nvoi Met abstracts van de presentaties gehouden op de 5e NVOI Landelijke Studiedag 31 maart 2006! september e jaargang implantologie

Transcriptie

1 nvoi nederlandse vereniging voor orale implantologie september e jaargang NUMMER Met abstracts van de presentaties gehouden op de 5e NVOI Landelijke Studiedag 31 maart 2006!

2 2 14 e Nederlandse ITI-congres 29 en 30 september 2006 Esthetics: Beautiful but is it functional? It's more than a smile. Internationale- en nationale referenten, o.a. prof. dr. D. Cochran en prof. dr. D. Weingart, laten zien wat er op, met name esthetisch gebied, mogelijk is. Tegelijkertijd komen vragen aan de orde als: Is de patiënt bereid een dergelijke tijdrovende behandeling te ondergaan?; Wegen de kosten op tegen de baten?; Kan ik deze methode probleemloos in mijn praktijk implementeren?; Hoe ziet de voorziening en de omringende mucosa of gingiva er over vijf jaar uit? Een algemeen congres voor alle specialisten in de orale implantologie, voorafgegaan door een tandprothetische en tandtechnische ochtendsessie. Een "must" voor het hele implantologie-team. ITI Section Netherlands Congresorganisatie Einsteinweg LE IJsselstein Postbus AB IJsselstein Tel. +31 (0) netherlands@itisection.org

3 Implantologie 2006 Voor u ligt een exemplaar van het NVOI voor dat patiënten zelf naar deze mogelijkheid Bulletin dat viermaal per jaar verschijnt. vragen nog voordat u als tandarts zelfs maar Een fraaie maar vooral ook bijzondere uitgave, niet alleen bestemd voor alle ruim 1500 Weten wat er mogelijk is en goede voor- de kans kreeg deze keuze voor te leggen! leden van de Nederlandse Vereniging voor lichting wordt dan belangrijk. Daarom krijgt Orale Implantologie maar speciaal ook voor iedere tandarts en kaakchirurg in Nederland alle tandartsen en kaakchirurgen in Nederland deze bijzondere editie toegestuurd. die (nog) geen lid zijn van de NVOI. In dit themanummer wordt een overzicht Sinds de eerste successen van prof. Per Ingvar gegeven van de op elkaar aansluitende cursussen, die onder auspiciën van de NVOI worden Brånemark uit de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw en de enorme invloed die deze georganiseerd en die per module kunnen hebben gehad op de reconstructieve tandheelkunde, is er heel veel veranderd in de implan- Daarnaast zijn, rijk geïllustreerd, de meeste worden gevolgd. tologie. presentaties gebundeld, die zijn gegeven Van een in oorsprong edentaat concept tijdens de 5e Landelijke Studiedag Implantologie in het Hilton Hotel in Amsterdam op voor de dental cripple, heeft de hedendaagse implantologie zich ontwikkeld tot een 30 maart jl. prothetisch concept met vele chirurgische aspecten. Met dit tweejaarlijks evenement biedt de NVOI In essentie zijn implantaten een prothetische hulpmiddelen, waarvan de mogelijkheden met de implantologie bezighouden, een een podium waarop collega s, die zich actief vooraf moeten worden getoetst aan een aantal compacte presentatie kunnen geven van chirurgische randvoorwaarden. maximaal 10 minuten over een implantologisch Vrijwel iedere patiënt, die één of meerdere onderwerp. of alle tanden en/of kiezen mist, is potentieel Basiswetenschappelijk of klinisch onderzoek kandidaat voor een behandeling waarbij wordt afgewisseld met bijvoorbeeld de implantaten het fundament vormen. beschrijving van een chirurgische techniek en De succespercentages van de huidige generatie implantaten zijn zo hoog dat een implan- prothetische praktijktip. een casus wordt gevolgd door een praktische taat gedragen constructie in verreweg de meeste situaties de eerste keus behoort te zijn! Redactie en bestuur hopen natuurlijk dat Anno 2006 geen ultimum remedium (nog) niet leden deze uitgave van het NVOI maar eerste keus! Bulletin met genoegen zullen lezen en geprikkeld zullen raken de implantologie in zijn of De komende jaren zullen implantaten een dus haar praktijk te implementeren. ook een steeds grotere rol gaan spelen in ieders dagelijkse praktijk. Het komt nu al regelmatig Ronnie J. Goené, voorzitter Van de voorzitter 3

