Veranderingen (rechts)positie Wajong doelgroep na inwerkingtreding Participatiewet

Transcriptie

1 Veranderingen (rechts)positie Wajong doelgroep na inwerkingtreding Participatiewet Naam : Marieke Hullegie Universiteit : Universiteit van Amsterdam Studentennummer : Scriptiebegeleider : Prof. Mr. M. Westerveld Datum : 30 juli 2015

2 Inhoudsopgave Inleiding... 4 Aanleiding en context... 4 Probleemstelling en opzet van het onderzoek... 5 Methodologie en structuur... 6 Lijst met gebruikte afkortingen... 7 Hoofdstuk 1: Wetsgeschiedenis Inleiding Algemene Arbeidsongeschiktheidswet Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten Wajong uitkering Wetswijziging Wajong Aanleiding wetswijziging Gevolgen wetswijziging Conclusie Hoofdstuk 2: Participatiewet Inleiding Wetsvoorstel Wet werken naar vermogen Motieven wetsvoorstel WWNV Wetsvoorstel WWNV & Participatiewet Van wetsvoorstel WWNV naar Participatiewet Verschillen wetsvoorstel WWNV & Participatiewet Verantwoordelijkheid UWV Banenafspraak Loondispensatie en loonkostensubsidie Geplande evaluatie Participatiewet Conclusie Hoofdstuk 3: Veranderingen rechtspositie Wajonger Inleiding Veranderingen Wajongers vòòr 2015 door de Participatiewet Oude Wajong Nieuwe Wajong Herkeuring zittend bestand Instroom jonggehandicapten vanaf

3 Instroom Wajong vanaf Instroom jonggehandicapten Participatiewet Arbeidsvermogen en recht op uitkering Arbeidsvermogen zonder recht op uitkering Arbeidsongeschikt niet duurzaam vastgesteld Omvang werkende Wajongers Re-integratie jonggehandicapten met arbeidsvermogen Conclusie Hoofdstuk 4: Verwachtingen en kansen van de Wajong doelgroep Inleiding Ontvangst wetsvoorstel WWNV Tweede Kamer Ontvangst Participatiewet in Tweede Kamer Opvattingen Participatiewet andere partijen Conclusie Hoofdstuk 5: Conclusie Wat betekent de Participatiewet voor de (rechts) positie van de Wajong doelgroep? (Rechts)positie ingestroomde jonggehandicapte vòòr 1 januari (Rechts)positie ingestroomde jonggehandicapten na 1 januari Stimuleren van banen door middel van re-integratieinstrumenten Welke gevolgen zal deze regeling hebben voor hun positie op de arbeidsmarkt? Knelpunten Vooruitgang positie Wajong doelgroep Verslechtering positie Wajong doelgroep Toekomst jonggehandicapten Hoofdstuk 6: Bibliografie Literatuurlijst Kamerstukken Overige bronnen

4 Inleiding Aanleiding en context In Nederland leven we in een verzorgingsstaat en krijgen mensen, die niet geschikt zijn om te werken, door middel van een uitkering toch een garantie van inkomen. Dit geldt ook voor jonggehandicapten die op jonge leeftijd arbeidsongeschikt zijn geraakt. Deze groep mensen wordt onvoldoende geprikkeld om actief deel te nemen aan het arbeidsproces, wat een (grote) afstand tot de arbeidsmarkt creëert. Uit cijfers van het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekering (hierna: UWV) blijkt dat aan een toenemend aantal jongeren een Wajong uitkering wordt toegekend. In 2006 waren dat jongeren, halverwege 2013 ruim jongeren en naar verwachting zal de instroom in 2040 oplopen naar Wajongers. 1 Gedurende het tijdsbestek bedroegen de uitgaven van de WWB, de Wajong en Wsw bijna 11 miljard euro, welke zouden oplopen tot 13,5 miljard euro bij een ongewijzigd beleid. Al decennia lang wordt er een discussie gevoerd over de balans tussen het recht op een uitkering en de plicht om te werken en werd geprobeerd de jonggehandicapten in het reguliere arbeidsproces te laten deelnemen. Per 1 januari 2015 is de Participatiewet in werking getreden om concreet uitvoering te geven aan bovengenoemde transitie. De komst van de Participatiewet zal niet direct leiden tot het dalen van de uitgaven, maar op de langere termijn wordt een daling van 1,7 miljard euro verwacht. 2 In onderhavige scriptie wordt specifiek ingegaan op de (rechts)positie van de Wajong doelgroep. De wettelijke aanpassingen, die gepaard gaan met de inwerkingtreding van de Participatiewet, worden onderzocht. De veranderingen voor de (rechts)positie van de mensen die voorheen onder de WWB en de Wsw vielen worden buiten beschouwing gelaten. De Wajong doelgroep kan worden onderverdeeld in twee juridische groepen. De eerste juridische groep betreft de jonggehandicapten die vòòr 2015 de Wajong zijn ingestroomd en onder het oude regime vallen. Deze groep wordt vervolgens onderverdeeld in de Wajongers die voor 2010 zijn ingestroomd (oude Wajong) en Wajongers die tussen 2010 en 2014 de Wajong zijn ingestroomd (nieuwe Wajong). Vòòr 2015 werd onder een jonggehandicapte verstaan: de ingezetene die op de dag waarop hij 17 jaar wordt arbeidsongeschikt is. 3 1 UWV, Aan het werk zijn, komen en blijven van mensen met een arbeidsbeperking, 2013, p.6. 2 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 65, p.2. 3 Artikel 3.2 Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten. 4

5 De tweede juridische groep betreft de jonggehandicapten die na 1 januari 2015 instromen, zij vallen onder het nieuwe regime. De Wajong staat vanaf 1 januari 2015 slechts open voor jonggehandicapten die op de dag waarop zij achttien jaar worden duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben. Kortom, vanaf 2015 geldt een strenger criterium voor de definitie van een jonggehandicapte om in aanmerking te komen voor een Wajong uitkering. 4 In onderhavige scriptie zullen beide groepen aan bod komen. Probleemstelling en opzet van het onderzoek De probleemstelling luidt: Wat betekent de Participatiewet voor de (rechts) positie van de Wajong doelgroep en welke gevolgen zal deze regeling hebben voor hun positie op de arbeidsmarkt? Om antwoord te kunnen geven op de bovenstaande probleemstelling zijn de volgende vier deelvragen opgesteld: 1. Vanuit welke overwegingen is de Wajong, als voorganger van de Participatiewet, in het leven geroepen en hoe is deze vormgegeven? 2. Op welke onderdelen is de Wajong nadien aangepast en waarom? 3. Wat betekenen deze wijzigingen voor de (rechts)positie van de Wajong doelgroep onder de Participatiewet? 4. Welke verwachtingen zijn er uitgesproken over de kansen op de arbeidsmarkt van de Wajong doelgroep na inwerkingtreding van de Participatiewet? 4 Artikel 1a:1 Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten. 5

