Participatiewet. Kans of verplichting?

Transcriptie

1 Participatiewet Kans of verplichting? De tijd dat de overheid zorgde voor de Sociale Zekerheid is definitief voorbij. De overheid legt steeds meer taken en verantwoordelijkheden bij werkgevers neer. De regels voor Sociale Zekerheid worden steeds verder aangescherpt. Werkgevers moeten dus serieus werk maken van deze taken. Mensen met een beperking doen volwaardig mee. Vaak gaat dat vanzelf, maar soms moeten mensen een handje geholpen worden. Zeker mensen met een ziekte of handicap. De overheid heeft diverse maatregelen genomen om mensen die een opstap naar de arbeidsmarkt nodig hebben te ondersteunen. Doel van de Participatiewet is het vergroten van de kans op werk voor iedereen. Maar wat betekent dit voor werkgevers die de arbeidsplaatsen moeten aanbieden? Is de Participatiewet voor werkgevers een kans of een verplichting?

2 Inhoud 1. Mobilisatie arbeidsbeperkten Participatiewet Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten Doelgroepen definitie Instrumenten Proefplaatsing Loonkostensubsidie Loondispensatie Mobiliteitsbonus No-risk polis Participatie arbeidsbeperkten Misverstand over de kosten Benut stimuleringsmaatregelen Vier tips in het kader van de Participatiewet Conclusie

3 1. Mobilisatie arbeidsbeperkten De samenleving streeft naar optimale arbeidsparticipatie door iedereen. Voor de meeste mensen gaat dat vanzelf. En alhoewel er uitzonderingen zijn, participeren mensen met een beperking vaak nog niet (volledig) in het arbeidsproces. De overheid heeft, middels de Participatiewet, een aantal maatregelen genomen om hier verandering in te brengen. 1.1 Participatiewet Het doel van de Participatiewet is om zoveel mogelijk mensen met of zonder arbeidsbeperking werk te laten vinden. De wet vervangt de Wet werk en bijstand (Wwb), Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en een groot deel van de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong). De gemeente voert de Participatiewet uit en heeft daartoe een aantal instrumenten ter beschikking. De Participatiewet gaat in principe uit van iedereen die kan werken, maar daarbij ondersteuning nodig heeft. Onderdeel van de Participatiewet is de Wet banenafspraak. 1.2 Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten Middels de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten (BQA) worden werkgevers gedwongen om arbeidsbeperkten een werkplek aan te bieden. Denk aan de mensen die vallen onder de Participatiewet, maar daarbij niet zelfstandig het wettelijk minimumloon kunnen verdienen. In het Sociaal Akkoord tussen kabinet en sociale partners is afgesproken dat het bedrijfsleven tot 2026 de tijd krijgt om minimaal extra arbeidsplaatsen te creëren voor arbeidsbeperkten. Ook de overheid doet mee. Zij zullen tot 2024 in totaal extra arbeidsplaatsen moeten creëren. Om deze doelstelling te bereiken is er voor ieder jaar een minimum aantal banen vastgesteld dat aan het einde van het jaar gerealiseerd moet zijn. Het gaat om een cumulatief aantal, zodat de beoogde banen worden behaald: Jaar Markt Overheid 3 6, , ,5 22,5 22, Totaal 9 20, , , , Aantallen x Quotumheffing. Als blijkt dat het totaal aantal banen, het quotum arbeidsbeperkten, niet wordt gehaald, dan kan het kabinet besluiten om een wettelijke maatregel in te voeren. Dit is de zogenaamde quotumheffing. Als werkgevers gezamenlijk de afgesproken aantallen banen elk jaar halen, blijft de banenafspraak gelden. Dan wordt er geen quotumheffing ingevoerd. Alleen werkgevers met 25 of meer werknemers krijgen met de (eventuele) quotumheffing te maken. In juli 2016 is de banenafspraak geëvalueerd en zijn de resultaten vastgesteld in de zogeheten éénmeting. Hieruit blijkt dat er in 2015 voldoende extra banen zijn gecreëerd ten opzichte van de nulmeting van 1 januari Dit betekent dat de quotumheffing per 1 januari 2017 nog niet wordt geactiveerd. Het aantal banen moet echter wel blijven toenemen. Het resultaat van de twee-meting in de zomer van 2017 gaat uitwijzen of de quotumheffing per 1 januari 2018 in werking zal treden. 3