4 cademy Maxillary Sinus Augmentation Dr. Stephen Wallace is a 1971 graduate of Boston University School of Graduate Dentistry with a certificate in Periodontics. He has been on the faculty of the New York University Department of Implant Dentistry for over 10 years with the academic rank of Associate Professor. He is a Diplomate of the International Congress of Oral Implantology and a Fellow of the Academy of Osseointegration. Dr. Wallace lectures at home and abroad on issues relating to dental implantology and periodontics. He is the author of numerous journal articles and textbook chapters on implantology including an evidence-based review of the sinus augmentation procedure recently published in the Annals of Periodontology. He is co-editor of a just-published sinus elevation textbook released in Italy. In addition to his faculty appointment, Dr. Wallace maintains a private practice for Periodontics in Waterbury, CT. 4 Dinsdag 20 juni j.l. was het Wassenaars kasteel de Wittenburg gastheer van ruim honderd implantologen. Een werkelijk schitterende locatie: lange oprijlaan, uitstekende parkeergelegenheid, een bordestrap met een rode loper en ontvangst met koffie aan de kasteelvijver. Er werd om drie uur in de middag aangevangen. Voor de een gelegenheid om in de ochtend nog te werken en voor de ander tijd voor een ruim bemeten reisschema. Een nieuwe formule, een andere locatie. Ook voor de NVOI organisatie een spannend moment. Icademy zal eenmaal per jaar, exclusief voor de bij de NVOI geregistreerde Implantologen, een topdocent uitnodigen uit binnen- of buitenland, die een update zal geven over actuele klinische en praktische ontwikkelingen van ons vakgebied. De première werd verzorgd prof dr Stephen Wallace van de Universiteit van New York (USA) Introductie Na het welkomstwoord van onze voorzitter Ronnie J.Goené, werd de spreker geïntroduceerd door Dr Chris M. ten Bruggenkate. Dr Steve S.Wallace begon met het geven van een overzicht van factoren, die het plaatsen van implantaten in de bovenkaak postcanien kunnen belemmeren. Vooral de bothoogte Tabel 1: botblok versus botsnippers crista iliaca interna Type of graft std. error mean least sq. mean iliac block particulate ten opzichte van de sinus maxillaris als anatomisch gegeven en het gevolg van pneumatisatie en/of parodontale afbraak spelen daarbij een cruciale rol. De afgelopen 25 jaar zijn verschillende chirurgische technieken geïntroduceerd om dit tekort aan bot te compenseren waarmee een basis kan worden gecreëerd om implantaten te plaatsen. Gebaseerd op recente reviews van de literatuur maakte prof Wallace ons op een uiterst boeiende en inzichtelijke wijze deelgenoot van zijn interpretatie van deze stortvloed aan gegevens en trok daaruit kristalheldere conclusies. Vulmateriaal Vanaf het moment dat de sinusbodemelevatie als techniek werd geïntroduceerd (fig.1), is het gebruik van autoloog bot gepropageerd. Als donorplaats werd en wordt daarbij - afhankelijk van het benodigde volume - vooral gebruik gemaakt van bot van de crista iliaca anterior. Uit de presentatie van prof Wallace werd duidelijk dat het opvullen met kleine stukjes autoloog bot dan de voorkeur verdient boven het plaatsen van één groter stuk bot (tabel 1). In het algemeen heeft het op deze wijze oogsten van autoloog materiaal een aantal onmiskenbare nadelen: het vereist hospitalisatie en een tweede operatieplek. Bovendien wordt in toenemende mate door clinici gerapporteerd over de soms onvoorspelbare resorptie van dit donormateriaal. Om hierboven genoemde redenen is men vanuit praktisch oogpunt botsubstituten gaan gebruiken, hetzij voor 100% of in combinatie met minder grote hoeveelheden eigen bot, dat dan veelal intra-oraal kan worden geoogst onder lokale anesthesie. Tot zover was er weinig nieuws. Het vuurwerk kwam daarna.

5 Fig.1: openen sinus maxillaris & elevatie membraan Fig.2: sinusholte opgevuld met botsubstituut (Bio-Oss ) Conclusies De combinatie van al deze gegevens uit de literatuur en eigen onderzoek leidt volgens prof Wallace tot een aantal interessante conclusies: - Autologe blockgrafts scoren lager dan kleinere stukjes autoloog bot - Het succespercentage van implantaten geplaatst in botsubstituut verschilt niet van eigen bot, mits langer gewacht met belasten - Toepassen van membranen over het venster in de sinuswand resulteert eveneens in een hogere score Geen verschil werd daarbij geconstateerd tussen resorbeerbare en niet resorbeerbare - Ruwe implantaten scoren beter dan gladde in de opgebouwde sinus ongeacht het gebruikte vulmateriaal Verslag Fig.3: resorbeerbaar membraan(ossix ) over de laterale opening Op grond van wat prof Wallace noemt evidence-based decision making kan een implantoloog het succespercentage van implantaten, die in een opgebouwde sinusholte zijn geplaatst positief beïnvloeden en een overall score bereiken van 98+%, hetgeen niet of nauwelijks verschilt van de percentages, die gewoonlijk worden gehaald in het interforaminale gebied van de edentate onderkaak! Bot niet langer de gouden standaard? Gebaseerd of een groot aantal studies uit de internationale literatuur is prof Wallace tot de conclusie gekomen dat de succespercentages van implantaten geplaatst in een Xenograft als vulmateriaal (bijv. Bio-Oss & fig.2 ) van de sinusholte, niet verschilt of zelfs beter scoort dan dat van implantaten die zijn geplaatst in autoloog bot (tabel 2). Voorwaarde daarbij is wel dat er langer met belasten moet worden gewacht dan bij het plaatsen in autoloog bot. Een tweede grote variabele factor lijkt het wel of niet gebruiken van een membraan ter afdekking (fig.3) van de opening in de laterale sinuswand (tabel 3). Een punt van wetenschappelijke kritiek is dat deze conclusie is gebaseerd op intra-studie vergelijking en niet op een prospectief, split-mouth design onderzoek. Implantaatoppervlak? Al langer bekend maar daarom niet minder interessant was de onderbouwde constatering dat ruwe implantaten het allen ook beter doen in de opgebouwde sinusholte dan de gladde variant, ongeacht het gebruikte vulmateriaal (tabel 4). Icademy heeft met deze eerste editie zeker waar gemaakt wat het in de flyer voorspiegelde: efficiënt, compact & state of the art! R.R. Bergoen Tabel 2: implantaatsucces in relatie tot vulmateriaal Type of graft # placed # failed survival rate% 100% autogeous % composite graft % 100% bone replacement % Tabel 3: membraan versus geen membraan (intra-studie vergelijking) Study with membrane without membrane Tarnow implants - 100% 27 implants % Tawil implants % 32 implants % Froum implants % 82 implants % 5 Complicaties Na een eenvoudige doch voedzame maaltijd, zoals kasteelheer Ollie B. al zei, werd de laatste sessie besteed aan tips and tricks om postoperatieve gevolgen en complicaties tot een minimum te beperken dan wel op te lossen. Een heerlijk klinisch en praktisch einde aan een uiterst leerzame middag/avond in een fantastische ambiance Tabel 4: rough vs. gladde implantaten Surface # placed # failed survival rate machined rough

