Kengetallen in de Bouw

Transcriptie

1 1 Kengetallen in de Bouw Kengetallen in de Bouw

2 2 Kengetallen in de Bouw Inhoudsopgave Introductie Een blijvend lager volume in onzeker Europa Optimalisering van de financiële functie De kengetallen De woningmarkt 5 De Kosten van de financiële functie 10 Kengetallen bouwbedrijven 17 Over KPMG 30 De utiliteitsmarkt 6 Effectiviteit van financiële 12 Beheersmaatregelen Kengetallen ingenieurs 21 Contact Informatie 31 De inframarkt 7 Werking ERP systeem 13 Kengetallen installateurs 25 Publiek Private 8 Samenwerking Ontwikkeling van de 14 financiële functie Begrippenlijst 29 Het beheer van 15 werkkapitaal

3 3 Kengetallen in de Bouw Introductie In juni 2012 heeft Euroconstruct voor de vierde keer op rij haar prognoses van de bouwproductie in Europa negatief bijgesteld. Voor 2013 en 2014 zijn de voorspellingen somber. Op zijn best wordt geen verdere daling van het bouwvolume verwacht in een zeer onzekere markt. In plaats van te rekenen op herstel lijkt het beter om de nieuwe realiteit te accepteren zoals deze is. Consumenten, banken en overheden hebben hoge schulden en daardoor zeer beperkte investeringsruimte. De leegstand in de kantorenmarkt in Nederland loopt naar verwachting nog verder op en de grootste impuls uit het stimuleringspakket voor de Infra lijkt achter de rug. De vraag naar bouwoplossingen is sinds 2008 verminderd en blijvend veranderd. De Nederlandse bouw ontwikkelt zich van een sector die vooral gericht is geweest op nieuwbouw naar een sector gericht op onderhoud, renovatie en transformatie. Met minder ruimte voor groei, en des te meer ruimte voor vernieuwing. Daarnaast hebben sommige ondernemingen in de sector te maken met waardedalingen van hun grondposities. Deze afwaarderingen zetten het resultaat nog eens extra onder druk. Het Bouwteam onder leiding van de heer Van Oosten spreekt in dit kader over een dubbelopgave. De effecten van de crises moeten worden verwerkt terwijl op tal van punten een omslag moet worden gemaakt. Het is zaak om intern het huis op orde te hebben en marktfocus aan te brengen die past bij de competenties van het bedrijf. Om de onzekerheid te lijf te gaan is vooral de politiek in Nederland en Europa aan zet. Een eventueel openbreken van de Eurozone zal naar onze inschatting veel impactvoller zijn dan het failliet van Lehman Brothers in september Geen halfbakken, maar een al omvattende aanpak is nodig. Een overzicht van de markt en haar prognoses kan behulpzaam zijn bij het maken van deze keuzes. In deze publicatie van Kengetallen in de Bouw gaan we in op de meest actuele marktanalyses van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) en Euroconstruct. Deze tonen de specifieke ontwikkelingen in de verschillende deelsegmenten in Europa en Nederland. Hierbij gaan we ook in op de markt voor PPS. Daarna richten we ons op de interne uitdagingen in de bedrijfsvoering. We laten op basis van eigen onderzoek zien hoe in de sector wordt aangekeken tegen de financiële functie en vooral het beheer van werkkapitaal en hoe daarbij verbeteringen te realiseren zijn. In aansluiting hierop tonen we de kengetallen waarmee een overzicht wordt gegeven van de resultaten van de grootste bouwers, installateurs en ingenieurs in Nederland die recent hun jaarcijfers over 2011 hebben gepubliceerd. De bouw is voor KPMG een belangrijke sector. Niet alleen in goede, maar ook in zwaardere marktomstandigheden zijn en blijven wij uw partner met audit en advieswerkzaamheden. Indien u daar prijs op stelt komen wij naar aanleiding van deze publicatie graag bij u langs om onze bevindingen en inzichten met u te bespreken. Pieter van der Zwet Segmentleider Building & Construction Voor de sector zelf is stilzitten en afwachten tot het beter wordt geen optie. De capaciteit moet worden aangepast aan de nieuwe marktomstandigheid. Er moeten keuzes worden gemaakt. Marktaandeel kopen of juist afstoten? Verder integreren of juist decentraliseren? Outsourcen of zelfdoen? Specialiseren of prijsvechten? En met welke diensten in welke markten te opereren?