4 De quotumheffing is niet bedoeld ter ondersteuning van de banenafspraak. De quotumheffing is bedoeld als alternatief mocht de banenafspraak onverhoopt niet wordt gehaald. Heffingen voor niet vervulde arbeidsplaatsen gaan pas spelen op het moment dat werkgevers de afgesproken extra banen niet realiseren. Toelichting quotumheffing Per individuele werkgever wordt het quotumtekort berekend aan de hand van de volgende gegevens: (A*B)-C/ D = quotumtekort A. Totaal aantal verloonde uren bij de betreffende werkgever over kalenderjaar B. Het van toepassing zijnde quotumpercentage voor 2018 (zoals berekend in 2017). C. Het aantal verloonde uren van mensen uit de doelgroep bij de betreffende werkgever over kalenderjaar D. Gemiddeld aantal verloonde uren van een baan van iemand uit de doelgroep. Het quotumtekort wordt vermenigvuldigd met 5.000, om de quotumheffing te berekenen. Is het quotumtekort kleiner of gelijk aan nul, dan is de werkgever geen quotumheffing verschuldigd. 1.3 Doelgroepen definitie. De banenafspraak gaat over nieuwe banen vanaf Dit impliceert dat alle arbeidsplekken die een werkgever voor 2013 invulde met arbeidsbeperkten niet meetellen. Gelukkig is dat niet zo voor de individuele quotumheffing. Voor de individuele quotumheffing wordt gekeken naar alle door u verloonde uren van arbeidsbeperkten in een bepaald jaar. Het feit dat de doelgroepen op onderdelen van elkaar afwijken maakt de inventarisatie van het aantal arbeidsplekken niet eenvoudiger. We onderscheiden eigenlijk vier relevante doelgroepen: Participatiewet populatie alle mensen die kunnen werken maar daarbij zijn aangewezen op, al dan niet tijdelijke, ondersteuning van de gemeente om in hun bestaan te voorzien en/of aan het werk te komen. In de oude situatie vielen deze mensen onder verschillende regelingen: de Wajong, de Wsw en de Wwb. Banenafspraak populatie alle mensen die onder de Participatiewet vallen en niet zelfstandig het wettelijk minimumloon kunnen verdienen. UWV verzorgt de indicatie hiervan; mensen met een indicatie sociale werkvoorziening (Wsw); mensen met een Wajonguitkering met arbeidsvermogen; mensen met een WIW/ID-baan; schoolverlaters Voortgezet Speciaal Onderwijs, Praktijkonderwijs (VSO/PRO) of de entree-opleiding in het MBO. Quotum populatie alle mensen die onder de banenafspraak vallen, aangevuld met mensen met een ziekte of handicap ontstaan voor hun 18e verjaardag of tijdens hun studie, die zonder voorziening geen wettelijk minimumloon kunnen verdienen. Arbeidsbeperkte / structureel functioneel beperkte populatie mensen met een Ziektewet, WAO/WIA-, WAZ- of Wajong-uitkering; mensen van wie een bedrijfs- of verzekeringsarts samen met een arbeidsdeskundige heeft vastgesteld dat een ziekte of handicap werken moeilijk maakt (met andere woorden: een probleem vormt bij het vinden of behouden van werk); mensen van wie de gemeente heeft vastgesteld dat een ziekte of handicap het vinden van werk moeilijk maakt; mensen met een indicatie sociale werkvoorziening die nog geen werk hebben gevonden. 4

5 Zoals uit het volgende schema blijkt kan iemand deel uit maken van 1 of meerdere doelgroepen, de status van de medewerker bepaalt of deze meetelt voor de Participatiewet, de Wet Banenafspraak en/of het quotum arbeidsbeperkten: Telt de betreffende status mee? Status Participatieweafspraak Wet banen- Quotum Doelgroep banenafspraak Ja Ja Ja AGH Ja Ja Ja Doelgroep banenafspraak Nee Ja Ja Mogelijke uitkeringssituatie Bijstandswet of bijstandsgerelateerde wet Afkortingen WWB / IOAW / IOAZ / Participatiewet, betreft mensen met arbeidsvermogen die niet zelfstandig het wettelijk minimumloon kunnen verdienen WSW-geïndiceerd, indicatie voor beschut werken WIW / ID-banen WAO / WAZ AGH Nee Nee Nee WIA SFB Nee Nee Nee Arbeidsongeschiktheidswet Leerlingen Wajong en Wet Wajong, betreft voor dit overzicht de mensen met arbeidsvermogen Wajong 2015, betreft mensen die geen arbeidsvermogen hebben Mensen met een medische beperking die is ontstaan voor hun 18e verjaardag of tijdens studie die zonder voorziening niet het wettelijk minimumloon kunnen verdienen, maar met voorziening wel VSO / PrO en entreeopleiding in het MBO (met doelgroepregistratie van UWV) AGH Nee Ja Ja AGH Nee Nee Nee SFB Nee Nee Ja Doelgroep banenafspraak Nee Ja Ja AGH: arbeidsgehandicapt SFB: structureel functioneel beperkt 5

