In stap vier worden de scenario s nogmaals getest en naar aanleiding daarvan stap vijf; er worden na het doorlopen van het proces conclusies en aanbevelingen geformuleerd voor het management team van de organisatie. Dit functioneert als hulpmiddel om betere beslissingen te nemen tijden het voeren van een strategische discussie. Het toepassen van scenario s bij strategische ontwikkeling In dit proces waarbij een beleid word gecreerd van het uiteindelijke realisatieprogramma bestaat doorgaans ook uit 3 stappen. Allereerst worden er strategische doelstellingen

17 ontwikkeld, door een analyse van de doelgroep, zo bekijk je hun behoeftes die in de toekomst zullen zijn en zo worden doelen op gesteld. Daarop word in fase twee een beleid ontwikkeld naar aanleiding van je strategie. Daardoor maak je de abstracte doelstellingen een stuk concreter. Dit beleid word tot slot in fase drie gerealiseerd naar maten er een programma is ontwikkeld, een realisatieprogramma. De thema s worden in kaart gebracht op welke gebieden de organisatie zich wil gaan ontwikkelen. Bron: Handboek scenarioplanning 17 Deelvraag 4: Wat zijn tools om de toekomst te bekijken en te benaderen. En het toepassen van dergelijke scenario s in de visie van een onderneming?

18 Scenariotraject voorbereiden 18 Keyfactors Energie gebruik van huishoudens Stijging Er komen steeds meer elektrische producten op de markt en steeds meer handelingen worden geautomatiseerd. dit betekent dat er een toename is in het gebruik van energie. dit hoeft niet meteen de betekenen dat het verbruik ook toeneemt. de elektrische producten zullen steeds minder energie gebruiken en zullen steeds efficienter met energie omgaan. de stakeholders op dit gebied zullen daarom niet de energieleveranciers zijn maar juist de leveranciers van elektrische producten. mensen zullen sneller geinteresseerd zijn in innovatieve elektrische producten. De energie leveranciers zijn geen stakeholders omdat, zoals hierboven al vermeld, de producten steeds efficienter met energie om zullen gaan. Uit balans het gebruik van energie zal gaan veranderen omdat de bevolking verandert. aan de ene kant neem het energiegebruik toe omdat er steeds meer elektrische producten op de markt zijn en komen maar aan de andere kant neemt het verbruik af. de bevolking zal namelijk gaan krimpen omdat er nu een grote vergrijzing plaatsvind, de babyboomers. Deze mensen zullen er in de toekomst niet meer zijn en dus zullen er ook minder energie gebruikers zijn. Wetgeving van de EU De wetgeving van de EU wordt steeds strenger. De regels met betrekking tot productietechnieken, uitstoting van vervuilende gassen en werknemers worden steeds strenger. Wanneer duidelijk wordt dat een bedrijf als bijvoorbeeld Apple werknemers niet juist behandeld, is hier wereldwijd ophef over. De EU grijpt vervolgens in. Ontwikkeling van de markt De ontwikkeling van de markt zal op meerdere gebieden gaan toenemen. er zullen in de toekomst meerdere elektrische producten gebruikt worden (zoals hierboven al eerder beschreven) en dus zullen er ontwikkelingen plaatsvinden op dit gebied. Er zullen ook ontwikkelingen zijn op het gebied van energieproductie. Het word steeds belangrijker om duurzame energie op te wekken. ook op dit gebied zullen er dus een aantal ontwikkelingen plaatsvinden. de stakeholders op dit gebied zijn zowel de consumenten als de producenten. Scenariotraject voorbereiden Groei van de bevolking Nederland telt nu op 26 april inwoners. Het aandeel jonger dan 20 neemt af, terwijl het aandeel ouder dan 65 toeneemt. De groene druk, oftewel de verhouding tussen het aantal personen tussen 0 en 20 jaar ten opzichte van de personen in de zogenaamde productieve leeftijdsgroep tussen 20 tot 65 jaar is sinds 1980 gedaald van ruim 55,1% tot 38,8%. De grijze druk (de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder ten opzichte van de personen in de zogenaamde productieve leeftijdsgroep tussen 20 en 65 jaar) is in de beschouwde periode toegenomen: van 20,1 naar 25,1%. De totale demografische druk is in die periode afgenomen van 75,2 naar 64,0%. De levensverwachting bij geboorte blijft toenemen. Mannen worden gemiddeld 78,3 en vrouwen 81,9 jaar. Rond 1980 bedroeg de levensverwachting bij geboorte nog respectievelijk 72,5 en 79,2 jaar. De levensverwachting van zowel vrouwen als mannen neemt toe. De omvang van de Nederlandse bevolking neemt nog steeds toe. Ontwikkeling van de technologie De ontwikkeling van technologie kent een heuse groeispurt. In het begin ontwikkelde technologie zich langzaam en was het implementeren er van nog minimaal. Door het ontwikkelen van nieuwe techniek ontwikkelde we ook nieuwe kennis en dit somde zich op waardoor er een sneeuwbal effect ontstond. Ook ontstond er een behoefte aan technologie in de maatschappij. Hedendaags betekent dat dat mensen afhankelijk zijn van de technologie en achten ze ook vooruitgang. De technologie word echter zo snel ontwikkeld dat het te snel gaat om te bevatten voor de maatschappij en word het dus voorzichtig toegepast en geïmplementeerd. Gezien de vraag naar technologie in de toekomst niet vast te stellen is, kunnen we er wel van uit gaan dat deze behoefte blijft groeien. Dit is natuurlijk logisch gezien deze lijn nog nooit heeft stilgestaan en dus ook niet is gedaald. Er zal ongetwijfeld een stijgende lijn te zien zijn in het ontwikkelen van communicatie en computer apparatuur met uitzicht om de perfecte mobiliteit en betaalbaarheid. De ontwikkelingen van energie zullen richting het opwekken van groene stroom gaan en hier blijven veel ontwikkelingen op plaats vinden. Het verbruik van energie blijft stijgen met dank aan de