4 4 Kengetallen in de Bouw Een blijvend lager volume in onzeker Europa Op vrijdag 15 juni presenteerde Euroconstruct in Londen haar halfjaarlijkse prognoses van de economische ontwikkelingen in Europa. Hiervoor zijn de resultaten van de bouwproductie in 19 landen geanalyseerd. Er werd een somber beeld gepresenteerd waarbij op zijn vroegst een licht herstel in 2014 werd voorspeld. Met stagnatie van het huidige volume in Overall heeft de sector in Europa erg veel last van de steeds striktere bezuinigingsmaatregelen van overheden en financieringsbeperkingen bij banken. Waar eerder hoopvol werd uitgezien naar herstel op de korte termijn ontstaat inmiddels het beeld dat de sector zich zal moeten aanpassen aan een voorlopig blijvend lager productievolume. Bijgestelde prognose productievolume Euroconstruct 105 Index 2008 = 100 (volume) EC June 2010, Dublin EC June 2011, Helsinki EC June 2012, United Kingdom EC December 2010, Budapest EC November 2011, Paris Grafiek 1 Bron Euroconstruct en Experian (15 juni 2012 Londen).

5 5 Kengetallen in de Bouw De woningmarkt De woningmarkt laat in Europa een flinke verschuiving van nieuwbouw naar onderhoud en renovatie zien. Terwijl de totale woningmarkt in volume is gedaald, is daarbinnen de omvang van het renovatiewerk op niveau gebleven. Het aandeel van het renovatie- en onderhoudswerk in de woningmarkt is daarmee naar ruim 60% gestegen in de afgelopen vijf jaar. Sinds 2006 is de nieuwbouw van woningen in Europa met gemiddeld ruim 35% gedaald. Waarbij tussen de verschillende landen in Europa overigens grote verschillen bestaan. We verwachten dat deze ontwikkeling van nieuwbouw naar onderhoud, renovatie en transformatie zich de komende jaren in Nederland voor de gehele bouwsector zal doorzetten. Veel van de infrastructuur, kantoren en woningen die we in Nederland de komende jaren nodig hebben lijkt al aanwezig. Maar ze voldoen niet meer aan de huidige behoeften en duurzaamheidambities. Marked shift towards renovation Billion euro % share Overheidsmaatregelen die meer ambitieuze duurzaamheideisen stellen aan de bestaande voorraad woningen zou de renovatiemarkt op de korte termijn verder kunnen versterken. Tussen 2012 en 2014 doet Nederland het in de woningmarkt ten opzichte van de rest van Europa niet best. Noorwegen en Duitsland kennen de beste prognoses. % changes Forecast Outlook Country Norway Germany Switzerland Hungary United Kingdom 3,5 3,5 4,3-4,7-1,9 6,5 3,4 0,9 2,8 1,7 6,1 2,4 1,1 7,8 5,6 16,9 9,6 6,3 5,6 5, % Poland 2,0-0,3 2,9 4, % 80% 70% Denmark France Austria Slovak Republic Sweden 2,6 2,1 0,9-3,1-7,8 0,6 0,1 0,9 1,3 6,1 0,7 1,4 0,8 4,0 4,3 4,0 3,7 2,5 2,1 2, % Italy Finland -1,3-2,2 0,2-1,4 1,7 3,7 0,6 0, % 40% Netherlands Belgium Czech Republic -5,0-7,0-5,7-0,6 3,5-2,3 4,0-0,6 2,2-1,8-4,2-5, Renovation New Renovation % New % 30% Spain Portugal Ireland -10,9-13,3-22,5-5,5-3,9-5,2 0,3 0,6 5,0-15,6-16,3-22,9 Grafiek 2 Bron 73rd Euroconstruct Coference -London 15 june 2012 Tabel 1 Bron: 73rd Euroconstruct Coference -London 15 june 2012

6 6 Kengetallen in de Bouw De utiliteitsmarkt Euroconstruct verwacht voor het totale nieuwbouwvolume van de utiliteitsmarkt tussen 2012 en 2014 in Europa weinig beweging. Het niveau blijft op ongeveer 77% van wat het was in Voor onderhoud en renovatie wordt in die periode een kleine groei van 2,5% verwacht. De verschillen tussen de diverse deelsegmenten binnen de utiliteitsmarkt zijn, ook in Nederland, aanzienlijk. De nieuwbouw in de Nederlandse utiliteitsmarkt lijkt volgens Euroconstruct voor de komende twee jaar het meest aantrekkelijk voor Opslag (+ 32%), Commercieel (+28%) en Zorg en Industrieel (+17%). De grootste daling in de nieuwbouw binnen de utiliteitsmarkt wordt voorzien in de Kantorenmarkt (-46%). Dit is gezien het relatief hoge leegstandspercentage in Nederland niet verwonderlijk. Nieuwbouwvolume (Euroconstruct) Belgium Ireland Netherlands UK Czech Republic Denmark Storage Sweden Poland Germany All Euroconstruct Commercial Austria Spain Switzerland Italy Hungary Health Industrial France Slovakia Portugal Norway Finland Office Grafiek 3 Bron Copenhagen Institute for Futures Studies