6 2. Instrumenten De wetgever heeft diverse instrumenten in het leven geroepen om de arbeidsparticipatie te stimuleren. Ook voor mensen met een beperking zijn er specifieke instrumenten beschikbaar. 2.1 Proefplaatsing Werkgevers kunnen gedurende een afgebakende periode van twee maanden een arbeidsbeperkte een proefplaatsing aanbieden. De arbeidsbeperkte behoudt zijn uitkering en de werkgever hoeft geen loon te betalen. Op deze wijze kan beoordeeld worden of het van beide kanten een match is. De proefplaatsing wordt aangevraagd bij gemeenten of UWV. 2.2 Loonkostensubsidie Gemeenten verstrekken loonkostensubsidie waarmee een baan beter bereikbaar wordt voor arbeidsbeperkten. Werkgevers betalen dan het loon aan de werknemer volgens de geldende arbeidsvoorwaarden. Voor het verschil tussen iemands arbeidsproductiviteit (de loonwaarde) en het wettelijk minimumloon, ontvangt de werkgever dan een loonkostensubsidie van de gemeente. De gemeente kan beslissen om een forfaitaire loonkostensubsidie van 50 procent van het wettelijk minimumloon gedurende (maximaal) de eerste 6 maanden van het dienstverband in te zetten. Tevens kan loonkostensubsidie worden ingezet voor jongeren (schoolverlaters) die al werken. De loonkostensubsidie via de gemeente stopt tijdens de periode dat een werknemer ziek is. 2.3 Loondispensatie Neemt een werkgever een Wajonger in dienst die door zijn arbeidshandicap (tijdelijk) minder presteert dan zijn andere werknemers? Dan mag de werkgever in sommige gevallen minder loon uitbetalen. De werkgever kan dan gebruik maken van tijdelijke loondispensatie. 2.4 Mobiliteitsbonus Neemt een werkgever iemand aan die valt onder de doelgroep banenafspraak dan heeft hij recht op de zogenaamde mobiliteitsbonus. Deze bonus houdt in dat de werkgever korting krijgt op de premies voor werknemersverzekeringen of een vrijstelling krijgt van deze premies. 2.5 No-risk polis De no-risk polis houdt in dat als specifieke werknemers ziek worden, de werkgever voor hem een Ziektewet-uitkering kan aanvragen bij UWV. De werkgever draait daardoor niet zelf op voor de kosten van loondoorbetaling bij ziekte. Tevens zijn eventuele WGA- en ZW-uitkeringen niet toerekenbaar aan de werkgever. Een no-risk polis is bedoeld voor alle werknemers met een arbeidshandicap of ziekte. Voor alle werknemers die onder de doelgroep van de banenafspraak vallen geldt de no-risk polis voor onbepaalde tijd. Voor de overige doelgroepen is deze duur beperkt tot maximaal 5 jaar. Voor werkgevers betekent de no-risk polis minder financiële risico s, voor werknemers meer arbeidskansen. 6

7 3. Participatie arbeidsbeperkten Werkgevers moeten steeds meer bewust stil staan bij de arbeidsparticipatie van specifieke doelgroepen in hun organisatie. Zij worden door de veranderende wet- en regelgeving gestimuleerd om op strategisch niveau keuzes te maken over de duurzame inzetbaarheid van deze (potentiële) werknemers. 3.1 Misverstand over de kosten Er heerst een groot misverstand over het kostenplaatje van het in dienst nemen van arbeidsbeperkten. U betaalt (tenminste) het wettelijk minimumloon aan de arbeidsbeperkte medewerker, maar voor het verschil tussen de feitelijke loonwaarde en het minimumloon ontvangt u een loonkostensubsidie. Daarnaast zijn er nog een aantal positieve stimuleringsinstrumenten waar u gebruik van kunt maken. De positieve instrumenten kunnen de bruto loonkosten halveren, zoals onderstaand voorbeeld laat zien: Omvang Participatiewet Uitgangspunten - Aantal FTE Totaal aantal verloonde uren FTE * uren per week conform CAO * 52 weken Gemiddeld aantal uren per participatie baan (bij wet) 25,5 uur per week Aantal uren ihkv Participatiewet voor 1 januari ,25 procent van verloonde uren Benodigd aantal medewerkers binnen doelgroep voor 1 januari Bruto loonkosten voor de doelgroep Positieve instrumenten - Mobiliteitsbonus Loondispensatie Vangnetregeling (bij Loondispensatie) Loonkostensubsidie Vangnetregeling (bij Loonkostensubsidie) Totaal positieve instrumenten Netto loonkosten per jaar voor de doelgroep Negatieve instrumenten - Maximale boete over 2018 (afgerond) per baan Bedragen in euro s afgerond in honderdtallen Mocht de quotumheffing ingevoerd worden dan kost dat deze werkgever (voor 20 arbeidsplaatsen) euro, terwijl zijn netto loonkosten voor deze medewerkers slechts bedragen. Bovendien leveren zij daar arbeid voor. De eventuele imagoschade van het niet voldoen aan het quotum laten we daarbij nog buiten beschouwing. 7

