Tussen Wel en Wee 02-Binnenwerk_AWF.indd 1 02-Binnenwerk_AWF.indd :50: :50:47

Transcriptie

1 Tussen Wel en Wee 02-Binnenwerk_AWF.indd :50:47

2 02-Binnenwerk_AWF.indd :50:47

3 Tussen Wel en Wee Vijftig jaar Algemeen Welzijnsfonds ( ) Jorieke Rutgers Barkhuis Groningen Binnenwerk_AWF.indd :50:47

4 Omslag- en boekontwerp: Nynke Tiekstra, Noordwolde, Friesland ISBN Bestelinformatie: Barkhuis Zuurstukken KP Eelde the Netherlands Tel Fax Hoewel er naar gestreefd is de rechten van de illustraties volgens wettelijke bepalingen te regelen is het in een aantal gevallen niet gelukt de rechthebbenden van de opgenomen afbeeldingen te achterhalen. De uitgever verzoekt daarom eventuele rechthebbenden dit alsnog kenbaar te 2007 Drs. Jorieke Rutgers en het Algemeen Welzijnsfonds 02-Binnenwerk_AWF.indd :50:47

5 Inhoud Inleiding van het bestuur 9 Verantwoording van de auteur 11 De oprichting van het Algemeen Welzijnsfonds 15 Vijf heren maken late uren 15 Wat aan de oprichting vooraf ging 16 Samenvatting 26 De geschiedenis van de gehandicaptenzorg vanaf de klassieke oudheid tot en met de Tweede Wereldoorlog 27 Klassieke oudheid en middeleeuwen 27 De Verlichting 28 Industrialisatie en medische ontwikkelingen 29 De rol van de overheid 31 Samenvatting 32 Verzuiling en gezin 33 Een verdeelde natie 33 Het gezin 34 Diff erentiatie in de zorg 34 Ouders en ouderverenigingen 35 Samenvatting 36 Het AWF: pioniersjaren en tehuizen 37 Propaganda 37 Het eerste tehuis: Blankeweer 42 Huize Langeheerd en Huize Welgelegen 48 De Groninger Werkkamer 57 De Veenhove 60 Het leven in de tehuizen 63 Samenvatting Binnenwerk_AWF.indd :50:47

6 Tussen Wel en Wee Inhoud Professionalisering 73 Schröder wordt directeur 73 Jan Elzinga 74 Plannen voor een landelijke organisatie 74 Meneer Hammingh en zijn sigarendoosje 76 Nieuwe wetten en deskundigheid 78 De Ouderverenigingen: initiatieven en gebundelde krachten 79 Problemen met het personeel en de ouders 80 Problemen door overheidsregels 81 Problemen rondom de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten 82 Nan Snijders-Oomen 83 Gerrit Schut 84 Continuïteit en het tienjarige bestaan 84 Samenvatting 85 Veranderingen en overdracht 87 Kritiek en democratisering 87 Contacten met de Noordelijke Stichting Voorzieningen Geestelijk Gehandicapten 88 Een korte geschiedenis van de Vereniging Zwakzinnigenzorg Groningen 89 Herman Gosker 91 Het afscheid van Schröder 91 De overdracht van Blankeweer en Welgelegen 93 Kees Dijkhuizen 94 De heropening van Blankeweer 95 De Veenhove 96 Langeheerd 96 Samenvatting 98 Nieuwe tijden, nieuwe mogelijkheden 99 Wisselingen in het bestuur 99 Joke Bakker-Klein 99 Lex Kalverboer 99 Bestuurlijke integratie 100 Van hazen en ratten 100 Geen tehuizen meer: en nu? 102 Het AWF als fonds 103 Dove kinderen 104 Samenvatting Binnenwerk_AWF.indd :50:47

7 Inhoud Tussen Wel en Wee Het AWF en autisme 107 Wat is autisme? 107 Behoefte aan opvang 107 De Noordelijke Stichting Autisme 109 Een portret: Anna Wijnanda Maria Snijders-Oomen 109 Het AWF en een pand aan de Vlasstraat 112 Fusie 113 Samenvatting 114 Verschillende projecten 115 Het AWF en Spina Bifi da 115 De Schröderbeker en de Schröderwisseltrofee 115 De Klaarkamp 116 Een gewoner leven: normalisatie en emancipatie 118 Bezuinigingen 119 Het AWF in beraad 120 Taaislijmziekte 121 Enkele voorbeelden en subsidietrends 121 Crème der Aa 123 Het AWF bestaat 25 jaar 123 De scriptieprijsvraag 125 Het AWF hanteert strengere subsidiecriteria 125 Samenvatting 126 Recente veranderingen 127 Ontwikkelingen in de maatschappij: Ontwikkelingen in het onderwijs 129 Huidige problemen met integratie 130 AWF projecten: Greetje Bootsma-Moorlag 135 Co Begeer 135 Diny Eggen 135 Ben Hamstra 136 Harry Feij 137 Samenvatting Binnenwerk_AWF.indd :50:47