7 7 Kengetallen in de Bouw De inframarkt Het volume van de grond, weg, en waterwerken bleef in Nederland de afgelopen jaren goed op niveau. Waar de utiliteitsmarkt en de woningmarkt sneller na 2008 werden geraakt bleef de inframarkt haar volume behouden. De stimuleringsmaatregelen van de overheid misten hun uitwerking niet. Maar de verwachting van Euroconstruct is dat tussen 2012 en 2014 het volume in deze markt met circa 3% zal dalen. Voor de inframarkt geldt dat deze voor nog circa 65% uit nieuwbouw bestaat. Growth in total civil engineering (value in %) average -4,2% Hungary Norway UK Denmark Slovakia Switzerland France Sweden Belgium Italy Germany Austria Finland Netherlands Poland Czech Republic Ireland Portugal Spain Grafiek 4 Bron 73rd Euroconstruct Coference -London 15 june 2012 Binnen de 19 betrokken landen lopen de ontwikkelingen in de inframarkt sterk uiteen. In Oost Europa zit de groei, West-Europa blijft op het huidige niveau en voor Zuid-Europa zijn de vooruitzichten negatief.

8 8 Kengetallen in de Bouw Publiek Private Samenwerking Publiek Private Samenwerking (PPS) wordt wel aangeduid als het aantrekkelijke alternatief in tijden van crises. Maar de economische situatie lijkt toch ook vat te hebben op de omvang van PPS in Europa. Sinds 2006 zijn het aantal en de omvang van de PPS projecten in Europa teruggelopen. De enorme aanloopkosten en de druk op de eigen financiën maken dat deze vorm vooral voorbehouden blijft aan de grotere spelers in de markt. Hierbinnen zien wij wel een verschuiving plaatsvinden waarbij in plaats van alleen de grotere bouwers ook steeds meer ingenieurs en installateurs de leiding durven nemen in het aanbiedende consortium. Development PPP projects in the EU Number Value (mln ) PPP by country in (value in %) 19% 5% 49% 7% 8% 12% UK Spain Portugal France Estonia Rest (+20) Grafiek 6 Bron Oebele de Vries, Euroconstruct 2012 en European Investment Bank PPP by type in (value in %) % 3% 6% 7% 14% 15% 51% Tansport infracstructure Education Health Public Services Security Environment Telecom Number Value Grafiek 7 Bron Oebele de Vries, Euroconstruct 2012 en European Investment Bank Grafiek 5 Bron Oebele de Vries, Euroconstruct 2012 en European Investment Bank De UK is met afstand het land waarin de meeste PPS projecten plaatsvinden. Tussen 1990 en 2011 neemt dit land bijna 50% van het totale PPS-volume in Europa voor haar rekening. Gevolgd door Spanje met 22%. Ruim de helft van alle PPS projecten in Europa wordt besteed aan infrastructuur, 15% aan projecten in het Onderwijs en 14% in de Zorg. Verhoudingsgewijs blijft de omvang van het aantal PPS-projecten in de Nederlandse markt beperkt. Het aandeel PPS-projecten van het totale bouwvolume in Nederland is minder dan 1%. Daar staat tegenover dat zowel de Rijksgebouwendienst als Rijkswaterstaat inmiddels een groot aantal PPS projecten zijn gestart, dan wel hebben aangekondigd. Hierdoor is onze verwachting dat het aandeel van PPS in het totale bouwvolume de komende vijf jaar flink zal stijgen.

9 9 Kengetallen in de Bouw Optimalisering van de financiële functie De marges in de sector zijn dun. Met één groot slechtlopend project kan het resultaat van de hele onderneming verdampen. Adequaat project- en risicomanagement zijn daarmee cruciaal voor een goed eindresultaat. Bij 9 van de 15 grootste bouwers van het land bleef de winstmarge in 2011 onder de 2%. Natuurlijk maakt ook de uitvoering van de financiële functie een belangrijk verschil. Een goed ingerichte financiële functie zorgt ervoor dat het primaire proces optimaal wordt ondersteund en dat management in staat is om op basis van betrouwbare en tijdige informatie de juiste beslissingen te nemen. In deze Kengetallen in de Bouw gaan we nader in op het verbeterpotentieel in de financiële functie. Onder een steekproef van financieel specialisten die werkzaam zijn bij de 75 grotere ondernemingen in de bouw (installateurs, ingenieurs, baggeraars en aannemers) hebben wij in de maanden mei en juni van 2012 een vragenlijst uitgezet. De bevindingen laten zien dat er veel belang wordt gehecht aan optimalisering van de financiële functie en bijvoorbeeld het beheer van werkkapitaal. Duidelijk wordt dat er flink wordt ingezet op verlaging van de algemene kosten en dat er voldoende ideeën zijn over hoe het werkkapitaalbeheer te verbeteren. Maar ook dat het aan executiekracht ontbreekt om deze gewenste verbeteringen daadwerkelijk te realiseren.

