E-inclusie voor mensen met een verstandelijke beperking

Transcriptie

1 E-inclusie voor mensen met een verstandelijke beperking Meedoen, dus ook in de digitale wereld Internet is overal. We delen steeds meer informatie, communicatie, diensten en amusement digitaal. Als we vinden dat mensen met een verstandelijke handicap mee moeten kunnen doen met de samenleving, dan veronderstelt dat ook meedoen in de digitale wereld, vindt Tim- Robert van Lieshout. Bijna veertien miljoen mensen in Nederland hebben een internetverbinding [noot1]. Dat is bijna 90 procent van de bevolking. Internet is niet weg te denken uit het dagelijks leven; een groot deel van interactie speelt zich af op sociale media, zoals Facebook, Hyves en LinkedIn. We zoeken ontspanning op YouTube door filmpjes te posten en te bekijken. Gamers over de hele wereld strijden met en tegen elkaar voor de beste uitrusting in World of Warcraft of League of Legends. Ziekenhuizen gebruiken internet en sociale media als teaching tool voor gezondheidsprofessionals over de hele wereld. Facebook speelde naar het schijnt zelfs een doorslaggevende rol bij de Arabische Lente. Het is duidelijk: internet is overal en internet heeft een grote invloed op het dagelijks leven. In het dagelijks leven komen we niet onder deze digitalisering uit; woningkranten worden niet meer gedrukt omdat de inschrijving en het reageren op woningen volledig op internet gebeurt. Via digitale loketten bij de gemeente kunnen we formulieren aanvragen en niet meer bij het fysieke loket. Kortom: vanuit onze luie stoel thuis kunnen we allerlei zaken regelen. Tenminste als we een computer met internet hebben. Daarnaast is het nodig dat je begrijpend kunt lezen, kunt schrijven en hoofdzaken van bijzaken kunt onderscheiden. Voor sommige mensen valt dat nog niet mee. Zeker voor mensen met een verstandelijke beperking. Uit onderzoek blijkt dat opleidingsniveau een belangrijke factor is bij het kunnen omgaan met internet (Deursen & Van Dijk, 2008, p. 6). Je kunt er dan van uit gaan dat mensen met een verstandelijke beperking - die veelal een laag opleidingsniveau hebben genoten - dit als een drempel ervaren bij het omgaan met internet of met het werken met een computer. Het is ook mogelijk dat ze geen gevaren zien en zich te onbevangen op internet wagen. Bezwaren Internet en mensen met een verstandelijke beperking. Gaat dat wel samen? Mensen met een verstandelijke beperking staan erom bekend kwetsbaar te zijn en zich niet altijd bewust te zijn van gevaren. Anderen kunnen misbruik maken van deze mensen en internet immers een niemandsland zou dit misbruik dat nog eens kunnen vergemakkelijken. Waanzin om deze mensen op internet te laten, is voor sommigen dan de conclusie.

2 Als burger binnen de digitale samenleving Zoals gezegd: internet is een vanzelfsprekendheid in de samenleving. De meeste mensen zijn al behoorlijk ingeburgerd in de digitale samenleving en gebruiken het internet voor een oneindige hoeveelheid toepassingen die hen voordelen kunnen geven in de niet-digitale samenleving. Mensen met een verstandelijke beperking maken deel uit van deze samenleving kunnen we hen datzelfde voordeel geven? Er is een groot aantal initiatieven met als doel mensen met een verstandelijke beperking meer te betrekken bij de samenleving. Dat is zelfs vaak het uitgangspunt van vele organisaties. Een visie die gericht is op het komen tot volwaardig burgerschap van de cliënt in de samenleving. En de digitale samenleving dan? We hebben eerder gezien dat er een overlap bestaat tussen deze twee samenlevingen. Ik durf te stellen dat men pas tot volwaardig burgerschap kan komen, wanneer men een volwaardig burger is in beide samenlevingen. In de niet-digitale samenleving spreken we van inclusie. In de digitale samenleving spreken we van e-inclusie. E-inclusie Jan Steyaert, lector aan de Fontys Hogeschool, spreekt van een digitale kloof die steeds groter wordt: mensen zonder ervaring met internet, dreigen steeds verder achter te lopen op de mensen die ervaren zijn en steeds meer toepassingen ontdekken en gebruiken. Dit, in combinatie met de vanzelfsprekendheid van internet in de samenleving, zorgt ervoor dat je kunt spreken van uitsluiting als je internetgebruik niet meeneemt in de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking. Welke kansen biedt internet voor hen? Het participeren binnen de digitale samenleving [noot2], e-inclusie, is iets dat je kunt verwezenlijken vanaf de werkvloer met vrij kleine en simpel uit te voeren initiatieven. Kansen Voor mijn masterstudie Social Work heb ik onderzoek gedaan naar hoe e-inclusie een plek kan krijgen in de dagelijkse werkpraktijk. Daaruit blijkt dat er veel initiatieven zijn binnen de organisatie zelf. Zo zijn er bijvoorbeeld ondersteuners die samen met cliënten een mail versturen naar een familielid of de cliënt die al gebruik maakt van MSN in combinatie met de webcam. Stuk voor stuk goede ideeën. Deze ideeën worden echter niet vanzelfsprekend met elkaar gedeeld waardoor andere cliënten deze mogelijkheden (en kansen!) mis kunnen lopen. Een aantal tips Als eerste: ga bij jezelf na waar je internet voor gebruikt. Probeer daarna de koppeling te maken naar de cliënten die je zelf ondersteunt. Hoe boek jij een vakantie? Of hoe gebruik jij een mailprogramma? Hoe bestel jij iets op internet? Wat vind jij moeilijk aan internet? Vraag jezelf af wat deze kennis kan toevoegen aan de kwaliteit van leven voor je cliënt en ga na hoe je dit kunt vergemakkelijken voor de cliënt. Denk aan picto s, versimpelde interfaces of app s op een tablet.

