GEMEENTELIJK RUIMTELIJKE STRUCTUURPLAN. SCHERPENHEUVEL-ZICHEM Provincie Vlaams-Brabant

Transcriptie

1 GEMEENTELIJK RUIMTELIJKE STRUCTUURPLAN August Nihoulstraat Tel.: Fax: SCHERPENHEUVEL-ZICHEM Provincie Vlaams-Brabant ARCADIS Gedas nv Kortrijksesteenweg GENT Tel.: Fax: ISO 9001 gecertificeerd voor: Adviesverlening, studie en ontwerp van gebouwen, infrastructuur, milieu en ruimtelijke ordening= _qt=_b=j=mqos=suo=tmv= omo=^åíïéêééå= fkd=pomjmsutmrpjto= =

2

3 Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Versie zoals goedgekeurd door de bestendige deputatie op 11 januari 2007 met schrapping van de uitgesloten delen (zie goedkeuringsbesluit in bijlage). Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 3 van 221

4

5 fkelraplmd^sb= Voorwoord... 9 Aanpak van het planningsproces Inleiding Decreet houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening Samenwerkingsmodel Aanpak Overlegmomenten en inbreng Informatief deel DEEL 1: Situering Ruimtelijke Situering Kwantitatief profiel van de gemeente enkele kengetallen DEEL 2: Planningscontext Hogere structuurplannen Andere beleidsplannen met ruimtelijke relevantie juridisch - planologische planningscontext...42 DEEL 3: Ruimtelijke context Cultuurhistorische situering Bestaande ruimtelijke structuur op macroniveau (bovengemeentelijk) Bestaande ruimtelijke structuur op mesoniveau (gemeentelijk) Bestaande ruimtelijke structuur op microniveau Prognoses DEEL 1: Behoefteberekening wonen Kwantitatieve behoefte Kwalitatieve behoefte Aanbod aan bouwmogelijkheden Besluit DEEL 2: Behoefteberekening bedrijven Behoefteraming op bedrijventerreinen Aanbod Besluit Zoeklocaties lokaal bedrijventerrein Richtinggevend deel DEEL 1: Visie op de ruimtelijke ontwikkelingen DEEL 2: Basisdoelstellingen DEEL 3: Ruimtelijke principes DEEL 4: Gewenste ruimtelijke structuur voor de specifieke deelstructuren Gewenste ruimtelijk-natuurlijke structuur Gewenste ruimtelijk-agrarische gebieden Gewenste ruimtelijk-landschappelijke structuur Gewenste woon- en leefstructuur Gewenste ruimtelijk-economische structuur Gewenste toeristisch-recreatieve structuur Gewenste lijninfrastructuur DEEL 5: Gewenste ruimtelijke structuur voor de deelruimten Stadspool Scherpenheuvel Groen Averbode Rivierdorp Zichem Rivierdorp Testelt Historisch straatdorp Schoonderbuken Gewenste ruimtelijke structuur voor de verschillende open ruimtegebieden DEEL 6: Afwegingskader zonevreemde constructies Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 5 van 221

6 Bindend deel Structuurbepalende elementen Taakstellingen Maatregelen en acties ifgpq=jbq=q^_biibki=cfdrobk=bk=h^^oqbk= Tabel 1: Kengetallen van Scherpenheuvel-Zichem...19 Tabel 2: evolutie van de bebouwde oppervlakte...20 Tabel 3: Beknopte evaluatie van de GNOP-actieplannen...36 Tabel 4: Waterlopen in Scherpenheuvel-Zichem...55 Tabel 5: Aard van de teelten (landbouwtelling mei 1999)...58 Tabel 6: De veestapel...59 Tabel 7: Evolutie aantal inwoners ( )...59 Tabel 8: Natuurlijk saldo Tabel 9: Migratiesaldo Tabel 10:Leeftijdsstructuur in Tabel 11: Evolutie van het aantal bedrijven en werknemers...64 Tabel 12: RSZ -statistieken Tabel 13: Beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten in Scherpenheuvel-Zichem...74 Tabel 14: Kwantitatieve behoefte Tabel 15: Langdurige leegstaande en/of verwaarloosde woningen (2004) Tabel 16: Overzicht aanbod directe bouwmogelijkheden - overzicht gemeente Tabel 17: Evolutie aantal inrichtingen en werknemers in Scherpenheuvel-Zichem in de periode Tabel 18: Overzicht ruimtebehoeften Figuur 1: driesporenplanning...12 Figuur 2: samenwerkingsmodel...13 Figuur 3: Administratieve situering...17 Figuur 4: Bodemgebruik volgens het gewestplan...21 Figuur 5: Regionaal Landschap Noord-Hageland...37 Figuur 6: Lupicini, ideaalstad, uit Della Architecture militaire, Figuur 7: Biologische Waarderingskaart...56 Figuur 8: Atlas van de landschapsrelicten...71 Figuur 9: Deelgebieden...77 Figuur 10: Aanbod aan bedrijventerreinen Figuur 11: Zoekzones Figuur 12: structuurschets bedrijventerrein Schuttersveld Figuur 13: Ruimtebalans ruimtelijk-economische structuur Pagina 6 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

7 Kaart 1: Situering van de gemeente Kaart 2: Hogere structuurplannen Kaart 3: Voorstel van afbakening en differentiatie van de agrarische gebieden Kaart 4: Categorisering van wegen Kaart 5: Actieplan fietsroutenetwerk Kaart 6: Gewenste openbaar vervoersstructuur Kaart 7: Provinciaal Fietsnetwerk Kaart 8: Gewestplan Aarschot-Diest Kaart 9: situering van de BPA s Kaart 10: Vogel- en habitatrichtlijngebieden Kaart 11: Vlaams Ecologisch Netwerk Kaart 12: Overstromingsgebieden Kaart 13: Afbakening waterwinningszones Kaart 14: Cultuurhistorische evolutie Kaart 15: Bestaande ruimtelijke macrostructuur Kaart 16: Reliëf en waterlopen Kaart 17: Ruimtelijk - natuurlijke structuur Kaart 18: Ruimtelijk -agrarische structuur Kaart 19: Woon- en leefstructuur Kaart 20: Zonevreemde woningen Kaart 21: Sport- en speelterreinen Kaart 22: Ruimtelijk - economische structuur Kaart 23: Zonevreemde bedrijven Kaart 24: Bestaande lijninfrastuctuur Kaart 25: Lokale fietsvoorzieningen Kaart 26: Toeristisch-recreatieve structuur Kaart 27: Weekendverblijven Kaart 28: Landschappelijke structuur Kaart 29: Beschermde landschappen, monumenten en dorpsgezichten Kaart 30: Bestaande ruimtelijke structuur op mesoniveau Kaart 31: Bestaande ruimtelijke structuur van Scherpenheuvel Kaart 32: Bestaande ruimtelijke structuur van Averbode en aanpalende Averbodebossen Kaart 33: Bestaande ruimtelijke structuur van Zichem Kaart 34: Bestaande ruimtelijke structuur van Testelt Kaart 35: Bestaande ruimtelijke structuur van Schoonderbuken Kaart 36: Bestaande ruimtelijke structuur van het Rastergebied Kaart 37: Bestaande ruimtelijke structuur van de Demervallei Kaart 38: Bestaande ruimtelijke structuur van het Open gebied Kaart 39: Wooninbreidings- en uitbreidingsgebieden Kaart 40: Gewenste ruimtelijke structuur op mesoniveau Kaart 41: gewenste ruimtelijk-natuurlijke structuur Kaart 42: gewenste ruimtelijk-agrarische structuur Kaart 43: Gewenste ruimtelijk-landschappelijke structuur Kaart 44 :gewenste ruimtelijke woon- en leefstructuur Kaart 45: Voorstel van woningbouwprogrogrammatie Kaart 46: gewenste ruimtelijk-economische structuur Kaart 47: gewenste ruimtelijke toeristisch-recreatieve structuur Kaart 48: gewenste ruimtelijke toeristisch-recreatieve structuur in de kernen Kaart 49: gewenste ruimtelijke lijninfrastructuur Kaart 50: Gewenste ruimtelijke structuur van het hoofddorp Scherpenheuvel Kaart 51: Gewenste ruimtelijke structuur van Groen Averbode Kaart 52: Gewenste ruimtelijke structuur van het Rivierdorp Zichem Kaart 53: Gewenste ruimtelijke structuur van het Rivierdorp Testelt Kaart 54: Gewenste ruimtelijke structuur van het historisch straatdorp Schoonderbuken Kaart 55: Gewenste ruimtelijke structuur van het open ruimtegebied Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 7 van 221

