Ondernemen in de Zorg

Transcriptie

1 Ondernemen in de Zorg

2 1 Ondernemen in de Zorg

3 Ondernemen in de zorg

4 Voorwoord Ondernemen in de Zorg Zelfstandig ondernemers zonder personeel die behoefte hebben aan advies, een breed netwerk en collectieve voorzieningen vinden in FNV Zelfstandigen een partner die gezond ondernemerschap stimuleert. Wij stimuleren gezond ondernemerschap in alle facetten van de bedrijfsvoering. Hierdoor kunnen zelfstandig ondernemers hun bedrijf zelf inrichten, werken tegen marktconforme tarieven en een basis creëren waar ze op terug kunnen vallen in moeilijke tijden. Bovendien zet FNV Zelfstandigen zich in voor collectieve voorzieningen die aansluiten bij de wensen en behoeften van zelfstandig ondernemers. Door goede afspraken te maken met overheidsinstanties en andere externe partijen draagt FNV Zelfstandigen bij aan wet- en regelgeving die de positie van zelfstandig ondernemers versterkt. Naast het faciliteren en stimuleren van een platform waar zelfstandig ondernemers elkaar ontmoeten en hun netwerk uitbouwen, kunnen zij ook terecht op individueel niveau voor juridisch advies en incasso. FNV Zelfstandigen zet zich ook in voor de zelfstandige zorg ondernemer. Vakmensen die met passie voor het verlenen van zorg dagelijks aan het werk zijn en steeds belangrijker worden voor het verlenen van kwalitatieve zorg. Ondernemen in de Zorg is speciaal voor deze groep ondernemers geschreven. Het geeft handvatten om gezond ondernemerschap in de zorg vorm te geven. Ondernemen is leren. Veel succes met ondernemen in de zorg! FNV Zelfstandigen

5 Ondernemen in de Zorg Uitgave Vormgeving Drukwerk FNV Zelfstandigen Ida Rouwenhorst, Amsterdam Weemen, Haps FNV Zelfstandigen. Bezoek de website van FNV Zelfstandigen en blijf goed geïnformeerd: FNV Zelfstandigen is een partner voor zelfstandig ondernemers zonder personeel die behoefte hebben aan advies, een breed netwerk en collectieve voorzieningen. FNV Zelfstandigen wil gezond ondernemerschap stimuleren in alle facetten van de bedrijfsvoering. Hierdoor kunnen zelfstandig ondernemers hun bedrijf zelf inrichten, werken tegen marktconforme tarieven en een basis creëren waar ze op terug kunnen vallen in moeilijke tijden. Bovendien zet FNV Zelfstandigen zich in voor collectieve voorzieningen die aansluiten bij de wensen en behoeften van zelfstandig ondernemers. Door goede afspraken te maken met overheidsinstanties en andere externe partijen draagt FNV Zelfstandigen bij aan wet- en regelgeving die de positie van zelfstandig ondernemers versterkt. Naast het faciliteren en stimuleren van een platform waar zelfstandig ondernemers elkaar ontmoeten en hun netwerk uitbouwen, kunnen zelfstandig ondernemers ook terecht op individueel niveau voor juridisch advies en incasso. FNV Zelfstandigen is een zelfstandige vereniging zonder winstoogmerk met ruim leden en richt zich op de sectoren diensten, groen, handel, ICT, industrie, vervoer en zorg. Meer informatie is te vinden op FNV ZELFSTANDIGEN IN: DIENSTEN GROEN HANDEL ICT INDUSTRIE VERVOER ZORG

6 Inhoud Voorwoord Inleiding 6 1 Trends 7 2 Starten als zorgondernemer 10 Eerste fase: Is starten iets voor mij? Kijk naar uzelf 10 Tweede fase: Ken uw markt 11 Derde fase: Kies de juiste vorm 15 Vierde fase: Formuleer een ondernemingsplan 17 Vijfde fase: Verzamel informatie en advies 17 Zesde fase: Neem beslissingen en regel dit 17 Start: Ga aan de slag 18 3 Wat is ondernemerschap 19 Wanneer ben ik werknemer? 19 Wanneer ben ik ondernemer? 20 De VAR 21 Het VAR-formulier 22 Werken via een bemiddelingsbureau 27 4 Toezicht en regels in de zorg 30 5 Contracten en meer 35 Overeenkomsten sluiten 35 Algemene voorwaarden 38 6 Wie betaalt de rekening? 41 Factureren 44 Zorgen dat facturen betaald worden 45 De stappen 46 Incassoservice 47 Administratie 47 7 Tarief en inkomenszekerheid 50