8 Tussen Wel en Wee Inhoud Nawoord 139 Noten 141 Literatuur 147 Archieven 149 Geïnterviewde personen 151 Lijst van bestuursleden van het AWF 153 Overzicht van belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis van het AWF 157 Personenregister 161 Zakenregister Binnenwerk_AWF.indd :50:47

9 Inleiding van het bestuur Heeft het zin aandacht te besteden aan de Stichting Algemeen Welzijnsfonds (AWF) en aan haar historie? Deze vraag heeft het bestuur zich gesteld aan de vooravond van het vijftigjarig bestaan van dit fonds. Het antwoord is: Ja, maar alleen als deze historische ontwikkeling geplaatst wordt in de algemene ontwikkeling van de gezondheidszorg in Nederland. Dus heeft het bestuur ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het AWF besloten de geschiedenis van dit fonds en daarmee de ontwikkelingen binnen de gezondheidszorg ten aanzien van gehandicapten te laten beschrijven. Zo is de vraag te beantwoorden waarom de stichting in 1957 werd opgericht. De zorg van een ouder voor zijn of haar gehandicapte kind is al die jaren niet veranderd. De wettelijke regelingen en subsidiemogelijkheden daarentegen zijn in vijftig jaar enorm veranderd. Ongeveer vijftien jaar na de oprichting van de stichting werd de regelgeving zodanig veranderd en veeleisend dat het bestuur besloot haar vier huizen over te dragen aan een professionele instantie, de Noordelijke Stichting Voorzieningen Verstandelijk Gehandicapten (nu NOVO). Ook in de periode daarna heeft het AWF steeds initiatieven genomen of ondersteund die vervolgens dankzij overheidssteun een vaste plaats in de maatschappij konden innemen. Voor gehandicapten, hun ouders en/of voogden zijn er nu allerlei mogelijkheden om ondersteuning te krijgen, zowel ten aanzien van huisvesting, als van financiële en personele hulp. Uit de vele vragen tot financiële ondersteuning blijkt echter dat hiermee nog niet in alles wordt voorzien en de overheid altijd achterloopt. Honderden aanvragen, die in de loop der jaren bij het AWF zijn ingediend, werden sinds die tijd beoordeeld en gesubsidieerd. Het aantal aanvragen neemt niet af, de vraag verandert wel. Dit is mede afhankelijk van de ontwikkelingen in de maatschappij, wetenschap en het overheidsbeleid. De opvattingen van psychologen, orthopedagogen en medici zijn nu veelal bepalend voor de waan van de dag; denk hierbij bijvoorbeeld aan het beleid tot zelfstandig wonen. Nog steeds wordt er echter weinig gedifferentieerd en rekening gehouden met de wensen van de gehandicapte mens zelf. Dankzij meer mogelijkheden tot werken, zinvolle dagbesteding en variatie in aanbod van vrije tijdsbestedingen wordt getracht tegemoet te komen aan het welbevinden van de gehandicapte mens. De wens van de ouders van vijftig jaar geleden geldt nog steeds: een zorgzame, veilige en prettige omgeving waaraan zij de zorg met een gerust hart kunnen overdragen. Ook in de toekomst hoopt het AWF aan deze wens te kunnen bijdragen door het ondersteunen van nieuwe initiatieven of door financiële bijdragen het leven van gehandicapten te verrijken. J.A.T. Bakker-Klein K.R. Dijkhuizen 9 02-Binnenwerk_AWF.indd :50:47