8

9 sllotlloa= In toepassing van het decreet op de ruimtelijke ordening heeft het stadsbestuur de opdracht een ruimtelijk structuurplan op te maken. Deze opdracht betekent meteen een uitdaging nl. een lange termijnvisie geven op het ruimtegebruik in Scherpenheuvel-Zichem Volgens het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen behoort onze stad tot het buitengebied. Er wordt ons m.a.w. een beperkte beleidsmarge toebedeeld. Niettemin wil het stadsbestuur die kans grijpen om op termijn een aantal duidelijk afgelijnde doelstellingen te realiseren, zoals deze werden geformuleerd in onze beleidsverklaring Krachtlijnen voor het beleid voor de beleidsperiode meer bepaald: 1. De ontwikkeling en opwaardering van onze dorpskernen. 2. Het vrijwaren van voldoende betaalbare woongelegenheid. 3. Het creëren van ruimte voor het plaatselijk ondernemen. 4. Het wegnemen van de juridische onzekerheid over zonevreemde woningen, bedrijven en sporten recreatieve voorzieningen. 5. Het opwaarderen van onze sterke toeristische troeven op het gebied van natuur, architectuur en cultuurhistoriek. In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaams-Brabant wordt Scherpenheuvel-Zichem geselecteerd als toeristisch-recreatief knooppunt. Onze stad zal op dat vlak bijgevolg een centrumfunctie vervullen voor de streek. Onze toekomst ligt inderdaad in de uitbouw van het toerisme en recreatie. Hierbij gaan natuur en cultuur hand in hand. Denk maar aan de bossen van de Merode in Averbode en de Demerbroeken tussen Zichem en Testelt. Of aan de basiliek en het bedevaartgebeuren in Scherpenheuvel, de abdij van Averbode en aan Zichem met de figuur van Ernest Claes. Het komt er op aan het karakteristieke, datgene wat de eigenheid van onze stad uitmaakt nog te verbeteren en toegankelijker te maken. Onze inspanningen rond de aanleg van een fiets- en wandelnetwerk, de uitbouw van het Ernest Claeshuis als natuureducatief centrum en de verdere ontwikkeling van het recent voor het publiek opengestelde domein de Merode kaderen in deze visie. Dit rapport vormt het voorontwerp ruimtelijk structuurplan binnen het structuurplanningsproces. Het voorontwerp zal verder uitgewerkt worden in een structuurplan dat regelmatig (minstens om de 10 jaar) zal aangepast worden aan nieuwe evoluties. Structuurplanning is immers een dynamisch gegeven. Het stadsbestuur wil met dit plan in overleg treden met alle inwoners om samen de toekomst van onze stad voor te bereiden op het zo belangrijke terrein van de ruimtelijke ontwikkeling. Manu Claes Burgemeester Nico Bergmans Schepen van Ruimtelijke Ordening Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 9 van 221

10

11 ^^km^h=s^k=ebq=mi^kkfkdpmol`bp= NK fkibfafkd= De voorbije decennia werd het duidelijk dat het huidige instrumentarium van de ruimtelijke ordening is voorbijgestreefd. Het bestaande ruimtelijk beleid, enkel steunende op de bestaande aanlegplannen (gewestplannen, BPA s,...), kan niet dynamisch inspelen op nieuwe ruimtelijke noden en kansen. Door het eenzijdig gericht zijn op de zonering en bestemmingen ondersteunen de aanlegplannen het passieve karakter van het beleid. Met het ontbreken van een langetermijnvisie op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling, dreigen de verschillende maatschappelijke sectoren zich ruimtelijk al te veel onafhankelijk van elkaar te ontwikkelen. De structuurplanning moet een antwoord bieden op de ruimtelijke probleemstellingen en de tekorten van het huidige planningsinstrumentarium. Met de structuurplanning moet het mogelijk zijn om een actiegericht en samenhangend ruimtelijk beleid uit te werken. Structuurplanning is een dynamisch en continu proces van visie- en beleidsvorming met betrekking tot de kwaliteit van de ruimte en de realisatie ervan. De gemeente Scherpenheuvel-Zichem wil participeren in deze nieuwe denkrichting waardoor met betrekking tot de ruimtelijke evolutie een langetermijnvisie wordt ontwikkeld. Het ruimtelijk structuurplan geeft van een bepaalde ruimte de ruimtelijke visie, een concept over de gewenste structuur, beleidsdoelstellingen en de maatregelen om ze te verwezenlijken. Dit product waarborgt de inhoudelijkheid, doelgerichtheid, doorzichtigheid en controleerbaarheid van het ruimtelijk beleid. Op basis van zo een structuurplan, dat zich tenminste uitstrekt tot de middellange termijn, kunnen projecten worden benoemd en afhankelijk van de prioriteiten en (financiële) haalbaarheid, tot uitvoering worden gebracht. Structuurplanning vereist een samenwerking tussen politici, administratie, planners en de bevolking. Hierdoor krijgt het resultaat een breed draagvlak en is de kans op werkelijke realisatie van actiepunten beter gefundeerd. Deze complexe planningsvorm heeft gestalte gekregen binnen de driesporenplanning 1. Deze planningsmethode heeft verschillende voordelen. Op het eerste spoor wordt een beleidsplan voor de toekomst ontwikkeld waarbij de duurzame ruimtelijke ontwikkeling voor Scherpenheuvel-Zichem wordt uitgetekend. Het tweede spoor biedt de kans om in het heden kwalitatief in te grijpen op het terrein. Het derde spoor omvat de democratische besluitvorming waarbij de bevolking eveneens haar rol speelt. 1 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, brochure gemeentelijke structuurplanning. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 11 van 221