6 Methodologie en structuur Het antwoord op de probleemstelling is beschrijvend en analytisch interpretatief van aard. Bij het beschrijvend onderzoek is gebruik gemaakt van een literatuuronderzoek. In het bijzonder is gebruik gemaakt van Kamerstukken en meerdere kennisverslagen van het UWV. De geraadpleegde literatuur is opgenomen in de literatuurlijst. Naast de feitelijke onderbouwing van de Participatiewet, wordt ingegaan op de gevolgen van de positie van de Wajong doelgroep aan de hand van een analytische interpretatieve methode. Gezien de recente inwerkingtreding van de wet, is het nog niet mogelijk is om de feitelijke ervaringen van betrokkenen bij dit onderzoek te behandelen. Allereerst wordt in hoofdstuk 1 de hoofdlijn van de Wajong uiteengezet. De wetsgeschiedenis van de toepasselijke wetten wordt besproken, waarbij eveneens wordt ekeken naar de doelstellingen van de verschillende wetten. Bovendien worden de wijzigingen die de Wajong de afgelopen decennia heeft ondergaan besproken. Hoofdstuk 2 zal in het teken staan van het ontstaan van de Participatiewet. Er zal worden gekeken vanuit welke overwegingen deze wet in het leven is geroepen. Hierbij wordt het wetsvoorstel Wet werken naar vermogen (hierna:wwnv) onder de loep genomen. Vervolgens worden de ondergane wijzigingen van het wetsvoorstel WWNV en de transitie tot de Participatiewet besproken. In hoofdstuk 3 wordt een verband gelegd tussen de inwerkingtreding van de Participatiewet en de gevolgen voor de specifieke Wajong doelgroep. Per juridische groep wordt de verandering besproken. In hoofdstuk 4 komen de verwachtingen die zijn uitgesproken over het wetsvoorstel WWNV aan de orde. Vervolgens worden de opvattingen over de Participatiewet besproken. De opvattingen van onder andere Tweede Kamerleden en sociale partners worden behandeld. In hoofdstuk 5 wordt overgegaan tot beantwoording van de probleemstelling. 6

7 Lijst met gebruikte afkortingen AAW: Algemene Arbeidsongeschiktheidswet Divosa: Directeuren van Sociale diensten FNV: Federatie Nederlandse Vakbeweging SER: Sociaal- Economische Raad UWV: Uitvoeringsinstituut werknemersverzekering VNG: Vereniging van Nederlandse Gemeenten WWB: Wet Werk en Bijstand (oude) Wajong: Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (nieuwe) Wajong: Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten Wajong: Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten WAO: Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering WML: Wettelijk minimumloon Wsw: Wet sociale werkvoorziening WWNV: Wetsvoorstel Werken naar vermogen 7

8 Hoofdstuk 1: Wetsgeschiedenis 1.1. Inleiding Om antwoord te kunnen geven op de eerste deelvraag, vanuit welke overwegingen is de Wajong, als voorganger van de Participatiewet, in het leven geroepen en hoe was deze vormgegeven, wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de achtergronden en de bedoeling van de wetgever bij de invoering van de oude Wajong tot De wettelijke regelingen die van belang waren bij de totstandkoming waren respectievelijk: de Algemene Arbeidsongeschiktheidswet (hierna: AAW), de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (hierna: (oude) Wajong ), die in 1998 in werking is getreden en de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (hierna: (nieuwe) Wajong) die in 2010 in werking is getreden. De aandacht voor de arbeidspositie van de jonggehandicapten behelst een lange voorgeschiedenis Algemene Arbeidsongeschiktheidswet De eerste voorloper van de huidige Participatiewet, waarin zaken voor jonggehandicapten wettelijk werden geregeld, betreft de Tijdelijke Rijksgroepregeling Mindervaliden. Deze regeling maakte deel uit van de Algemene Bijstandswet, die in 1976 is vervangen door de AAW. De AAW is vooral in het leven geroepen om jonggehandicapten en zelfstandigen bescherming te kunnen bieden tegen de gevolgen van aanhoudende arbeidsongeschiktheid. 5 Tot 1998 konden jonggehandicapten tussen de 18 jaar en 65 jaar zich beroepen op een eigen inkomen op grond van de volksverzekering AAW, omdat zij als gevolg van arbeidsongeschiktheid niet in staat waren om een behoorlijk inkomen te genereren. De AAW was voor de samenleving een geschikt middel om haar solidariteit ten aanzien van gehandicapten te tonen. 6 De omvang van de uitkering werd gebaseerd op de mate van arbeidsongeschiktheid en de uitkeringsgrondslag. De meerderheid had een arbeidsongeschiktheidspercentage rond de procent en de uitkeringsgrondslag kwam in principe overeen met maximaal 70% van het Wettelijk minimumloon (hierna: WML). 7 De AAW werd bekostigd uit het Algemeen Arbeidsongeschiktheidsfonds, dat werd gevuld met de premies die de belastingdienst incasseerde. 8 In de jaren negentig was het kabinet van plan om de AAW en de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (hierna: WAO) te integreren, om op deze manier premiedifferentiatie en parallelle privatisering mogelijk te maken. 9 Als gevolg van deze integratie, zou de AAW worden ingetrokken. 5 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1-4, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p Ibid, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p. 4. 8