7 Inleiding De zorgsector is een belangrijke en grote sector in de Nederlandse economie. In de zorgsector als geheel werken ongeveer 1,2 miljoen mensen (2010). Daarnaast zijn 2,5 miljoen mensen als vrijwilliger of mantelzorger actief. De sector als geheel is goed voor 10% van het bruto nationaal product. Als een van de weinige sectoren in de economie groeit de sector gemiddeld met 2,5% per jaar. Tot halverwege deze eeuw zal deze groei blijven aanhouden, mede als gevolg van de vergrijzing. In de sector is grote behoefte aan flexibiliteit. Er is ruimte voor zelfstandig ondernemende vakspecialisten en er liggen veel kansen. Maar de markt is complex. Er zijn nogal wat zaken die het ingewikkeld maken voor een nieuwe zelfstandig ondernemer om de kansen goed in te schatten en met succes op de markt te opereren. Deze publicatie geeft tips voor een goede start en gezond ondernemerschap in de zorg. U krijgt inzicht in de regels waar u mee te maken heeft als ondernemer. En u vindt alle informatie die u nodig heeft om goede afspraken te maken met opdrachtgevers. Onze ervaring is dat ondernemers zoveel informatie over zich heen krijgen dat ze door de bomen het bos niet meer zien. We hebben gekozen voor een compact en handzaam formaat met alle noodzakelijk informatie. Begin bij het belangrijkste en ontwikkel stap voor stap uw kennis, vaardigheden en inzicht als ondernemer. 6 Ondernemen in de zorg

8 1 Trends De zorgsector is een complexe sector omdat er tussen de zorgaanbieder en de zorgvrager allerlei andere partijen een rol spelen. Allereerst is dat de overheid en politiek, maar ook zorgverzekeraars, organisaties van zorgaanbieders, patiëntenorganisaties en lokale overheden spelen een rol. Dan zijn er nog verschillende doorverwijsrelaties en -situaties. De zorg is relevant voor ons allemaal en we hebben er allemaal mee te maken. Zorgvraag neemt toe De zorgvraag neemt de komende jaren toe. Dit komt deels door de vergrijzing, de groep ouderen neemt toe en aan het eind van hun leven hebben mensen meer zorg nodig. Ook neemt de groep mensen die vrijwillig zorg kunnen verlenen aan familieleden en bekenden af. 7

9 De verwachte groei in de zorgsector zet druk op de overheid en roept vragen op. Blijven de uitgaven beheersbaar? Wie moet wat doen? Kan dat ook iemand anders zijn? Waar moet dat gebeuren? Hoe kunnen we de kwaliteit bewaken? De sector heeft voortdurend te maken met nieuw beleid. Vraaggestuurde zorg Als maatschappij vinden we het steeds belangrijker dat zorg aansluit bij de behoefte van mensen. We willen meebeslissen over behandelingen en zorg en willen zelf mee beoordelen of we tevreden zijn over de kwaliteit van de zorg die voorhanden is. We willen zorg die aansluit bij onze eigen agenda. We willen ondersteuning op punten waar we dat zelf nodig vinden. Marktwerking De zorgsector zit midden in een ontwikkeling waarin de overheid op allerlei manieren heeft ingezet op verbetering van effectiviteit en efficiency door het invoeren van marktwerking. De vrijheid van de markt is stevig begrensd door toezicht op de kwaliteit van de zorg en door vastgestelde tarieven en vergoedingen. De zorgvrager heeft veel vertegenwoordigers: overheid, patiëntenorganisaties en verzekeraars, maar zelf shoppen in deze sector is erg ingewikkeld. Ondernemerschap in de zorgsector vraagt veel inzicht in regels en systemen. Professionals worden ondernemer In alle sectoren gaan professionals massaal over naar het zelfstandig ondernemerschap. De vrije beroepsgroepen van oudsher zijn tegenwoordig ingeschreven in de Kamer van Koophandel, maar er zijn veel nieuwe beroepsgroepen die het ook aantrekkelijk vinden om voor zichzelf te beginnen. Flexibiliteit, vrijheid en zelfstandigheid in het uitoefenen van vak of beroep oefent op velen een grotere aantrekkingskracht uit dan de zekerheid van de vaste baan in dienst van een organisatie. Ondernemerschap is populair en het is gemakkelijker dan ooit om een bedrijf te starten. Talent voor ondernemerschap? Al deze trends bij elkaar maken dat velen zich oriënteren op het ondernemerschap in de zorg. Heeft u talent voor ondernemerschap en beschikt u over het enthousiasme om dit talent verder te ontwikkelen dan kan deze stap u zeker persoonlijk en financieel 8 Ondernemen in de zorg