6 Abstracts Dynamics of initial subgingival colonization of pristine peri-implant pockets M. Quirynen, R. Vogels, W. Peeters, D. van Steenberghe, I. Naert, A. Haffajee Clincial Oral Implants Research 2006; 17: Inleiding Peri-implantitis wordt in verband gebracht met de aanwezigheid van een specifieke microflora vergelijkbaar met zoals die aanwezig bij parodontitis. Verondersteld wordt dan ook dat bij partieel edentate patiënten het parodontium van de restdentitie als een reservoir van bacteriën fungeert van waaruit peri-implantaire pockets worden gekoloniseerd. Deze studie volgde de kolonisatie van verse peri-implantaire pockets na vrijlegging van implantaten. De hypothese luidde: de microbiële samenstelling van de subgingivale plaque uit verse peri-implantaire pockets zal snel (binnen twee weken) vergelijkbaar zijn met die uit pockets rond natuurlijke elementen, ook voor wat betreft de aanwezigheid van bacteriën geassocieerd met parodontitis. Methode In dit prospectieve onderzoek werden 42 partieel edentate patiënten geïncludeerd, waarvan de meesten in het verleden met succes werden behandeld voor gingivitis of een milde tot matige parodonititis. Bij de patiënten werden voorafgaand aan het onderzoek minstens twee 2-fase Bränemark implantaten geplaatst. Er werden per patiënt vier subgingivale plaque monsters afgenomen uit pockets rond de implantaten (test plaatsen) en uit pockets rond de natuurlijke elementen uit hetzelfde kwadrant (controle plaatsen) respectievelijk 1,2,4,13,26 en 78 weken na opzoeken van de implantaten en plaatsing van de healing abutments. De monsters werden geanalyseerd met behulp van verschillende technieken (DNA-DNA hybridisatie en Polymerase chain reaction (PCR)). Resultaten Binnen twee weken na opzoeken van de implantaten en plaatsing van de healing abutments werd in de peri-implantaire pockets een complexe microflora aangetroffen met verscheidene pathogene soorten, vergelijkbaar met die zoals werd aangetroffen in de controle plaatsen. Hierna (tussen week 2 en 13) nam het aantal bacteriën in de peri-implantaire pockets slechts licht toe, met kleine veranderingen in het relatieve aantal bacteriën geassocieerd met parodontitis. Na drie maanden bleek de microbiële samenstelling aangetroffen in de pockets rondom de implantaten vrijwel identiek aan die rondom de natuurlijke elementen. Conclusie Deze studie laat zien dat de initiële kolonisatie van peri-implantaire pockets met bacteriën geassocieerd met parodontitis al binnen twee weken kan optreden. L. den Hartog Immediate placement of implants in periapical infected sites: A prospective randomized study in 50 patients J.A. Lindeboom, F.H.M. Kroon Oral Surgury, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology, Oral Endodontology 2006;101: Inleiding Het direct plaatsen van een implantaat na extractie is een algemeen geaccepteerd protocol. Deze wijze van behandelen zou bijdragen aan behoud van esthetiek, reduceren van de chirurgische fase en het totale behandeltraject, behoud van de alveolewanden, en een betere plaatsing van het implantaat. Echter, het concept van het direct plaatsen na verwijdering van een element met peri-apicale pathologie is nog onderwerp van discussie en er zijn slechts enkele artikelen hierover gepubliceerd, waaronder geen enkele prospectieve gerandomiseerde studie. Het doel van dit prospectieve gerandomiseerde onderzoek was het evalueren van het klinische resultaat van implantaten, die werden geplaatst ter vervanging van elementen met chronische peri-apicale infecties. Materiaal en Methoden Vijftig patiënten (25 mannen, 25 vrouwen) werden geïncludeerd in de studie. Na randomisatie werden 25 Frialit-2 Synchro implantaten direct na extractie geplaatst (Immediate Placement; IP) en 25 Frialit-2 Synchro implantaten na drie maanden (Delayed Placement; DP). Tweeëndertig implantaten werden geplaatst in het

7 front en 18 implantaten werden geplaatst in de premolaar regio van de bovenkaak. De microbiologische karakteristieken van de peri-apicale laesies werden na extractie bepaald, implantaat overleving en de gemiddelde Implant Stability Quotient (ISQ) waarden werden 6 maanden na plaatsen geëvalueerd en de esthetiek van de gingiva en het röntgenologische botverlies werden één jaar na plaatsen geëvalueerd voor beide groepen. Resultaten Twee implantaten van de IP-groep gingen verloren, resulterend in een overlevingspercentage van 92 % voor de IP-implantaten versus 100 % voor de DPimplantaten. Wat betreft de esthetiek van de gingiva, werd bij de IP-groep 61 % van de midbuccale gingiva op ideaal niveau waargenomen versus 84 % van de DP-group. De groepen waren echter niet groot genoeg om een significant verschil vast te stellen. De gemiddelde ISQ waarden, het röntgenologische botverlies en de peri-apicale kweken vertoonden geen significante verschillen tussen de beide groepen. Conclusie Binnen de grenzen van dit onderzoek bleek het direct plaatsen van een implantaat ter vervanging van een element met een chronische peri-apicale ontsteking een voorspelbare behandeling. Echter, in de esthetische zone is het wellicht verstandig het plaatsen van een implantaat na extractie uit te stellen met ongeveer drie maanden om zo recessie van de mid-buccale gingiva te voorkomen. N. Tymstra Implant survival in mandibles of irradiated oral cancer patients K.C. Yerit, M.Posch, M. Seemann, S. Hainich, O. Dörtbudak, D. Turhani, et.al. Clinical Oral Implants Research 2006: 17: Inleiding Kanker in het orale gebied wordt vaak behandeld met een combinatie van radiotherapie en chirurgie. Implantaten kunnen van betekenis zijn bij de reconstructie van defecten die ontstaan na de chirurgische behandeling. Echter, uit diverse onderzoeken blijkt dat een behandeling met implantaten bij orale kankerpatiënten niet zo succesvol is als bij gezonde populaties. Het doel van deze studie was het analyseren van de lange termijn overleving van implantaten geplaatst in de mandibulae van bestraalde orale kankerpatiënten. Materiaal en Methoden Tussen 1990 en 2003 werden 71 patiënten met orale kanker (15 vrouwen, 56 mannen; gemiddelde leeftijd 58 jaar, range jaar) behandeld met implantaten na radiotherapie en chirurgie. De radiotherapie bestond uit toediening van dagelijkse fracties van 2 Gray gedurende 25 dagen (totale dosis van 50 Gray). Orale defecten die ontstonden na resectie, werden chirurgisch gereconstrueerd met een gerevasculariseerde jejunum, crista ileaca of radialis transplantaat. Vervolgens werden 316 implantaten geplaatst in onbestraald mandibulair bot (84; 27 %), bestraald mandibulair bot (154; 49%) of in het getransplanteerde bot (78; 25%), gemiddeld 1.4 jaar na tumorresectie (range jaar). Resultaten De gemiddelde follow-up tijd van de patiënten na implanteren was 5.4 jaar (±3.2 jaar (range jaar). Tijdens de observatieperiode overleden 38 patiënten. De overlevingspercentages na 2, 3, 5 en 8 jaar van de onderzochte implantaten gezamenlijk waren respectievelijk 95%, 94%, 91% en 75%. Tijdens de observatieperiode gingen 44 implantaten in 21 patiënten verloren. In de bestraalde onderkaken was het overlevingspercentage significant lager in vergelijking met de onbestraalde onderkaken. De overlevingspercentages na acht jaar in de onbestraalde processus (twee verloren), de bestraalde processus (29 verloren), of het getransplanteerde bot (13 verloren) waren 95%, 72% en 54% respectievelijk. De overlevingspercentages van de implantaten werden niet significant beïnvloed door het moment van implanteren na bestraling. Dit gold ook voor het type, de lengte en de diameter van het implantaat of het geslacht van de patiënt. Conclusie Implantaten geplaatst bij bestraalde orale kankerpatiënten, hebben een significant lagere overlevingspercentage. De overleving bleek het laagst bij implantaten geplaatst in getransplanteerd bot. Ondanks deze lagere overlevingspercentages, zijn implantaten zeker van grote meerwaarde bij de rehabilitatie van kankerpatiënten. N. Tymstra