9 Door de intrekking van de AAW zouden jonggehandicapten en zelfstandigen zich niet meer kunnen beroepen op een regeling tegen inkomensderving, wat in de ogen van het kabinet ongewenst was. 10 Het voornemen van het kabinet om een afzonderlijke regeling te treffen voor jonggehandicapten, werd in het advies van de Sociaal- Economische Raad (hierna: SER) op 21 april 1995 ondersteund. 11 Het uiteindelijke resultaat was de komst van twee afzonderlijke regelingen, waarbij rekening werd gehouden met het veronderstelde inkomensverlies van studenten en jonggehandicapten en het feitelijke inkomensverlies van zelfstandigen. 12 Voor de zelfstandigen is de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen opgericht en voor jonggehandicapten en studenten gold vanaf 1 januari 1998 de (oude) Wajong Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten Wajong uitkering In 1998 is de (oude) Wajong in werking getreden. De uitkeringslasten die hiermee gepaard gingen, werden gefinancierd uit de algemene middelen van de rijksoverheid. 14 De (oude) Wajong sloot in belangrijke mate aan bij de huidige AAW, maar was toegespitst op de positie van jonggehandicapten en studenten. De voorwaarden voor het recht op een uitkering, het arbeidsongeschiktheidscriterium en de duur en de hoogte van de uitkering kwamen overeen. Rechthebbenden die aanspraak maakten op de Wajong waren alle burgers die vóór het passeren van de leeftijd van 17 jaar, arbeidsongeschikt zijn geraakt en de wachttijd van 52 weken hadden doorlopen. 15 Tevens hadden studenten, die de leeftijd van 30 jaar nog niet waren gepasseerd en die tijdens hun opleiding arbeidsongeschikt waren geworden, recht op een Wajong uitkering. Het UWV voerde de keuringen uit om te bepalen in welke mate iemand arbeidsongeschikt was. 16 Slechts jongeren die voor 25 procent of meer arbeidsongeschikt waren, konden in aanmerking komen voor een uitkering. Na de komst van de Wajong vond er een grote toename plaats van het aantal Wajongers, waarbij het UWV een flinke stijging van jonggehandicapten verwachtte in Tegen deze achtergrond heeft de SER in 2007 haar advies meedoen zonder beperkingen uitgebracht. Dit was naar aanleiding van vragen van het kabinet, hoe de bevordering van de arbeidsparticipatie van jonggehandicapten moest worden geregeld. 10 SER, Kabinetsvoornemen ZW, AAW en WAO, 1995/5, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p.6 12 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p SER, Meedoen zonder beperkingen, 2007/6, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p SER, Meedoen zonder beperkingen, 2007/6, p Ibid, p

10 De aanbevelingen van de SER waren gebaseerd op twee hoofdlijnen, namelijk een betere overgang van school naar werk en perspectief op passende participatie. 18 De SER achtte het nodig dat alle middelen moesten worden ingezet om zoveel mogelijk Wajongers te laten instromen bij een normale werkgever, onder de voorwaarde dat de beschermingsfunctie intact zou blijven. In reactie op het SER-advies heeft het kabinet op 28 september 2007 gereageerd met het kabinetsstandpunt participatie van jongeren met een beperking. Participatie werd toen een expliciet doel van het kabinetsbeleid, waarbij het motto van het kabinet samen werken, samen leven was. Het kabinet heeft daarbij aangegeven, dat er onderscheid moest worden gemaakt tussen jongeren die geen enkel werkperspectief hadden en jongeren die nog wel een kans hadden op deelname aan het werkproces. 19 Voor de jongeren die zo zwaar beperkt waren en nooit een betaalde baan zouden krijgen, verschafte de Wajong zekerheid. Verder had het kabinet zich in het Regeerakkoord voorgenomen om de Wajong uitkering van jonggehandicapten die algeheel arbeidsongeschikt waren, te verhogen van 70 procent naar 75 procent. Deze verhoging is per 1 juli 2007 voltrokken Wetswijziging Wajong Aanleiding wetswijziging In 2010 was de aanzienlijke stijging van het aantal Wajongers, nadat de wet in 1998 was ingecoerd, in combinatie met de geringe arbeidsparticipatie van deze Wajongers, aanleiding tot een wetswijziging van de (oude) Wajong. Bij de wetswijziging van de Wajong in 2010 werd nog meer het accent gelegd op wat iemand wél kon. 21 Bij deze accentverlegging was de basisgedachte, dat veel jongeren zich vanaf hun 18 e levensjaar nog verder konden ontwikkelen. Centraal in de wetswijziging stond het vinden en behouden van werk voor jonggehandicapten in plaats van het regelen van een uitkering. De citeertitel van de wet werd dan ook veranderd in Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten in plaats van Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten. Hieruit kan worden afgeleid dat arbeidsondersteuning voorop stond. De jonggehandicapten die beschikten over arbeidsvermogen konden rekenen op arbeidsondersteuning. 18 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p Ibid, p Regeerakkoord, Samen werken, samen leven, 2007, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p

11 Gevolgen wetswijziging Door deze wetswijziging in 2010 werd de Wajong opgesplitst in een oude Wajong en een nieuwe Wajong. Een ieder die op of na 1 januari 2010 een Wajong aanvraag had ingediend, viel onder de (nieuwe) Wajong. Alle jonggehandicapten die voor 1 januari 2010 aanspraak hadden op een uitkering, behielden het recht op uitkering en vielen onder de (oude) Wajong, Het kabinet gaf namelijk de voorkeur aan eerbiediging van de bestaande rechten van deze Wajongers. 22 De doelgroep zoals is vastgesteld bij de (oude) Wajong in 1998 en de voorwaarden die hierbij golden zijn onveranderd gebleven. 23 De uitvoering van de Wajong is eveneens onder de verantwoordelijkheid van het UWV gebleven. Het UWV stelde vast of betrokkene niet meer kon verdienen dan 75 procent van zijn maatinkomen. 24 Een rechthebbende kon de Wajong uitstromen indien er gedurende langere tijd arbeid was verricht, waarbij tenminste 75 procent van het WML was verdiend en diegene moest kunnen functioneren zonder gebruik te maken van arbeidsondersteuning. 25 Vanaf 2010 kregen jonggehandicapten, die de nieuwe Wajong instroomden te maken met drie regelingen, te weten: de uitkeringsregeling, de studieregeling of de werkregeling. 26 De uitkeringsregeling was bedoeld voor jonggehandicapten, die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt waren en ook nooit een betaalde baan zouden krijgen. Deze groep had recht op een uitkering gelijk aan 75% van het WML. De studieregeling gold voor jonggehandicapten, die een studie volgden of nog op school zaten. Alle jonggehandicapten met arbeidsperspectief kwamen in de werkregeling terecht De jonggehandicapten met arbeidsvermogen konden desgewenst aanspraak maken op inkomensondersteuning. 27 Uit kerngegevens van het UWV is gebleken dat in jonggehandicapten in de Wajong zijn terechtgekomen, waarvan mensen in de oude Wajong en in de nieuwe Wajong zijn ingestroomd. Gedurende 2013 belandden 6 procent van het aantal nieuwe Wajongers in de uitkeringsregeling, 37 procent in de studieregeling en 57 procent in de werkregeling. 28 Uit de Monitor arbeidsparticipatie van het UWV werd opgemerkt dat het aantal Wajongers bleef toenemen, waarbij de verklaring was dat de uitstroom geringer was dan de instroom. Naar verwachting zouden in 2014 vanwege de komst van de Participatiewet meer mensen de Wajong instromen dan in Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p Ibid, p Ibid,p UWV, Monitor Arbeidsparticipatie, 2014, p UWV, Monitor Arbeidsparticipatie, 2013, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p UWV, Kerngegevens Wajong, 2013, p UWV, Monitor Arbeidsparticipatie 2014, p.6. 11