12 Figuur 1: driesporenplanning driesporenplanning eerste spoor waarden normen problemen visievorming lange termijn tweede spoor knelpuntenbehandeling op korte termijn dagelijks beleid derde spoor betrekken bevolking bij planen besluitvormingsproces emancipatorisch werken naar kwaliteit OK ab`obbq=elrabkab=ab=lod^kfp^qfb=s^k=ab=orfjqbifghb=loabkfkd= Artikel 18 van het planningsdecreet van 18 mei 1999 vermeldt: Onder Ruimtelijk Structuurplan wordt verstaan een beleidsdocument dat het kader aangeeft voor de gewenste ruimtelijke structuur. Het geeft een langetermijnvisie op de ruimtelijke ontwikkeling van het betrokken gebied. Het is erop gericht samenhang te brengen in de voorbereiding, de vaststelling en de uitvoering van beslissingen die de ruimtelijke ordening aanbelangen. Een ruimtelijk structuurplan is gericht op een duurzame ruimtelijke ontwikkeling waarbij de ruimte wordt beheerd voor de huidige generatie zonder dat de behoeften van een volgende generatie in het gedrang worden gebracht. Het document wordt vastgesteld voor een termijn van tien jaar en blijft in ieder geval van kracht totdat het door een nieuw ruimtelijk structuurplan is vervangen. In het structuurplan worden drie delen onderscheiden, namelijk het informatief deel, het richtinggevend deel en het bindend deel. Het informatief deel omvat de beschrijving van de bestaande ruimtelijke structuur en van het gevoerde beleid naast het onderzoek naar mogelijke behoeften van een aantal maatschappelijke sectoren en activiteiten. Er wordt tevens een relatie aangetoond met de structuurplannen van andere niveaus. Het richtinggevend deel geeft de doelstellingen van het ruimtelijk beleid weer dat leidt tot de gewenste ruimtelijke structuur. De overheid kan bij het nemen van beslissingen niet afwijken van de elementen die in dit deel beschreven staan, tenzij wegens onvoorziene ontwikkelingen van de ruimtelijke behoeften of wegens dringende sociale of budgettaire redenen. Het bindend deel bevat de elementen die bindend zijn voor de gemeente en haar instellingen. De beslissingen die nodig zijn om de gewenste ruimtelijke structuur te realiseren staan in dit deel beschreven. Pagina 12 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

13 PK p^jbktbohfkdpjlabi= Bij de start van het structuurplanningsproces voor Scherpenheuvel-Zichem werd een samenwerkingsverband opgezet dat tot doel heeft dit proces verder te begeleiden. De bedoeling is een duurzame samenwerkingsstructuur tot stand te brengen die ook nadien bruikbaar is. Het is duidelijk dat de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid inzake het structuurplan bij de gemeenteraad ligt. Figuur 2: samenwerkingsmodel PROJECTTEAM Arcadis Gedas AMBTELIJKE WERKGROEP Arcadis Gedas Ambtenaren gemeente Schepencollege STUURGROEP (GECORO) Ambtelijke werkgroep Vertegenwoordigers actoren Afgevaardigden politieke partijen BEVOLKING Actieve groepen Personen GECORO GEMEENTERAAD VLAAMS GEWEST PROVINCIE VLAAMS-BRABANT BUURGEMEENTEN PKNK ^ãäíéäáàâé=ïéêâöêçéé= De ambtelijke groep bereidt het structuurplan inhoudelijk voor. Zij coördineert het plannings- en inspraakproces. Zij adviseert het College over de aanpak van de planning, het uit te voeren onderzoek en de inspraak. Hier vinden tevens een afstemming en een overleg plaats tussen de gemeentelijke diensten over de werkzaamheden en de belangrijke projecten. In deze groep zijn het Schepencollege de betrokken diensten en de plangroep vertegenwoordigd. Belangrijk hierbij is dat de ambtelijke werkgroep: - de verschillende documenten van de structuurplanning bespreekt; - de inspraakprocedure mee uitwerkt; - de procedure van structuurplanning mee opvolgt; - en de benodigde gegevens ter beschikking stelt aan de plangroep. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 13 van 221

14 PKOK píììêöêçéé= De stuurgroep is de voornaamste inspraakgroep in de structuurplanning. Zij geeft op basis van voorstellen van de plangroep en van de ambtelijke werkgroep of uit eigen beweging adviezen aan het college en de gemeenteraad. De stuurgroep organiseert haar eigen werkzaamheden en geeft advies aan de ambtelijke werkgroep over initiatieven om gericht informatie te verstrekken, ruimere inspraak te organiseren en de resultaten van het inspraakverloop in de besluitvorming te verwerken. PKPK _ÉîçäâáåÖ= Ook de bevolking wordt op de hoogte gebracht van het structuurplanningsproces. Dit gebeurt in de eerste plaats door het publiceren van artikels in het gemeentelijk informatieblad of door het publiceren van een nieuwsbrief. Hiernaast is het college van Burgemeester en Schepenen verplicht om minimaal één informatie- en inspraakvergadering te organiseren. Deze hoorzitting vindt verplicht plaats tijdens het openbaar onderzoek. De gemeente wenste bovendien de bevolking al voordien te informeren en te consulteren (zie 4.5.). QK ^^km^h= De voorgestelde aanpak heeft geleid tot volgende documenten: QKNK fåíéåíáéåçí~= In de intentienota verwoordt het gemeentebestuur een aantal bedenkingen die aanleiding hebben gegeven tot het opstarten van het structuurplanningsproces en waaraan binnen het structuurplanningsproces een antwoord dient gegeven te worden. Het zijn: - de woon- en huisvestingsproblematiek; - de verkeersproblematiek (zie ook mobiliteitsplan); - de uitbouw van recreatieve en sportieve voorzieningen; - de opvang van lokale economische activiteiten; - de plaats van de natuur en van de landbouw binnen de open ruimte. QKOK pí~êíåçí~= In de startnota wordt enerzijds inzicht gegeven in de huidige planningscontext en bestaande ruimtelijke toestand en anderzijds in de ruimtelijke problemen, kwaliteiten en potenties. Daarna gaf de startnota een aanzet tot de mogelijke gewenste ruimtelijke ontwikkeling. De startnota werd samengesteld na een intensieve periode van terreinverkenning en een gespreksronde met bevoorrechte getuigen. Hierbij ging de aandacht onder meer uit naar de planningscontext, de analyse van de ruimtelijke structuur en een eerste diagnose van de waarden, potenties, knelpunten en bedreigingen. Gelijklopend aan deze terreinverkenning en gesprekken werd gestart met het samenbrengen van de specifieke basisinformatie omtrent de demografie, de tewerkstelling, de historisch-morfologische ontwikkeling welke essentieel zijn voor de studie. Elementen uit andere afgewerkte of in opmaak zijnde studies zoals het mobiliteitsplan, GNOP en woningbehoeftenstudie worden hieraan toegevoegd. Pagina 14 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