8 Nieuwe cursus 8 Nieuwe NVOI-cursus: De verdieping De Nederlandse Vereniging voor Orale Implantologie is een wetenschappelijke vereniging die als één van haar doelstellingen heeft het bevorderen en verbreiden van de kennis van de orale implantologie. Daartoe heeft het bestuur van de NVOI de laatste jaren een cursuslijn ontwikkeld en zij heeft ervoor gekozen deze cursussen zelf te organiseren. Op deze manier hoopt het bestuur aan allen werkzaam in het tandheelkundig vakgebied een cursus op maat aan te kunnen bieden. Het kan niet ontkend worden dat deze strategie succes heeft. De cursussen Implantologie Breed Belicht en Implantologie Integraal zijn telkenmale overboekt, waardoor vaak een tweede cursusdatum gepland moet worden om belangstellenden op de wachtlijst niet teleur te stellen. Implantologie Breed Belicht is een één dag durende kennismakingscursus voor tandarts en ook voor alle andere leden van het behandelteam. Op compacte wijze kan men kennis nemen van de klinische toepassingsmogelijkheden van de huidige implantologie. De doelstelling van de cursus Implantologie Integraal is om onder deskundige leiding van ervaren behandelaars de implantologie te integreren in een totaalbehandelplan. In een workshopachtige opzet wordt in kleine groepjes geoefend met en gediscussieerd over het opstellen van behandelplannen die in de algemene praktijk dagelijks voorkomen. Als vervolg op en in nauwe samenhang met deze twee voorgaande cursussen zal in maart 2007 de nieuwe cursus De Verdieping aan de reeks worden toegevoegd. De doelgroep is alle tandartsen en tandarts-specialisten, die zich actief met de implantologie willen gaan bezighouden. Heel specifiek zal de basisstof, die onontbeerlijk is bij het implantologisch handelen, worden gepresenteerd en worden uitgediept. Er is gekozen om de cursus invulling te laten geven door een zevental docenten die zich nagenoeg fulltime met de implantologie bezighouden en die allen tevens een universitaire aanstelling hebben. Op deze wijze is het wetenschappelijk niveau en onderwijskundige presentatie gewaarborgd. De basisstof is ingedeeld in thema s die op elk indicatiegebied van toepassing zijn. De volgende onderwerpen zijn in de thema s verwerkt: - ontwikkeling van de huidige implantologie (en de historie) - implantaatmaterialen, vorm, histologie, osseointegratie - implantaattypen, specifieke indicaties, keuze van systemen - botsubstituten - indicatie/contra-indicatie - anatomie van het bot en de weke delen, beperkingen van de implantologie, mogelijkheden en noodzaak van de pre-implantologische chirurgie - patiëntenvoorlichting (informatie, written informed consent, juridische consequenties) - plaatsbepaling van de implantaten - biologische afstand - röntgenologie met betrekking tot de indicatie en plaatsbepaling - chirurgische principes van de eerste en de tweede fase van de behandeling - directe en lange-termijn nazorg - genezing bot en weke delen - chirurgische en prothetische complicaties - augmentatietechnieken - prothetische reconstructie en contacten met tandtechnisch laboratorium - mondhygiëne en preventie - recall, klinische en röntgenologische controle-intervallen, complicaties in de nazorgfase, röntgendiagnostiek - microbiologie - documentatie van de gegevens - survival en succes De NVOI is verheugd dat de volgende docenten hun medewerking aan de cursus hebben toegezegd: prof. dr. G.M. Raghoebar, prof. dr. D. Wismeijer, prof. dr. H.J.A. Meijer, dr. G.J. Meijer, R.J. Goené, dr. M.S. Cune en dr. C.M. ten Bruggenkate. Gezien het aantal thema s en de gewenste verdiepingsgraad is gekozen voor een intensieve tweedaagse cursus (met overnachting) op een unieke lokatie in het midden van het land. Het programma en de docenten zullen borg staan voor een onderhoudende cursus die niet mag ontbreken in uw implantologisch curriculum vitae. Na het volgen van de cursus is er voldoende theoretische basiskennis, zodat gestart kan worden met klinische cursussen voor chirurgie en/of prothetiek. Het bestuur van de NVOI IMPLANTOLOGIE DE VERDIEPING donderdag/vrijdag 8 en 9 maart 2007 Hilton Royal Parc Soestduinen 8 en 9 maart 2007

