Integraal Dorpsontwikkelingsplan (IDOP) TETERINGEN CONCEPT

Transcriptie

1 Integraal Dorpsontwikkelingsplan (IDOP) TETERINGEN CONCEPT

2 Integraal Dorpsontwikkelingsplan (IDOP) TETERINGEN CONCEPT Projectnummer Opdrachtgever Gemeente Breda Contactpersoon E.M. Krijnen Projectleiding R.R. Jobse Projectuitvoering I. Folgerts In nauwe samenwerking en samenspraak met de Dorpsraad Teteringen. SOAB Breda, 23 juli 2009

3

4 Inhoudsopgave > Samenvatting Inleiding Achtergrond Projectdoelstelling Werkwijze Leeswijzer 8 2 Doel en kader Doelstelling IDOP Programma Teteringen als kader 10 3 Huidige situatie en ontwikkelingen Historie en identiteit Geschiedenis van Teteringen Identiteit De bewoners Demografie De mensen die Teteringen intrekken Wonen De woningen in Teteringen Wonen voor ouderen en mensen met beperkingen Wonen voor starters Detailhandel Werken en ondernemen Verkeer en vervoer Sociale infrastructuur Sociale leven Onderwijs en kindfuncties Sport Cultuur Gezondheidszorg Ondersteuning en zorg Landschap en milieu _09_IDOP + bijlage_v3 4 Visie Visievorming Uitgangspunten Leefstijlen en binding Kansrijke ingangen Verenigingsleven als bindmiddel Weten wat er leeft en wat men wil Ontmoeten en meedoen ouderen en mensen met beperkingen Geschikt Wonen voor Iedereen Temporisatie Programma Teteringen Alternatieve scenario s 35 5 Aanzet uitvoeringsplan

5 Bijlagen Bijlage 1 Woningbouwprogramma zoals opgenomen in de Milieueffectrapportage (MER) Bijlage 2 Onderbouwing wonen voor ouderen en mensen met beperkingen Bijlage 3a Plan van aanpak inventarisatiejeugd Teteringen, Surplus Welzijn Juni Bijlage 3b Peiling jeugd Teteringen Bijlage 4 Discussieresultaten Teterings Kwartet 2 juni Bijlage 5 Leefstijlen in Teteringen, nu en straks Bijlage 6 Matrix binding en deelname leefstijlen Bijlage 7 Begripsbepaling GWI Bijlage 8 Bijdrage Platform Gehandicaptenbeleid Teteringen 3 juni

6 Samenvatting > 1. Achtergrond In het dorp Teteringen is in het voorjaar van 2009 gewerkt aan het opstellen van een Integraal Dorpsontwikkelings Plan (IDOP) met een sterke sociale paragraaf. Het IDOP kwam tot stand in nauwe samenwerking tussen de gemeente, de Dorpsraad en vele Teteringse organisaties, en met subsidie van de Provincie Noord-Brabant. De belangrijkste reden voor het opstellen van het IDOP is de sterke uitbreiding van het woongebied rondom Teteringen, waarvan een deel inmiddels is gerealiseerd (deel van plan Om de Haenen). Het is de wens van veel bewoners om tijdens en na de uitbreiding de leefbaarheid en de sociale samenhang in het dorp behouden. In het IDOP besteden we dan ook vooral veel aandacht aan maatregelen om de gewenste integratie tussen oude en nieuwe bewoners van Teteringen tot stand te brengen. 2. Doelstelling In overleg met de begeleidingsgroep van het IDOP, waarin verschillende Teteringse organisaties en verenigingen deelnamen, is de volgende drieledige doelstelling voor het IDOP vastgesteld: A. Een zo goed mogelijke integratie tussen oud en nieuw Teteringen. Subdoelstellingen: - Het vorm geven aan de wijze waarop verschillende leefstijlen opgenomen en verbonden kunnen worden met Teteringen. - Het vorm geven aan de wijze waarop mensen met beperkingen opgenomen kunnen worden in de dorpsgemeenschap - Het behouden van de Teteringse sociaal-culturele identiteit, tezamen met oude bewoners en nieuwe bewoners (met mogelijk andere leefstijlen). B. Het behoud van het sterke en gevarieerde verenigingsleven. Subdoelstellingen: - Het zoeken naar manieren waarop zowel de oude als de nieuwe Teteringse bewoners zich (meer) gaan inzetten voor het Teteringse verenigingsleven, zeker gezien de verwachting dat het aantal leden van de verenigingen zal toenemen. - Het realiseren van een goed aanbod aan voorzieningen en activiteiten voor de groeiende groep jeugd in Teteringen met daarbinnen voldoende aandacht voor het beleefde tekort aan ruimte voor de huidige groep jongeren. C. Het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen van senioren en mensen met beperkingen Subdoelstellingen: - Het realiseren van geschikte en samenhangende woon-, welzijns- en zorgvoorzieningen voor senioren en mensen met beperkingen. - Het realiseren van een geschikte, veilige en leefbare woonomgeving voor kwetsbare groepen zoals senioren en mensen met beperkingen, maar bijvoorbeeld ook kinderen, met voldoende aandacht voor duurzame mobiliteit (mobiliteit zonder negatieve effecten op het milieu zoals lopen en fietsen). Het gemeentelijke Programma Teteringen vormt het kader van het IDOP. Dat betekent dat we de daarin benoemde programmaonderdelen, genomen besluiten en gemaakte afspraken beschouwen als vaststaand en als uitgangspositie voor het IDOP. 3

7 3. Inventarisatie Voor het opstellen van de visie en het uitvoeringsprogramma in het IDOP is de huidige situatie in het dorp in beeld gebracht, zijn de ontwikkelingen geschetst en is gekeken naar de wensen vanuit het dorp voor de diverse IDOP-thema s. Hierbij is stilgestaan bij: - historie en identiteit; - de bewoners; - het wonen in Teteringen; - detailhandel; - werken en ondernemen; - verkeer en vervoer; - de sociale infrastructuur; - landschap en milieu. 4. Visie De visievorming op de integrale dorpsontwikkeling van Teteringen kent zes belangrijke pijlers: - Interactieve werkbijeenkomst 16 september 2008; - Werkbijeenkomsten begeleidingsgroep IDOP; - Gesprekken met sleutelpersonen in het dorp en uit het programma Teteringen; - Schriftelijke bijdragen van organisaties 1 ; - Brede dorpsbijeenkomst/teterings Kwartet; - Interactief traject met Teteringse jeugd (Surplus Welzijn). De werkbijeenkomsten, gesprekken en het Teterings Kwartet hebben geleid tot de volgende centrale uitgangspunten voor het IDOP Teteringen. Deze zullen de visie verder handen en voeten geven. Leefstijlen en binding Met de nieuwbouw stromen er verschillende leefstijlen Teteringen binnen, die zich op verschillende wijze aan het dorp zullen binden. Meest kansrijke groepen daarbij zijn: - een grote groep (die ook de laatste decennia al in Teteringen kwam wonen) die vooral af komt op de rust, ruimte en sociale situatie in het dorp en die zich in die zin ook (wil) inzetten voor het dorp; - een groep starters bestaande uit jonge gezinnen, die zich in eerste instantie zullen richten op de straat en buurt, maar via hun kinderen het dorp ingroeien. Kansrijke ingangen voor integratie - integreren via de kinderen; - integreren via de straat en buurt; - integreren via (nieuwe) interesses; - betrekken toekomstige bewoners bij geplande woningbouwprojecten. Verenigingsleven als bindmiddel We kunnen het huidige sterke verenigingsleven als bindmiddel van het dorp optimaal benutten door: - een sterke en gezamenlijke profilering van het bloeiende Teteringse verenigingsleven; - een goede afstemming en samenwerking met professionele organisaties zoals basisscholen, bibliotheek, welzijnsorganisaties en zorgaanbieders; - een gezamenlijke inspanning om voldoende vrijwilligers en kader te vinden. 1 Singelveste AlleeWonen, Werkgoep wonen, welzijn en zorg van de Dorpsraad Teteringen, Platform Gehandicaptenbeleid Teteringen 4