15 QKPK léã~~â=î~å=îéêëåüáääéåçé=çééäê~ééçêíéå= De hypothetische visie die werd neergeschreven in de startnota werd verder verfijnd aan de hand van een aantal deelrapporten. Er werden rapporten opgemaakt voor de verschillende deelsectoren: Deelrapport: toerisme (en recreatie) - Deelrapport: Bedrijvenstudie - Deelrapport: Woningbehoeftenstudie - Deelrapport: Open ruimte - Deelrapport: Kernen en mobiliteit RK lsboibdjljbkqbk=bk=fk_obkd= Voor de visievorming op lange termijn is het structuurplanningsproces essentieel. Volgens de omzendbrief RO97/2 zal bij de beoordeling van het structuurplan aandacht gaan naar de wijze waarop de ruimtelijke beleidsopties tot stand komen in de gemeente en hoe het besluitvormingsproces is opgebouwd. Om te komen tot dit document na de fase van de startnota zijn volgende deelstappen reeds ondernomen: Bijkomende deelonderzoeken na het structureel overleg op 30 mei 2002; verdere definiëring van deelonderzoeken in werkgroepvergadering van 22/10/2002 en toegelicht in stuurgroep 28/10/2002 opmaak van een deelstudie toerisme (en recreatie) met als doel na te gaan hoe toeristischrecreatieve netwerkvorming kan gerealiseerd worden en hoe het historisch cultureel erfgoed kan opgewaardeerd worden, deel uitmakend van het toeristisch-recreatief netwerk. Volgende overlegmomenten vonden plaats om te komen tot een maatschappelijk gedragen document. Deze studie is uitgevoerd in de periode oktober 2002-februari 2003 o startvergadering met de werkgroep toerisme: 8/10/2002 met de schepen toerisme, verantwoordelijke van de dienst VVV en vertegenwoordigers binnen ARCADIS Gedas o workshop met verschillende betrokken actoren (middenstand, landelijke gilde, kerkfabriek, openbaar vervoer, dienst VVV, schepen toerisme,.) op 7/11/2002 o werkgroepvergadering op 18/12/2002 o stuurgroepvergadering: toelichting van het document op de stuurgroep van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan: 27/1/03 opmaak bedrijvenstudie (3084-rap-099) besproken in werkgroepvergadering van 10/2/03 en stuurgroep van 24/02/03 opmaak woonbehoeftestudie (3084-rap-084 en 3084-rap-084bijlagen) besproken in werkgroepvergadering van 27/1/2003 en toegelicht in stuurgroepvergadering van 26/5/2003 Voorontwerp gemeentelijk ruimtelijk structuurplan opmaak van gewenste open ruimtestructuur met afwegingskader voor zonevreemde constructies (ref 3084-rap-126) besproken in werkgroepvergadering van 7/04/2003 en in stuurgroepvergadering van 22/4/2003 opmaak van gewenste bebouwde ruimte (3084-rap-131) besproken in werkgroep van 22/4/2003 en in stuurgroepvergadering van 26/5/2003 (hierin werd ook de woonbehoeftestudie toegelicht) concept voorontwerp gewenste ruimtelijke structuur (3084-rap-128) besproken in werkgroep van 15/5/2003 en werkgroep van 14/7/2003 aangepaste versie voorontwerp (3084-rap-137A) besproken in de werkgroep (18/9/2003) en aangepast op basis van opmerkingen Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 15 van 221

16 informeel vooroverleg met hogere overheid op 26/2/2004 bespreking van verslaggeving door hogere overheid met werkgroep bespreking aangepast voorontwerp met werkgroep op 28 juni 2004 toelichting voorontwerp structuurplan aan de stuurgroep op 12 juli 2004 toelichting voorontwerp structuurplan voor de gemeenteraad op 29 september 2004 informele rondleiding hogere overheid in de gemeente nav actieprogramma in voorontwerp structuurplan op 23 november 2004 bespreking voorontwerp in werkgroep op 6 december 2004 toelichting voorontwerp structuurplan aan de GECORO op 21/3/2005 structureel overleg op 14/4/2005 bespreking aanpassingen in werkgroep op 9/8/2005 plenaire vergadering op 26/09/2005. Pagina 16 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

17 fkcloj^qfbc=abbi= DEEL 1: SITUERING NK orfjqbifghb=pfqrbofkd= NKNK déãééåíé=çé=ã~åêçåáîé~ì= De gemeente Scherpenheuvel-Zichem behoort tot de provincie Vlaams-Brabant en het arrondissement Leuven. De gemeente is gelegen in het noordoosten van de provincie op ± 22,5 km van Leuven en ± 26,5 km van Hasselt. De gemeente situeert zich tussen de steden Aarschot en Diest. Naast deze twee steden zijn haar aangrenzende gemeenten Herselt, Laakdal, Tessenderlo en Bekkevoort. Door de aanwezigheid van de A2 in het zuiden van de gemeente is Scherpenheuvel-Zichem zeer goed bereikbaar vanuit de volgende steden: Leuven, Aarschot, Diest, Hasselt en Genk. Geografisch behoort Scherpenheuvel-Zichem in het noorden tot de Zuiderkempen, in het midden van de gemeente tot de Demervallei en in het zuiden tot het Hageland. De Demervallei fungeert hier als scharnier tussen het Hageland en Haspengouw enerzijds en de Kempen anderzijds. Midden doorheen de gemeente en evenwijdig met de Demer ligt er de spoorweg Leuven-Hasselt. Kaart 1: Situering van de gemeente Figuur 3: Administratieve situering Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 17 van 221