9 Op de pagina s hierna: Abstracts van de presentaties gehouden op de 5e NVOI Landelijke Studiedag 31 maart

10 Kinbot versus trigonum retromolare bot als oraal bottransplantaat Dr. C.M. ten Bruggenkate VU medisch centrum/acta, afdeling Mondziekten en Kaakchirurgie/Orale Pathologie, Amsterdam 10 Indicaties Bottransplantaties zijn geïndiceerd bij alveolaire botdefecten en te geringe bothoogte in de laterale bovenkaak, indien gewenste implantaten wegens onvoldoende botvolume niet geplaatst kunnen worden. Voor de alveolaire botdefecten worden over het algemeen corticospongieuse bottransplantaten uit de onderkaak gebruikt. Voor het intern augmenteren van de maxillaire sinus bodem wordt meestal het zelfde bot in de vorm van cilinders toegepast. Kinbot Van oudsher is kinbot de meest gekozen plaats voor oraal donor bot geweest. De toegankelijkheid is goed en de oogstbare hoeveelheid matig. Nadelen zijn echter, behalve pijn en zwelling, dat veel patiënten klagen over sensibiliteits-stoornissen van de onderfront elementen. Deze sensibiliteits-stoornissen worden ook in de literatuur frequent gemeld. Over de duur van deze stoornissen is echter minder bekend. In sommige publicaties wordt non-vitaliteit van de onderfront elementen vermeld. Van groot belang hierbij is de pre-operatieve diagnostiek, waarbij de beide foramina mentalia, de apices van de onderfrontelementen en de onderrand van de kin in acht moeten worden genomen. Trigonum retromolare bot Bot uit het trigonum retromolare is voor het nemen van Kinbot een alternatief. Het oogsten van trigonum retromolare bot is echter gecompliceerder dan die van kinbot. De caudale preparatie van een botblok is daarbij het lastigst. Bij de pre-operatieve diagnostiek is uiteraard het verloop van de canalis (nervus) mandibularis van groot belang. Eventuele aanwezige verstandskiezen kunnen over het Fig. 1. Preparatie van een kinbot transplantaat. Fig. 3. Corticospongieuse bot cilinders geoogst met een explantatie trepaanboor uit de kin regio. Fig. 2. Buccale onlay augmentatie van de processus alveolaris tpv de 12. Fig. 4. Sinus bodem elevatie met bot cilinders uit de kin of trigonum retromolare.

11 Dr CM ten Bruggenkate algemeen gelijktijdig verwijderd worden. Doch ook bot ontname zonder verwijdering van een aanwezige verstandskies behoort tot de mogelijkheden. Materiaal en methode - Alle patienten warden onder locale anesthesie behandeld. - Amoxicilline 4x500mg dd, gedurende 7 dagen - Bij alle transplantaties werden resorbeerbare membranen geplaatst. - Implantatie 4 maanden na augmentatie Soort chirurgie Kinbot Retromolairbot Aantal Locale augmentatie Sinus bodem elevatie Totaal Resultaten - In beide groepen zijn geen implantaten verloren gegaan - Cortico-spongieus bot van de kin en het trigonum retromolare lieten een geringe mate van resorptie zien. - In de groep van de locale augmentaties werden twee dehiscencies met sequestratie van trigonum retromolare bot gezien. Beide gevallen betrof het een occlusale (verticale) augmentatie van de processus alveolaris. Complicaties Kin (n=64) Retrom(n=62) Post operatieve zwelling 50 (78%) 44 (71%) Post-operatieve pijn 54 (84%) 46 (74%) Bloedingen donor plaats 2 (3%) 4 (6%) Bloedingen augmentatie plaats - - Sensibiliteits-stoornissen 48 (75%) 4 (6%) Geconstateerd werd dat in de kinstreek veel frequenter sensibiliteits-stoornissen optraden. Doch dat de mate van sensibiliteits-stoornis bij bot-ontname uit het trigonum retromolare, als deze voor kwam, veel ernstiger was als die uit de kin-streek. Literatuur - Nkenke E. et al. Morbidity of harvesting of chin grafts: a prospective study Clin. Oral Impl. Res. 12, 2001; Raghoebar GM, et al. Morbidity of the bone harvesting. Clin. Oral Impl. Res. 12, 2001; Zerbo I, de Lange G, Joldersma M, Bronckers A, Burger E. Fate of monocortical bone blocks grafted in the human maxilla: a histological and histomorphometric study Clin Oral Impl Res 2003; 14: Fig. 5. Cortico-spongieus botstuk vrijgeprepareerd uit het laterale deel van de mandibula / trigonum retromolare.

12 Implanteren niet altijd eerste keus Alwin van Daelen VU medisch centrum/acta, afdeling Mondziekten en Kaakchirurgie/Orale Pathologie, Amsterdam Afb Inleiding Bij vervanging van een of meer verloren gegane elementen neemt de implantologie als behandeloptie een steeds belangrijker plaats in. Indien echter implanteren gecontraïndiceerd is of wellicht niet voorspelbaar het gewenste (esthetische) resultaat zal geven of simpelweg door de patient afgewezen wordt, zal er voor een alternatieve oplossing gekozen moeten worden. Voor de patient die toch een vaste voorziening wenst,zal dan gezocht moeten worden naar een duurzame constructie waarbij zo min mogelijk schade aan de omringende weefsels wordt toegebracht. Aan de hand van de volgende casus wordt een minimaal invasieve brugverankeringsmethode gepresenteerd, welke in voorkomende gevallen als alternatief voor implantologie kan dienen. Casus Een 62-jarige vrouw meldt zich op onze afdeling met het verzoek haar gemutuleerde dentitie met behulp van implantaten op te knappen. Ook vindt zij de aanblik van haar voortanden niet mooi. Ze heeft op televisie bij makemebeautiful enkele staaltjes van state of the art cosmetische tandheelkunde gezien, dus de verwachtingen zijn hoog gespannen. (afb.1 en 2) Na parodontale voorbehandeling en extractie van hopeloze elementen wordt besloten in de zijdelingse delen te kiezen voor een verkorte tandboog, waartoe acht implantaten geplaatst zijn, welke worden voorzien van vier tweedelige bruggen. (afb. 3) Boven- en onderfront worden gebleekt en voor de vervanging van de als verloren beschouwde 21 wordt gekozen voor het CBW-systeem. Gezien het botverlies rondom de buurelementen en de gedeeltelijk verloren gegane bucale botlamel bij de 21 zal een implantaatgedragen kroon hier niet zonder meer leiden tot een esthetisch aanvaardbaar resultaat. (afb. 4) Zelfs met een botopbouw gevolgd door een softtissuegraft zal na opklappen nog meer recessie optreden en zullen er geen papillen gecreëerd kunnen worden, aangezien deze afhankelijk zijn van het approximale botniveau van de buurelementen. Een driedelige brug valt als mogelijkheid af, omdat we niet de gave, fragiele pijlerelementen willen omslijpen. De kans op devitalisatie is niet denkbeeldig en ook hier staat de parodontale conditie alsmede de anatomie van de pijlerelementen een esthetisch aanvaardbaar resultaat in de weg. Een autologe etsbrug met behulp van glasvezelversterking geeft bij parodontaal gecompromitterde elementen vaak een prachtig resultaat met behoud van softtissuecontour, maar is hier niet mogelijk in verband met de al aanwezige gegoten restauratie. De marylandbrug valt ook af als mogelijkheid gezien het