10 02-Binnenwerk_AWF.indd :50:47

11 Verantwoording van de auteur Het Algemeen Welzijnsfonds (AWF) is een stichting die financiële steun verleent aan geestelijk en lichamelijk gehandicapten. De stichting werd opgericht in november Anno 2007 bestaat de stichting vijftig jaar. Speciaal voor deze gelegenheid nam het bestuur van de stichting het initiatief tot het laten schrijven van de geschiedenis van het AWF. De opdracht luidde een geschiedenis te schrijven van het AWF in relatie tot ontwikkelingen binnen de gezondheidszorg in Nederland. Het verzoek tot deze opdracht had niet veel langer op zich moeten laten wachten. De bestuursleden van het AWF hebben veelal een hoge leeftijd bereikt. De meeste pioniers van de stichting zijn al overleden. Daarmee zijn belangrijke mondelinge bronnen verloren gegaan. Gelukkig was ik voor mijn informatie niet alleen afhankelijk van deze personen. Het AWF heeft een uitgebreid en goed geordend archief, geplaatst bij de Groninger Archieven. Veel informatie en details zijn hier terug te vinden, juist daar waar het geheugen het laat afweten. Dankzij de combinatie van archiefmateriaal en persoonlijke vertellingen kan ik hier een veelzijdig verhaal neerzetten en de geschiedenis van het AWF van meerdere kanten belichten. Het is een verhaal waarin persoonlijk gekleurde herinneringen en boeiende anekdotes een rol spelen naast feiten, regels, wetten, notulen, vergaderstukken, brieven, mededelingen en krantenknipsels. De geschiedenis van het AWF in relatie tot de Nederlandse gehandicaptenzorg geeft ons, naast een betrokken en warm verhaal, ook inzicht in de wijze waarop een samenleving functioneert en hoe normen en waarden tot uitdrukking komen. Mensen met een verstandelijke of lichamelijke handicap zijn altijd een minderheid geweest in de samenleving. Zij voldoen niet aan het ideaalbeeld van de normale mens. Door die vreemdheid vormt de gehandicapte medemens voor veel mensen een bedreiging van het zelfbeeld, maar ook van de maatschappelijke orde. Afwijkende mensen zijn door de eeuwen heen op verschillende manieren benaderd. Dit is het gevolg van zowel culturele, politieke als economische tendensen. Soms werden ze verbannen of als een bezienswaardigheid beschouwd waar om gelachen mocht worden. Soms werd hun anders zijn ontkend of werd geprobeerd hen tot normale mensen te maken. Deze uitgave heeft een chronologische en exemplarische insteek. Aan de hand van specifieke voorbeelden wil ik de geschiedenis van de Nederlandse gehandicaptenzorg illustreren. Gebeurtenissen in de maatschappij hebben invloed gehad op het verloop van de geschiedenis van het AWF. Particuliere initiatieven komen immers niet zomaar uit de lucht vallen en zijn niet los te zien van de ruimte waarin zij opereren. Welzijnswerk maakt deel uit van de maatschappij, maar geeft tegelijk ook vorm aan die maatschappij. De oud-bestuursleden van het AWF hebben vijftig jaar geleden een eigen weg moeten banen en pionierswerk moeten verrichten. De hui Binnenwerk_AWF.indd :50:48

12 Tussen Wel en Wee Verantwoording van de auteur dige bestuursleden kunnen terugkijken op een succesvol verleden. Maar ook op een verleden waarin sprake is geweest van confl icten en waarop ontwikkelingen in de gezondheidszorg en overheidshandelen een stempel hebben gedrukt. De door mij geraadpleegde bronnen leiden voor dit boek tot een aantal praktische consequenties. Sommige personen en gebeurtenissen springen duidelijk naar voren, terwijl andere meer op de achtergrond blijven. Dit komt omdat het bronnenmateriaal geen uitputtende beschrijving toelaat. Archiefstukken, maar ook persoonlijke verhalen, geven zelden een evenwichtig beeld van de geschiedenis. Bepaalde bestuursleden van het AWF treden onmiskenbaar op de voorgrond en hebben een sterke invloed op welke zaken op de agenda staan, welke gebeurtenissen van belang zijn of juist vergeten kunnen worden. Ik heb geprobeerd zorgvuldig om te gaan met wat vroegere en huidige bestuursleden of andere betrokkenen mij hebben verteld of geschreven. Bij de uitwerking van hun informatie heb ik getracht zo dicht mogelijk bij hun bewoordingen te blijven. Hier en daar heb ik, omwille van de leesbaarheid, kleine aanpassingen gedaan of er een vloeiender verhaal van gemaakt. Ik hoop van harte dat de betrokken personen zich kunnen vinden in de hun toegeschreven uitingen. Wat betreft de benaming van mensen met een handicap, heb ik er voor gekozen om zoveel mogelijk de term mensen met een handicap te gebruiken. Soms gebruik ik echter woorden die beter in de historische context passen. De benamingen wisselen in de loop van de tijd. Dergelijke veranderingen kunnen ons veel vertellen over het beeld dat Nederlanders hebben van mensen met een handicap. De keuze om de geschiedenis van de Nederlandse gehandicaptenzorg te beschrijven vanuit de lotgevallen van het AWF, maakt deze historie uniek. Het is een verhaal, waarin het AWF een hoofdrol speelt tegen het decor van een meer algemene geschiedenis. Een gevolg is dat deze geschiedenis veel subjectieve invalshoeken en beschrijvingen zal bevatten. Om een tegenwicht te kunnen bieden aan deze subjectiviteit maak ik gebruik van secundaire literatuur: beschrijvingen van de gehandicaptenzorg in Nederland. Omwille van de leesbaarheid heb ik ervoor gekozen (spel)fouten en afbreektekens in teksten uit onder andere het archief te herstellen of te verwijderen als ik hieruit citeer. Om de tekst niet bol te doen staan van voetnoten heb ik zoveel mogelijk in eigen woorden geschreven en naar informatie die in meerdere bronnen terug te vinden is, niet specifiek verwezen. De vindplaats in het archief noem ik alleen op momenten dat ik hier letterlijk uit citeer of als het gaat om zeer specifieke gebeurtenissen. Ten slotte wil ik hier een aantal mensen bedanken. Tijdens het schrijven van deze jubileumuitgave heb ik veel steun ondervonden van het huidige AWF-bestuur. Ik wil graag mijn waardering uitspreken voor de medewerking, hulp en inzet. Een speciale rol heeft oudbestuurslid en huidig adviseur Lex Kalverboer gespeeld: hij is mijn directe contact persoon geweest en zodoende degene, die het meest met mij te maken heeft gehad. Ik heb onze Binnenwerk_AWF.indd :50:48