8 Weten wat er leeft en wat men wil Om de integratie goed te laten verlopen is het wenselijk periodiek te meten wat er leeft onder de huidige en nieuwe bewoners. De werkgroep Wonen, Zorg en Welzijn van de Dorpsraad noemt dit de sociale thermometer. Ontmoeten en meedoen ouderen en mensen met beperkingen Vooral voor ouderen en mensen met beperkingen is het van belang dat zij zo goed en zo lang mogelijk mee kunnen draaien in het dorpsleven. Belangrijk hierbij zijn: - het te realiseren Zorgkruispunt; - de beide te realiseren Multi Functionele Accomodaties (MFA s De Stee en De Mandt); - Woonzorgcentrum Zuiderhout; - het openstellen van de deuren van de MFA s, scholen, sportclubs en andere verenigingen voor mensen met beperkingen (inclusief beleid). Een goede afstemming tussen de voorzieningen is hierbij belangrijk: wat wordt waar aangeboden, voor wie, en hoe zorgen we ervoor dat ook deze groepen zo veel mogelijk gebruik kunnen maken van de reguliere voorzieningen? Geschikt Wonen voor Iedereen Het gemeentelijke beleid Geschikt Wonen voor Iedereen (GWI) biedt op hoofdlijnen het kader om ouderen en met mensen beperkingen zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen laten wonen. Voor Teteringen biedt dit houvast bij de uitwerking op maat van het snel groeiende dorp. Daarnaast biedt het Bredaas Centrum Gehandicaptenbeleid handvatten om het Geschikt Wonen voor Iedereen zo inclusief mogelijk te maken, dat wil zeggen ook voor mensen met beperkingen, onder de noemer GW-Inclusief. Temporisatie Programma Teteringen Bij het opstellen van het IDOP zijn de consequenties van de kredietcrisis voor de planning van de uitvoering van het Programma Teteringen nog niet duidelijk. Wellicht moeten we rekening houden met een langere bouwperiode, wat kansen biedt voor een meer geleidelijke integratie tussen oud en nieuw. Bij een heroriëntatie op het Programma Teteringen moeten we rekening houden met: - prioriteit leggen bij huisvesting van ouderen en starters en groepen die veel opleveren voor het sociale leven en het draagvlak van de voorzieningen, vooral jonge gezinnen met kinderen; - een meer organische uitbreiding van het dorp langs de randen en in de kom van het dorp; - bewoners zo vroeg mogelijk betrekken bij woningbouwplannen (collectief particulier opdrachtgeverschap, toekomstige bewoners betrekken bij inrichtingsplannen, mogelijkheden voor zelfbouw); - het realiseren van de voorzieningen in het dorp zoals gepland (MFA s, winkels, zorgkruispunt, gezondheidzorg), dit verstevigt de aantrekkingskracht op nieuwe bewoners; - het vroegtijdig gereed maken van de woonomgeving met bijbehorende voorzieningen. Alternatieve scenario s Op dit moment loopt het haalbaarheidsonderzoek naar de realisatie van het nieuwe winkelcentrum. In juli 2009 is besloten de haalbaarheid van de vestiging van de winkels op de Scheperij te onderzoeken. Dit is een wijziging van het programma. De vraag moet beantwoord worden wat dit betekent voor het zorgkruispunt. Voor beide moet nog definitieve besluitvorming plaatsvinden op basis van lopende haalbaarheidsonderzoeken. De definitieve keuze bepaalt de uiteindelijke ordening van de diverse voorzieningen over Teteringen. 5

9 5. Uitvoeringsplan De visie op de integrale dorpsontwikkeling van Teteringen heeft geleid tot de aanzet voor een uitvoeringsplan op 10 thema s. 1. Teterings Verenigingenplatform De oprichting van het Teterings Verenigingenplatform, eventueel aangehaakt bij de Dorpsraad. 2. Jongeren Samen met de jongeren een activiteitenplan opstellen en uitvoeren in samenwerking met de Teteringse organisaties. 3. Veilige en toegankelijke routes kwetsbare weggebruikers Realisatie van veilige en toegankelijke routes voor met name jeugd, ouderen en mensen met beperkingen en een veilige inrichting rondom scholen en andere maatschappelijke voorzieningen. 4. Dorpsinformatiepunt Teteringen Het inrichten van een breed en centraal gelegen Dorpsinformatiepunt, ondergebracht in een accommodatie met andere voorzieningen waar veel mensen gebruik van maken. 5. Wonen in Teteringen Het bieden van voldoende geschikte huisvesting voor ouderen en mensen met beperkingen volgens de GWI-normen én GWI-uitgangspunten voor de ligging ten opzichte van de voorzieningen voor dagelijkse levensbehoeften, welzijn en zorg. Het bieden van voldoende kansen voor starters, met nadruk op kinderen van de huidige bewoners (met nabijheid van mantelzorg voor de vergrijzende huidige bevolking als nevendoelstelling) en instromende startende gezinnen. 6. Sociale thermometer Uitwerken en uitvoeren van een methode waarbij periodiek in beeld wordt gebracht wat men vindt van het wonen in Teteringen, wat de wensen zijn en of hier voldoende op wordt ingespeeld, wat de mensen zelf kunnen en willen bijdragen en hoe het staat met de integratie tussen oud en nieuw. 7. Verblijfskwaliteit woonomgeving Een aantrekkelijke en sociaal veilige woonomgeving in het oude en nieuwe Teteringen met verblijfskwaliteit voor alle leeftijdsgroepen (groen, speel- en rommel ruimte, plekken voor jeugd en jongeren, ontmoeting voor volwassenen). 8. Gebiedsconvenant Geschikt Wonen voor Iedereen Teteringen Het opstellen van een uitvoeringsplan Geschikt Wonen voor Iedereen in Teteringen, het vastleggen van de samenwerkingsafspraken in een convenant en het uitvoeren van het plan. Er zal extra aandacht zijn voor het gewoon mee kunnen doen van ouderen en mensen met beperkingen om een uitzonderingspositie te voorkomen. 9. Gezondheidscentrum Het creëren van mogelijkheden voor een nieuw centraal gelegen gezondheidscentrum (met huisarts, apotheek en wellicht nog andere dienstverleners) of twee kleinere, goed gespreide centra binnen de nieuwe voorzieningenstructuur in Teteringen. 10. Zorgkruispunt Realisatie van de functies van het zorgkruispunt op een centraal gelegen, en voor ouderen en mensen met beperkingen bereikbare, locatie. 6