10 10 Kengetallen in de Bouw De kosten van de financiële functie De respondenten geven aan dat de kosten voor de uitvoering van de financiële functie, voor technologie en personeel, tussen de 0,5 en 3% van de totale omzet van de onderneming bedragen. Op het eerste gezicht lijken deze percentages niet schrikbarend hoog. De bandbreedte tussen 0,5 en 3% is echter flink. In vergelijkbare industrieën zien wij gemiddelde percentages van rond de 1%. Ook de top van de sector laat zien dat het onder dit gemiddelde van 1% kan. Organisaties die hier boven zitten zouden zich kunnen afvragen of hun financiële functie op de meest efficiënte manier georganiseerd is. Om de financiële functie in de bouw te optimaliseren zouden in onze visie met name de wat grotere ondernemingen in de sector de financiële functie kunnen inrichten naar drie deelgebieden: 1 Financiele functie in de business : dit gebied concentreert zich op die financiële activiteiten die een direct waardetoevoegend karakter hebben in het primaire proces. De focus ligt hierbij op het effectief organiseren van de financiële kennis in de business voor bijvoorbeeld investeringsbeslissingen of de financiële componenten van de klantpropositie; 2 Functionele financiële gebieden : Dit deelgebied concentreert zich op die financiële activiteiten die een meer specialistische kennis vereisen. De focus ligt hierbij op het vinden van de balans tussen centraal bundelen van expertise om risico s te minimaliseren en het tegelijk decentraal voldoende krachtig op te kunnen treden; Focus: kennis van de business Organisatievorm: gelijk aan de business structuur Waarde: Ondersteunen van business doelen Focus: excelleren in de operatie Organisatievorm: procesgerichte structuur Waarde: leveren van efficiënte en effectieve financiële processen and systemen Investeringsprojecten Beslissingsondersteuning Waardetoevoegende Diensten Financiële functie in de business Financiële operatie Functionele financiële gebieden Belasting Treasury Onderhoud Aandeelhoudersrelatie Wet- & Regelgeving Pensioenen Focus: diepe functionele expertise Organisatievorm: deels centraal en deels business gerichte structuur Waarde: optimaliseren van financiële kennis; een balans zoeken tussen risico en controle Het doel van financiële transformatie: Management Informatie Inkoop Verkoop Planning cyclus Data Management Vaste activa 1. Verbeteren van de business ondersteuning bij het maximaliseren van de winst 2. Kostenbesparing op financiële activiteiten 3. Optimaliseren van specialistische financiële kennis binnen de organisatie

11 11 Kengetallen in de Bouw 3 Financiële Operatie : Dit deelgebied concentreert zich op het zo kostenefficiënt mogelijk uitvoeren van de transactionele financiële activiteiten. De focus ligt hier op specialisatie binnen de processen welke moet leiden tot lagere transactiekosten voor de onderneming als geheel. De ingeschatte kosten, per FTE die werkzaam is in de financiële functie, wordt geraamd tussen de en EUR. Deze waarden wijken niet af van degemiddelde kosten in andere sectoren. De aantrekkingskracht op financieel talent zal voor de bouwsector op deze gronden niet groter zijn dan gemiddeld. Daarbij geeft men aan dat van het totaal aantal FTE s binnen de onderneming 1 tot 5% van de medewerkers tot de financiële functie behoort. Een herindeling van de financiële functie zoals hierboven beschreven zal de gemiddelde kosten per FTE niet direct naar beneden brengen doordat vooral het aandeel waardetoevoegende activiteiten in het totaal wordt vergroot. Daarentegen kan een verdere optimalisatie van de financiële functie wel leiden to een lager percentage in het totaal en op die manier bijdragen aan een verdere verbetering van de kostenstructuur. Ruim 40% van de respondenten stelt dat voor het afgelopen jaar meer dan 6% reductie van de algemene kosten was gepland. Hierbij geeft 34% van het totaal aan dat deze beoogde kostenreductie in het voorgaande jaar ook daadwerkelijk is gerealiseerd. Juist in een periode van laagconjunctuur zou te verwachten zijn dat kostenbesparende projecten ook werkelijk tot een succesvol einde kunnen worden gebracht. Voor het komende jaar geeft een derde aan dat zelfs meer dan 8% reductie van de algemene kosten staat gepland. Een enorme ambitie gezien het feit dat de eerder voorgenomen kostenreductie slechts beperkt is gerealiseerd. Als reden voor het niet realiseren van de gewenste kostenreductie wijzen veel specialisten naar het feit dat het management te weinig aandacht zou besteden aan de verbeterinitiatieven. Om de huidige ambitie van 8% te halen lijkt grotere betrokkenheid vanuit het management cruciaal.