10 succes brengen. Maak een weloverwogen keuze, breng de risico s in kaart en weeg de voor- en nadelen zorgvuldig. In een onderzoek heeft FNV Zelfstandigen ondernemers in de zorg gevraagd welke kansen zij zien en welke drempels zij ervaren. Zij noemen als kansen vragen van cliënt laten vallen Zij noemen als drempels aanvragen in 2010 zorgkantoor van verzekeraars drempels op voor nieuwe vormen van zorg en hulp extra duur door btw. 9

11 2 Starten als zorgondernemer Ondernemen is een groeiproces In dit hoofdstuk bespreken we het proces voorafgaand aan het start als zorgondernemer. Er is nog niet meer dan een idee in uw hoofd. We geven aan wat u allemaal kunt onderzoeken en op welke vragen u een antwoord moet vinden. Begin bij uzelf: ben ik geschikt om ondernemer te zijn? Onderzoek vervolgens uw doelgroep, product en markt en tot slot kunt u aan de slag gaan met het uitzoeken van alle praktische zaken, zoals een bankrekening en verzekeringen. Uiteindelijk is er dan de feitelijke start. Het is belangrijk om u te realiseren dat ondernemen een groeiproces is. Gaandeweg zult u steeds meer bijleren. Ondernemen gaat met vallen en opstaan en misschien maakt u fouten, dat is niet erg. Deze gids helpt u veel voorkomende fouten te voorkomen. Eerste fase Is starten iets voor mij? Kijk naar uzelf Veel ondernemers in de zorg beginnen vanuit de invalshoek dat zij zelf betere zorg kunnen leveren met minder bureaucratie dan de reguliere grote instellingen. Dat is op zich een goede motivatie. Maar een goede zorgprofessional die luistert naar de wensen van cliënten is nog geen goede ondernemer. Daarvoor zijn extra eigenschappen nodig. Kies bewust en positief voor het ondernemerschap en houdt rekening met alles wat daarbij komt kijken. Als een onweerstaanbaar enthousiasme voor het ondernemen u drijft, maakt u meer kans dat het zelfstandig ondernemen succesvol wordt. Starten vanuit een negatieve motivatie, ik ben uitgekeken op mijn baan, is geen goed uitgangspunt. Om te toetsen of u over de juiste ondernemerseigenschappen beschikt kunt u uzelf de volgende vragen stellen: Kan ik zelfstandig werken? Ben ik een ondernemend type, een doorzetter? Laat ik mij niet uit het veld slaan door veranderende regels die op mij afkomen? Heb ik de nodige kennis en kunde, liefde voor mijn vak en kan ik die blijven ontwikkelen? Kan ik samenwerken met anderen? Kan ik luisteren en leren van reacties van anderen? Kan ik tegen de ondernemersrisico s zoals onzekere inkomsten? 10 Ondernemen in de zorg

12 Vraag aan een aantal mensen om u heen wat zij van u als ondernemer vinden. Zoek andere ondernemers op en vraag naar hun ervaringen. Vinden zij het lastig om aan opdrachten te komen? Wat zijn voor hen de mooie kanten van het ondernemersvak en wat zijn de nadelen? Maak een lijstje van de voor- en nadelen van het ondernemerschap. Maak tot slot een lijstje met uw sterke en zwakke kanten. Sterke kanten kunt u koesteren en verder ontwikkelen. Zwakke kanten kunt u misschien met een cursus of advies verbeteren. Tweede fase Ken uw markt Als u geschikt bent voor het ondernemerschap, is de volgende logische stap dat u zich gaat verdiepen in de markt. Maak gebruik van de vier klassieke marketing-p s: Product, Plaats, Prijs en Publiciteit. Product Vind een antwoord op de vraag: op welk product of dienst zit de markt te wachten? 11