10 Inleiding Achtergrond Voor het dorp Teteringen is in 1999 besloten dat het buitengebied rondom Teteringen en tussen Teteringen en Breda woongebied wordt. Dit in het kader van de VINEX-opgave. Veel bewoners van Teteringen zien deze ontwikkeling met lede ogen aan. Zij vragen garanties voor het behoud van de leefbaarheid en de sociale samenhang in hun dorp. Met de realisatie van een aantal voorzieningen scheppen we voorwaarden om het zo gewaardeerde dorpse samenleven in Teteringen te behouden: twee multifunctionele accommodaties (MFA s), een zorgkruispunt en een sportaccommodatie. De Dorpsraad heeft aangedrongen op extra maatregelen. De huidige inwoners van Teteringen maken zich vooral zorgen over de fikse groei van het inwonertal in het dorp, en of er integratie zal plaatsvinden tussen de huidige en nieuwe bewoners. Men juicht het ontstaan van nieuwe vrijetijdsorganisaties toe, maar wil dat er wordt aangesloten bij het bestaande verenigings- en dorpsleven, zodat de bestaande organisaties hier niet onder te leiden hebben. In het najaar 2008 heeft de gemeente Breda namens de Dorspraad Teteringen een subsidieverzoek gedaan bij de Provincie Noord-Brabant in het kader van Leefbare dorpen ontwikkelen IDOP s. Om zo vanuit het huidige, vooral ruimtelijke programma/dorpsontwikkelingsplan aansluiting te zoeken bij het op dit moment sterke sociale en culturele leven en bij de ontwikkelingen in de zorg (rond zorgkruispunt). De Provincie Noord-Brabant heeft daarop subsidie verleend aan de gemeente Breda/Dorpsraad voor het opstellen van een IDOP, een Integraal Dorpsontwikkelingsplan, met een sterke sociale paragraaf. Het IDOP richt zich op het dorp Teteringen en haar uitbreidingswijken (deels gerealiseerd, deels in aanbouw, deels nog te realiseren) exclusief Werk- en Waterdonken. Deze maken wel deel uit van het programmagebied Teteringen, maar zijn voor wat betreft het IDOP toegerekend naar de aangrenzende wijk de Hoge Vucht. Aan SOAB is gevraagd het IDOP traject te begeleiden en het IDOP in nauwe samenwerking met het dorp op te stellen. 7

11 1.2 Projectdoelstelling De projectdoelstelling van het IDOP-traject luidde: Het opstellen van een Integraal Dorpsontwikkelingsplan IDOP Teteringen, met nadruk op de sociaal-culturele paragraaf, en het maken van een voorzet voor het uitvoeringsplan (de zogeheten oplegger ). Het IDOP kwam tot stand in nauwe samenwerking met de Dorpsraad en vele Teteringse organisaties. 1.3 Werkwijze Al voor de start van het IDOP-traject februari 2009 is vanuit het dorp op diverse manieren nagedacht en advies uitgebracht over de inrichting van het toekomstige Teteringen. Voor de sociale paragraaf van het IDOP is een belangrijke eerste stap gezet tijdens een interactieve bijeenkomst op 16 september 2008 over het activiteitenaanbod voor het nieuwe Teteringen 2. Hieraan namen diverse verenigingen en organisaties vanuit Teteringen deel. De resultaten van de 16e zijn meegenomen als belangrijke basis voor het IDOP. Voor de uitvoering van het IDOP-traject zijn de volgende stappen gezet: - Formatie begeleidingsgroep IDOP 3. - Richtingbepaling IDOP in 3 werkbijeenkomsten d.d. 24 maart, 15 april en 12 mei Brede dorpsbijeenkomst d.d. 2 juni 2009: spelen van Teterings Kwartet (centrale thema s en speerpunten IDOP). Voor het opstellen van het IDOP is verder gebruik gemaakt van diverse gemeentelijke documenten (onderzoeken, beleidsnota s) vanuit het programma Teteringen, gegevens van de Dorpsraad Teteringen en andere Teteringse organisaties (notities, internetgegevens), gegevens over leefstijlonderzoek vanuit de corporatie (Singelveste) en gesprekken met sleutelpersonen Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de drieledige doelstelling en het kader (Programma Teteringen) van het IDOP beschreven. Vervolgens staan in hoofdstuk 3 de huidige situatie en ontwikkelingen centraal, waarbij we ingaan op de geschiedenis en identiteit van Teteringen, de demografische gegevens, het wonen in het dorp (voor diverse doelgroepen), de aanwezige detailhandel, werken en ondernemen, de situatie voor wat betreft verkeer en vervoer, de sociale infrastructuur in het dorp, en landschap- en milieuzaken. In hoofdstuk 4 werken we de visie op het IDOP Teteringen uit in een aantal centrale uitgangspunten, die vervolgens de aanzet leveren voor het uitvoeringsprogramma in hoofdstuk 5. Basis voor de visievorming vormt de inbreng vanuit de Teteringse samenleving, dorpsbewoners, reeds gevestigde nieuwkomers, ondernemers en maatschappelijke organisaties, tijdens de interactieve bijeenkomst van de 16e september, de werkbijeenkomsten van de begeleidingsgroep, gesprekken met sleutelpersonen en de uitkomsten van het Teterings Kwartet. Tot slot bevat hoofdstuk 5 de aanzet voor het uitvoeringsprogramma, dat voortkomt uit de visie op de gewenste dorpsontwikkeling van Teteringen. 2 Verslag workshop Ontwikkeling activiteitenaanbod Teteringen, ICSadviseurs, Aan de begeleidingsgroep IDOP is deelgenomen door de Dorpsraad Teteringen (wg. Informatie en sociale integratie, wg. Wonen, Zorg en Welzijn), de Teteringse Tennisvereniging, de Onderwijsondersteunende Organisatie, de KBO. het Oranjecomité, carnavalsvereniging AKV De Sikken, de werkgroep Jeugd 12+, Parochie H. Willibrordus en de Werkgroep Gehandicapten Teteringen). 4 J. W. Lange, programmamanager Teteringen - M.A.J. Keita, projectleider MFA - N. van Hooijdonk, projectleider WA-plein en zorgkruispunt - N.D. Smits, projectleider sportvoorzieningen - C.O. Prins, projectleider ontwikkelingen - T. Appels, Singelveste - E.M. Krijnen - H.C. Vijfhuizen - Hein Antonissen 8

12 Doel en kader Doelstelling IDOP De begeleidingsgroep heeft voor het IDOP de volgende drieledige doelstelling, elk met een aantal subdoelen, vastgesteld. A. Een zo goed mogelijke integratie tussen oud en nieuw Teteringen. Subdoelstellingen: - Het vorm geven aan de wijze waarop verschillende leefstijlen opgenomen en verbonden kunnen worden met Teteringen. - Het vorm geven aan de wijze waarop mensen met beperkingen opgenomen kunnen worden in de dorpsgemeenschap. Het behouden van de Teteringse sociaal-culturele identiteit, tezamen met oude bewoners en nieuwe bewoners (met mogelijk andere leefstijlen). B. Het behoud van het sterke en gevarieerde verenigingsleven. Subdoelstellingen: - Het zoeken naar manieren waarop zowel de oude als de nieuwe Teteringse bewoners zich (meer) gaan inzetten voor het Teteringse verenigingsleven, zeker gezien de verwachting dat het aantal leden van de verenigingen zal toenemen. - Het realiseren van een goed aanbod aan voorzieningen en activiteiten voor de groeiende groep jeugd in Teteringen met daarbinnen voldoende aandacht voor het beleefde tekort aan ruimte voor de huidige groep jongeren. C. Het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen van senioren en mensen met beperkingen Subdoelstellingen: - Het realiseren van geschikte en samenhangende woon,- welzijns- en zorgvoorzieningen voor senioren en mensen met beperkingen. - Het realiseren van een geschikte, veilige en leefbare woonomgeving voor kwetsbare groepen zoals senioren en mensen met beperkingen, maar bijvoorbeeld ook kinderen, met voldoende aandacht voor duurzame mobiliteit (mobiliteit zonder negatieve effecten op het milieu zoals lopen en fietsen). 9