12 12 Kengetallen in de Bouw Effectiviteit van financiële beheersmaatregelen Een ruime meerderheid (58%) stelt dat de financiële beheersmaatregelen in de organisatie bekend zijn. Een aanzienlijke 42% twijfelt aan de mate waarin deze beheersmaatregelen bekend zijn. Een kwart twijfelt over de effectiviteit van de beheersmaatregelen. Een verdere standaardisatie van processen en ondersteunende systemen zouden de kosten voor de transactionele financiële activiteiten aanzienlijk terug kunnen brengen. Naast het directe kosten aspect wordt door deze diversiteit aan beheersystemen het bevorderen van de kwaliteit als moeilijk ervaren. Een lagere kwaliteit uit zich niet alleen in kostenverhogende herstel inspanningen, maar ook in hogere foutpercentages waarvan de nadelige gevolgen niet altijd tijdig worden opgemerkt. In de toelichting geven de respondenten desgevraagd toe dat de niet verbonden ERP systemen onvoldoende oplossingen bieden voor de gewenste informatievoorziening en dat hiertoe vaak specifieke maatwerkoplossingen zijn uitgewerkt. Waar dit maatwerk niet geïmplementeerd is, wordt de financiële- en business informatie nog handmatig bewerkt om het gewenste totaal overzicht te krijgen. De effectiviteit van de financiële beheersmaatregelen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 16,7% 33,3% 25,0% 16,7% 8,3% 16,7% 25,0% 41,7% 16,7% 8,3% 16,7% 58,3% 16,7% De efficiency van de financiële functie wordt periodiek gemeten d.m.v. prestatie-indicatoren (KPI s) De financiële beheersmaatregelen zijn in de organisatie bekend De financiële beheersmaatregelen zijn in de organisatie effectief Helemaal mee eens Neutraal Helemaal mee oneens Mee eens Mee oneens Grafiek 8

13 13 Kengetallen in de Bouw Werking ERP systeem Een kleine 60% van de deelnemende ondernemingen beschikt over één goed functionerend ERP systeem voor de financiële administratie. In toelichtingen hierop wordt wel gesteld dat er meerdere systemen bestaan die niet allemaal gekoppeld zijn. Door deze diversiteit aan beheersingssystemen wordt het bevorderen van de kwaliteit als moeilijker ervaren. Daarnaast wordt in deze toelichting aangegeven dat het ERP systeem onvoldoende oplossingen biedt voor de gewenste informatievoorziening en dat hiertoe specifieke maatwerkoplossingen zijn uitgewerkt. Als gevolg van een slechte aansluiting tussen systemen erkent ruim de helft (55%) dat er in de financiële administratie tussenrekeningen zijn die nog uitgezocht moeten worden. Ruim 20% stelt dat er sprake is van, al dan niet grote, achterstanden en vervuilde databases. Er is sprake van één goed functionerend ERP systeem voor de finaniële functie Primary color Supporting blue color 25% 17% Helemaal mee eens Mee eens 17% 41% Neutraal Mee oneens Uitzoeken tussenrekeningen Vervuilde databases Achterstanden ERP biedt onvoldoende oplossingen Meerdere databases Goed, volledig en tijdig afsluitproces Koppeling ontbreekt tussen de diverse beheerssystemen Gebrekkige informatievoorzieningen Aantal respondenten Secondary colors Grafiek 9

14 14 Kengetallen in de Bouw Ontwikkeling van de financiële functie Optimale uitvoering van de financiële functie kan niet zonder de juiste technologie. Echter de toepassing van de technologie wordt bepaald door de mensen die ermee werken. Slechts de helft van de respondenten geeft aan dat de samenstelling van de financiële functie past bij de aard van de werkzaamheden. Kijkend naar de ontwikkelingen van de financiële functie dan geeft slechts 33,3% van de bedrijven aan dat het management voldoende tijd heeft voor het ontwikkelen en uitvoeren van organisatorische verbeteringen m.b.t. de financiële functie. Verder stelt tweederde dat de medewerkers voldoen aan het vereiste niveau dat noodzakelijk is voor de uitvoering van de werkzaamheden van de financiële functie. Indien men serieus nastreeft de eerder genoemde kostenreductie van 8% te willen realiseren, lijken een verdere heroriëntering van activiteiten, een verbeterde technische ondersteuning, meer betrokkenheid vanuit de leiding en de samenstelling en deskundigheid van de medewerkers belangrijke verbeterpunten voor de nabije toekomst. Ontwikkeling van de financiële functie 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 41,7% 25,0% 33,3% 16,7% 33,3% 50,0% 8,3% 25,0% 58,3% 8,3% Het management heeft voldoende tijd om organisatorische verbeteringen m.b.t. de financiële functie te ontwikkelen en uit te voeren De samenstelling van de medewerkers van de financiële functie sluit aan bij de aard van de werkzaamheden Het niveau van de medewerkers van de financiële functie sluit aan bij het niveau van de werkzaamheden Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Grafiek 10