18 NKOK déãééåíé=çé=ãéëçj=éå=ãáåêçåáîé~ì= De gemeente wordt in het noorden begrensd door de gemeenten Herselt, Laakdal, Tessenderlo; in het oosten door Diest; in het zuiden door Bekkevoort en in het westen door Aarschot. De gemeente is prima bereikbaar via spoor en weg en bezit een rijke afwisseling van dorpen; historische kernen; waardevolle monumenten, dorpsgezichten, landschappen en natuurgebieden. De fusiegemeente Scherpenheuvel-Zichem bestaat uit volgende 6 deelgemeenten: - Averbode met een oppervlakte van 904 ha is gelegen in het noordoostelijk deel van de fusiegemeente; - Kaggevinne met een oppervlakte van 547 ha vormt het zuidoostelijk deel van de fusiegemeente; - Messelbroek met een oppervlakte van 578 ha is gelegen in het westelijk deel van de gemeente; - Scherpenheuvel met een oppervlakte van 682 ha vormt het zuidwestelijk deel van de fusiegemeente waarvan Schoonderbuken deeluit maakt; - Testelt met wijk Ter Hoeve heeft een oppervlakte van 670 ha en vormt het noordwestelijk deel van de fusiegemeente; - Zichem, Okselaar en Keiberg met een oppervlakte van 1665 ha is de grootste deelgemeente die het centrale en oostelijk deel van de fusiegemeente vormt. Scherpenheuvel en Zichem hebben de fusiegemeente de status van stad verleend. De fusiegemeente behoort met zijn 5049 ha tot de grotere gemeenten. Landschappelijk zijn in de gemeente vooral de brede Demervallei en de Hagelandse Diestiaansheuvels van belang. Deze laatste karakteriseren het landschap als golvend met grote hoogteverschillen. In het noorden van de Demer wordt het landschap voornamelijk gekarakteriseerd door uitgestrekte naaldbossen met typische Kempische kenmerken. De verkeersinfrastructuren die belangrijk zijn op het niveau van de gemeente zijn: - N10 (weg Aarschot-Diest) die dwars door de dorpskern van Scherpenheuvel loopt; - N212 (weg Scherpenheuvel-Herselt) vertrekkende vanuit het centrum van Scherpenheuvel, via het centrum van Zichem naar het centrum van Averbode; - weg Langdorp-Testelt-Averbode-Veerle als belangrijke verbindingsweg ten noorden van de Demer; - N258 (weg Messelbroek-Tielt-Winge) als verbindingsweg tussen de A2 en de N10. Pagina 18 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

19 OK ht^kqfq^qfbc=molcfbi=s^k=ab=dbjbbkqb=ó=bkhbib=hbkdbq^iibk= OKNK pçåáç=ó=éåçåçãáëåü=éêçñáéä 2 = In onderstaande tabel worden enkele kengetallen weergegeven. Enerzijds voor heel de gemeente en anderzijds voor de verschillende deelkernen. Als basis worden de gegevens van de Volkstelling van 1991 gebruikt omdat deze het meest volledige overzicht bezorgen. Deze gegevens werden aangevuld met meer recente cijfers. Tabel 1: Kengetallen van Scherpenheuvel-Zichem Totaal Gemeente Averb. Deel Kaggev. Messelbr. Scherp. Testelt Zichem Oppervlakte (ha) Aantal inwoners ( 91) Aantal inwoners ( 00) Aantal vreemdelingen ( 00) Aantal huishoudens ( 00) Gem. gezinsgrootte ( 00) 2,4 2,4 2,5 2,7 2,4 2,4 2,4 Aantal werkzoekenden Aantal woningen ( 91) Eengezinswoningen Appartementen Open bebouwing Halfopen bebouwing Gesloten bebouwing Huurwoningen Eigendomswoningen Bron: NIS VT 1991, GOM Vlaams-Brabant en gemeentelijke gegevens Volgende conclusies kunnen getrokken worden uit de bovenstaande tabel: - groei van de gemeente met 5 % ( 1020 inw.) t.o.v. 1991, waarbij Messelbroek de sterkst groeiende kern is (9,7 %), gevolgd door de kern Scherpenheuvel (5,9 %). Testelt kent met 3,1 % eerder een langzame groei; - 1,8 % van de bevolking is werkzoekende; - 23,5 % van het totaal van de huishoudens zijn éénpersoons huishoudens (alleenstaanden); - 7 % van het woningbestand zijn appartementen; - 31,3 % van het totaal aantal woningen is opgericht in halfopen en gesloten bebouwing; - 15,2 % van het totaal aantal woningen zijn huurwoningen. 2 NIS, Volkstelling Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 19 van 221

20 OKOK _ççéãöéäêìáâ= Evolutie van de bodembezetting 3 Op basis van de kadastrale statistieken is het mogelijk om een gedetailleerd beeld te krijgen van de verhouding tussen de bebouwde en de niet-bebouwde oppervlakte en de evolutie hiervan. Onbebouwde percelen (agrarische ruimte, bossen, heide, woeste gronden, natuurgebieden) De onbebouwde oppervlakte bedroeg in 1985 een 4442,7 ha of 88 % van de totale oppervlakte. In 1995 bedroeg dit nog 4293,8 ha of 85 %, een afname van 148,9 ha of 3 % op 10 jaar tijd. Een sterke bevolkingstoename zorgt ervoor dat de gemiddelde oppervlakte onbebouwde grond per inwoner fors daalt. Bebouwde percelen (bebouwde oppervlakte, incl. wegenis en waterlopen) De evolutie van de bebouwde oppervlakte tussen 1985 met 605,2 ha en 1995 met 756,2 ha is verder op te splitsen in volgende onderdelen: Tabel 2: evolutie van de bebouwde oppervlakte 1985 (opp. in ha) 1995 (opp. in ha) toename/afname appartementen 2 (0,3 %) 4,3 (0,6 %) + 0,3 % huizen en hoeven 499,8 (82,6 %) 636,9 (84,3 %) + 1,7 % industriegebouwen 17,7 (3 %) 24,1 (3,3 %) + 0,3 % handelsgebouwen 23,8 (4 %) 26,6 (3,5 %) - 0,5 % openbare gebouwen 5,1 (0,8 %) 4,9 (0,7 %) - 0,1 % welzijn, gezondheid, onderwijs en cultuur, sport en ontspanning 55,6 (9,3 %) 56,7 (7,6 %) - 1,7 % Uit de tabel blijkt dat er procentueel een sterke toename is in woningbouw en een sterke afname in welzijn, gezondheid, onderwijs en cultuur, sport en ontspanning Bodembestemming volgens het gewestplan Bestemming wonen... Het woongebied is goed voor 21 % van de totale oppervlakte van het grondgebied van Scherpenheuvel-Zichem. Het woongebied kan verder onderverdeeld worden naar woongebied (499 ha), woongebied met landelijk karakter (425 ha), woonpark (8 ha), woongebied met cultureel-historische waarde (17 ha) en woonuitbreidingsgebied (101 ha). Gebieden voor recreatie... Hiervan is ca. 62 ha bestemd voor dagrecreatie. Het totaal aan recreatie is goed voor 2 % van het grondgebied. Bestemming groengebied, parkgebied, buffer, (3 %)... Bestemming natuurgebied en reservaat (16 %)... Opvallend is het hoge aandeel van natuurgebieden t.o.v. de bos- en parkgebieden. Deze eerste beslaat bijna 16 % van Scherpenheuvel-Zichem, de andere gebieden beslaan slechts 10 % van de totale oppervlakte. Bestemming bosgebied (7 %) ha 89 ha 141 ha 829 ha 351 ha 3 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Administratie Planning en Statistiek, Stativaria 14 en 18, september 1996 en augustus Pagina 20 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