13 2.2 Programma Teteringen als kader Het gemeentelijke Programma Teteringen vormt het kader van het IDOP. Dat betekent dat we de daarin benoemde programmaonderdelen, genomen besluiten en gemaakte afspraken beschouwen als vaststaand en als uitgangspositie voor het IDOP. Drie zaken die fundamenteel zijn voor het IDOP geven op dit moment nog onzekerheden: - het Zorgkruispunt verkeert nog in de haalbaarheidsfase, waardoor het nog niet zeker is of deze wordt gerealiseerd op de in het Programma genoemde locatie en welke omvang het Zorgkruispunt zal krijgen; - de vestiging van een nieuw winkelcentrum is nog niet definitief. Er loopt een haalbaarheidsstudie naar de realisatie van een nieuw winkelcentrum op de Scheperij; - door de kredietcrisis staat de planning van de nieuwbouw onder druk. Daarnaast is er druk vanuit de markt om veranderingen in het woningbouwprogramma aan te brengen naar prijsklasse en woningtype. 10

14 Huidige situatie en ontwikkelingen Historie en identiteit Geschiedenis van Teteringen De geschiedenis van Teteringen gaat terug tot vóór Het grondgebied bestond uit grote delen rond de vesting Breda. In de vorige eeuw zijn steeds meer delen van dit grondgebied geleidelijk bij Breda getrokken. In 1927 werden de Zandberg, Baronielaan, Lovensdijk, Belcrum en een deel van de Teteringsedijk bij Breda gevoegd. In 1942 volgden de Driesprong en de Terheijdense Hoek. Tot slot ging in 1961 een deel van de Vuchtpolder naar Breda voor de aanleg van de Hoge Vugt. Het overgebleven Teteringen groeide meer en meer uit tot een forensendorp, dat zich graag sierde met de aanduiding groene buffer. Het dorp groeide vooral tussen 1960 en 1970 sterk door de bouw van drie nieuwe wijken in het noorden van het dorp en aan de oostzijde van de Oosterhoutseweg. In de periode 1980 tot 1992 kwam de wijk Kerkeind tot stand en in de jaren 90 van de vorige eeuw de wijk De Haenen 5. Op 1 januari 1997 hield Teteringen als zelfstandige gemeente op te bestaan en werd het ingedeeld bij de nieuwe gemeente Breda Identiteit Ondanks de uitbreidingen van de laatste decennia, heeft Teteringen haar dorpse karakter redelijk weten te bewaren. Deze identiteit wordt deels bepaald door het oude deel van Teteringen, westelijk van de Oosterhoutseweg, met de RK Willibrorduskerk als meest beeld - bepalende gebouw. Voor de mensen met een meer vluchtige indruk van Teteringen is deze identiteit echter weinig herkenbaar. Velen vormen hun beeld als passant via de Oosterhoutseweg, waarbij vooral het gedateerde winkelcentrum De Scheperij op het netvlies blijft staan. 5 Bron: 11

15 De Teteringenaren zijn trots op hun sterke verenigingenstructuur. Dit inderdaad bloeiende verenigingsleven, met als koepel een actieve Dorpsraad, vormt de motor van het dorpse sociale leven. Het verenigingsleven vormt een belangrijke kans voor de integratie tussen oud en nieuw. De huidige import koos vooral voor het wonen in Teteringen vanwege de rust en de ruimte van het dorp. Ook de groene, landelijke omgeving vormt voor nieuwkomers een belangrijke overweging. 3.2 De bewoners Demografie Nu In Teteringen wonen na de recente uitbreiding in Om de Haenen bijna mensen, inclusief de bewoners van het buitengebied. Ondanks dat er met de bouw van Om de Haenen enige verjonging plaatsvond, is Teteringen sterker vergrijsd dan de rest van Breda. De middengroepen (18 t/m 29 jaar en 30 t/m 44 jaar) zijn in Teteringen momenteel wat minder vertegenwoordigd. Grafiek 1: Leeftijdsopbouw Teteringen % 19% 15% 75% 50% 15% 16% 19% 16% 14% 22% 65 jaar en ouder jaar jaar jaar jaar 25% 9% 12% 0-17 jaar 23% 21% 0% Teteringen (%) Breda (%) Ontwikkelingen Wanneer het gehele woningbouwprogramma is gerealiseerd, wonen er naar verwachting ruim mensen in Teteringen. Een toename van zo n inwoners 6. Volgens de gemeentelijke prognoses zet de vergrijzing van de huidige bevolking zich verhoudingsgewijs sterker door dan stedelijk gemiddeld. Door de instroom van de nieuwe bewoners zal het aantal ouderen wel toenemen in absolute zin, maar zal Teteringen verhoudingsgewijs verjongen. Er is nog onvoldoende bekend over de nieuwe bewoners om een goede prognose te kunnen opstellen van de leeftijdsopbouw in pakweg Als we kijken naar de instroom die de bouw in Om de Haenen met zich meebracht, dan zien we een sterke vertegenwoordiging van de groep jarigen (zie volgende paragraaf). Als deze tendens zich ook voordoet in de komende uitbreiding, dan moeten we rekening houden met een latere vergijzingspiek dan in de rest van Breda en het land. 6 Hierbij is uitgegaan van een gemiddelde van 2,3 persoon per woning. 12

16 3.2.2 De mensen die Teteringen intrekken Nu In de afgelopen vier jaar hebben 850 huishoudens een nieuwe woning in Teteringen betrokken. Hiervan hebben er zich 177 in het nieuwe Om de Haenen gevestigd. Een deel van de verhuizers kwam uit Teteringen zelf (20%), een groot deel kwam uit andere delen van Breda (44%). Maar ook van buiten Breda hebben zich een behoorlijk aantal huishoudens in Teteringen gevestigd (36%). - Bijna een kwart van de huishoudens uit de andere delen van Breda komt uit Breda Noord, ook huishoudens uit Breda Oost zijn goed vertegenwoordigd. - De belangrijkste herkomstgemeente buiten Breda is Oosterhout, ruim een vijfde komt uit deze gemeente. Om de Haenen heeft verhoudingsgewijs wat meer huishoudens van buiten Breda getrokken. Het aandeel vestigers uit Breda Noord ligt hier een stuk lager. Grafiek : Herkomst verhuizers afgelopen 4 jaar (huishoudens) 100% 80% 60% 40% 20% Van buiten Breda Uit Breda overig Uit Teteringen 0% Om de Haenen (177) Overig Teteringen (673) Totaal Teteringen (850) Naast de 850 huishoudens uit Nederland, hebben zich ook 85 huishoudens uit het buitenland in Teteringen gevestigd. Het gaat hierbij vooral uit alleenstaanden tot 55 jaar, de voornamelijk uit België komen, gevolgd door Duitsland. Een belangrijk deel van de verhuizingen komen voor rekening van eenpersoonshuishoudens. Dat is een normaal beeld, deze groep is het meest mobiel. Het aandeel gezinnen ligt op een vijfde, onder de verhuizers uit Teteringen zelf ligt dit aandeel een stuk hoger. 13