15 15 Kengetallen in de Bouw Het beheer van werkkapitaal Bij ruim 40% van de respondenten is het beheer van werkkapitaal vanuit de financiële functie topprioriteit nummer 1. Bij de overgrote meerderheid (ruim 80%) staat de aandacht voor werkkapitaal in de top 3 van meest belangrijke thema s. Als belangrijkste reden om aandacht te besteden aan werkkapitaal worden vooral het verlagen van de schuldenlast genoemd, en het versterken van de eigen financiële positie. Onze respondenten noemden drie belangrijke oorzaken van een te hoog werkkapitaalbeslag. Allereerst wordt dit geweten aan contractuele afspraken die hoge Onder Handen Werk in de hand werken. Daarnaast wordt genoemd dat collega s door een gebrek aan discipline te laat factureren. Een even belangrijke oorzaak is volgens de respondenten gelegen bij de klanten die eenzijdig de betaaltermijnen verlengen. Wat zijn de drie belangrijkste factoren die een negatieve impact (kunnen) hebben op het werkkapitaalbeslag van uw organisatie? Gebrek aan kennis van werkkapitaalmanagement Hoge OHW posities door contractuele afspraken Het te laat uitfactureren van OHW als gevolg van een gebrek aan discipline Leveranciers die kortere betaaltermijnen eisen Grafiek 11 Financiële problemen bij klanten Klanten die de betaaltermijnen verlengen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Het inningsproces lijkt zich vooral te kenmerken door een pro-actieve aanpak van problemen en gedifferentieerde aanmaningsprocedures, afhankelijk van de klant. Over de stand van zaken van de huidige beheersmaatregelen oordeelt ruim 40% dat er nauwkeurige beheersmaatregelen aanwezig zijn. Daarnaast stelt de helft dat er enkele beheersingsmaatregelen aanwezig zijn. En tweederde stelt dat er volledig en actueel inzicht bestaat in de status en ontwikkeling van het werkkapitaal. Het Inningsproces kenmerkt zich door: Grafiek 12 Een re-actieve aanpak van problemen Een pro-actieve aanpak van problemen Gestandaardiseerde aanmaningsprocedures Gedifferentieerde aanmaningsprocedures afhankelijk van de klant Informele klantsegmentatie Inbedding van het werkkapitaalproces 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Ruim 40% van de deelnemers aan het onderzoek stelt dat het management naast de eigen werkzaamheden onvoldoende tijd heeft om organisatorische verbeteringen door te voeren. Een derde van de respondenten is van mening dat het probleem van de beperkte effectiviteit van de beheersmaatregelen vooral gelegen is in een gebrek aan toezicht en discipline. Ruim 80% meent dat de formele processen rondom het inkoop en facturatieproces wel aanwezig zijn. Samenvattend kunnen we concluderen dat er in de bouw met betrekking tot het beheer van het werkkapitaal een aanzienlijk verbeterpotentieel bestaat. Een derde constateert een gebrek aan discipline en toezicht en een gebrekkig inzicht in de status van het werkkapitaal. De helft stelt dat er betere beheersmaatregelen getroffen kunnen worden en bij nog eens 40% zou het management effectiever zijn invloed kunnen laten gelden. Dit terwijl in onze ervaring de business case voor het optimaliseren van werkkapitaal, overduidelijk is. Het maken van sterke contractuele afspraken en gestructureerd, consequent en op het juiste moment incasseren zorgt voor een beter incassoresultaat, resulterend in rentevoordeel. Hierbij dient de vraag zich aan of de veelal decentraal georganiseerde bouwsector niet verder zou kunnen verbeteren door een meer centrale sturing op facturatie en incasso. De decentrale organisatie kan eenvoudig verschillende interpretaties van werkwijzen en richtlijnen met zich meebrengen. Effectieve decentrale aansturing vraagt in ieder geval om scherpe en actuele managementinformatie op centraal en decentraal niveau om te kunnen bijsturen waar nodig. Uiteindelijk kan het decentrale primaire proces hiermee beter worden ondersteund en ontzorgd waardoor het zich nog beter op de verkoop en uitvoering kan richten.

16 16 Kengetallen in de Bouw De kengetallen We hebben van de grotere ondernemingen in de sector de kengetallen op een rij gezet. Deze kengetallen zijn herleid uit de gepubliceerde jaarcijfers over 2010 en De kengetallen bevatten de financiële cijfers van de 15 grotere bouwondernemingen, 6 ingenieurs en 5 installateurs. We hebben ons bij de selectie van deze organisaties gebaseerd op het jaaroverzicht van de Cobouw 50 en op de beschikbaarheid van de data per half juni Binnen deze groepen zijn er organisaties die rapporteren volgens IFRS en Dutch Gaap. Als in enig jaar een stelselwijziging of andere wijziging is doorgevoerd waarvan de impact in de vergelijkende cijfers is verwerkt, dan zijn in deze publicatie de aangepaste vergelijkende cijfers opgenomen. We realiseren ons dat de betrokken organisaties in verschillende deelsegmenten met verschillende producten en diensten actief zijn. Daarnaast hebben enkele fusies en overnames plaatsgevonden in 2010 en 2011, bijvoorbeeld Strukton/ Oranjewoud en Boskalis/MNO-Vervat. Dit heeft, gecombineerd met het verschil in verslagleggingsregels, vanzelfsprekend invloed op de vergelijkbaarheid van de cijfers. We menen desalniettemin dat de overzichten waardevolle benchmarkgegevens bieden en nuttig kunnen zijn bij het stellen van eigen verbeterambities. De kengetallen laten zien dat de schuldposities van de betrokken ondernemingen in de sector in 2011, ten opzichte van 2010, niet verder toegenomen zijn. De schuldposities zijn ook niet sterk gedaald. Met een eventuele verdere krimp van de markt en druk op de resultaten wordt de relatieve schuldpositie er niet beter op. Afhankelijk van de overeengekomen bankconvenanten of herfinancieringsvereisten kan bij een lager operationeel resultaat bij sommige ondernemingen flinke druk ontstaan. Vooral indien deze ondernemingen de waarde van bepaalde projecten, eigendommen of grondposities in 2012 verder zien dalen.