3 Het belangrijkste is dat er altijd een open sfeer is als het gaat om internetgebruik: verbieden is geen optie. De kans dat er dan geheimen en problemen niet gedeeld worden, is groot. Daarnaast is het juist het doel internet uit de taboesfeer te halen en niet alleen stil te staan bij de risico s: internet kan een fantastisch middel zijn voor recreatieve, educatieve en communicatieve toepassingen. Ga samen op pad met de cliënt en maak samen de reis. Creëer draagvlak voor e-inclusie binnen de stichting of organisatie door kartrekkers binnen andere locaties en teams te vinden. Probeer elkaar te vinden door internet te gebruiken: gebruik de website van de stichting. Deze kartrekkers zijn nodig om best practice te verzamelen: wat werkt? Het delen van kennis en ervaring is van essentieel belang als men op grotere schaal (organisatiebreed) aandacht wil geven aan e-inclusie. Een andere bron van best practice is natuurlijk internet zelf. In de gehandicaptenzorg is het gebruik van nieuwe media niet zo ingeburgerd als binnen andere sectoren. Hoewel het in opkomst is, kan het zijn dat nog niet iedereen even ervaren is met internet. Heb daar begrip voor en help elkaar als team. Daarnaast ligt er al een enorme kennis bij de cliënt zelf [noot3]: stel je nederig op en laat je voorlichten door de cliënt. Deze houding opent gespreksonderwerpen waar je als professional op in kan spelen: hoe praat je tegen elkaar op MSN of hoe weet je dat de ander een grapje maakt? Binnen de VG-sector is er al een schat aan digitale toepassingen zoals versimpelde interfaces en sites die de tekst hardop uitspreken. Kijk ook buiten de VG-sector: er is daar namelijk een groot aantal toepassingen te vinden. Denk bijvoorbeeld aan de blinden en slechtziendensector waar aangepaste toetsenborden worden gebruikt en de LG-sector waar men touchscreens (bijvoorbeeld tablets) gebruikt en aangepaste muizen. Laten we er van uit gaan dat internet vooral een leuke plek is, ook voor mensen met een verstandelijke beperking. Bronnen Deursen, van, A.J.A.M. & Van Dijk, J.A.G.M. (2008), Digitale vaardigheden van Nederlandse burgers. Een prestatiemeting van operationele, formele, informatie en strategische vaardigheden bij het gebruik van overheidswebsites. Enschede: Universiteit Twente. Geraadpleegd op 14 mei, Gijzen, T. Voorkom de digitale vrije val, KLIK, jaargang 41 (2012) nummer 4, p Steyaert, J. (2008), Digitalisering van het Sociaal Netwerk Geraadpleegd op 19 oktober, Van der Hagen, S. (2009), Blik op Media

4 Geraadpleegd op 1 april, Tablet Sander kan niet lezen en schrijven. Hij kan zich moeilijk uiten in taal. Sander heeft een digitale fotocamera gekregen om foto s te maken zodat hij kan communiceren met zelf gefotografeerde picto s. Omdat de fotocamera zich uitsluitend richt op fotograferen is er besloten een ipad voor Sander te kopen, zodat hij zich middels aangepaste Apps beter kan uitdrukken. Sander gebruikt een database van picto s, doet spelletjes en kan via Skype zijn familieleden zien, die op Aruba wonen. Muziek Jaap is erg muzikaal en schrijft zelf liedjes, middels een computerprogramma genaamd Fruityloops. Met behulp van dit programma componeert Jaap (elektronische) muziek en deelt hij dit met anderen op internet. Hij krijgt reacties hierop via internet. Jaap geniet een redelijke aanhang op internet. Jaap voelt zich enorm gesterkt door deze feedback. Het muziek maken geeft hem lol en hij komt in contact met anderen. Niet fysiek, maar via internet. Jaap geeft aan contact met anderen moeilijk te vinden maar via internet makkelijk, omdat je niet zoveel op de ander hoeft te letten. En nog mooier: ze letten ook niet zo op jou, aldus Jaap. Noten Gijzen, T. Voorkom de digitale vrije val, KLIK, jaargang 41 (2012) nummer 4, p Over de auteur Tim-Robert van Lieshout is ambulant cliëntbegeleider bij Stichting Esdégé-Reigersdaal in Alkmaar. Daarnaast doet hij de studie Master Social Work en heeft hij een onderzoek gedaan naar hoe e-inclusie een plek kan krijgen in de dagelijkse werkpraktijk. Tim-Robert is verder redacteur sociale media bij het Expertisecentrum Verstandelijk Beperkt ( Het onderzoek dat Tim-Robert van Lieshout heeft gedaan is compleet toegespitst op de locatie waar het is uitgevoerd. Toch is de manier waarop de verandering is beschreven, navolgbaar en dus toe te passen op de eigen locatie. Heeft dit onderzoek uw interesse gewekt, neem dan gerust contact met Tim-Robert op via (timeticker@gmail.com) en hij stuurt u een exemplaar. Daarnaast kunt u contact met Tim-Robert opnemen via Handige websites

5