13 Verantwoording van de auteur Tussen Wel en Wee samenwerking als erg plezierig ervaren. Ook de bestuursleden Joke Bakker-Klein en Kees Dijkhuizen hebben mij goed geholpen door het verschaffen van informatie en het becommentariëren van mijn werk. Ik ben dank verschuldigd aan alle mensen die bereid waren om met mij in gesprek te gaan over hun ervaringen op het gebied van de gehandicaptenzorg. Ik heb de interviews met de heer van Koldam, de heer Schut, de heer en mevrouw Beintema, de heer Snijders en de heer Schröder erg inspirerend gevonden. De heer Elzinga wil ik danken voor het op schrift zetten van enkele van zijn ervaringen. Sietske Ytsma wil ik bedanken voor het uitpluizen van mijn tekst op grammaticale onjuistheden. Tot slot wil ik Jacques Dane, destijds verbonden aan het Archief en Documentatiecentrum Nederlandse Psychologie (ADNP), hartelijk bedanken voor zijn opbeurende enthousiasme en het grondig en deskundig doorlezen en becommentariëren van mijn werk. Jorieke Rutgers, September Binnenwerk_AWF.indd :50:48

14 02-Binnenwerk_AWF.indd :50:48

15 De oprichting van het Algemeen Welzijnsfonds Vijf heren maken late uren Het is november Elke woensdagavond komen in Groningen vijf heren bij elkaar. Vol enthousiasme wordt er vergaderd, dikwijls tot in de late uurtjes. De notulen worden met de hand vastgelegd in een speciaal daarvoor aangeschaft notulenboek, gekocht bij Lorjé s kantoorboekhandel aan de Herestraat. Lopen wij op woensdag 13 november denkbeeldig het huis van één van deze heren binnen en leggen wij stiekem een luisterend oor tegen de deur van de vergaderruimte, dan kunnen we een aantal zaken opvangen. We horen termen als taakverdeling, kosten, secretariaat, aanmeldingskaarten, donateurs, propaganda en Armenwet. We horen een stem informeren naar een lijst van instellingen van weldadigheid. We horen iemand vertellen dat er een aanbieding is binnengekomen om de opbrengst van een modeshow aan hen te doneren. Wat is hier gaande? Om meer inzicht in de situatie te krijgen slaan we voorzichtig het notulenboek open. We zien op de eerste pagina de namen van de vijf heren vermeld en de functies die zij bekleden. Wethouder Klaas van Dijk is voorzitter, vertegenwoordiger Jan Gerrit Willem Schröder is tweede voorzitter, administrateur Koop Hendrik Drok heeft de functie van secretaris toebedeeld gekregen, apotheker Hendrik Cazemier is tweede secretaris en verfhandelaar Kornelis Oostma Jacob Bossina mag de functie van penningmeester vervullen. Vóór deze namen staan de bijbehorende telefoonnummers genoteerd, in die tijd nog bestaand uit een cijfer minder dan de huidige nummers. Op woensdag 13 november 1957 vergadert dit nog zo jonge Dagelijks Bestuur voor het eerst. Vier dagen daarvoor zijn de bestuursleden geïnstalleerd tijdens een officiële persconferentie in restaurant De Faun in Groningen. Tijdens deze bijeenkomst, waar alle personen zich met hun benoeming akkoord hebben verklaard en waar aan de statutaire verplichtingen is voldaan, verklaart de heer Schröder de Stichting Algemeen Welzijnsfonds voor geestelijk en lichamelijk misdeelden als zodanig geformeerd en geconstitueerd. 1 Op 18 november 1957 wordt de stichting bij akte opgericht en vanaf die datum is het Algemeen Welzijnsfonds een feit Binnenwerk_AWF.indd :50:48