19 toenemende technologische producten op de markt, echter gaan de apparaten wel zuiniger werken. Consumentengedrag Net als de bedrijven wordt de consument ook steeds bewuster van groene producten. Waar een bedrijf zich richt op MVO, richt de consument zich op biologische, natuurlijke en free trade producten. Deze producten mogen dan ook best wel iets meer kosten dan de normale producten. Prijsstelling energie De EU stelt geen eisen waaraan landen en de energiemaatschappijen aan moeten voldoen. Hierdoor hebben 5 energiemaatschappijen de macht en bepalen zij de prijzen van energie. Gedrag gezin/huishoudens, Groei aantal huishoudens sterker dan toename bevolkingsomvang. Het aantal huishoudens op 1 januari 2009 bedroeg 7,31 miljoen en neemt sterker toe dan de bevolkingsomvang. Dit wordt veroorzaakt door de sterke toename van het aantal eenpersoonshuishoudens tot ruim 2,62 miljoen op 1 januari Het energieverbruik van huishoudens, met name het verbruik van aardgas, wordt vooral bepaald door de strengheid van de winters en het weer in de herfst. In 2009 is er door de huishoudens nauwelijks meer aardgas verbruikt dan in Dit komt enerzijds mede door de relatief koude winter 2008/2009, maar anderzijds door de zeer zachte herfst in Het elektriciteitsverbruik door huishoudens is in 2009 met 2,6 procent afgenomen ten opzichte van Infrastructuur en netwerkbeheer De infrastructuur wordt de komende jaren nog verder uitgebreid. Er worden meer OV-lijnen, autowegen en communicatielijnen aangelegd. Op steeds meer plekken is openbare internetdekking. Het moet mogelijk zijn om op elke willekeurige locatie te werken. Maatschappelijk verantwoord ondernemen MVO is een hot item. Door maatschappelijk verantwoord te ondernemen creeer je veel goodwill. De regering motiveert en steunt ondermeningen die maatschappelijk verantwoord ondernemen ook erg. Leefomgeving/Ruimtelijke ordening De leefomgeving van iedereen wordt steeds kleiner. Door de bevolkingsgroei is er steeds weinig ruimte. De ruimtelijke ordening moet dus veranderd worden. Er moeten innovatieve manieren voor het bouwen van nieuwe gebouwen bedacht worden. Milieu/Klimaat Het milieu blijft de komende jaren steeds slechter worden. Door de verwarming van de aarde (broeikaseffect) brokkelt op veel plaatsen de natuur af. Alle overheden samen richten zich op het verbeteren van het milieu. Gedrag MKB / Industrie De ontwikkeling die we zien is dat alle bedrijven die onder het MKB vallen zich bezighouden met MVO. Ook de industrie houdt zich hier mee bezig. Het creeren van goodwill staat steeds vaker boven het realiseren van winst. Overheidsbeleid Het beleid van de overheid is gericht op tegen gaan van werkloosheid, het motiveren om te studeren en het verbeteren van het leefklimaat. De bedoeling is dat elke jongere op school zit, en vervolgens de arbeidsmarkt op gaat. Ook moet verzorgingsstaat intact blijven. 19 Scenariotraject voorbereiden

20 Wildcard Wildcards Zonnestorm Rusland de kraan dichtdraait Natuurrampen die niet te voorzien zijn(voorbeeld gebeurtenissen in Japan) Donald Trump president en invloed op EU Radicaliseren Extreme vorm van individualisering. Men communiceert alleen via een apparaat. Niet meer face to face. 20 Wildcards