21 Bestemming agrarisch gebied (50%)... Het agrarisch gebied is de grootste ruimtegebruiker in de gemeente. Het totaal is goed voor 50 %. Het kan onderverdeeld worden in agrarisch gebied (1993 ha), landschappelijk waardevol agrarisch gebied (263 ha) en agrarisch gebied met ecologisch belang (324 ha). Bestemming industrie, bedrijven en KMO (0,3 %)... Het volledige gebied is bestemd voor ambachtelijke bedrijven en KMO s. Alle terreinen zijn volzet ha 14 ha Figuur 4: Bodemgebruik volgens het gewestplan Oppervlakte bestemmingen Scherpenheuvel- Zichem 7% 16% 3% 50% 21% 0% 2% 1% wonen industrie recreatie overige bestemmingen landbouw bosbouw reservaat en natuur overig groen Synthese Ten opzichte van de buurgemeenten is Scherpenheuvel-Zichem een zeer groene gemeente die op sociaal-economisch vlak, omwille van de lage industriële bedrijvigheid en landbouwactiviteit, toch in belangrijke mate afhankelijk is van recreatie, toerisme en woongelegenheid. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 21 van 221

22 DEEL 2: PLANNINGSCONTEXT NK eldbob=pqor`qrromi^kkbk= Kaart 2: Hogere structuurplannen NKNK oìáãíéäáàâ=píêìåíììêéä~å=sä~~åçéêéå 4 = Op 23 september 1997 werd het eerste Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) definitief vastgesteld door de Vlaamse Regering. Het is een beleidsdocument dat richtinggevend en deels bindend is voor de Vlaamse regering, haar administraties en alle onder het Gewest ressorterende instellingen, en voor de provinciale en gemeentelijke overheid. De uitgangshouding is het realiseren van een duurzame ruimtelijke ontwikkeling. De belangrijkste doelstelling is het tegengaan van de verdere verspreiding van stedelijke functies in en de versnippering van de open ruimte Ruimtelijk beleid voor het buitengebied De gemeente Scherpenheuvel-Zichem maakt deel uit van het buitengebied. De doelstellingen ten aanzien van dit buitengebied werden in het RSV als volgt omschreven: - De ontwikkelingsmogelijkheden van de structuurbepalende activiteiten en functies (landbouw, bos, natuur, wonen en werken) van het buitengebied moeten worden gegarandeerd. Op deze wijze wordt het buitengebied gevrijwaard voor haar essentiële functies. - Bij de ontwikkeling van de structuurbepalende activiteiten en functies van het buitengebied wordt het bestaand fysisch systeem als uitgangspunt gehanteerd. Het ruimtelijk beleid en het milieubeleid worden hierop afgestemd. - De ontwikkeling van wonen, werken en verzorgende functies wordt in de kernen gebundeld teneinde een verdere versnippering van het buitengebied te vermijden (= gedeconcentreerde bundeling). - Het bereiken van een gebiedsgerichte ruimtelijke kwaliteit in het buitengebied. In het buitengebied voert het Vlaams gewest drie types van planningsprocessen: Landbouw, natuur en bos Toerisme en recreatie Gemeenschaps- en nutsvoorzieningen De Vlaamse overheid is, in overleg met de provincies, gemeenten en betrokken sectoren, begonnen met de ontwikkeling van een ruimtelijke visie op landbouw, natuur en bos. Vlaanderen werd hiervoor opgedeeld in vijftien regio's. In de regio's Kust-Polders-Westhoek en Haspengouw-Voeren is dit planningsproces in juni 2004 van start gegaan. 4 AROHM, Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV), integrale versie, Pagina 22 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

23 Natuurlijke en bosstructuur De grote eenheden natuur (GEN; tot ha) en de grote eenheden natuur in ontwikkeling (GENO; tot ha) worden afgebakend door het Vlaams Gewest. Daarnaast bakent het Vlaams Gewest ook ha bijkomend bosgebied of bosuitbreidingsgebied af waarbinnen ecologisch verantwoorde bosuitbreiding plaatsvindt, en natuurverwevingsgebied. In het informatief gedeelte van het RSV zijn volgende gebieden aangeduid als structurerend op Vlaams niveau: - De Demervallei is het grootste en meest gevarieerde natuurcomplex van beekvalleilevensgemeenschappen in Vlaanderen. Uitgestrekte graslanden en broekbossen komen er voor. Kwelwerking is overal duidelijk. - Het Demerland is rijk aan natuurgebieden. Verschillende types bos, vaak uitgestrekt en in complex met belangrijke laagveenvegetaties komen voor (Herselt). Aan de zuidelijke rand van het Limburgs plateau liggen grote vijvercomplexen die voor vogels en water- en oeverplanten van uitzonderlijke betekenis zijn. Verder zijn heide- en vengebieden aanwezig. - De uitgestrekte en aaneengesloten natuurgebieden van het noordelijk Hageland worden gevormd door loof- en naaldbos, vochtige graslanden, moerassen, laagvenen en lokale restanten van heiden. Er is een grote verscheidenheid aan vegetatietypes en flora. De natuurwaarden zijn hoog tot zeer hoog. - In het landschap vormen de getuigeheuvels van Hageland dominante structuren. Niet alleen door hun reliëf zijn ze structurerend, maar meestal ook door de samenstelling en aard van het substraat, de bodem en de hydrologie. Hun ligging en expositie leidt in veel gevallen nog tot een eigen microklimaat. Om al deze redenen vertegenwoordigen ze aparte leefomstandigheden die nogal wat kunnen afwijken van het omringende gebied. - Het Hageland en aansluitend het Demerland worden gekenmerkt door een parallelle structuur van getuigeheuvels en valleien. Bossen komen voor op de getuigeheuvels en in of in de overgang naar de valleien. Er zal worden gestreefd naar een buffering van de natuurfunctie in het buitengebied ten opzichte van de eraan grenzende functies, o.m. omwille van de relatie tussen ruimtelijke kwaliteit en milieukwaliteit. Het behoort immers tot de verantwoordelijkheid van de ruimtelijke ordening om onverenigbare functies van elkaar te scheiden. Agrarische structuur De agrische macrostructuur (de landbouwgebieden die belangrijk zijn voor het functioneren van de landbouw) worden door het Vlaams Gewest afgebakend in uitvoeringsplannen (zie ook verder) ha agrarisch gebied wordt afgebakend door het Vlaams Gewest, met aanduiding van bouwvrije zones. Momenteel zijn er nog geen nieuwe afbakeningsplannen opgemaakt. De gele bestemmingen van de gewestplannen blijven voorlopig gelden als de agrarische structuur van Vlaams en Provinciaal niveau. Scherpenheuvel-Zichem is een gemeente met matig dynamische landbouw (dit wordt bepaald aan de hand van landbouwareaal, fysische en socio-economische karakteristieken). De gemeente behoort niet tot een regio met een concentratie of specialisatie in de landbouw. Nederzettingsstructuur De nederzettingsstructuur in het buitengebied wordt gedifferentieerd door het gebruik van de volgende beleidscategorieën kern, bebouwd perifeer landschap, linten en verspreide bebouwing. De selectie hiervan gebeurt op provinciaal niveau. In het buitengebied worden de kernen onderverdeeld in hoofddorpen en woonkernen. Een hoofddorp onderscheidt zich van een woonkern door de uitstralingsgraad waarover het in zijn regio beschikt. De afbakening van de kernen moet gebeuren in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. De locaties voor de nieuw te bouwen woningen (met fasering, minimale en maximale dichtheden) worden Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 23 van 221