16 Personenregister A Abels, J. 60 Auping 108 B Bakker-Klein, J.A.T. 9, 13, 92, 99, 100, 107, , , 151, 154 Beckeringh, T. 45 Beekhuis, J.H. 26, 123, 153 Begeer, J.H , 155 Beintema 13, , 151 Berg, H. van den 108, 109, 144, 147 Binet, A. 18, 19 Bladergroen, W.J. 121 Blankenheim, F. van 45 Boer, A. de 60 Bootsma-Moorlag, G.G , 155 Bos, H. 93 Bosma, G. 26, 73, 82, 153 Bossina, K.O.J. 15, 26, 37, 73, 82, 95, 123, 153 Bowlby, J. 119 Buck, P. 35, 147 C Calvijn, J. 33 Cazemier, H.C. 15, 26, 123, 153 D Dijk, K. van 15, 23, 26, 73-75, 141, 153 Dijkhuizen, K.R. 9, 13, 92, 94, , 116, 118, 121, 123, , 141, 151, 154 Drok, K.H. 15, 23, 26, 82, 84, 153 E Eerelman, J. 23, 26, 82, 141, 153 Eerelman, O. 141 Egas, C. 60 Eggen, J.G. 135, 155 Elburg, G. van 154 Elzinga, J.H.G.C. 13, 74, 81, 82, 92, 123, 153 F Faber-Addinga, H.C. 26, 123, 153 Feij, H.G.J. 137, 155 Fennis, J. 65, 142, 147 Foudraine, J. 87, 148 G Geert, P. van 131, 148 Glazenburg, J.G. 100, 123, 154 Goffman, E. 87 Gosker, H. 90, 91, 99, 104, 105, 115, 123, 125, 136, 154, 158 Gruiters, P. 75, 154 H Hammingh, E.H. 76, 77, 85, 94, 96, 123 Hamstra, B. 136, 137, 155 Hart de Ruyter, T , 48, 123, 153 Hellemans, N. 82, 94, 123, 154 Herderschêe, D. 18, 19 Hijgenaar, J.B. 153 Hoeven, J. van der 35, 148 I Itard, J. 29 J Jansenius de Vries, F.H. 53 K Kalverboer, A.F. 12, 99, , 136, 139, 151, Binnenwerk_AWF.indd :52:07

17 Tussen Wel en Wee Kanner, L. 107 Koelbloed, C. 75, 154 Koetsveld, C.E. van 29 Koldam, W.E. van 13, 89, 103, , 151 Kuiper 48 L Lamme, H. 123, 154 Lamme-Henneman, P.H. 155 Luther, M. 33 Lier, L.K. van 75, 84, 154 M Mak, P.H.M. 131, 132, 146, 148 Meihuizen-de Regt 115 Minderhoud, H. 26, 75, 82, 153 Molen, J.K. van der 26, 153 Muller, K. 88 Muntendam, van 103, 115 N Naamen, C.C. van 45 Napoleon 33 O Oosting-de Boer, H. 154 P Postema, K. 108 R Raalte, M.H. van 123, 154 Rethans, S. 130, 146, 148 Rijswijk, K. van 109 Rustebiel, L. 26, 123, 153 Personenregister S Scholte, R. 125 Schröder, C.J. 21, 38, 41, 43, 55, 60, 73-76, 92, 141, 151 Schröder, J.G.W , 21-27, 37-42, 45-53, 60, 62, 71-85, 91-98, 102, 103, 115, 116, 120, 123, 151, 153 Schröder, L , 60, 116 Schröder-Ritman, H.C.J. 17 Schut, G.L. 13, 75, 76, 84, 91-96, 102, 104, 115, 121, 123, 134, 151, 154 Séquin 29 Simon, T. 18 Sinnige, H. 103, 118, 122 Snijders, J. 110, 111 Snijders, T , 151 Snijders-Oomen, A.W.M. 83, 91, , , 123, 143, 144, 148,-151, 154 Swinderen, O.Q. van 45 T Thorbecke, J.R. 22 V Veen, van der 62, 96 Veen-Hovinga, I.E. van der 62 Voshol, M. 125 W Waaling, I. 133 Waalkens, E.H. 82, 153 Westendorp Boerma-Kalma, W.R. 123, 154 Willem I 33 Wolzak 48 Z Zwart-Heslinga, W.A.J Binnenwerk_AWF.indd :52:07