13 Alwin van Daelen vrijwel zeker doorschemeren van de etsvleugels en geeft indien er sprake is van verschil in resiliëntie van de pijlerelementen een grote kans op debonding van een van de etsvleugels. Afb. 2 en 4 Afb. 3 Afb. 5 Afb. 6 Bij het CBW-brugverankeringssysteem worden met een speciaal ontwikkeld micro-hoekstuk kleine ankerkanaaltjes geprepareerd in de approximale vlakken van de buurelementen, waarin geprefabriceerde ankers adhesief bevestigd worden. In het gietstuk verwerkte precies passende torsie-attachments laten na cementeren over de ankers aan een kant microbewegingen toe en aan de andere zijde wordt dit voorkomen door het prepareren van een antirotatie retentiegroef. (AFB. 5 EN 6) Door de exact passende matrices is de fit uitstekend en met ontzag voor de pijlers is toch een duurzame en esthetische restauratie mogelijk. In deze casus is gekozen voor het plaatsen van glasfiber ankers in verband met de hoge translucentie van de pijlers. De cervicale contour van de pijlers is met behulp van composiet aangepast en vier weken na plaatsen zien we dat de papillen zich goed herstellen, iets wat we eigenlijk altijd rondom dummy s heel voorspelbaar zien optreden. (afb. 7, 8 en 9) Conclusie Het uitgangspunt van elk behandelplan moet het beoogde prothetisch resultaat zijn, waarbij naast het stellen van de diagnose ook de wensen van de patient alsmede de mogelijk- en onmogelijkheden van de verschillende behandelindicaties goed tegen elkaar moeten worden afgewogen. De patient komt tenslotte niet voor een brug, een implantaat of een prothese, maar voor een fraai en duurzaam eindresultaat. 13 Afb. 7 Afb. 8 Afb. 9 Referenties - Small P., Tarnow D.: Gingival recession around implants: A one-year longitudinal prospective study, IJOMI Berglundh T., Lindhe J.: Dimensions of the peri-implant mucosa:biological width revisited, J.Clinical Periodontology Tarnow D.P., Magner A.W., Fletcher P.: The effect of the distance from the contactpoint to the crest of bone on the presence or absence of the interproximal dental papilla, J.Periodontology Kerschbaum T., Haastert B., Marinello C.: Risk of debonding in three-unit resinbonded fixed partial dentures, J.Prosth.Dent Creugers NHJ.: Weefselbesparende tandheelkunde, een revolutionair concept? Ned.tijdschr.v.thk

14 NobelGuide powered by Procera Plan het. Voorspel het. Prepareer prothetiek van tevoren. Vervolgens voert u uw plan perfect uit met het revolutionaire NobelGuide -concept. Met dit concept wordt extra-orale planning een concrete mogelijkheid. Makkelijk, nauwkeurig en snel. Op basis van uw planning wordt een chirurgisch sjabloon exact op maat gemaakt. U weet de uiteindelijke positie van de implantaten al voordat u begint. Hierdoor kan de prothetiek al van tevoren in het laboratorium worden vervaardigd zodat deze tijdens de daadwerkelijke behandeling bij de patiënt kan worden geplaatst. Nobel Biocare AB 2005 Het veelzijdige NobelGuide -concept kan werkelijk in iedere praktijk worden toegepast. Met dit concept kunt u uw behandeling als vanouds op basis van modellen blijven plannen. U kunt uw planning ook digitaal maken met behulp van de NobelGuide -software van Procera. Deze geeft u een perfect beeld van de anatomie van de patiënt. Voor u betekent het revolutionaire NobelGuide - concept ongekende voorspelbaarheid. Voor de patiënt betekent het echt Beautiful Teeth Now : een stralende glimlach. Neem voor meer informatie contact op met uw lokale Nobel Biocare-kantoor of ga naar 14

15 TX de Jong Tandvervanging in 2 afspraken T.X. de Jong 15 De meeste patiënten hebben tegenwoordig weinig tijd. Het direct implanteren na extractie en vervolgens afdrukken, biedt de mogelijkheid de patiënt bij de volgende afspraak te voorzien van de definitieve kroon of brug. D.m.v. deze uitéénzetting van een casus geef ik een idee weer van wat men met moderne implantaten en instrumenten tegenwoordig kan bewerkstelligen. De casus beschrijft het immediaat implanteren na extractie van de 15 en 35. Kan ik met CEREC werkelijk een tandvervanging in 2 afspraken bewerkstelligen? Het verdient de volgende vier aandachtspunten. 1. Afdrukken nemen na genezing van de gingiva. De afdruk voor het laboratorium is dan van gedetailleerder om een esthetisch fraai eindresultaat te krijgen. 2. Tijdelijke etsbrug plaatsen om migratie of tipping te voorkomen. Bij CEREC kent dit probleem minder, directe aanpassing is mogelijk. 3. Slanker of een zirkonium abutment gebruiken om doorschemeren te voorkomen. 4. Kroon door laboratorium laten maken. CEREC is volgens mij een zeer creatieve duurzame oplossing buiten de esthetische zone. Natuurlijk kan ook CEREC worden ingekleurd en geglansd dit is zeker een gebied die verder te ontwikkelen is.