12 1.5. Conclusie Jonggehandicapten konden zich voor de inwerkingtreding van de Wajong in 1998, beroepen op de Tijdelijke Rijksgroepsregeling Mindervaliden en op de AAW. De (oude) Wajong, als opvolger van de AAW, voorziet in een afzonderlijke regeling voor jonggehandicapten tegen inkomensderving, wat primair een uitkeringsregeling was. Tot 2010 was er een flinke stijging van het aantal Wajongers. De wetswijziging die de Wajong in 2010 heeft ondergaan, heeft geleid tot een drieledige regeling, naast de al bestaande uitkeringsregeling, zijn in 2010 de werkregeling en de studieregeling tot stand gekomen. Het uitgangspunt van deze wetswijziging was het recht op arbeidsondersteuning met daarbij als doel het verhogen van het aantal jonggehandicapten die participeren in het reguliere arbeidsproces. 12

13 Hoofdstuk 2: Participatiewet 2.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de tweede deelvraag, op welke onderdelen de Wajong nadien is aangepast en waarom. De Wajong, die in 2010 is gewijzigd, is op 1 januari 2015 wederom aangepast vanwege de inwerkingtreding van de Participatiewet. Allereerst wordt ingegaan op het wetsvoorstel Wet werken naar vermogen (hierna: WWNV), dat vooraf ging aan de Participatiewet. Verder zal de omzetting van het wetsvoorstel WWNV tot de Participatiewet worden besproken. De Participatiewet en de belangrijke verschillen met de voorganger WWNV komen hierbij aan de orde Wetsvoorstel Wet werken naar vermogen Motieven wetsvoorstel WWNV Voortbouwend op de wetswijziging van de Wajong in 2010, beoogde het kabinet in het wetsvoorstel WWNV één regeling te creëren voor iedereen die kan werken maar daarbij ondersteuning nodig hebben. 30 Voorheen konden mensen een beroep doen op de uiteenlopende regelingen, de WWB, de Wajong en de Wsw. Met de voorgestelde wetsvoorstel WWNV was de regering voornemens, de solidariteit, het draagvlak en de betaalbaarheid van de sociale zekerheid voor de toekomst te garanderen. De regering koos voor maatregelen die mensen, die nog niet werkten maar dat wel konden, prikkelden om arbeid te verrichten. Daarnaast werden werkgevers gestimuleerd om deze groep mensen in dienst te nemen. 31 Eén van de belangrijkste kenmerken van het wetsvoorstel WWNV was het creëren van een activerend stelsel van sociale zekerheid. Het wetsvoorstel voorzag in een sociaal vangnet dat alleen toegankelijk was voor mensen die niet in staat waren om bij een reguliere werkgever te participeren, waarbij de nadruk kwam te liggen op de arbeidsgeschiktheid in plaats van arbeidsongeschiktheid. Het uitgangspunt bij het wetsvoorstel WWNV was de mentaliteitsaanpassing, die in de maatschappij en bij de werkgevers moest plaatsvinden. Uiteindelijk moest deze accentverlegging leiden tot een situatie waarbij het voordeliger was om arbeid te verrichten, dan om een uitkering te ontvangen. 32 Bij dit wetsvoorstel zou de gemeente verantwoordelijk worden voor de WWNV en zij zouden hierbij ondersteuning krijgen van onder andere de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (hierna: VNG), Directeuren van Sociale diensten (hierna: Divosa) en de vereniging van gemeentelijke managers op het terrein van werk en inkomen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p Ibid, p Ibid, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 297, p

14 2.3. Wetsvoorstel WWNV & Participatiewet Van wetsvoorstel WWNV naar Participatiewet Vanwege de val van het kabinet-rutte op 23 april 2012, is het wetsvoorstel WWNV door de Eerste Kamer controversieel verklaard, waardoor deze wet nooit in werking is getreden. In december 2013 heeft Staatssecretaris Klijnsma een redelijk vergelijkbaar wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend en door middel van de vierde nota van wijziging is het wetsvoorstel aangepast tot de Participatiewet. 34 Het idee achter de Participatiewet komt overeen met het wetsvoorstel WWNV, waarbij de Participatiewet balans moest brengen waar onbalans dreigde, aldus Staatssecretaris Klijnsma. 35 Het doel van de Participatiewet wordt in de vierde nota van wijziging als volgt geformuleerd: de doelstelling van de Participatiewet is om iedereen met arbeidsvermogen naar werk toe te leiden, bij voorkeur naar regulier werk. De Participatiewet draagt zo bij aan de ambitie van het kabinet om zoveel mogelijk mensen mee te laten doen aan de maatschappij. Werk biedt de beste sociale zekerheid. Het is bovendien meer dan een inkomen; het biedt kansen op zelfontplooiing, geeft mensen eigenwaarde en zorgt voor sociale contacten. 36 Zowel in de WWNV als in de Participatiewet, worden de WWB, een deel van de Wajong en de Wsw samengevoegd. De Wajong staat vanaf 1 januari 2015 uitsluitend open voor jonggehandicapten die duurzaam niet in staat zijn om bij een reguliere werkgever te werken. Het overige deel van de jonggehandicapten, die niet tot de Wajong worden toegelaten, vallen onder de Participatiewet, hetgeen inhoudt dat jonggehandicapten aanspraak kunnen maken op arbeidsondersteuning of op inkomensondersteuning. De Participatiewet moet maatwerk bieden om mensen zoveel mogelijk te laten deelnemen aan het reguliere arbeidsproces Verschillen wetsvoorstel WWNV & Participatiewet Door de vierde nota van wijziging is de naam van het oorspronkelijke wetsvoorstel WWNV gewijzigd in de citeertitel Invoeringswet Participatiewet. 37 Enerzijds sluit de Participatiewet in belangrijke mate aan bij het wetsvoorstel WWNV, anderzijds is met de Participatiewet de WWNV op een aantal punten gewijzigd. Deze wijzigingen komen voort uit de afspraken die zijn overeengekomen in het regeerakkoord, het sociaal akkoord en uit de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer. Uit het regeerakkoord kan worden opgemaakt dat het kabinet streeft naar een breed draagvlak voor het uitvoeren van dit beleid Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p Tweede Kamer, vergaderjaar , nr. 98, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p Kamerbrief, Overzicht verschillen WWNV en PW, 2014, p Regeerakkoord, Bruggen Slaan, 2012, p