17 17 Kengetallen in de Bouw Kengetallen bouwbedrijven Bedrijfsomvang De bedrijfsopbrengsten van de 15 bouwbedrijven zijn in vergelijking met 2010 in 2011 met 1,1 miljard euro toegenomen tot 26,4 miljard euro, een groei van circa 4%. Overall zorgen deze 15 grotere bouwbedrijven voor bijna de helft van het totale productievolume in de bouw in Nederland. Koninklijke BAM Groep heeft met zijn bedrijfsopbrengsten van 7,9 miljard euro (circa 30%) het grootste aandeel in de totale bedrijfsopbrengsten. IFRS Bedrijfsomvang Bedrijfsopbrengsten Balanstotaal Aantal FTE s Orderportefeuille (E000) Orderportefeuille t.o.v. omzet in % Koninklijke BAM Groep % 159% Koninklijke VolkerWessels Stevin % 123% Koninklijke Boskalis Westminster % 121% Heijmans % 82% Ballast Nedam % 135% Tabel 2 Dutch GAAP Bedrijfsomvang Bedrijfsopbrengsten Balanstotaal Aantal FTE s Orderportefeuille (E000) Orderportefeuille t.o.v. omzet in % TBI Holdings % 138% Van Oord % 118% Dura Vermeer % 167% Van Wijnen Holding % 175% Joh. Mourik & Co. Holding n.b. n.b. n.b. n.b. Janssen De Jong n.b. n.b. n.b. n.b. Hurks Groep n.b. n.b. n.b. n.b. Plegt-Vos bouwgroep n.b. n.b. n.b. n.b. Trebbe Groep n.b. n.b. n.b. n.b. M.J. de Nijs en Zonen % 80% Tabel 3 Van de 15 bouwbedrijven zijn er 11 die een stijging hebben laten zien in hun bedrijfsopbrengsten. Koninklijke VolkerWessels Stevin toont met een stijging van 527 miljoen euro de grootste stijging van de totale bedrijfsopbrengsten. Heijmans laat met 319 miljoen euro de grootste daling zien. De totale orderportefeuille is met 2 miljard euro gedaald tot circa 30 miljard, de orderportefeuille laat hiermee een negatieve trend van 6% zien. De totale orderportefeuille was in 2010 nog circa 134% van de totale bedrijfsopbrengsten, in 2011 is dit gedaald tot 121%.

18 18 Kengetallen in de Bouw Kengetallen bouwbedrijven Winstgevendheid In 2011 is de totale nettowinst van de 15 bouwbedrijven toegenomen met circa 14 miljoen euro. IFRS Winstgevendheid EBITDA EBITDA in % van bedrijfsopbrengsten EBIT EBIT in % van bedrijfsopbrengsten Nettoresultaat Nettoresultaat in % van bedrijfsopbrengsten Koninklijke BAM Groep ,67% 3,95% ,34% 0,84% ,61% 0,24% Koninklijke VolkerWessels Stevin ,82% 4,60% ,34% 2,60% ,72% 2,09% Koninklijke Boskalis Westminster ,55% 24,80% ,71% 15,96% ,32% 11,70% Heijmans ,17% 3,12% ,49% 1,83% ,59% 0,58% Ballast Nedam ,40% 3,31% ,37% 1,32% ,65% 0,52% Tabel 4 Dutch Gaap Winstgevendheid EBITDA EBITDA in % van bedrijfsopbrengsten EBIT EBIT in % van bedrijfsopbrengsten Nettoresultaat Nettoresultaat in % van bedrijfsopbrengsten TBI Holdings ,47% - 0,72% ,27% - 2,07% ,12% - 1,66% Van Oord ,76% 18,31% ,12% 11,00% ,88% 10,46% Dura Vermeer ,79% 1,10% ,92% 0,22% ,14% 0,20% Van Wijnen Holding ,93% 4,40% ,81% 3,14% ,30% 1,59% Joh. Mourik & Co. Holding ,04% 8,30% ,18% 4,01% ,93% 2,94% Janssen De Jong ,05% 6,00% ,03% 3,88% ,04% 2,90% Hurks Groep ,86% 6,35% ,16% 4,92% ,51% 3,82% Plegt-Vos bouwgroep ,94% 1,45% ,88% - 1,27% ,86% - 1,03% Trebbe Groep ,59% 7,05% ,23% 6,02% ,76% 4,44% M.J. de Nijs en Zonen ,34% 4,04% ,62% 3,30% ,27% 2,86% Tabel 5 Dit betekent een toename van circa 2% in 2011 ten opzichte van Bij 7 van de 15 opgenomen bouwbedrijven is in 2011 sprake van een toename van de nettowinst. Van de 15 bouwbedrijven is Heijmans de enige die over 2011 een verlies heeft gerapporteerd. TBI Holdings en Plegt Vos Bouw hebben over 2010 een verlies gerapporteerd. De nettowinst als percentage van de bedrijfsopbrengsten is in 2011 licht gedaald tot 2,32% (2010: 2,48%).