8 3.2 Benut stimuleringsmaatregelen Maak optimaal gebruik van de diverse stimuleringsmaatregelen: Toepassen van de no-risk polis op een in dienst genomen werknemer met een arbeidsbeperkte status. Aanvragen van de loonkostensubsidie voor medewerkers die niet in staat zijn het minimumloon te verdienen. Toepassen van de mobiliteitsbonus (in de vorm van Premiekorting op de loonheffingen). Structureel benutten van de vangnetuitkering (no-risk polis) bij ziekteverzuim. Borgen benutten no-risk polis: WGA- en/of ZW-uitkeringen aan een zogenaamde no-risker worden niet toegerekend aan de werkgever. 3.3 Vier tips in het kader van de Participatiewet Om bij te dragen aan arbeidsparticipatie én optimaal gebruik te kunnen maken van de diverse stimuleringsmaatregelen geven wij u vier tips: Tip 1: Pas de wervingsprocedure aan U hoeft geen nieuwe banen te creëren. Maar komt er als gevolg van natuurlijk verloop een functie vrij, bekijk dan of u die wellicht kunt laten invullen door iemand uit de doelgroep. Soms kan het zinvol zijn om taken of functies aan te passen aan de capaciteiten van werknemers uit de doelgroep. Tip 2: Vraag de status op via UWV UWV beheert het zogeheten doelgroepregister. Hierin staan alle mensen die onder de banenafspraak vallen. Via het formulier Aanvraag gegevens uit doelgroepregister kunt u bij UWV opvragen of uw medewerkers onder de banenafspraak vallen. Tip 3: Houd zelf vinger aan de pols Het is belangrijk constant regie en inzicht te houden op het personeelsbestand. U kunt de benodigde gegevens via UWV opvragen of het zelf bij medewerkers uitvragen. Dit werkt doorgaans het beste door in één keer naar alle medewerkers een uitvraag met terugwerkende kracht uit te sturen. Tip 4: Benut de verschillende faciliteiten en subsidies Wanneer u een arbeidsbeperkte medewerker in dienst neemt of heeft, staan er verschillende faciliteiten tot uw beschikking. UWV en de gemeente zorgen voor begeleiding/coaching; ook een proefplaatsing is mogelijk. Wanneer aanpassing van de werkplek nodig is, kunt u beroep doen op verschillende werkvoorzieningen. Voor medewerkers die niet in staat zijn het minimumloon te verdienen, kunt u via de gemeente loonkostensubsidie aanvragen. De no-risk polis is in het leven geroepen om werkgevers tegemoet te komen indien een medewerker uit de doelgroep wegens ziekte uitvalt. 8

9 4. Conclusie Met de Participatiewet en de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten stuurt de politiek aan op volledige arbeidsparticipatie. Van u als werkgever wordt het volgende verwacht: Onderzoek of u al arbeidsbeperkte medewerkers in dienst heeft, dan wel welke functies u, eventueel met een kleine aanpassing, beschikbaar kunt stellen. Investeer tijd en energie in alle werknemers, ook degenen met een arbeidsbeperking. Geef arbeidsmobiliteit een prominente rol in uw MVO- en/of personeelsbeleid. Benut de mogelijkheden die wet- en regelgeving bieden zo goed als mogelijk. Met andere woorden: denkt u vooral na over het beleid ten aanzien van de duurzame inzetbaarheid van alle werknemers, ook die met een arbeidsbeperking. 9

10