13 Kijk goed naar uzelf, uw opleidingen en uw ervaring. Wat heeft u te bieden? Wat maakt uw dienstverlening uniek? Vaak zien wij dat zelfstandigen zich onderscheiden door een bijzondere invalshoek te kiezen (zorg vanuit een Christelijke of Islamitische invalshoek) of door zorg te leveren die instellingen niet kunnen leveren (24-uursdiensten). Zelfstandigen onderscheiden zich ook door hun goede bereikbaarheid en directe communicatielijnen, dus door extra service. Verken de markt. Welke behoeften hebben zorginstellingen? Welke behoeften leven er bij particulieren? Hoe goed kunt u daar op inspringen? Willen en kunnen de beoogde cliënten uw producten of diensten betalen? Willen en kunnen de beoogde cliënten uw producten of diensten betalen? Gelet op de wet- en regelgeving die soms onverwachts en ingrijpend wijzigt, doet u er goed aan om u breed te oriënteren. In de periode van medio 2010 tot begin 2011 heeft de overheid een stop gezet op nieuwe PGB s. Ondernemers die zich alleen op PGB s richtten kwamen in de problemen. Voor anderen die hun risico s hadden gespreid, viel de schade uiteindelijk mee. Ga na of er een marktsegment is waarin u niet afhankelijk bent van vergoeding vanuit de zorgverzekering of AWBZ. Bijvoorbeeld het geven van cursussen of trainingen of dienstverlening aan bedrijven. Onderzoek de concurrentie. Hoeveel concurrentie is er in uw regio? Hoe kunt u zich in positieve zin onderscheiden van de concurrenten? Vanzelfsprekend is er veel informatie te vinden op internet en in vakliteratuur. Kijk bijvoorbeeld op websites van beroepsorganisaties of patiëntenverenigingen en ga op zoek naar websites die vraag en aanbod bij elkaar brengen, zoals Vraag verschillende personen in uw netwerk naar hun visie, maar kijk bijvoorbeeld ook in het handelsregister van de Kamer van Koophandel of gewoon in het telefoonboek. Tarief Welk tarief kunt en wilt u vragen voor uw diensten? In deze publicatie is een apart hoofdstuk opgenomen over tariefbepaling. Zoek uit wat concurrenten vragen voor hun product of dienst. Zijn er alternatieven of slimme combinaties van diensten te bedenken, waardoor u kunt spelen met de prijsstelling. 12 Ondernemen in de zorg

14 Plaats De P van Plaats gaat over wat te doen om het voor elkaar te krijgen dat uw product of dienst werkelijk bij de cliënt aankomt. Vaak moet de cliënt op zijn beurt ook het nodige ondernemen voor het zover is. Hoe gemakkelijker het is voor de cliënt, hoe beter. Wat moet een cliënt doen om uw zorg te kunnen krijgen? Hier spelen allerlei praktische vragen. Laat u zich inhuren door grotere zorginstellingen, werkt u bij mensen thuis of heeft u een eigen praktijkruimte nodig? Een eigen praktijk kan aan huis zijn, maar ook op een andere plek, bijvoorbeeld samen met anderen. Hoe zit het met eigen vervoer of dat van uw cliënten? Hoe bereikbaar bent u voor het maken of veranderen van afspraken of voor een advies? Per telefoon of via internet? Gaat u uw afspraken zelf regelen of wordt dit uitbesteed? Als u werkt via een bemiddelingsbureau, dan bestaat de mogelijkheid dat het bureau een deel van de bereikbaarheid overneemt. Publiciteit Hoe weten cliënten u te vinden en hoe komt u aan cliënten? Veel zorgverleners hebben te maken met een vorm van doorverwijzing, formeel of informeel. Zorgverleners die kinderen begeleiden, komen bijvoorbeeld via scholen aan nieuwe cliënten. Ik moet netwerken Veel startende ondernemers krijgen te horen dat ze veel en vaak moeten netwerken. Dat betekent niet dat u per se alle denkbare netwerkbijeenkomsten eigen zakelijke netwerk. Met wie wilt u goede relaties onderhouden en opbouwen? Werk vooral aan het verder ontwikkelen van uw eigen netwerk. in uw eigen netwerk passen of om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in uw vak of in uw regio of om andere ondernemers te ontmoeten. 13

15 In de praktijk merken veel zorgondernemers dat zij via mond-totmondreclame nieuwe cliënten krijgen. Na een paar opdrachten gaat het balletje rollen. Dan is het leveren van kwaliteit de beste manier om nieuwe cliënten te werven. Een bekende marketingwet is dat een goede ervaring gemiddeld zeven keer wordt doorverteld, terwijl een slechte ervaring meer dan twintig keer wordt doorverteld. Eén ontevreden cliënt kan dus veel schade berokkenen. Zorgondernemers gebruiken de woorden zorg of care in hun bedrijfsnaam. Duidelijk of juist verwarrend? Hoe gaat u uw bedrijf profileren? Kies een pakkende, korte en originele naam die gemakkelijk blijft hangen. Veel zorgondernemers gebruiken de woorden zorg of care. Dat is begrijpelijk, maar kan ook tot verwarring leiden. Het is handig om vooraf te kijken in het handelsregister via Dan weet u in ieder geval zeker dat de naam nog niet door iemand anders wordt gebruikt. Op grond van de Handelsnaamwet mag een bedrijfsnaam niet tot verwarring leiden. Voor e 90 (prijsindicatie 2010) kunt u de Kamer van Koophandel een handelsnaamonderzoek laten doen. Bij een naam hoort een logo en een huisstijl. U kunt zelf iets ontwerpen, maar een goed logo en een verzorgde huisstijl komen beter over. Het is aan te raden om hiervoor een ontwerper in te 14 Ondernemen in de zorg