24 eveneens vastgelegd in het gemeentelijk structuurplan en verder uitgewerkt in de ruimtelijke uitvoeringsplannen. In de provincie Vlaams-Brabant mag maximum 50 % van de bijkomende woongelegenheden tot 2007 in de kernen van het buitengebied gerealiseerd worden. In het buitengebied moeten lokale bedrijventerreinen de nieuwe en de te herlokaliseren, lokaal verzorgende bedrijven opvangen. Lokale bedrijventerreinen worden afgebakend door de gemeente, aansluitend bij de hoofddorpen of een bestaand bedrijventerrein. De totale maximale grootte van nieuwe lokale bedrijventerreinen is 5 ha (richtcijfer) per hoofddorp. De ontsluiting van de lokale bedrijventerreinen moet verlopen via gemeentelijke verzamelwegen welke rechtstreeks toegang verlenen tot primaire en secundaire wegen. Landschappelijke structuur Op elk planningsniveau kunnen karakteristieke elementen en componenten worden geselecteerd en kunnen hiervoor specifieke ontwikkelingsperspectieven worden aangegeven. Mogelijke karakteristieke elementen en componenten zijn bakens (visuele blikvangers zoals torens), reliëfcomponenten, markante terreinovergangen. Bovendien kunnen op elk niveau structurerende open ruimteverbindingen (niet bebouwde ruimten) aangeduid worden, welke voorkomen dat bebouwde gebieden aan elkaar groeien en welke een verbindingsfuntie verzorgen voor de structurbepalende functies van het buitengebied. Recreatie en toerisme Uitgangspunt bij de ontwikkeling van toeristisch-recreatieve activiteiten in het buitengebied is het recreatief medegebruik met respect voor de draagkracht van het gebied. Recreatief medegebruik van het buitengebied is enkel mogelijk op basis van een integrale ruimtelijke visie. Paden en routes (o.a. langs waterlopen) worden met elkaar verbonden en uitgerust als een samenhangend toeristisch-recreatief product. Het publieke karakter en de toegankelijkheid van deze paden en routes moeten maximaal gegarandeerd blijven. Illegale terreinen en individuele weekendverblijven dienen te worden gesaneerd. Nieuwe bodembestemmingen en inrichtingsprincipes kunnen worden overwogen ingeval van uitbreiding van bestaande terreinen of indien de vigerende bodembestemming als voorbijgestreefd wordt beschouwd. Gemeenschaps- en nutsvoorzieningen De aan wonen gekoppelde gemeenschaps- en nutsvoorzieningen worden geconcentreerd in de kernen van het buitengebied. Het niveau en de reikwijdte van de voorzieningen wordt in overeenstemming gebracht met het belang van de kern. Er wordt wel gestreefd naar de verweving van de verschillende activiteiten (onderwijs, huisvesting, cultuur, welzijnszorg) Ruimtelijk beleid voor economische activiteiten - Scherpenheuvel-Zichem is geen economisch knooppunt De gemeente Scherpenheuvel-Zichem is in het RSV niet geselecteerd als economisch knooppunt. Dit betekent dat nieuwe economische activiteiten van regionaal belang en herlokalisatie van bestaande regionale bedrijven niet in Scherpenheuvel-Zichem kunnen worden ingeplant Ruimtelijk beleid voor de lijninfrastructuur Wegeninfrastructuur De wegen worden in het RSV ingedeeld in de volgende categorieën: hoofdwegen, primaire wegen, secundaire wegen en lokale wegen. Voor elke beleidscategorie worden keuzes gemaakt naar inrichting en gebruikskarakteristieken. Het Vlaams Gewest selecteert de hoofdwegen en primaire wegen in het RSV. Secundaire wegen worden geselecteerd door de provincie, de lokale wegen (alle wegen die niet geselecteerd worden in het RSV of het Ruimtelijk Structuurplan Vlaams-Brabant) worden behandeld in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. Pagina 24 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

25 De autosnelweg E314-A2 Aachen-Lummen-Leuven, die de gemeente Scherpenheuvel-Zichem in het zuiden doorkruist, is geselecteerd als onderdeel van het hoofdwegennet en maakt bovendien onderdeel uit van het TEN (Trans-European Networks). Er zijn geen primaire wegen geselecteerd op gemeentelijk grondgebied. Spoorwegeninfrastructuur De spoorweg Leuven-Hasselt die dwars door de gemeente loopt is geselecteerd als hoofdspoorweg voor personen en goederen. Deze hoofdspoorweg verzorgt de spoorwegverbinding op internationaal en Vlaams niveau. NKOK oìáãíéäáàâ=píêìåíììêéä~å=sä~~ãëj_ê~ä~åí=eops_f= Op 7 oktober 2004 werd het ruimtelijk structuurplan Vlaams-Brabant (RSVB) door de Vlaamse Regering definitief goedgekeurd. Volgende aspecten kunnen vooropgesteld worden met betrekking tot de gemeente Scherpenheuvel- Zichem Deelstructuren Open ruimte Gewenste natuurlijke structuur Binnen de natuurlijke structuur worden door de provincie volgende taakstellingen ingevuld: - selectie van de natuurverbindingsgebieden - selectie van ecologische infrastructuur van bovenlokaal belang Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het gebied Demervallei en haar bovenlopen in het Hageland en Haspengouw De Demervallei vormt één groot aaneengesloten blok waarbinnen zich tal van natuurkerngebieden situeren. De provinciale bevoegdheid beperkt zich tot de zuidelijke zijbeken van de Demer (Winge, Motte en Begijnenbeek) en de bovenstroomse delen van de bovenlopen (Velpe, Grote Gete en Kleine Gete). Het behoud en herstel van de aaneengesloten rivierstructuur, die een groot deel van de provincie beslaat, ligt aan de basis van de gewenste natuurstructuur. De natuurlijke gehelen dienen daarvoor versterkt en verder uitgebouwd te worden. De natuurlijke eenheden worden middels zo breed mogelijke natuurverbindingsgebieden met elkaar verbonden. Specifieke aandacht wordt besteed aan de verschillende broekgebieden, die omwille van de vele kleine waterplassen landschapstyperend zijn. De op de Demer aansluitende zijrivieren, beken en (lei)grachten kunnen als natuurverbinding dienen. Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het gebied Zuiderkempen Belangrijk voor de verbinding van de ecologische infrastructuur in het noordoosten van de provincie is o.m. de beboste Diestiaanheuvels. De uitbouw van één groot aaneengesloten bosgeheel is omwille van de aanwezige bebouwing niet mogelijk. Toch wordt getracht de bos- en natuurfragmenten in de gebieden met een hoog natuurwaardenpotentieel op te waarderen en waar mogelijk te versterken. De geselecteerde natuurverbindingen zijn: 5a: verbinding natuurkernen langs Dijle en Demer 10e: verbinding boscomplex Walenbos, Tieltse motte en Begijnenbeek 12a: verspreide boskernen op Diestiaanheuvels Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 25 van 221