15 Een van de afspraken was dat alle Wajongers zouden worden herbeoordeeld op arbeidsvermogen en alle Wajongers met arbeidsvermogen zouden worden overgeheveld naar de gemeenten Verantwoordelijkheid UWV Belangenorganisaties, Wajongers en de Tweede Kamer hadden hun zorgen geuit over deze afspraak, met als gevolg dat staatssecretaris Klijnsma in februari 2014, een brief gestuurd heeft aan de Tweede Kamer, waarin dit voorstel is teruggedraaid. Hierdoor bleven alle herkeurde Wajongers met arbeidsvermogen, die al in de Wajong zaten, onder de verantwoordelijkheid van het UWV, waardoor zij niet geconfronteerd werden met de kostendelersnorm en de partner- en vermogenstoets. 39 De kostendelersnorm is van toepassing als een jonggehandicapte met iemand anders of meerdere personen in dezelfde woning woont en er sprake is van een gezamenlijke huishouding. De partnertoets betekent dat het inkomen van een partner ook meetelt bij de berekening van de uitkering en de vermogenstoets houdt in dat een jonggehandicapte maximaal circa euro aan vermogen mag hebben. Als gevolg van deze toetsen kon de hoogte van de uitkering worden verlaagd Banenafspraak Verder is met het sociaal akkoord van 11 april 2013 tussen het kabinet en sociale partners de steun voor de Participatiewet versterkt en hebben de sociale partners zich achter het streven van het kabinet geschaard om iedereen met een arbeidsbeperking in het reguliere arbeidsproces te laten participeren. 41 Op basis van de banenafspraak uit het sociaal akkoord stellen werkgevers zich garant voor extra banen. Hierdoor wordt er een stevig fundament gelegd om deze groep mensen aan de slag te krijgen. 42 Werkgevers in de marktsector staan garant voor extra banen en bij de overheid worden extra banen beschikbaar gesteld voor mensen met een arbeidsbeperking. 43 Bij het wetsvoorstel WWNV was het onduidelijk of er wel voldoende banen bij de reguliere werkgevers gecreëerd zouden worden. De zogeheten banenafspraak is geen vrijblijvende afspraak, het is de bedoeling dat de regering de naleving daarvan in de gaten houdt. Het kabinet heeft gekozen voor een quotumregeling, die wordt geactiveerd op het moment dat de afgesproken banen niet zijn verwezenlijkt. 44 Tot de doelgroep van de banenafspraak vallen Wajongers, iedereen met Wsw indicatie op de Wsw wachtlijst en alle mensen met een verdiencapaciteit van minder dan het WML en die onder de Participatiewet vallen. De sociale partners en gemeenten zijn overeengekomen dat Wajongers en mensen op de Wsw wachtlijst voorrang hebben bij de invulling van deze banen. Als gevolg van de banenafspraak komt de verantwoordelijkheid, om mensen met een arbeidsbeperking aan de slag te krijgen, nu ook bij de werkgever te liggen. 45 Er worden 35 Werkbedrijven opgericht, die de koppeling vormen tussen de werkgever en de jonggehandicapten met een arbeidsbeperking bij het vinden van een baan Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 98, p Kamerbrief, Overzicht verschillen WWNV en PW, 2014, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 15, p UWV, Monitor Arbeidsparticipatie, 2014, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 55, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 55, p

16 Loondispensatie en loonkostensubsidie In het oorspronkelijke wetsvoorstel WWNV werd het instrument loondispensatie geïntroduceerd om werkgevers te compenseren voor verminderde productiviteit van werknemers. De Participatiewet vervangt het instrument loondispensatie door het instrument loonkostensubsidie, maar het instrument loondispensatie blijft bestaan voor de huidige Wajongers met arbeidsvermogen en het instrument loonkostensubsidie geldt voor de doelgroep van de Participatiewet. Bij loondispensatie betaalt de werkgever de loonwaarde aan de werknemer en vult de gemeente het loon aan tot het WML, terwijl de werkgever bij loonkostensubsidie de werknemer conform het WML of cao loon betaalt. 47 Het gat tussen de loonwaarde en het minimumloon wordt door de overheid aangevuld met een loonkostensubsidie van maximaal 70 procent van het minimumloon. 48 Aanvankelijk was het kabinet voorstander van loondispensatie. Vanwege het draagvlak van gemeenten en sociale partners voor loonkostensubsidie en gedeelde verantwoordelijkheid, sloot het kabinet zich aan bij de voorkeur van sociale partners en gemeenten voor de invoering van het instrument loonkostensubsidie. 49 Uit de vierde nota van wijziging volgde dat zowel de sociale partners als gemeenten voorstander waren van loonkostensubsidie. Zij voerden het volgende argument aan: het voornaamste voordeel van loonkostensubsidie is dat de werknemer conform de op hem van toepassing zijnde collectieve arbeidsovereenkomst dan wel conform de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag wordt beloond en dat op deze beloning ook de sociale zekerheid en de pensioenopbouw van de werknemer worden gebaseerd. Dit sluit aan bij het uitgangspunt om ook mensen met arbeidsbeperkingen een volwaardige positie op de arbeidsmarkt te bieden. 50 Daarnaast voerden de sociale partners aan dat de werknemer bij loonkostensubsidie slechts één inkomstenbron heeft, waardoor de situatie overzichtelijker wordt Geplande evaluatie Participatiewet In de ogen van de regering is het van groot belang om inzicht te krijgen in de effectiviteit van de Participatiewet. De Participatiewet is een ingrijpende wijziging in het sociale zekerheidsstelsel, daarom heeft de regering voorgesteld om de Participatiewet uiterlijk na zes jaar te evalueren. 51 Als gevolg van het amendement van Schouten en Van Weyenberg wordt het vijfde jaar benut voor een evaluatie, die uiterlijk in 2019 de Staten-Generaal dient te bereiken Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 108, p Ibid, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 65, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 128, p

17 2.5. Conclusie Na de wetswijziging van de Wajong in 2010, is het wetsvoorstel WWNV ingediend, maar dit wetsvoorstel heeft nooit de status van wet bereikt. Bij de Participatiewet, die daarna is ingediend en op 1 januari 2015 in werking is getreden, heeft het wetsvoorstel WWNV centraal gestaan en de Participatiewet en het wetsvoorstel WWNV vertonen dan ook de nodige overeenkomsten. In zowel de Participatiewet, als in het wetsvoorstel WWNV, bestaat er één regeling voor alle mensen die in staat zijn om te werken. Het doel van de Participatiewet is om iedereen met arbeidsvermogen aan te het werk te helpen bij een reguliere werkgever. Als gevolg van de Participatiewet staat de Wajong slechts open voor jonggehandicapten die duurzaam en volledig arbeidsongeschikt zijn. Alle Wajongers die vanaf 1 januari 2015 beschikken over arbeidsvermogen stromen de Participatiewet in en vallen onder verantwoordelijkheid van gemeenten. De Participatiewet wijkt daarnaast op een aantal punten af van het wetsvoorstel WWNV. Wajongers die al voor 2015 recht hadden op een Wajong uitkering blijven onder de verantwoordelijkheid van het UWV en gaan niet over naar de gemeenten. Daarnaast vervangt de Participatiewet het instrument loondispensatie door het instrument loonkostensubsidie. Het kabinet en sociale partners hebben in het sociaal akkoord afgesproken dat extra banen worden gerealiseerd voor mensen met een arbeidsbeperking. Bij de WWNV was het niet duidelijk of deze banen beschikbaar zouden worden gesteld. Daarom heeft het kabinet gekozen voor de quotumregeling, die in gaat indien het aantal afgesproken garantiebanen niet worden gerealiseerd. Dit kan dan ook worden gezien als een aanzienlijke aanpassing ten opzichte van het wetsvoorstel WWNV. 17