16 schakelen, ook al brengt dit kosten met zich mee. Hetzelfde geldt overigens voor uw website. Alle begin is moeilijk. Hoe gaat u de eerste opdracht binnenhalen? Adverteren levert voornamelijk naamsbekendheid op en niet direct nieuwe opdrachten. Een mogelijkheid om opdrachten binnen te halen is u in te schrijven op websites die vraag en aanbod bij elkaar brengen of bij bemiddelingsbureaus. U kunt op beurzen staan of folders verspreiden op locaties waar uw potentiële clientèle zich bevindt. Denk aan scholen, huisartsen et cetera, of maak een afspraak met potentiële cliënten. Er zijn legio mogelijkheden die binnen uw budget passen. Derde fase Kies de juiste vorm Veel ondernemers beginnen als eenmanszaak. Daarvoor hoeft u eigenlijk niets te doen. Er zijn geen oprichtingsvereisten of kapitaaleisen zoals bij een BV. Bovendien is het fiscaal regime bij een eenmanszaak met een lagere winst gunstiger dan bij een BV, door de zelfstandigenaftrek, MKB-vrijstelling en andere faciliteiten. Een BV is juist weer gunstiger bij hogere winsten. Om een BV te kunnen oprichten moet u wel naar de notaris en er worden financiële eisen gesteld. Bij een eenmanszaak zijn ondernemer en bedrijf dezelfde juridische entiteit. Dit betekent dat u geen apart zakelijk vermogen hebt. U bent dus voor 100% privé aansprakelijk voor schulden van uw onderneming. Als u in gemeenschap van goederen bent gehuwd, kunnen mogelijke schuldeisers zich op alle vermogensbestanddelen van u en uw echtgeno(o)t(e) verhalen. Bij een BV is er sprake van een apart zakelijk vermogen. U bent als privépersoon doorgaans niet aansprakelijk voor de zakelijke schulden. Veel ondernemers zien dat als een groot voordeel van een BV. Ook bij een maatschap en een VOF zijn de maten en vennoten (gedeeltelijk) aansprakelijk met hun privévermogen. Dit gaat alweer een stap verder dan de verantwoordelijkheid voor uw eigen zakelijk handelen. Gaat u intensief samenwerken met anderen, al dan niet binnen hetzelfde bedrijf, maak dan van tevoren goede zakelijke afspraken met elkaar. 15

17 Wie heb ik nodig? Op wie moet ik kunnen rekenen? Is het nodig om hier afspraken over te maken? Is het slim om samen te werken? Af en toe samen met iemand opereren, kan ervoor zorgen dat u een cliënt meer kunt bieden. Zoek uit wie u kan aanbevelen en wie u op uw beurt zou willen aanbevelen. Hoe kunnen we de samenwerking regelen? Kunnen we per keer een afspraak maken? Is de een cliënt en de ander leverancier of moeten we als gelijke partners opereren. Denkt u over samenwerking binnen een gezamenlijk bedrijf, praat de plannen dan heel goed met elkaar door. Stel de nodige kritische vragen bij de samenwerking: wat zijn ieders sterke kanten, wat de zwakke? Wat kunt u samen extra winnen, wat zet u misschien op het spel? Vraag regelmatig advies aan derden over de afspraken die u samen maakt. Een vaste samenwerking kunt u regelen in een rechtsvorm. 16 Ondernemen in de zorg