17 Om de Haenen heeft een stuk minder eenpersoonshuishoudens getrokken, hier zijn de tweepersoonshuishoudens sterk vertegenwoordigd. - eenpersoonshuishoudens komen voor een belangrijk deel van buiten Breda; - tweepersoonshuishoudens komen voor de helft uit de overige delen van Breda; - gezinnen komen voor meer dan de helft uit de overige delen van Breda. Grafiek 3 : Herkomst uitgesplitst naar huishoudenentype 100% 80% 60% 40% 20% overig gezin 2 phh 1 phh 0% Uit Teteringen Uit overig Breda Van buiten Breda Het zijn vooral de middengroepen waarvan de hoofdbewoner tussen de 25 en de 55 jaar is die naar of binnen Teteringen zijn verhuisd, waarvan de groep jarigen het sterkst is vertegenwoordigd. In Om de Haenen hebben zich opmerkelijk weinig jongeren gevestigd en zijn de 55+ers sterk vertegenwoordigd. Van de verhuizers uit Teteringen zelf is de groep jaar zeer sterk vertegenwoordigd. Daarnaast is de groep 65+ers verhoudingsgewijs groter dan onder de vestigers van buiten Teteringen. Opvallend is dat de jongeren tot 25 jaar voor een belangrijk deel van buiten Breda komen. - jongeren tot 25 komen voor de helft van buiten Breda; - de jarigen komen voor ruim de helft uit overig Breda; - onder de middelbaren (35-55 jaar) zijn Teteringenaren redelijk vertegenwoordigd; - ruim een derde van de 65+ers komt uit Teteringen. Grafiek 4: Herkomst uitgesplitst naar leeftijd hoofdbewoner 100% 80% 60% 40% 20% 75 jaar jaar jaar jaar jaar tot 25 jaar 0% Uit Teteringen Uit overig Breda Van buiten Breda Ontwikkelingen Herkomst uitgesplitst naar leeftijd De woningdifferentiatie hoofdbewoner voor Teteringen is nog onvoldoende uitgekristalliseerd om goed onderbouwde uitspraken te kunnen doen over de huishoudens die zich naar verwachting in % Teteringen zullen gaan vestigen. In zijn algemeenheid is de verwachting dat de nieuwbouw in 60% het dorpse milieu en de groene uitstraling in het bijzonder aantrekkingskracht zal uitoefenen 40% op een tweetal groepen: Uit Teteringen Uit overig Breda Van buiten Breda - de in leeftijd wat gevorderde stellen, meestal al uit de kinderen (55-65 jaar) % tot 25 - huishoudens 0% met opgroeiende kinderen (ouders jaar); 14

18 Nieuwbouw aan de rand van de stad zal ook mobiele starters trekken. Voor hen zijn vooral de delen van waaruit je snel in de stad bent aantrekkelijk, zoals het buiten het IDOP-gebied vallende Waterdonken. Voor de (terugkerende) kinderen van de huidige dorpelingen is het meer dorpse wonen interessant. De groep jaar met opgroeiende kinderen is nu al sterk vertegenwoordigd in de instroom, ook in Om de Haenen. De oudere groep jaar is onder de huidige vestigers nog niet zo sterk vertegenwoordigd, maar Om de Haenen heeft op deze groep een behoorlijke aantrekkingskracht uitgeoefend. Het is de verwachting dat het geplande aanbod aan grotere en duurdere woningen in een groene uitstraling een behoorlijke instroom van deze vitale pre-senioren zal oproepen Wonen De woningen in Teteringen Nu In Teteringen staan zo n woningen. Om de Haenen is hiervan de meest recente uitbreiding. Als dorp kenmerkt Teteringen zich door: - veel koopwoningen; - voornamelijk laagbouw; - hoofdzakelijk eengezinswoningen, waarvan een groot deel vrijstaand of twee-onder-éénkap; - een hogere woningwaarde dan gemiddeld in Breda 7. Singelveste AlleeWonen is de enige corporatie; nog geen vijfde deel van alle woningen is een sociale huurwoning (in geheel Breda is dit een derde). Dit percentage komt overigens overeen met dorpen met een vergelijkbare samenstelling. Het eigen woningbezit is in dorpen in het algemeen groter dan in de stad. Teteringen heeft een beperkt aantal appartementencomplexen: in de omgeving van het Willem Alexanderplein, aan de Hoolstraat, in de buurt De Haenen en in de jongste buurt Om de Haenen. Ontwikkelingen Teteringen wordt binnen het IDOP-gebied nog eens met zo n woningen uitgebreid 8. Voor de nieuwbouw is in de MER 9 een differentiatie vastgesteld naar prijsklasse en bouwwijze. Bereibare huur / goedkope koop 24% Middeldure huur en koop laag 22% Middeldure huur en koop hoog 26% Dure huur en koop 27% Gestapeld 25% Grondgebonden 75% In het totale Programma Teteringen is voorzien in 28% bereikbare huur / goedkope koop en 27% gestapeld 10. Omdat de woningen op Waterdonken verhoudingsgewijs wat goedkoper en vaker gestapeld worden, komen deze percentages in het IDOP-gebied wat lager uit. Ten opzichte van de huidige situatie komen er in Teteringen verhoudingsgewijs meer betaalbare woningen en meer gestapelde woningen. In bijlage 1 is een overzicht opgenomen per woongebied. 7 Gemiddelde OZB: Breda (100%), Prinsenbeek (125%), Teteringen (133%), Bavel (135%), Ulvenhout (157%). 8 Exclusief Waterdonken en Werkdonken. 9 MER/SMB woningbouwlocatie Teteringen, eindrapport, gemeente Breda, september Inclusief de reeds gerealiseerde woningen Om de Haenen. 15

19 Voor de uitbreiding is geen differentiatie vastgesteld die rekening houdt met doelgroepen, zoals ouderen, gezinnen, één- en tweepersoonshuishoudens. Behalve op het gebied van prijsklassen is hiermee niet bepaald wat voor Teteringen een gewenste bevolkingssamenstelling is. Vanwege de kredietcrisis oefenen de ontwikkelaars druk op de gemeente uit om de in de MER opgenomen differentiatie naar prijsklassen en woningtypen aan te passen. Het is op dit moment niet in te schatten in hoeverre dit daadwerkelijk tot aanpassing zal leiden Wonen voor ouderen en mensen met beperkingen Nu Seniorenhuisvesting Teteringen heeft een zeer beperkt aanbod aan seniorenwoningen, deels van Singelveste AlleeWonen, deels van Mooiland Vitalis. De druk op de seniorenwoningen van Singelveste is groot, de gemiddelde wachttijd is ruim 3,5 jaar. Het grootste deel van deze druk komt van woningzoekende senioren van buiten Breda en uit andere delen van Breda. Senioren uit Teteringen zelf zijn hierdoor vaak genoodzaakt het vertrouwde dorp te verlaten. Geschiktheid van de voorraad Om ook ouderen en mensen met beperkingen goed te kunnen laten wonen, moet de woning daarvoor geschikt te zijn. Vanwege het grote aantal woningen met trappen, is slechts een klein deel van de woningen geschikt voor mensen met handicaps. Er is dan ook een groot tekort aan deze woningen. Wonen met zorg voor ouderen Voor mensen die zijn aangewezen op een verpleeg- of verzorgingshuis is er in Teteringen kwantitatief voldoende aanbod aanwezig: Woonzorgcentrum Zuiderhout biedt zowel verzorging als verpleging. Het gaat hier om een combinatie van een traditioneel verzorgingshuis voor leken en een kloosterbejaardenoord. Er zijn geen vormen van wonen met zorg voor ouderen aanwezig in het dorp zelf. De meetlat die Geschikt Wonen voor Iedereen hanteert, laat op dit gebied dan ook tekorten zien. Wonen voor mensen met beperkingen Teteringen heeft momenteel in verhouding een ruim aanbod aan specifieke woonvormen voor mensen met een verstandelijke beperking. Woonvormen voor mensen met een lichamelijke of een psychische beperking ontbreken in Teteringen. (zie voor nadere onderbouwing en aantallen bijlage 2) 16