19 19 Kengetallen in de Bouw Kengetallen bouwbedrijven Soliditeit De gemiddelde solvabiliteit van de bedrijven in deze publicatie is over 2010 en 2011 nagenoeg gelijk gebleven op 0,31. Het solvabiliteitsratio van de opgenomen bedrijven varieert in 2011 van 0,16 tot en met 0,49. Zowel in 2011 als in 2010 hebben van de 15 bedrijven 11 bedrijven een solvabiliteit tussen de 0,2 en 0,4. Koninklijke BAM Groep heeft de laagste solvabiliteit, namelijk 0,16. IFRS Soliditeit Solvabiliteit Current ratio Quick ratio Koninklijke BAM Groep 0,16 0,15 1,39 1,23 0,97 0,81 Koninklijke VolkerWessels Stevin 0,26 0,27 1,02 1,19 0,85 1,00 Koninklijke Boskalis Westminster 0,37 0,37 0,84 0,81 0,79 0,76 Heijmans 0,27 0,28 1,30 1,36 0,76 0,75 Ballast Nedam 0,18 0,15 1,05 1,11 0,70 0,69 Tabel 6 Dutch GAAP Soliditeit Solvabiliteit Current ratio Quick ratio TBI Holdings 0,24 0,23 1,17 1,13 0,72 0,70 Van Oord 0,28 0,34 0,82 0,79 0,64 0,68 Dura Vermeer 0,25 0,25 1,23 1,19 0,99 1,00 Van Wijnen Holding 0,25 0,25 1,29 1,28 0,48 0,50 Joh. Mourik & Co. Holding 0,46 0,45 1,57 1,51 1,46 1,40 Janssen De Jong 0,32 0,35 1,05 1,08 0,48 0,29 Hurks Groep 0,49 0,52 1,27 1,31 0,96 1,02 Plegt-Vos bouwgroep 0,38 0,27 1,38 1,17 0,98 0,91 Trebbe Groep 0,38 0,36 1,80 1,68 1,38 1,31 M.J. de Nijs en Zonen 0,34 0,37 1,65 1,75 1,01 1,11 Tabel 7 Hurks Groep heeft net als vorig jaar de hoogste solvabiliteit. Evenals in voorgaande jaren heeft de omvang van de solvabiliteitsratio geen causaal verband met de omvang van de onderneming. De current ratio is in 2011 gemiddeld genomen 1,26. In 2010 lag de current ratio nog een fractie lager met een gemiddelde van 1,24. Trebbe Groep heeft de hoogste current ratio 1,80 (2010: 1,68). Van de 15 opgenomen bedrijven hebben 13 bedrijven een current ratio tussen 1 en 2.

20 20 Kengetallen in de Bouw Kengetallen bouwbedrijven Productiviteit Over 2011 waren er bij de opgenomen bouwbedrijven circa mensen werkzaam. Het aantal medewerkers nam dit jaar licht af met 550 (0,60%) ten opzichte van De personeelskosten per medewerker namen toe. Waren de gemiddelde personeelskosten van de bedrijven in 2010 nog euro, in 2011 bedroegen deze euro, een toename van 3,58%. De ontwikkeling van de bedrijfsopbrengsten per medewerker vertoont eenzelfde beeld. In 2011 bedragen de bedrijfsopbrengsten per medewerker ruim euro. Dit is een stijging van 4,85% ten opzichte van een jaar eerder. IFRS Productiviteit Omzet / FTE ( 000) Koninklijke BAM Groep Koninklijke VolkerWessels Stevin Koninklijke Boskalis Westminster Heijmans Ballast Nedam Tabel 8 Dutch GAAP Soliditeit Omzet / FTE ( 000) TBI Holdings Van Oord Dura Vermeer Van Wijnen Holding Joh. Mourik & Co. Holding Janssen De Jong Hurks Groep Plegt-Vos bouwgroep Trebbe Groep M.J. de Nijs en Zonen Tabel 9