18 Tip FNV Zelfstandigen heeft een checklist over samenwerken voor u beschikbaar. Vierde fase Een ondernemingsplan helpt Vijfde fase Zesde fase Formuleer een ondernemersplan Ook als u geen geld hoeft te lenen, is het schrijven van een ondernemingsplan een verstandige leidraad. Het dwingt u om uw plannen concreet te maken en om te bepalen welke resultaten behaald moeten worden om ervan te kunnen leven en het bedrijf rendabel te maken en te houden (exploitatie). U kunt precies bepalen of en hoeveel geld er nodig is om te kunnen starten (investering). Het is natuurlijk leuk om uzelf rijk te fantaseren. Aan de andere kant helpt een ondernemingsplan beter om concreet zichtbaar te maken wat te doen om zo rijk te worden. Hoeveel uren per week/ jaar moet u in uw bedrijf stoppen om de gewenste (of gedroomde) omzet te halen. Steeds meer starters kiezen voor parttime ondernemerschap. Dit kan een verstandige keuze zijn maar het kan zaken ook ingewikkeld maken. Verzamel informatie en advies Waarschijnlijk heeft u in de eerder besproken stappen al informele of formele adviseurs gevonden. Er is natuurlijk gratis informatie beschikbaar voor starters, kijk maar eens op internet, loop binnen bij de Kamer van Koophandel of vraag het bij een bank. Het voordeel is dat veel mensen starters leuk vinden, starten is spannend. Let er goed op dat het advies dat u ontvangt op maat gesneden is. Voor zelfstandigen zonder personeel is de situatie heel anders dan voor iemand met ambitieuze plannen om snel een groter bedrijf op te bouwen. Neem beslissingen en regel dit Ga naar de Kamer van Koophandel en eventueel de bank, een notaris, en zoek eventueel een accountant of boekhouder. Meld uw start bij de Belastingdienst en maak thuis goede afspraken en word (als u dat nog niet bent) lid van FNV Zelfstandigen. Maak afspraken met uw eventuele levenspartner over hulp, anders verdelen van inkomens, zorg voor de kinderen of andere taken. 17

19 Start Ga aan de slag Veel succes! Bekijk na een half jaar uw stappenplan nog eens. Stel bij en vul aan waar nodig. Vergeet niet om telkens goed naar uzelf te kijken. Misschien biedt een training of workshop net de aanzet om uw ondernemers- of beroepsvaardigheden of kennis aan te scherpen. Dat is meteen een mooie kans om andere ondernemers te ontmoeten. Tip FNV Zelfstandigen biedt regelmatig workshops aan voor zelfstandige ondernemers. Kijk op 18 Ondernemen in de zorg

20 3 Wat is ondernemerschap De stap zetten van werknemerschap naar ondernemerschap is een ingrijpende verandering met vergaande gevolgen. Misschien denkt u dat het voor het werk zelf weinig uitmaakt. Toch is dat niet zo. In de wet is een aantal zaken omschreven die bepalen of u als ondernemer of als werknemer aan de slag bent. Dat betekent dat inzet, houding en aanpak op een aantal punten wezenlijk anders wordt wanneer u als ondernemer aan de slag gaat. U bent werknemer of u bent ondernemer. Ondernemerschap en arbeidsovereenkomst zijn spiegelbeelden van elkaar. Voor dezelfde werkzaamheden kunt u niet tegelijkertijd werknemer of ondernemer zijn. Het is wel mogelijk dat u naast een parttime arbeidsovereenkomst voor de rest van uw tijd een onderneming drijft. Wanneer ben ik werknemer? Een arbeidsovereenkomst heeft drie kenmerken: 1 persoonlijk 2 gezagsverhouding 3 loon Persoonlijk Een werknemer gaat een individuele overeenkomst aan met zijn werkgever. De werknemer is verplicht om de werkzaamheden persoonlijk te verrichten. U kunt niet zelfstandig besluiten om een vervanger te sturen. Gezagsverhouding Het tweede kenmerk van een arbeidsovereenkomst is dat er een gezagsverhouding is. U wordt aangenomen voor een bepaalde functie en binnen die functie beslist de werkgever wat u gaat doen, hoe u uw werkzaamheden moet verrichten en op welke tijden dit moet gebeuren. Als werknemer bent u verplicht om alle redelijke instructies in het kader van de uitoefening van uw functie op te volgen. Loon Het derde en laatste kenmerk van een arbeidsovereenkomst is dat 19