20 Ontwikkelingen Voor het wonen voor ouderen en mensen met beperkingen is in het Programma Teteringen geen differentiatie opgenomen. Seniorenhuisvesting Singelveste AlleeWonen heeft plannen om seniorenwoningen te realiseren binnen de kom. Er zijn in Breda geen normen vastgesteld hoeveel (sociale) huurwoningen er voor senioren beschikbaar zouden moeten zijn. Gezien de huidige situatie is verdere uitbreiding van het aantal seniorenwoningen zeker gewenst, bij voorkeur binnen de Centrale Zone 11. Geschiktheid van de voorraad Uit de normen die Geschikt Wonen voor Iedereen heeft vastgesteld, kunnen we afleiden welk aandeel van de woningen geschikt zou moeten zijn voor ouderen en mensen met handicaps. Uiteindelijk moet ruim een kwart van alle woningen in Teteringen zogenaamd aanpasbaar en levensloopbestendig zijn. In de nieuwbouwgebieden moeten hogere aantallen gehaald worden om de tekorten in de kom te compenseren. Een belangrijk deel hiervan moet zo dicht mogelijk bij de voorzieningen (dus aan de randen van het huidige dorp) gerealiseerd worden. Het valt in dit stadium niet te toetsen of de gewenste aantallen worden gehaald. Bij aanpasbare en levensloopbestendige woningen wordt al gauw gedacht aan gestapelde bouw, deze kunnen echter ook goed als ruimere eengezinswoningen worden gerealiseerd. Wonen met zorg voor ouderen Met de uitbreiding tot inwoners neemt ook de behoefte aan woonvormen met zorg voor ouderen toe, de opgave wordt des te groter. Realisatie van deze woonvormen is echter niet gepland. Wonen voor mensen met beperkingen Ook voor mensen met beperkingen neemt de behoefte aan woonvormen toe naarmate het dorp groeit. Met het initiatief van Amarant om 12 tot 18 wooneenheden te realiseren gekoppeld aan het Zorgkruispunt (zie 3.7.6) is Teteringen ook in de toekomst goed voorzien van specifieke woonvoorzieningenvoor mensen met een verstandelijke beperking. Voor mensen met een lichamelijke of psychische beperking zijn echter geen woonvoorzieningen voorzien; wanneer zij op een dergelijke woonvorm zijn aangewezen moeten zij het dorp verlaten. (zie voor nadere onderbouwing, definities en aantallen bijlage 2) Zeker voor de huidige ouderen moeten we sterk rekening houden met de betaalbaarheid van de woningen voor deze doelgroepen Wonen voor starters Nu Gezien de huur- en koopprijzen heeft Teteringen een moeilijke woningmarkt voor starters. Vanuit het dorp wordt dit krachtig onderschreven. De gerealiseerde nieuwbouw in Om de Haenen leverde geen nieuwe kansen op voor minder betaalkrachtige starters; er zijn geen woningen gebouwd binnen de bereikbare huur of goedkope koop. Dit maakt het lastig om de eigen jongeren vast te houden in het dorp. Ongewenste neveneffecten daarvan zijn het wegvallen van mantelzorg in de directe omgeving, en een minder stevig draagvlak voor het verenigingsleven. 11 Centrale Zone: zie

21 Ontwikkelingen In Om de Haenen-Noord realiseert Singelveste AlleeWonen ongeveer 35 woningen, waarvan de helft als starterwoningen met een Koopgarantregeling 12. Bijna een kwart van alle woningen binnen het Programma Teteringen valt binnen de betaalbare huur of goedkope koop. Er is geen differentiatie vastgesteld naar de diverse doelgroepen; er zijn dus geen aantallen vastgesteld voor startende één- en tweepersoonshuishoudens en jonge gezinnen. Met name deze laatste groep is voor de sociale structuur van Teteringen van groot belang. 3.4 Detailhandel Nu Teteringen heeft een beperkt winkelaanbod. Een belangrijk deel van de winkels is gevestigd aan het Willem Alexanderplein en in de Hoolstraat (vroeger was in de Hoolstraat vrijwel de gehele Teteringse middenstand te vinden). Men mist onder andere een slagerij, groenteboer, drogist e.d. De supermarkt en enkele andere winkels zijn te vinden op het winkelcentrum De Scheperij. Ook aan de Oosterhoutseweg zitten enkele winkels. Veel bewoners gaan echter voor de dagelijkse boodschappen ook buiten Teteringen winkelen (zowel in Breda als in Oosterhout). De winkeliers zijn verenigd in Retail Ondernemend Teteringen, dat onderdeel is van de Teteringse Ondernemingsvereniging. Ontwikkelingen Aanvankelijk voorzag het Programma Teteringen in de bouw van een geheel nieuw winkelcentrum, inclusief een tweede supermarkt op het Willem Alexanderplein. Dat bleek geen goede optie, onder meer vanwege de moeilijke verkeersafwikkeling en de ruimte voor parkeren. In de zomer 2009 heeft het college van Burgemeester en Wethouders besloten de haalbaarheid van een winkelvoorziening op de Scheperij te onderzoeken. 3.5 Werken en ondernemen Nu De bedrijvigheid in Teteringen zelf is beperkt en bestaat uit verspreide en vooral kleinschalige bedrijven. Een derde van deze bedrijven richt zich op zakelijke dienstverlening, andere sectoren van enige betekenis zijn handel en reparatie, en gezondheids- en welzijnszorg. 12 Informatie Singelveste AlleeWonen 18

22 Teteringen is uitgegroeid tot een forensendorp, het aanbod van banen in het dorp zelf is beperkt. De gezondheids- en welzijnszorg biedt met zo n 40% van alle banen de meeste werkgelegenheid in Teteringen, op afstand gevolgd door handel en reparatie, en zakelijke dienstverlening. De ondernemers in Teteringen zijn verenigd in de Teteringse Ondernemersvereniging (T.O.V.). Een onderdeel van de ondernemersvereniging wordt gevormd door de afdeling Retail, waarin de toonbankbedrijven zitten (horeca, detailhandel, servicebedrijven). Ontwikkelingen Uiteraard levert de uitbreiding van het dorp voor Teteringen ook werkgelegenheid op, een deel van het lokale bedrijfsleven zal van de groei profiteren. Het Programma Teteringen voorziet binnen het IDOP-gebied niet in een noemenswaardige uitbreiding van de bedrijvigheid. Er zal vooral een toename zijn van aan huis gebonden beroepen. Wijkeconomie heeft een positief effect op de leefbaarheid. Met name ondernemers die van huis uit werken of een bedrijfsruimte hebben die aan de woning is gekoppeld, hebben over het algemeen een sterke buurtbinding. Stimulering van het kleinschalig ondernemerschap past hiermee binnen de doelstellingen van het IDOP Teteringen. 3.6 Verkeer en vervoer Nu Oosterhoutseweg De verkeershoofdstructuur van Teteringen wordt vooral bepaald door de Oosterhoutse weg die het dorp letterlijk doormidden snijdt. Ook figuurlijk gezien ervaart een deel van de bewoners de Oosterhoutseweg als barrière. Routes langzaam verkeer De Oosterhoutseweg is moeilijk over te steken voor zwakkere verkeersdeelnemers. Daarnaast mist men in Teteringen voldoende veilige loop- en fietsroutes voor kinderen, ouderen en mensen met beperkingen in het dorp. Bewoners geven aan dat er in principe voldoende ruimte in de woonomgeving is om die gewenste veilige routes te realiseren, maar dat daar tot op heden te weinig aandacht aan besteed wordt. De volgende situaties in zowel de oude als nieuwe situatie baren het dorp zorgen: - Het oversteken van de Oosterhoutseweg. Dit spitst zich toe op de kruising Willibrordstraat/Oosterhoutseweg en de nabijgelegen kruising met de Pius XII straat (belangrijke sociale route fietsers). - De routes naar de basisscholen te fiets en te voet (m.n. de Heiakkerdreef, waaraan de MFA De Stee 13 komt te liggen); - De routes naar de sportvelden te fiets (m.n. de wegen rondom het nieuwe sportpark) en het oversteken van de doorgaande weg die de sportvoorzieningen scheidt in de nieuwe situatie; - De toegankelijkheid van voetgangersroutes naar de belangrijkste voorzieningen voor ouderen en mensen met beperkingen, maar ook voor bijvoorbeeld mensen met een kinderwagen (m.n. de Hoolstraat). Voor ouderen en mensen met beperkingen die verder van deze voorzieningen af (komen te) wonen zijn goed toegankelijke routes met voldoende rustpunten extra belangrijk. - De routes naar bestemmingen buiten Teteringen voor jeugd en jongeren (voortgezet onderwijs, uitgaan). 13 Voorheen MFA Om de Haenen 19