18 Hoofdstuk 3: Veranderingen rechtspositie Wajonger 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de derde deelvraag, Wat betekenen deze wijzigingen voor de (rechts)positie van de Wajong doelgroep onder de Participatiewet, beantwoord. Allereerst wordt de positie van de Wajongers die vòòr 1 januari 2015 de Wajong zijn ingestroomd besproken. Deze groep kan worden opgesplitst in de nieuwe en de oude Wajong. Daarna komt de positie van de Wajongers die vanaf 1 januari 2015 de Wajong instromen aan de orde Veranderingen Wajongers vòòr 2015 door de Participatiewet De jonggehandicapten die vòòr 2015 de Wajong zijn ingestroomd kunnen worden onderverdeeld in twee groepen, namelijk de oude en de nieuwe Wajong, die hieronder verder worden besproken Oude Wajong De oude Wajong is slechts van kracht op de Wajongers die vòòr 2010 de Wajong zijn binnengekomen. 53 Jonggehandicapten, die duurzaam geen arbeid kunnen verrichten, behouden hun recht op uitkering van 75 procent van het WML en indien uit de herbeoordeling blijkt dat een jonggehandicapte arbeidsvermogen heeft, wordt de uitkering per 1 januari 2018 verlaagd naar 70 procent van het WML Nieuwe Wajong In de nieuwe Wajong bevinden zich alleen jonggehandicapten die tussen 2010 en 2014 de Wajong zijn ingestroomd. De nieuwe Wajong telt drie verschillende regelingen, te weten: de uitkeringsregeling, de werkregeling en de studieregeling. 54 Er vindt geen herkeuring plaats voor jonggehandicapten die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben en dus zal er ook geen verandering plaatsvinden voor deze groep. Zij behouden het recht op een uitkering van 75 procent van het WML en de bepalingen van de nieuwe Wajong blijven van kracht Herkeuring zittend bestand Uit de zesde nota van wijziging van de Participatiewet volgt dat het UWV alle Wajongers gaat herbeoordelen op arbeidsvermogen, deze herbeoordeling moet voor 2018 zijn afgerond. Het UWV maakt een verdeling tussen jonggehandicapten die kunnen werken en jonggehandicapten die niet in staat zijn om te werken. Bij de herbeoordeling kijkt het UWV eerst in het dossier of er voldoende informatie aanwezig is om een beoordeling af te ronden. Als dat het geval is, is een fysieke keuring van de Wajonger niet nodig. Indien blijkt dat er niet voldoende informatie aanwezig is, wordt de Wajonger opgeroepen voor een beoordeling op arbeidsvermogen. 55 Het dossier van alle Wajongers, die voor 2010 de Wajong zijn ingestroomd, wordt eerst door het UWV bekeken voordat er een herkeuring plaatsvindt. Als hieruit wordt vastgesteld dat een jonggehandicapte geen arbeidsvermogen heeft, dan vindt er geen herkeuring plaats. Als uit de herbeoordeling volgt dat een jonggehandicapte arbeidsvermogen heeft, dan vindt er een 53 Mallee, Gevolgen Participatiewet voor burgers, 2014, p Ibid, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 115, p

19 verlaging van de hoogte van de uitkering plaats, namelijk van 75 procent naar 70 procent van het WML. Iedereen die vanaf 2010 een Wajong uitkering heeft aangevraagd krijgt geen herkeuring, want het UWV heeft sinds 2010 bij de uitkeringsaanvraag al vastgesteld of er sprake is van arbeidsvermogen. Wajongers die in de werkregeling zitten krijgen een brief met de vermelding dat zij over arbeidsvermogen beschikken en de Wajongers die in de uitkeringsregeling zitten krijgen via een brief te horen dat zij niet over arbeidsvermogen beschikken. Bij de jonggehandicapten die per 1 januari 2015 in de werkregeling zitten, wordt aangenomen dat deze groep jonggehandicapten arbeidsmogelijkheden heeft, waardoor zij niet worden herkeurd. De uitkering van deze groep jonggehandicapten wordt per 1 januari 2018 verlaagd naar 70 procent van het WML en de bepalingen van de nieuwe Wajong blijven van toepassing. Zij hebben recht op arbeidsondersteuning, die twee vormen kent, namelijk ondersteuning bij het vinden van een baan en inkomenssteun. 56 De jonggehandicapten die per 1 januari 2015 in de studieregeling zitten, stromen de studieregeling uit als ze hun studie hebben beëindigd. Op dat moment worden zij op basis van het nieuwe arbeidsgeschiktheidscriterium beoordeeld. Wanneer zij duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben, hebben zij recht op een uitkering van 75 procent van het WML en indien wordt vastgesteld dat zij arbeidsmogelijkheden hebben, dan hebben zij aanspraak op een uitkering van 70 procent van het WML. 57 Opgemerkt dient te worden dat er een complete keuring plaatsvindt indien de jonggehandicapte daarom vraagt. 58 Het is voor iedereen van belang dat de mensen die het dichtst bij de arbeidsmarkt staan als eerste worden beoordeeld en worden overgedragen aan de gemeenten. Het doel is om een indeling van drie groepen te maken, waarbij het UWV per groep één jaar de tijd heeft om de mensen te beoordelen op arbeidsvermogen. 59 Bepalend voor de volgorde van herkeuring is de afstand tot de arbeidsmarkt. De mensen met de kleinste afstand tot de arbeidsmarkt komen als eerst aan de beurt. Factoren die van belang zijn, zijn de duur van de uitkering en de leeftijd van de Wajongers. 60 De zoektermijn van vier weken, die geldt in de bijstand, geldt niet voor de voormalige Wajonger bij wie is vastgesteld dat zij arbeidsvermogen hebben. 61 De meeste ex-wajongers hebben vaak al re-integratietrajecten gevolgd, waardoor het niet vanzelfsprekend is dat hun uitkering wordt uitgesteld op basis van de zoektermijn. Deze uitzondering is alleen van kracht op het moment van de overdracht naar gemeenten. Indien er sprake is van arbeidsvermogen vervalt het recht op een Wajong uitkering na zes maanden. Na deze zes maanden vallen deze jonggehandicapten onder de Participatiewet, deze groep mensen kan aanspraak maken op arbeidsondersteuning en een bijstandsuitkering. 56 Klosse & Vonk, Socialezekerheidsrecht, 2014, p Mallee, Gevolgen Participatiewet voor burgers, 2014, p Ibid, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p Mallee, Gevolgen Participatiewet voor burgers, 2014, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p