21 uw werkgever u loon moet betalen. Dit loon staat meestal vast, uitgezonderd bonus en gratificatie. Naast deze drie hoofdkenmerken, is er nog een aantal eigenschappen van een arbeidsovereenkomst: vakantiegeld en vakantiedagen pensioen bij- en nascholing geheel of gedeeltelijk vergoed loondoorbetaling bij ziekte werkgeversaansprakelijkheid recht op WW- of WIA-uitkering. Wanneer ben ik ondernemer? Ondernemerschap heeft vijf kenmerken: 1 bedrijfsrisico 2 debiteurenrisico 3 winststreven 4 acquisitie 5 verzekeringen U als zelfstandig ondernemer loopt zelf alle risico s die verbonden zijn aan het ondernemerschap. Denk bijvoorbeeld aan het risico dat er is tussen twee opdrachten en u geen inkomsten genereert, of de kans dat u inkomen misloopt bij ziekte. Een ondernemer streeft naar winst en neemt daarbij risico s Debiteurenrisico Een debiteur kan besluiten om niet te betalen omdat hij ontevreden is over het resultaat, of het kan zo zijn dat hij niet kan betalen. Dat risico ligt bij u. U zult zelf moeten zorgen voor de incasso. Winststreven Kenmerkend voor een ondernemer is dat deze naar winst streeft. Werkt iemand alleen om uit de kosten te komen, dan is er sprake van hobby of nevenwerkzaamheden. Acquisitie Een ondernemer gaat zelf op zoek naar opdrachten en afnemers. Een ondernemer is niet afhankelijk van een ander voor zijn werk. 20 Ondernemen in de zorg

22 Verzekeringen Een ondernemer neemt risico s om winst te kunnen maken. Voorspelbare risico s die niets opleveren schakel je zoveel mogelijk uit. Dit kan zijn door een verzekering af te sluiten, door te sparen en door sommige risico s uit te sluiten in de overeenkomst met de opdrachtgever (lees meer hierover bij algemene voorwaarden en bij inkomensrisico). Een ondernemer heeft maar met enkele verplichte collectieve regelingen te maken, namelijk AOW, AWBZ en zorgverzekering. Voor alle andere risico s moet de ondernemer een eigen oplossing zoeken. Tip FNV Zelfstandigen heeft een eigen incassoservice voor leden. De VAR De letters VAR staan voor Verklaring ArbeidsRelatie. Een VAR is een besluit van de Belastingdienst. Uit dit besluit blijkt of de Belastingdienst u beschouwt als ondernemer, als werknemer of geen van beiden. De VAR is geldig voor een kalenderjaar (van 1 januari tot en met 31 december). Veel opdrachtgevers vragen om een VAR. Als u een VAR heeft, bewijst dit of u ondernemer ofwel werknemer bent. Omdat de VAR een kalenderjaar lang geldig is, biedt u uw opdrachtgevers vooraf zekerheid. In principe kunnen zij niet achteraf geconfronteerd worden met een naheffing of boetes. Een VAR schept dus duidelijkheid. De VAR maakt onderscheid in vier verschillende arbeidsrelaties: VAR WUO, Winst uit onderneming, of korter gezegd VAR Winst. Deze VAR betekent dat u door de Belastingdienst als ondernemer wordt beschouwd voor de werkzaamheden die u bij de aanvraag hebt omschreven. 21

23 De VAR schept duidelijkheid voor opdrachtgevers VAR DGA. Deze VAR-verklaring wordt aan directeur grootaandeelhouders van BV s verstrekt. VAR Loon. Hier beschouwt de Belastingdienst u als werknemer. VAR ROW of VAR Resultaat uit overige werkzaamheden. Dit is de restcategorie. U wordt niet gezien als ondernemer en hebt daarom geen recht op de ondernemersfaciliteiten, zoals de startersaftrek en ondernemersaftrek. U zult per opdracht moeten bekijken of er sprake is van loondienst of zelfstandigheid. U heeft dus vooraf geen zekerheid en de opdrachtgever ook niet. De VAR ROW wordt regelmatig verstrekt aan startende ondernemers en parttime ondernemers. Aanvraag van de VAR De VAR is aan te vragen via de website van de Belastingdienst. U kunt een VAR vanaf september aanvragen. De VAR is dan geldig van 1 januari tot en met 31 december van het volgende jaar. Als u de VAR na 1 januari aanvraagt, bijvoorbeeld in maart, dan is de VAR geldig van maart tot en met december. De procedure duurt een week of twee. De aanvraag is kosteloos. Jaarlijkse aanvraag en automatische verlenging VAR In beginsel moet u elk jaar een VAR aanvragen. Als u drie opeenvolgende jaren dezelfde VAR hebt aangevraagd en gekregen, dan wordt voortaan in augustus automatisch een VAR voor het volgende kalenderjaar toegezonden. Let op: als er een wijziging is, bijvoorbeeld u gaat iets anders doen dan de werkzaamheden die onder de omschrijving van uw VAR vallen, dan moet u wél een nieuwe VAR aanvragen. Op het aanvraagformulier staat een aantal vragen. Deze vragen moeten zo nauwkeurig mogelijk en naar waarheid ingevuld worden. De Belastingdienst beoordeelt aan de hand van het totaal van uw antwoorden of u ondernemer bent of niet. U hoeft niet per se op alle vragen het antwoord te geven dat optimaal aantoont dat u een ondernemer bent. Het kan in uw situatie heel normaal zijn dat u altijd op de locatie van de opdrachtgever werkt. Veel mensen denken bijvoorbeeld dat een zelfstandige per se minimaal drie opdrachtgevers moet hebben. Dat is een misverstand, ook met minder dan drie opdrachtgevers kunt u ondernemer zijn, 22 Ondernemen in de zorg