23 Ontwikkelingen Oosterhoutseweg Half maart 2009 is de gemeente gestart met de reconstructie van de Oosterhoutseweg 2e fase, inclusief de aanleg van een tunnel op de kruising met de Nieuwe Kadijk. Hierdoor zal de kwaliteit van de weg verbeteren en veiliger worden voor fietsers en voetgangers. De tunnel op de kruising Oosterhoutseweg/Nieuwe Kadijk moet zorgen voor een betere doorstroming op deze weg, en het verkeer richting Oosterhout stimuleren om van de A27 gebruik te maken. De Oosterhoutseweg wordt ook geschikt gemaakt voor de komst van een snelle busverbinding (HOV/Volans) tussen Oosterhout, Breda en Etten-Leur. De reconstructie van het centrale deel van de Oosterhoutseweg is onlangs afgesloten. Voor het HOV zijn hier al diverse voorzieningen getroffen zoals een deels vrije busbaan. De Dorpsraad heeft in de vernieuwde situatie in het centrumgebied kritiek op de niet-levensloopbestendige uitvoer van de oversteek bij het winkelcentrum De Scheperij en de decentrale ligging van de twee nieuwe HOV-haltes ten opzichte van het centrum. De werkzaamheden zijn naar verwachting december 2010 helemaal klaar. Routes langzaam verkeer Met de komst van de nieuwbouw en het nieuwe aanbod aan voorzieningen in Teteringen, wordt de vraag naar goede en veilige loop- en fietsroutes in Teteringen groter. De ligging van de 2 MFA s aan beide zijden van de Oosterhoutseweg vraagt bovendien om een goede oversteekbaarheid van deze weg. Een goed netwerk aan fiets- en voetgangersvoorzieningen moet ten minste voldoen aan de volgende hoofdeisen: - Samenhang; - Herkenbaarheid; - Directheid; - Functionaliteit en aantrekkelijkheid; - Veiligheid Voor het uitwerken van een goed en functioneel loop- en fietsnetwerk is onderzoek nodig naar de bestaande situatie en knelpunten daarin en mogelijkheden om knelsituaties op te lossen. Het onderzoek vindt liefst plaats samen met de belangrijkste doelgroepen, die vanuit hun eigen ervaringen zicht hebben op de routering in Teteringen: - Kinderen en ouders van basisscholen; - Platform gehandicapten Teteringen; - KBO; - Gebruikers van het sportpark en de sporthal. 20

24 3.7 Sociale infrastructuur Sociale leven Nu Teteringen kent een uitgebreid en actief verenigingsleven. Het dorp telt ruim 100 verenigingen en organisaties op het gebied van sport, ontspanning, religie, muziek etc., waaronder diverse carnavalsverenigingen, de dorpsraad inclusief werkgroepen, Harmonie Euphonia, diverse koren, orkesten en combo s, de KBO, de KVO, de KPJ, verschillende bridge- en kaartclubs, het Oranjecomité, de milieuvereniging, de orgelcommissie, het comité avond- 4daagse, de Teteringse tennisvereniging, voetbalclub Dia, stichting Dorpsloop Teteringen, de scouting, t Gilde, de golfclub, jeu-de-boulesclubs en nog veel meer. Typische Teteringse activiteiten zijn o.a. het VariéTeteringen (het Teterings Variété), de Dorpsloop en de jaarmarkt. Voor veel organisaties en verenigingen is Dorpshuis t Web aan de Scheperij momenteel de centrale plek voor activiteiten, vergaderingen e.d. Hier is ook de bibliotheek en een sportzaal gevestigd. Naast t Web maken de verenigingen gebruik van de commerciële ruimten De Dorpsherberg aan het Willem Alexanderplein (o.a. carnaval) en de Vlaamse Schuur (achter boerderij Rombouts) die gebruikt wordt door Heemkundekring Teterings Erfdeel. Met de uitbreidingsplannen voor het dorp in het hoofd ziet de Dorpsraad het mede als haar taak om een optimale integratie van de huidige en nieuwe bewoners te bereiken. Daarvoor heeft zij reeds allerlei initiatieven ontplooid, waaronder de organisatie van een verenigingenmarkt, een kunst- en hobbytentoonstelling, het opzetten van een website Teteringen.nu en de uitgifte van de Dorpsgids. Jeugd/Jongeren Teteringen kent nu geen specifieke jongerenruimte. Dit wordt als een gemis ervaren. Wel maakt een groep jongeren veelvuldig gebruik van café Tramzicht t Zwaantje (aan de Oosterhoutseweg) als trefpunt. Het Jeugdcomité organiseert allerhande activiteiten voor de jeugd van groep 1 tot en met 8 (4 tot en met 12 jaar) in t Web. Een onlangs opgericht Jongerencomité houdt zich bezig met de positie van de jeugd van 12 jaar en ouder in het dorp en maakt zich sterk voor de realisatie van een jongerenruimte. Omdat er verschil in behoefte aan ruimte en actitiviteiten bestaat, zijn drie doelgroepen benoemd: - de jeugd tot 10 jaar; - de jeugd van 10 tot en met 15 jaar; - de jeugd van 16 jaar en ouder. Met name de groep jaar valt momenteel buiten de boot: voor deze groep wordt weinig gedaan en er zijn weinig faciliteiten. Het is vooral ook deze groep, die volgens een deel van de bewoners voor een toenemend aantal overlastsituaties in het dorp zorgt. Ontwikkelingen In november 2003 besloot het Bredase college van B&W om in het verlengde van de bouw van de VINEX-locatie Teteringen twee Multi Functionele Accommodaties (MFA s) in het dorp te realiseren. Dit als antwoord op de bezorgdheid van de huidige bewoners of er integratie zal plaatsvinden tussen de huidige en nieuwe bewoners. De MFA s moeten samen ruimte bieden aan verschillende maatschappelijke functies voor een integraal activiteitenaanbod. Daarmee willen we de volgende maatschappelijke doelen realiseren: 1. het bevorderen van integratie tussen oud en nieuw Teteringen; 2. het voorkomen en tegengaan van eenzaamheid onder ouderen; 3. het stimuleren van zelfredzaamheid (beleid Geschikt Wonen voor Iedereen GWI). 21

25 Gekozen is voor het haltermodel: aan iedere zijde van de Oosterhoutseweg een accommodatie. Het huidige dorpshuis t Web gaat verdwijnen en gaat op in de MFA De Stee, aan het Zuringveld, in het oosten van Teteringen. In deze MFA staat het sociaal-maatschappelijke verenigingsleven centraal. De MFA heeft een sterke ontmoetingsfunctie en krijgt daarom ook een horecagedeelte; dit maakt het voor het verenigingsleven en overige gebruikers aantrekkelijk om naast de eigen activiteit ook anderen te ontmoeten. Medio mei 2009 heeft de gemeente in twee bijeenkomsten het definitieve plan voor De Stee gepresenteerd, hier is door de bewoners positief op gereageerd. Voorjaar 2010 wordt gestart met de bouw van het complex. Naast de ruimte voor sociaal-culturele activiteiten komen in de MFA de basisschool Helder Camara, Kober (kinderopvang en BSO) en een gymzaal. In de te realiseren MFA De Mandt in het westen van Teteringen staat de kind- en jeugdfunctie meer centraal. In deze MFA komen: basisschool De Springplank, basisschool De Wegwijzer, de bibliotheek, Kober, een gymzaal en ruimte voor sociaal-culturele activiteiten voor de jeugd. Het centraliseren van de gemeenschappelijke ruimtes, de jeugdruimte, de gymzaal en de bibliotheek zorgt voor de levendigheid in de avonduren. Voor wat betreft de jeugdruimte is het nog niet duidelijk welke doelgroep jeugd/jongeren men voor ogen heeft en hoe jongeren hier zelf in staan. Daarop is juni 2009 actie ondernomen door: - De Dorpsraad; - Surplus Welzijn; - De gemeente; - vertegenwoordigers van het onderwijs; - sportverenigingen; - het Jongerencomité; - de KPJ; - het Gehandicaptenplatform. De partijen willen op korte termijn samen met jongeren plannen maken voor activiteiten en de behoefte aan ruimtes in kaart te brengen. Doel is deze plannen samen met de jongeren uit te voeren (zie bijlage 3 voor het Plan van Aanpak voor het inventariserend onderzoek onder jongeren vanuit Surplus Welzijn en de resultaten van het onderzoek, juni 2009). Belangrijkste aanbevelingen vanuit het inventariserend onderzoek zijn het mogelijk maken van ontmoeting van leeftijdsgenoten op straat en door middel van jeugdactiviteiten waarbij diversiteit en eigen inbreng van jeugd gewenst is. 22