18 Zakenregister A Academisch Ziekenhuis Groningen 113 Achterlijk 16, 18 Adviseur 12, 92, 98, 103, 139, 151, 153, 154 Afdeling Amsterdam 75, 157 Afdelingsbestuur 23, 74 Afhankelijkheid 30 Algemeen belang 31, 32 Algemeen Bestuur 74, 99, 100, 125 Algemeen Welzijnsfonds (AWF) 9, 11, 26, 94, 118, 125, 139, 141, 149, 157 Algemene Bijstandswet 78, 79 Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten ( AWBZ) 78, 82, 128, 134 American Association on Mental Retardation 78 Antibiotica 30 Antipsychiatrie 87 Arbeidsmoraal 30 Ardath, de 41, 73 Armenwet 15, 22, 78 Armenzorg 22 Audiologisch instituut (Groningen) 83, 112 Autisme 83, 99, 100, , 122, 123, 133, 144, 149, 158 Autistisch 108, 109, Autonomie 22 Avondonderwijs 18 Avondverzorging 90 B Barmhartigheid 27, 29, 32 Bedelarij 28 Beschutte werkplaatsen 42 Bewoner 103, 119 Bijenkorf, de 79 Blankeweer 42, 44-48, 55, 57, 60, 71, 81, 82, 84, 93-95, 98, , 123, 142, 157, 158 Buitengewoon Lager Onderwijs (BLO) 16, 18, 21, 31 Blinden 30 BLO- onderwijs 18, 21 BLO-school 16, 18 Boomchirurg 100 Brandveiligheid 93, 96 Brink, De 130, 131 Brug, de 103, 104, 106, 115, 122 Bureau Jeugdzorg 128 Burger 127 C Centraal Overlegorgaan inzake Zwakzinnigenzorg (COZ) 81 Centrale Vereeniging ter behartiging van de belangen der Zwakzinnigen in Nederland 89 Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) 128 CF Gezinnen (Capelle aan de IJssel) 122 Christendom 27, 32 Classificatiemodel 29 Cliënten 127, 128, 138, 168 Collectieve Arbeidsovereenkomst 80 Conditioneren 79 Confessionele 22, 31, 37 Conservatief 31, 80 Consultatiebureaus 89 Crème der Aa 123 Criminaliteit 18 Cystic Fibrosis 121, Binnenwerk_AWF.indd :52:07

19 Tussen Wel en Wee D Dagbesteding 9, 31, 60, 87, 119, 128, 130 Dagelijks Bestuur 15, 26, 37, 80, 91, 104, 106, 113, 115, 120, 136 Dagverblijf 57, 71, 108 Debielenschool 18 Dementie 29 Democratisering 87, 88 Dennendal 87, 88 Dennendalaffaire 87, 88 Dennenoord 79 Deskundigen 31, 34, 41, 48, 58, 79, 84, 100, 108, 109, 113, 114 Didactiek 99 Differentiatie (van zorg) 34 Doofstommeninstituut (Sint Michielgestel) 110 Doven 30, 91, 104, 110 Doveninstituut (Groningen) 83, 112 Dovenonderzoek 91 Downsyndroom 137 Downteam 137 Drumband Prinses Juliana 122 Duivelskinderen 27 Dwarslaesie 30 Dwazen 28 E Economische crisis 31, 32 Éénpersoonskamer 95 Eerste Wereldoorlog 18, 31 Elizabeth Nijhoff huis 91 Epilepsie 29 Erfstellingen 28, 102 Eugenetica 30, 32, 142 F Faun, De 15, 26, 73 Federatie van Ouderverenigingen 79 Flexibele ondersteuning 127 Fonds 9, 94, 103, 126, 138, 157 Zakenregister G Garantiefonds 103, 115, 158 Gasthuizen 28, 29, 32 Gebochelden 30 Gedragswetenschappen 78 Gedwongen opname 22, 128 Gekkengestichten 34 Gelijkheidsideaal 78 Geneesheerdirecteur 78 Geneeskundig inspecteur 82 Gestichtartsen 29 Gezin 33-36, 41, 129 Gezinsmodel 119, 126 Gezinsvervangend(e) 48, 63, 79, 81, 82, 85, 93, 119, 145 Godsdienstonderwijs 67 Groninger Archieven 11, 16, 24, 38, 40, 43, 46, 53, 56, 57, 59, 61, 101, 117, 149 Groninger Werkkamer 57, 58, 71, 157 Groot Uur U, Het 108 H s Heeren Loo 29 Herberg de Blankehoeve 45 Helpende Handen 87 Helpt Elkander 23, 26, 36-38, 74, 104, 108 Hotel Krasnapolsky 75 Hotel Staal 118 Huisnijverheid 42 Hulpbehoevenden 27, Binnenwerk_AWF.indd :52:07