16 Optimale esthetiek door behoud van bot: een nieuw concept Ronnie J. Goené VU medisch centrum/acta, afdeling Mondziekten en Kaakchirurgie/Orale Pathologie, Amsterdam 16 Resorptie van bot is lange tijd beschouwd als een normaal verschijnsel dat optreedt rondom een implantaat gedurende het eerste jaar na plaatsen ervan. Onderzoek van o.a. Hermann 1 heeft aangetoond dat het bot approximaal altijd ongeveer tot 2 mm apicaal van de implantaat/abutment verbinding (IAJ) verloren gaat, ongeacht de positie van de IAJ t.o.v. het oorspronkelijke botniveau. Grunder 2 heeft laten zien dat dit resorptie patroon niet alleen een verticale component kent maar ook een horizontale. Er is sprake van kratervorming rondom. Dit remodeleren begint zodra een permucosale verbinding tot stand wordt gebracht, bijv. wanneer een implantaat voortijdig exponeert in de mondholte na de eerste ingreep of na abutment connectie tijdens een tweede chirurgische fase. Ook wanneer het abutment direct aansluitend aan het plaatsen van het implantaat wordt geconnecteerd of abutment en implantaat een onlosmakelijk geheel vormen treedt dit verschijnsel op. Onderzoekers leveren verschillende verklaringen waarom de aanwezigheid van een Implantaat/ abutment verbinding (IAJ) de botresorptie veroorzaakt. Volgens Ericsson 3 is er sprake van een ontstekinginfiltraat rondom de IAJ als gevolg van de afscheiding van toxines uit het inwendige van het implantaat. Berglundh en Lindhe 4 concluderen dat er een minimale weefseldikte nodig om het bot te beschermen tegen orale milieu. In beide verklaringen moet er driedimensionaal ruimte ( Biological Witdh worden gecreëerd ten koste van het omringende bot. Het klinisch gevolg is recessie van de mucosa rondom de restauratie waardoor het resultaat in esthetisch opzicht negatief kan worden beïnvloed 5. Bij solitaire implantaten komt dit vooral tot uitdrukking buccaal aangezien het papilniveau approximaal in de eerste plaats wordt bepaald door het botniveau van de buurelementen 6 (fig.1). Platform Switching Om dit biologische proces van voorspelbaar botverlies positief te kunnen beïnvloeden of zelfs geheel te kunnen elimineren, en als gevolg daarvan het uiteindelijk esthetisch Fig 1: Frequent voorkomend klinisch beeld: recessie buccaal, 1 jaar na plaatsen. Fig. 2: Certain PrevailTM Implantaat. Geïntegreerde Platform Switching: op het 4.8 mm platform wordt een 4.1 mm abutment geplaatst. Let ook op het coronaal uitgebreide Osseotite opppervlak. Links, fig. 3: Histologie uit dierenexperimentele studie, 3 maanden na 1-fase chirurgie. Links standaard situatie, rechts platform switching. Het verschil in botverlies is duidelijk waarneembaar.

17 Ronnie J Goené resultaat van een restauratie te kunnen verbeteren, is onlangs een nieuw implantaat ontwikkeld (fig.2) (Certain PrevailTM Implant, 3i Implant Innovations Inc., Palm Beach Gardens, USA). Platform Switching impliceert het met opzet plaatsen van kleiner abutment op een groter implantaatplatform, waardoor de IAJ naar mediaan wordt verplaatst. Lazarra & Porter 7 menen dat hierdoor de benodigde ruimte wordt gecreëerd voor het ontstekingsinfiltraat, weg van het omringende bot waardoor de noodzaak om te resorberen afneemt of geheel wordt geëlimineerd (fig. 3). Voorwaarde is wel dat de switch er is vanaf het moment dat de permucosale doorgang er is. Alsnog kleinere componenten gebruiken nadat de biologische breedte tot stand is gekomen heeft geen effect. Resultaten uit klinisch onderzoek hebben daarnaast aangetoond dat Platform Switching alleen het beoogde effect heeft indien je het bot dat je wilt behouden een oppervlak aanbiedt waarmee het graag een verbinding aangaat. In het nieuwe ontwerp is derhalve het beproefde Osseotite oppervlak uitgebreid tot aan het vergrote platform (fig. 2). Fig 4: Pre-operatief beeld, klinisch en røntgenologisch. Fig 5: Certain PrevailTM Implantaten insitu Immediaat geplaatst na extracties. Conclusie Hoewel prospectieve studies nog onderweg zijn, is op basis de vele casuïstiek (fig 4-7) van een groot aantal clinici de voorlopige conclusie gerechtvaardigd dat met dit nieuwe concept het als normaal beschouwde botverlies niet meer of veel minder op zal treden. Noten 1 Hermann JS et al.: Crestal Bone Changes around Titanium Implants. A methodologic Study comparing linear radiographic with histometric measurements, IJOMI Grunder U: Influence of the 3-D Bone-to-Implant Relationship on Esthetics, IJPRD, Ericsson I et al.: Different Types of Inflammatory Reactions in Peri-implant Soft Tissues, J Clin Periodontol Berglundh T, Lindhe J: Dimensions of the peri-implant mucosa: Biologial width revisited, J Clin Periodontol Small P & Tarnow D: Gingival Recession Around Implants: A 1-Year Longitudinal Prospective Study, IJOMI Grunder U: Stability of the Mucosal Topography Around Single-Tooth Implants & Adjacent Teeth: 1- year results, IJPRD, Lazzara RJ Porter SS: Platform Switching: A New Concept in Implant Dentistry for Controlling Postop. Crestal Bone Levels, IJPRD, 2006 Fig 6: Idem na plaatsen healing abutments.. Fig 7: Definitieve restauraties, 6 maanden na plaatsen. Door behoud van bot worden de papillen beter onderstuend en is geen recessie buccaal opgetreden. 17