26 Teterings Kwartet Voorzieningen en activiteiten jeugd Bron: Teterings Kwartet Teterings Kwartet Voorzieningen Voorzieningen en activiteiten activiteiten jeugd jeugd Per activiteit of voorziening moet goed gekeken worden naar de verschillende aanwezige jeugdgroepen in Teteringen en naar hun leeftijd. Aan te bevelen is een differentiatie naar tieners 10 tot 14 jaar en jongeren 14 tot 18 jaar. Voor jongerenactiviteiten moet gekeken worden wanneer het schenken van alcohol wel of niet wenselijk is. Wekelijkse activiteiten bij voorkeur aanbieden zonder alcohol en incidentele activiteiten zoals een feest/festival met alcohol. De verwachting is dat er in Teteringen behoorlijk draagvlak en medewerking zal zijn voor tiener- en jongerenactiviteiten en het creëren van een jeugdruimte in de MFA. Bron: Bron: Bij de ontwikkeling van de MFA s is het van belang 1. Jongeren aandacht mogen te besteden gezien aan worden samenwerking 1. Jongeren mogen gezamenlijkheid gezien worden in programmering 1. Jongeren en beheer. mogen verdienen De MFA s gezien moeten een eigen worden meer plek zijn dan een en verdienen verzameling een eigen ruimtes plek en partijen, met en ieder verdienen als 2. het Activering ware een een eigen in samenwerking voordeur. plek Met het oog met 2. Activering in samenwerking met hierop, hebben de deelnemende 2. Activering partijen gekozen in verenigingen samenwerking voor een inhoudelijke (bijvoorbeeld met samenwerking verenigingen (vb. straatvoetbal) verenigingen straatvoetbal) (vb. 3. Overlast beperk volgens je door het samenwerkingsmodel jongeren Face tot face. Kenmerkend hieraan is een open houding 3. Overlast 3. beperk Overlast je door beperk jongeren je door jongeren hangplekken te naar geven elkaar en zoeken naar inhoudelijke hangplekken samenwerking hangplekken te geven naast het te gerealiseerde geven ruimtelijke 4. Joker: wat zou samengaan. u graag nog willen 4. Joker: wat 4. zou Joker: u graag wat zou nog u willen graag nog willen inbrengen bij dit thema? inbrengen bij inbrengen dit thema? bij dit thema? De ontwikkeling van de MFA s staat niet op zichzelf, maar krijgt een plaats in de samenleving van Teteringen naast andere voorzieningen, zoals een zorgkruispunt, concentraties van winkels, speelgelegenheden en de vele sportfaciliteiten elders in het dorp 14. Teterings Kwartet Voorzieningen en activiteiten jeugd Bron: 1. Jongeren mogen gezien w verdienen een eigen plek 2. Activering in samenwe verenigingen (bijvoorb straatvoetbal) 3. Overlast beperk je door jo hangplekken te geven 4. Joker: wat zou u graag no inbrengen bij dit thema? wartet Teterings Kwartet Teterings Kwartet Teterings Kwartet Teterings Kwartet Teterings Kwartet Teterings Kwartet Teterings Kwartet ningen Voorzieningen Voorzieningen Voorzieningen Voorzieningen Voorzieningen Voorzieningen Voorzieningen en iten jeugd activiteiten jeugd activiteiten activiteiten jeugd activiteiten jeugd activiteiten jeugd jeugd activiteiten jeugd activiteiten jeugd.swh-helmond.nl Bron: Bron: Bron: Bron: Bron: 1. Jongeren mogen gezien worden en 1. Jongeren mogen gezien worden en n mogen gezien 1. Jongeren worden mogen 1. gezien Jongeren worden mogen verdienen gezien 1. een Jongeren eigen worden 1. mogen plek Jongeren gezien mogen worden gezien verdienen en worden een en eigen 1. plek Jongeren mogen gezien w ienen een eigen verdienen plek een eigen en plek verdienen 2. Activering een eigen verdienen in samenwerking plek een verdienen eigen plek met een eigen plek 2. Activering in samenwerking verdienen met een eigen plek g in samenwerking 2. Activering met in samenwerking 2. Activering met in verenigingen samenwerking 2. Activering (bijvoorbeeld met 2. in Activering samenwerking samenwerking met verenigingen met (bijvoorbeeld 2. Activering in samenwerkin gen (vb. straatvoetbal) verenigingen (vb. straatvoetbal) verenigingen straatvoetbal) (vb. verenigingen verenigingen (vb. straatvoetbal) (vb. straatvoetbal) straatvoetbal) verenigingen (vb. straatv beperk je door 3. Overlast jongeren beperk 3. Overlast je door 3. beperk Overlast je door 3. beperk Overlast jongeren je door 3. beperk Overlast jongeren je beperk door je door jongeren 3. Overlast beperk je door 3. Overlast jongeren beperk je door jo ken te geven jongeren hangplekken hangplekken te geven hangplekken te geven jongeren te geven hangplekken te te geven hangplekken te geven hangplekken te geven at zou u graag 4. Joker: nog willen wat zou u 4. graag Joker: nog wat 4. willen zou Joker: u graag wat 4. Joker: zou nog u willen graag wat 4. zou Joker: nog u willen graag wat nog zou 4. willen u Joker: graag wat nog zou u graag 4. Joker: nog willen wat zou u graag n bij dit thema? inbrengen bij dit thema? inbrengen bij inbrengen dit thema? bij inbrengen dit thema? bij willen dit thema? inbrengen bij dit thema? inbrengen bij dit thema? willen inbrengen bij dit wartet ingen en ten jeugd Onderwijs en kindfuncties Nu Teteringen Teterings telt Kwartet drie Teterings basisscholen: Kwartet De Wegwijzer (RK), Helder Camara Teterings (RK) en de Kwartet 1 Springplank (Jenaplan). Naast de basisscholen is het Florijncollege sinds 2007 gevestigd in Voorzieningen Voorzieningen en activiteiten activiteiten jeugd jeugd Voorzieningen en activiteiten jeugd Teteringen. De kinderopvang in het dorp wordt geboden door Fleks Kinderopvang (Fleks Zuiderhout en Fleks De Gouwen) en Kiki Kinderopvang (een gastouderbureau). 14 Concept projectvoorstel MFA Om de Haenen, Projectmanagement gemeente Breda, augustus 2008; Ruimtelijk functioneel Programma van Eisen MFA Om de Haenen, Teteringen, ICS Adviseurs, november 2007, Visiedocument MFA s Teteringen, november