24 omdat u op de andere punten wel kunt aantonen dat u een echte ondernemer bent. Toelichting op een aantal vragen Voor een aantal vragen is het goed dat u een extra toelichting krijgt, omdat het voor sommigen lastig is deze correct te beantwoorden. Het VAR-formulier is opgesteld voor alle zelfstandigen, niet alleen voor de zorgsector en soms sluit de vraagstelling niet helemaal aan bij de werkwijze van veel zorgondernemers. Vraag 2 a Omschrijf de werkzaamheden waarvoor u de VAR aanvraagt. Op het formulier van VAR is een korte ruimte voor de beschrijving van uw werkzaamheden. Het is belangrijk om uw werkzaamheden nauwkeurig te omschrijven, niet te ruim, maar ook niet te beperkt. Als u in de loop van het jaar werkzaamheden gaat verrichten die duidelijk afwijken van uw lopende werkzaamheden, moet u daarvoor een nieuwe VAR aanvragen. Hier volgen een paar voorbeelden voor beschrijvingen: Voorbeeld 1 Een zelfstandige IC-verpleegkundige die als invaller in verschillende ziekenhuizen werkt: Zelfstandig IC-verpleegkundige in de intramurale zorg Voorbeeld 2 Een verpleegkundige die zowel in verzorgingstehuizen als in de thuiszorg werkzaam is. Deze verpleegkundige zal twee VAR-verklaringen moeten aanvragen: Werkzaamheden als verpleegkundige in verzorgingstehuizen al dan niet via bemiddeling EN Thuiszorgwerkzaamheden verricht in opdracht van PGBhouders/particulieren al dan niet via bemiddeling Vraag 2 e Hoeveel opdrachtgevers verwacht u voor de VARwerkzaamheden in het jaar waarin u de verklaring aanvraagt? 23

25 Het verdient de voorkeur om verschillende opdrachtgevers te hebben. Een langdurige relatie met één opdrachtgever lijkt sterk op de verhouding tussen werkgever en werknemer. Het is dus belangrijk dat u wisselende opdrachtgevers heeft. De omloopsnelheid van een opdracht verschilt nogal, afhankelijk van het soort zorg dat u verricht (bijvoorbeeld kortdurende terminale zorg of de langdurende zorg voor een gehandicapt kind in een gezin). Wanneer u structureel één of twee dezelfde opdrachtgevers per jaar hebt, moet u zich zorgen maken. Waarschijnlijk krijgt u dan geen VAR- WUO maar een VAR-ROW. Vraag 2 g Kunt u de VAR-werkzaamheden meestal zonder toestemming van een opdrachtgever door iemand anders laten uitvoeren? Deze vraag heeft al vaak tot problemen geleid. Een opdrachtgever of diens familie, benaderen u juist persoonlijk om de zorg te verlenen, omdat u specifieke vaardigheden bezit of een bepaalde klik hebt met de zorgvrager of zijn familie. Maar u wordt eerder als ondernemer gezien als u zelf kunt beslissen om de zorg door een ander te laten verlenen. Denk daarbij ook aan bijvoorbeeld vervanging. Neem in uw contracten een bepaling op dat u zelf voor vervanging zorgt als u niet komt wegens ziekte of vakantie. In het contract kan ook staan dat u de werkzaamheden niet persoonlijk hoeft te verrichten, maar dat u een ander kunt inschakelen. Het is belangrijk om een dergelijke bepaling in het contract op te nemen. Zo laat u zien dat u werk maakt van dit criterium. Vraag 2 l Verwacht u de VAR-werkzaamheden te verrichten via detachering, uitzending of bemiddeling? Zoals u aan de antwoordmogelijkheden kunt zien, is dit een belangrijke vraag als het om meer dan de helft van uw werkzaamheden gaat. Indien u werkt via bemiddeling en het bemiddelingsbureau doet niet meer dan bemiddelen dan wordt over het algemeen de relatie tussen u en de opdrachtgever niet gezien als een dienstbetrekking. Bij detachering en uitzending zult u niet worden gezien als ondernemer. 24 Ondernemen in de zorg