26 Gewenste agrarische structuur Het noordelijk deel van Scherpenheuvel-Zichem behoort bij de gebieden met mogelijkheden tot agrarische verbreding ; het zuidelijk deel van de gemeente behoort bij de gebieden structurele beperking. Gebieden met mogelijkheden tot agrarische verbreding Agrarische diversificatie of verbreding betekent verandering binnen de agrosector zelf. Alle nieuwe activiteiten vallen nog altijd onder de brede definitie van landbouw. Alle producten en activiteiten van het bedrijf behoren tot de primaire sector. Bedrijfsgebouwen of bedrijven waar aan agrarische verbreding wordt gedacht, moeten aangepast kunnen worden aan de noden. Als er bij een bedrijfsbeëindiging bedrijfsgebouwen m.i.v. woningen vrijkomen, blijven ze integraal deel uitmaken van de agrarische structuur en komen ze uitsluitend in aanmerking voor nieuwe of herlokaliserende land- en tuinbouwbedrijven. Bij aanpassing en eventueel afbraak of nieuwbouw dient de historische en visuele betekenis gerespecteerd. In het noordelijk deel van Scherpenheuvel-Zichem is een verbreding naar economische bosbouw gewenst. Gebieden met structurele beperking Gebieden met structurele beperking zijn gebieden waar de agrarische sector rekening dient te houden met beperkingen ter vrijwaring van landschappelijke en/of natuurlijke waarden of om de agrarische structuur te optimaliseren. In bepaalde gevallen kan natuur- en landschapsbeheer gestimuleerd en vergoed worden als compensatie voor de langere fysieke opbrengst en het bijhorend inkomstenverlies. In Scherpenheuvel-Zichem betreft het de gebieden in de Demervallei. Gewenste landschappelijke structuur Gave landschappen Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het gebied Demervallei Het toekomstig beleid voor de Demervallei houdt rekening met het historisch landschapskarakter en tracht een aantal verloren bedreigende landschapswaarden te herstellen. Bijzondere aandacht gaat naar een sterke verweving met het omliggende landschap dat, omwille van de aanwezigheid van Diestiaanheuvels in de valleirand, vaak bruuske overgangen kent. De geslotenheid van de valleidelen, die met populieren zijn ingeplant, wordt doorbroken. De aanplantingen ruimen plaats voor meer open biotoopstructuren als moerasbossen, natte/vochtige graslanden, ruigten en moerassen. Vergraven terreinen, zoals de vele turfputten en dito visvijvers, worden landschappelijk beter ingepast en moeten zowel een ecologische als een landschappelijke meerwaarde krijgen. De landschappelijke samenhang wordt zodoende niet alleen ruimtelijk maar ook structureel bestendigd of hersteld. Selectie gave landschappen: Demervallei Vlaams-Brabant Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het gebied Bosrijk Hageland In het noordelijke, zandige deel gaat de aandacht vooral naar de versterking van de boskernen en de ontwikkeling van bosovergangsgebieden en bosverbindingsstructuren. Zowel op de heuvelflanken als de toppen van de heuvelruggen van Diestiaanzanden, moeten in de mate van het mogelijke, van verdere bebouwing gespaard blijven en waar mogelijk moet de bebouwing worden afgebouwd. Tegelijk moet het overgangsgebied naar de vallei worden hersteld. Selectie gave landschappen: - Hellingsbossen Hageland Scherpenheuvel-Zichem behoort tot het Verwevingslandschap zuidelijke Kempen Het toekomstig beleid ziet toe op het behoud en de versterking van de oorspronkelijke bosstructuur en de landschapstyperende heuvelruggen. Een verdere aantasting door bebouwing moet vermeden Pagina 26 van 221 Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem

27 worden en waar mogelijk moet bebouwing worden afgebouwd. De bosstructuur kan zodanig worden uitgebouwd dat delen ervan een zacht recreatief medegebruik (wandelen, fietsen, paardrijden) ondersteunen. In de beekvalleien die aansluiten op de Demervallei wordt maximaal ingespeeld op de bijzondere landschapssituatie. Daarnaast wordt ook aandacht gegeven aan de landschapszoom op de grens met de provincie Antwerpen. Niettegenstaande de belangrijkste landschapsrelicten op het grondgebied van de provincie Antwerpen liggen, is een grensoverschrijdend landschapsbeleid noodzakelijk om de landschappelijke overgang naar de Demervallei te maximaliseren. Inspanningen om het landschap te herstellen betreffen hoofdzakelijk enkele kleinere bos- en valleigebieden, evenals het gebied rondom de grote bosentiteit Averbodebos. Selectie gave landschappen: - Averbodebos Structurerende reliëfcomponent Structurerende reliëfcomponenten zijn structuurbepalend voor het Vlaams-Brabantse landschap. Ze zijn visueel duidelijk aanwezig en beklemtonen gebiedsovergangen. Volgende structurerende reliëfcomponenten worden geselecteerd: - Diestiaanrug van het noordelijk Hageland - Diestiaanheuvels van de Demer Landschappelijke bakens Landschappelijke bakens zijn visuele blikvangers die mee het landschapsbeeld bepalen en dikwijls als oriënteringspunt fungeren. De provincie wenst het zicht op deze bakens te vrijwaren en de oriëntatiefunctie binnen het landschap te behouden en te versterken. De provincie selecteert de bakens niet-limitatief. Selectie landschappelijke bakens: - Basiliek Scherpenheuvel Bebouwde ruimte Gewenste nederzettingsstructuur Selecties van de kernen: - Hoofddorp: Scherpenheuvel - Woonkernen: Averbode, Testelt, Zichem - Kernen-in-het-buitengebied: Groene Hoeve, Keiberg, Messelbroek, Schoonderbuken, Okselaar, Ter Hoeve. Hoofddorp In het buitengebied zijn het de hoofddorpen die hoofdzakelijk de dynamiek (wonen, locale bedrijvigheid, voorzieningen, administratieve dienstverlening) dienen op te nemen. De ecologische infrastructuur dient versterkt ter verbetering van de leefbaarheid van de kern (wonen). Waar mogelijk wordt de ecologische infrastructuur gekoppeld aan de andere ontwikkelingen (aanleg openbaar domein, parken,...). De ecologische infrastructuur sluit zoveel mogelijk aan bij de groene en open ruimte buiten het hoofddorp. Het wonen dient prioritair te worden gestimuleerd met aandacht voor de differentiatie van het woningaanbod. De woonkwaliteit dient maximaal te worden ondersteund. - Leegstaande woningen en gebouwen en onbebouwde percelen aan een uitgeruste weg dienen prioritair benut. - Niet-uitgeruste woongebieden kunnen aangesneden worden, indien dit gebeurt ten behoeve van het doelgroepenbeleid. Gemeentelijk Ruimtelijke Structuurplan Scherpenheuvel-Zichem Pagina 27 van 221