20 Zakenregister Tussen Wel en Wee I Identiteit 33, 102 Idiotie 29 Industrialisering 29 Industriële revolutie 29 Inspectie 78 Instituut 21, 83, 112, 130, 163 Intelligentietest 18, 83, 111, 167 Internaat 81, 91 Intramurale zorg 78 Invaliditeitswet 31 J Jeanne Godfriedhuis 91 J.P. Heyestichting 21 Jeugd 33, 135 Jeugdpsychiatrie 22, 48 Jeugdvereniging(en) 33 Jostiband Orkest 131 Justitie 21 K Kapitalisme 28, 32 Kastanjehoeve, De 123 Katholieke kerk Kerken 22 Keuringscommissie 18 Kinderneurologie 109 Kinderpsychiatrie 109, 113 Klaarkamp, De , 126 Klassieke oudheid 27, 32 Klassieke psychiatrie 78 Klinische psychologie 99, 109, 113 Klooster t (Groningen) 89 Kloosters 27, 32 Knoop in je zakdoek 119 Koningskind, Dit 87, 104 Korte Verblijf Tehuis 79 Krankzinnigengestichten 28, 32 Krankzinnigenwet 22, 29, 128 L Landloperij 28 Langeheerd 48, 49, 71, 93, 96-98, 121, 157, 158 Leerplicht 18 Leo Kannerhuis 108 Liberalen 31 Lichamelijke opvoeding 29 LG leerlingen 122 LOM-scholen 113 M Maakbare samenleving 88, 98 Maatschappelijke hulp 18 Maatschappelijk werkers 34 Mania 29 Martini Ziekenhuis 137 Mechanisatie 29 Medisch model 79 Melancholia 29 MG leerling 122 Middeleeuwen 27, 28, 166 Minimal Brain Dysfunction (MBD) 100, 125, 158, 166 Ministerie van CRM 91, 94, 166 Ministerie van Sociale zaken en Volksgezondheid 82 Ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid 82, 166 Misdeelden 15, 23, 69, 88, 125, 141, 149, 157, 166 Moraal 28, 30, 32, 166 Mr. H.P. van Heukelenkomstichting Binnenwerk_AWF.indd :52:07

21 Tussen Wel en Wee Muziekles 132, 166 Mytyl-Tyltylschool (Amsterdam) 122, 145, 166 N Narren 28 Natuurlijke selectie 30 Nazorg 18 Nazorgambtenaren 18 Nederlandse Christelijke Bond van Doven 104 Nederlandse Vereniging Autisme (NVA) 113, 114 Nieuwsblad van het Noorden 47, 57, 108, 144, 147 Noordelijke Stichting Autisme (NSA) 99, , 114, 122, 123, 158 Noordelijke Stichting Voorzieningen Geestelijk Gehandicapten 45, 88, 89, 91, 94, 96, 98, 100, 107 Normalisatie 65, 118 Normalisatieprincipe 118, 126 Notabelen 23, 26, 31, 74 NOVO 9, 128 O Obligatielening 43, 76 Onderling sterk 119 Onderwijs 18, 21, 29, 31, 32, 65, 67, 71, 91, 99, 129, 135, 136, 145, 163 Ongevallenwet 31, 78 Ontvangstkamer 21 Ontwikkelingsmodel 79 Ontwikkelingspsychologie 109 Onvolwaardigen 31 Ooievaars, De 103, 106 Oostelijke Stichting Autisme (OSA) 108 Opberggestichten 34 Open ruggetje 30, 115, 135 Opvoeding 28, 29, 111, 113, Zakenregister Opvoedingsoptimisme 30 Orthopedagogiek 109 Ouders 9, 21-23, 26-32, 35-37, 41, 42, 45, 47, 58, 63, 71, 78-80, 85, 87, 92, 95, , , 121, , 132, 137 Ouders en Vrienden van geestelijk en lichamelijk misdeelden 23 Oudervereniging(en) 23, 26, 35-37, 79, 85, 87, 104, 108, 109, , 164 Overheid 9, 22, 30-32, 37, 60, 78, 81, 82, 88, 89, 91, 92, 94, 96, 98, 102, 112, 113, 118, 119, 126, , 134 P Particuliere initiatieven 11, 37 Paternalistisch 18 Patiënt 22, 79, 128 Paupers 30 Pedagogen 34, 78, 79 Pedagogiek 99 Persoonsgebonden budget (PGB) 128 Philadelphia 36, 79, 104 Pionier 16 Pioniersfase 74, 92 Plaatsingstekort 35, 36, 79 Privacy 63, 95 Propaganda 15, 37, 56, 74 Prostitutie 18 Protestants 33, 36 Protestantse kerk 31, 32 Psychiaters 32 Psychologen 9, 34, 78, 79, 113, 131 Pupil 79, 103 R Raad van Advies 26 Raad van Bestuur 26, 48, 73, 75, 99, 103, 115, 120, Binnenwerk_AWF.indd :52:07