20 Er is gekozen voor een termijn van zes maanden om mensen in staat te stellen maatregelen te nemen om de gevolgen van de inkomensverandering op te vangen. 62 Verder rust op de gemeenten de verplichting, om voor personen tot 27 jaar een individueel plan op te stellen op grond van de WWB. Dit heeft ook betrekking op de Wajongers met arbeidsvermogen die overkomen naar de gemeenten. Voor alle betrokkenen kunnen er ingrijpende veranderingen plaatsvinden waardoor de regering heeft gekozen voor een geleidelijke overgang. 62 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p

21 3.3. Instroom jonggehandicapten vanaf Instroom Wajong vanaf 2015 Als gevolg van de invoering van de Participatiewet wijzigt de doelgroep van de Wajong, omdat vanaf 1 januari 2015 de Wajong slechts toegankelijk is voor jonggehandicapten die volledig en duurzaam niet in staat zijn om arbeid uit te oefenen. 63 Voorafgaand aan de Participatiewet werd de mate van arbeidsvermogen uitgedrukt in een percentage van arbeidsongeschiktheid. 64 De uitsluitingsgronden blijven voor het recht op Wajong behouden en er wordt een nieuw uitsluitingsgrond bijgevoegd: het volgen van een studie Instroom jonggehandicapten Participatiewet Jonggehandicapten, die wel in staat zijn arbeid te verrichten, kunnen vanaf 1 januari 2015 geen nieuwe rechten meer ontlenen aan de Wajong. 65 Het deel van de mensen die arbeidsvermogen hebben, komen terecht in de Participatiewet en vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. De Participatiewet introduceert een studieregeling voor mensen met een arbeidsbeperking. Deze studieregeling bestaat uit een individuele studietoeslag die wordt verstrekt aan personen die studeren en niet in staat zijn het minimumloon te verdienen, minimaal achttien jaar oud zijn, recht hebben op studiefinanciering en niet beschikken over vermogen. 66 Deze groep jonggehandicapten met arbeidsmogelijkheden ontvangt een uitkering van 75 procent van het WML. De Wajong die geldt vanaf 2015 kent geen aparte studieregeling, hetgeen resulteert in een situatie waarbij jongeren, die op school zitten of studeren en duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben, niet in aanmerking komen voor een Wajong uitkering. 63 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 55, p Mallee, Gevolgen Participatiewet voor burgers, 2014, p Klosse & Vonk, Socialezekerheidsrecht, 2014, p Mallee, Gevolgen Participatiewet voor burgers, 2014, p

22 De jonggehandicapten die vanaf 1 januari 2015 de Participatiewet instromen kunnen worden onderverdeeld in drie groepen. 67 Hieronder zullen deze groepen worden besproken Arbeidsvermogen en recht op uitkering De eerste groep bestaat uit jonggehandicapten met arbeidsmogelijkheden die recht hebben op een uitkering. Uit het Regioplan 2014 volgt dat ongeveer jonggehandicapten met arbeidsmogelijkheden aanspraak kunnen maken op een uitkering. Op deze groep zijn zeer strikte voorwaarden van toepassing, namelijk de partner- en vermogenstoets en de kostendelersnorm. Door de kostendelersnorm wordt de hoogte van de uitkering van de jonggehandicapte afhankelijk van het aantal volwassen huisgenoten, hierdoor kan de uitkering worden verlaagd naar 43⅓ procent van het WML. Op basis van de vermogenstoets mogen jonggehandicapte maximaal circa euro aan vermogen hebben. 68 Met loonkostensubsidie of beschut werk kan de gemeente deze groep mensen ondersteunen Arbeidsvermogen zonder recht op uitkering De tweede groep betreft jonggehandicapten die beschikken over arbeidsmogelijkheden, zonder dat zij recht hebben op een uitkering. Uit het Regioplan volgt dat dit circa 500 jonggehandicapten zijn en zij hebben geen recht op inkomensondersteuning vanwege de partnertoets. De partnertoets houdt in dat het gezamenlijk inkomen van de jonggehandicapte en zijn partner niet hoger mag zijn dan het sociaal minimum. Door het ontbreken van inkomensondersteuning worden deze jonggehandicapten enorm geprikkeld om arbeid te verrichten en ze mogen alle inkomsten houden. Ook voor deze groep mensen kan de gemeente gebruik maken van loonkostensubsidie of beschut werk Arbeidsongeschikt niet duurzaam vastgesteld De derde groep betreft jonggehandicapten die niet over arbeidsmogelijkheden beschikken, maar waarbij er geen duurzame arbeidsongeschiktheid is vastgesteld. Regioplan verwacht dat deze groep jonggehandicapten op termijn kan oplopen tot meer dan jonggehandicapten. Wanneer er op een later moment wordt vastgesteld dat er sprake is van duurzame arbeidsongeschiktheid ontstaat er alsnog recht op een Wajong uitkering, mits aan alle voorwaarden is voldaan. 67 Ibid, p RegioPlan, Gevolgen Participatiewet voor burgers, 2014, p Ibid, p

23 Omvang werkende Wajongers Uit de vierde nota van wijziging van de Participatiewet werd opgemerkt dat eind 2010 van de Wajongers met arbeidsvermogen, slechts Wajongers arbeid verrichten. Dit komt neer op ongeveer 39 procent. Het kabinet verwacht dat op 1 januari 2015 het zittend bestand neerkomt op Wajongers. 70 De verwachting is dat jonggehandicapten volledig en duurzaam geen arbeidsmogelijkheden hebben en dat er Wajongers zijn die beschikken over arbeidsvermogen Re-integratie jonggehandicapten met arbeidsvermogen Uit het bovenstaande volgt dat er een grote groep jonggehandicapten is die arbeidsvermogen hebben in de ogen van het UWV en van hen wordt verwacht dat zij re-integreren in de maatschappij. De gemeenten en het UWV hebben verschillende instrumenten om jonggehandicapten te ondersteunen bij het re-integreren bij een reguliere werkgever. Momenteel beschikken het UWV en gemeenten niet over dezelfde re-integratie instrumenten. Het maakt voor werkgevers een verschil of het een persoon betreft uit de doelgroep van de Participatiewet of uit de UWV doelgroep. Het UWV heeft de beschikking over de instrumenten loondispensatie, proefplaatsing, job coaching, mobiliteitsbonus en no riskpolis. No riskpolis houdt in dat de werkgever niet wordt geconfronteerd met de kosten van de verplichte loondoorbetaling bij ziekte van de Wajonger. Het UWV houdt de beschikking om gebruik te maken van loondispensatie bij het zittend bestand van de Wajong met arbeidsvermogen en om de activering te stimuleren wordt er een extra budget vrijgemaakt in de jaren 2015 tot 2018 om de groep Wajongers die voor 2010 is ingestroomd met arbeidsvermogen te activeren. 71 Gemeenten beschikken over het instrument loonkostensubsidie en kunnen het instrument beschut werk inzetten. Om de negatieve gevolgen van de kostendelersnorm voor jonggehandicapten te compenseren is een regeling in het leven geroepen, waarbij de gemeente door middel van individueel maatwerk mensen helpt bij het vinden van een baan. Om dit te kunnen uitvoeren is er 100 miljoen beschikbaar gesteld in het gemeentefonds. 72 De Werkkamer heeft de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, bij brief van 10 oktober 2014, verzocht om harmonisatie van drie instrumenten voor de doelgroep van de banenafspraak, te weten een uniforme no- riskpolis bij het UWV, een gelijke mobiliteitsbonus en de mogelijkheid van één jobcoach per bedrijf. 73 De VNG en het UWV hebben afgesproken dat de no-riskpolis ook in 2015 geldt voor de gemeentelijke doelgroep van de banenafspraak. Het wetsvoorstel, om vanaf 2016 een uniforme no-riskpolis via het UWV en een gelijke mobiliteitsbonus voor de doelgroep van de banenafspraak gedurende de periode te realiseren, ligt bij de Tweede Kamer Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p Mallee, Gevolgen Participatiewet voor burgers, 2014, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 55, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 195, p Tweede Kamer, vergaderjaar, , p

24 Harmonisatie van de beschikbare instrumenten is van belang voor het realiseren van de banenafspraken, waardoor er een gelijk speelveld wordt gecreëerd tussen het UWV en gemeenten voor de doelgroep van de banenafspraak en er een eenduidiger en eenvoudiger pakket van ondersteunende voorzieningen ontstaat Conclusie Door de Participatiewet verandert de rechtspositie van de Wajong doelgroep. De Wajongers die voor 2015 al een uitkering hadden, blijven onder de verantwoordelijkheid van het UWV vallen. Zij worden allemaal herbeoordeeld door het UWV en indien uit de herkeuring volgt dat iemand beschikt over arbeidsvermogen, dan wordt de uitkering per 1 januari 2018 verlaagd van 75 naar 70 procent van het WML. Door de Participatiewet wordt de doelgroep van de Wajong gewijzigd, omdat vanaf 1 januari 2015 alleen jonggehandicapten die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn de Wajong kunnen instromen. De groep Wajongers die aan deze eis voldoen, kunnen aanspraak maken op een uitkering van 75 procent van het WML. De groep jonggehandicapten, die over arbeidsvermogen beschikt en na 2015 instromen, valt onder de Participatiewet en de gemeente is belast met de uitvoering van de Participatiewet. Voor deze groep jonggehandicapten gelden strenge voorwaarden, zoals de kostendelersnorm, de vermogenstoets en de partnertoets. De toepassing van deze voorwaarden kan resulteren in het verlagen van de uitkering. Om jonggehandicapten aan een baan te helpen, hebben de gemeenten en het UWV de beschikking over verschillende re-integratie instrumenten. Het doel is om vanaf 2016 een uniforme no-riskpolis via het UWV en een gelijke mobiliteitsbonus voor de doelgroep van de banenafspraak te realiseren. De harmonisatie moet de verschillen tussen het UWV en gemeenten wegnemen voor de uitvoering van de doelgroep van de banenafspraak. 24

25 Hoofdstuk 4: Verwachtingen en kansen van de Wajong doelgroep 4.1. Inleiding In dit hoofdstuk komt de vraag, welke verwachtingen zijn er uitgesproken over de kansen op de arbeidsmarkt van de Wajong doelgroep na de inwerkingtreding van de Participatiewet aan de orde. Arbeidsparticipatie van de jonggehandicapten is het streven van het huidige kabinet, wat breed wordt gedragen, maar toch lopen de verwachtingen van de Participatiewet uiteen. De regering verwacht dat ongeveer jonggehandicapten in 2015 de Wajong zullen instromen, ten opzichte van jonggehandicapten die zouden instromen bij een ongewijzigd beleid. 75 Allereerst worden de opvattingen van Tweede Kamerleden over het wetsvoorstel WWNV, als voorganger van de Participatiewet, besproken. Vervolgens komen de opvattingen van de Kamerleden over de Participatiewet aan bod. Ten slotte worden de commentaren, van onder andere sociale partners besproken Ontvangst wetsvoorstel WWNV Tweede Kamer Voordat de leden van de Tweede Kamer kennis hebben genomen van het wetsvoorstel WWNV heeft de Afdeling advisering van de Raad van State op 13 januari 2012 advies uitgebracht. De Afdeling advisering van de Raad van State ondersteunt de integratie van de regelingen in de WWNV, de bundeling van re-integratiebudgetten en de inzet van het instrument van loondispensatie. Maar de Afdeling advisering van de Raad van State wil graag meer duidelijkheid over de opzet en effectiviteit van de voorgestelde maatregelen. 76 De leden van de Tweede Kamer hebben met veel belangstelling kennis genomen van het wetsvoorstel WWNV. 77 Het uitganspunt van de WWNV wordt door meerdere partijen ondersteund, waaronder de VVD-fractie, de PVV-fractie, de CDA-fractie en de ChristenUniefractie. De CDA-fractie heeft opgemerkt dat de grondgedachte van dit wetsvoorstel zichtbaar is in de verkiezingsprogramma s van de CDA-fractie. De leden van de SP-fractie en de GroenLinks-fractie zijn teleurgesteld over de uitvoering van het wetsvoorstel en de leden van de GroenLinks-fractie zien de WWNV slechts als een kille bezuinigingsslag, waardoor mensen slechts uitzicht hebben op een uitkering Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 107, p Tweede Kamer, vergaderjaar , nr. 4, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 8, p Ibid, p.2. 25