22 Zakenregister Regeling Begeleid Zelfstandig Wonen 119 Regering-Den Uyl 88 Regulier onderwijs 129 Relatiemodel 119, 126 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 33 RIAGG 113, 114 Richtlijnen 42, 78, 81, 85, 88, 98 Rijksuniversiteit Groningen (RUG) 111 Romeinse Rijk 27 Rooms-katholiek 33 S Schenkingen 28 Schoolarts 16, 18, 19 Schröderbeker 115 Schröder-wisseltrofee 115 Schutterijen 33 Scriptieprijsvraag 125, 158 Seinhuis, t 121, 159 Semimurale zorg 34 Sigarendoosje 76, 77 Snijders-Oomen niet-verbale intelligentietest 83, 111 Snoezelruimte 131, 138 Sociaaldarwinisme 30 Sociaaldarwinisten 30, 32 Sociaalhygiënisten 30, 32 Sociaal Psychiatrische Dienst 21, 48 Sociale verzekeraar 32 Sociale werkplaats 18, 81 Socialisten 31 Sociowoning 119 Speciaal onderwijs 32, 129, 135 Spelotheek 121, 159 Spina Bifida werkgroep 115, 126, 135, 158 Statutaire verplichtingen 15 Stichting Autisme Rotterdam 108 Stichting Boot van Gehandicapte Sportvissers 130 Stichting Down Syndroom 137 Stichting Paardrijden voor gehandicapten 103, 106 Stichtingraad 75 Stichting Sport en Recreatie 104, 115 Subsidiecriteria 120, 125, 158 T Taaislijmziekte 121, 126 Tehuis 23, 37, 42, 47-49, 60-63, 71, 79, 81, 90, 91, 94, 96, 103, 104, 119, 121, 145, 157, 165 Testpsychologie 83, 111 Thuishulp 127 Totale institutie 87 Tuchthuizen 28, 32 Tuinarbeid 42 Tweede Kamer 22 Twentse Zorgcentra (TZC) 130 U UMCG 113 V Veenhove 60-62, 66, 71, 93, 96, 98, 157 Verdunningsgedachte 88 Vereniging Groninger Koren 45 Verenigingsleven 33 Vereniging Zwakzinnigenzorg 89, 98, 126, 144, 145, 148, 151 Verlichting 28, 30, 32 Verpleegkundige Akademie Vronestein 125 Verpleegprijzen 79 Verstandelijke handicap 18, 104, 118, 119, , 130, 132, 138, 141, Verzorgingsstaat 31-33, Tussen Wel en Wee 02-Binnenwerk_AWF.indd :52:07

23 Tussen Wel en Wee Verzorgmethodiek 58, 120 Verzuiling 33-37, 71, 79, 80 Volkskrant, de 130, 145, 146, 148, 149 Voor het zorgenkind 36 Vrije Volk, het 38 Vroedvrouw 21 W Waterschappen 33 Wederopbouw 37 Weduwen 27 Welgelegen 48, 53-56, 71, 93, 94, 98, 100, 157, 158 Werkgemeenschap Stadspark 90 Werkgroep Gezinsvervangende tehuizen 81 Werkhuizen 28, 32 Werkplaats 49, 89, 167 Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ) 128 Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector (WKCZ) 128 Wet Kwaliteit Zorginstellingen (WKZ) 128 Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen (WMCZ) 128 Wet op de Arbeidsongeschiktheids - verzekering 78 Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO 128 Wet persoonregistraties (WPR 128 Wilde van Aveyron 28, 32 Willem Arntzhoeve 88 Willem Arntzstichting 88 Wolters Noordhoff 84 Woningaanpassingen 42 Zakenregister Z Zachtzinnigen 88 Zelfhulp 120 Zelfontplooiing 34, 78, 134 Zelfverwerkelijking 30 Zieke versus zwakke geest 28 ZMLK school de Meidoorn 136 Zonde(n) 27 Z-opleiding 34, 35, 78 Zorgboerderij 168 Zorgenkinderen 88 Zorg op maat 126 Zorgplanmethodiek 127, 138 Zorgzame samenleving 119, 120, 126 Zotten 28, 143, 148 Zuidemahoeve 90, 118 Zuil(en) 33 Zwakzinnige 28, 29, 36, 65, 79, 89 Zwakzinnigenzorg 34, 36, 78, 79, 81, 82, 89-91, 98, 102, 103, 108, 116, 118, 122, 126, 141, 142, 144, 145, , 151, Binnenwerk_AWF.indd :52:08