18 Felix Guljé Drukknoppen uitgekauwd? Felix Guljé Afb. 1 Afb. 2 Afb Er wordt verschillend gedacht over het gebruik van stegverbindingen of drukknoppen als mesostructuur bij de overkappingsprothese in de onderkaak op 2 implantaten. In vergelijking met de stegverbinding, is de drukknop makkelijker te reinigen en kent een aanzienlijk eenvoudiger rebasingtechniek. Toch bestaat vaak een voorkeur voor een stegverbinding. Een reden hiervoor blijkt de grotere voorspelbaarheid van de stabiliteit en te zijn van de uiteindelijke prothese. Hoe ontstaat dit stabiliteitsprobleem bij drukknoppen? Is er verschil in de kwaliteit van de diverse drukknop mesostructuren? Ongetwijfeld zal daar kwaliteitsverschil tussen zitten. Maar er is een interessantere oorzaak voor dit vermeende stabiliteitsprobleem. Bij nadere beschouwing blijkt de plaatsing van de implantaten cruciaal voor de stabiliteit van de onderprothese. Over het algemeen worden de implantaten breed geplaatst, regio ondercuspidaten. In een groot aantal gevallen zal dat niet de meest ventrale positie zijn van de onderkaak, met als gevolg een kantellijn die dorsaal van het onderfront komt te liggen bij drukknoppen. Het gevolg is instabiliteit bij frontkrachten en een kantelbeweging van de prothese die door de patiënt als irritant wordt ervaren. Tevens is de belasting groter, waardoor inactivering en slijtage een grote rol gaat spelen. Bij een stegverbinding wordt automatisch de steg óp de processus geplaatst, waardoor de kantellijn gunstig komt te liggen (afb. 1). Als men echter bij een keuze voor drukknoppen een meer ventrale plaatsing aanhoudt, blijkt dit wel een goed en stabiel resultaat te geven. (afb. 2).De implantaten komen daardoor mogelijk wel dichter bij elkaar te staan, wat dus een bewuste keus van mesostructuur vóór plaatsing van de implantaten bij veel kaakvormen noodzakelijk maakt. Ook is het van belang te realiseren of een uitbouw van het onderfront, b.v. bij een prothetische correctie van een klasse II-beet, gewenst is. In dat geval is een extra implantaat geïndiceerd voor stabiliteit. (afb. 3). Het concept van een tweetal ventraal geplaatste implantaten is toegepast bij 306 patiënten vanaf eind Als mesostructuur is het dalbo plus systeem gebruikt om reden van makkelijke individuele afstelbaarheid van de retentie. Onlangs is een schriftelijke enquête voorgelegd aan deze groep patiënten. Tot nu toe hebben 189 patiënten (binnen 14 dagen) hierop gereageerd. Bij deze vragenlijst moest de patiënt een waardering in cijfers geven. schaal 1 (zeer slecht) tot 5 (zeer goed) < 1jaar 1-2jr >2jr (81) (84) (24) - Functioneren onderprothese 4,64 4,66 5,0 - Houvast van de onderprothese 4,69 4,77 4,91 - Functioneren bovenprothese 4,47 4,38 4,7 - Houvast van de bovenprothese 4,02 4,42 4,78 - Esthetisch functioneren 4,77 4,67 4,91 - Is het functioneren vd 4,59 4,65 4,83 prothese achteruit gegaan (1=veel/5=weinig) Er is dus een zeer hoge waardering voor de onderprothese op de ventraal geplaatste implantaten. Mijn conclusie is dan ook: dat de ventraal geplaatste drukknop zeer doelmatig lijkt. Deze combineert stabiliteit met eenvoudige nazorg in prothetische en hygiënische zin. Tevens zou het bij de evaluatie van vergelijkende systemen het zinvol zijn de plaats van de drukknoppen op de processus te registreren.

19 (Persbericht) 20 juli 2006 Geachte heer/mevrouw, Wij zijn verheugd u te kunnen mededelen dat Dyna Dental Engineering b.v. met ingang van 1 juli 2006 een samenwerkingsovereenkomst heeft met Van Straten Medical te Nieuwegein. Deze overeenkomst betreft de distributie door Van Straten Medical van o.a. de Helix tandheelkundige implantaat producten in Nederland. In een aantal andere landen zal Van Straten Medical, gezien de ruime export ervaring, exclusief de distributie op zich nemen. In alle overige landen en in Nederland zal Dyna Dental Engineering b.v. haar klanten direct blijven beleveren. 19 Door deze overeenkomst worden de krachten gebundeld van twee dynamische familiebedrijven met bijna 25 jaar ervaring. Dyna Dental Engineering b.v. is gespecialiseerd in de ontwikkeling en fabricage van tandheelkundige implantaten en verankeringsystemen. Vernieuwende en unieke producten, waarvan verschillende gepatenteerd, zijn de basis van het succes in zowel binnen als buitenland. Van Straten Medical heeft een zeer ruime ervaring in het distribueren van tandheelkundige implantaatsystemen. Vooral de wijze van marketing, het organiseren van cursussen en congressen heeft er voor gezorgd dat zij een grote speler zijn in de orale implantologie. De samenwerking is strategisch tot stand gekomen. Dyna Dental Engineering b.v. moest door de introductie van verschillende nieuwe producten haar verkoopactiviteiten uitbreiden. Beide bedrijven wensen zich vernieuwend en dynamisch in de markt op te stellen waarbij kwaliteit, klantgerichtheid, service en streven naar beter, de kern zal zijn van onze activiteiten.

20 Een frontaal absence avontuur C.J. Hendriks Afb. 3 Afb Het avontuur begint op 13 april 2003, waar onze patiënt, een man van 35 jaar, na een geringe alcohol inname, onwel is geworden. Zijn geplande tocht langs de kroegen kwam zo aan een acuut einde. Zijn absence zorgde ervoor dat hij op zijn linker gezichtshelft viel, waardoor een ongepland bezoek aan de eerste hulp onafwendbaar was. Via de afdeling chirurgie kwam er behalve een neuroloog, oa. bloed uit linker oor en bewustzijn verlies voor korte tijd, ook een kaakchirurg aan te pas. Er bleek behalve sprake van een le Fort 1 fractuur, en een fractuur van het os nasale, ook sprake te zijn van een paramediane mandibulafractuur links en een dubbelzijdig collum mandibulafractuur. Tevens bleek in het bovenfront een gecompliceerde processus alveolaris fractuur aanwezig regio 13 t/m 23 met multipele botfracturen en een gefractureerd element. Op 14 april, een dag later dus, werd onder algehele anesthesie de 13 t/m 23 verwijderd. Tevens moesten de restanten van de buccale botlamel 13 t/m 23 verwijderd worden. Met 2 osteosyntheseplaatjes en spalken voor de intermaxillaire fixatie kon de patiënt uiteindelijk ontslagen worden (afb. 1 en 2). Op de RSP is goed te zien welke hoeveelheid bot in sagitale zin in het bovenfront verloren is. Uiteindelijk bleek alles weer aan elkaar gegroeid en goed genezen te zijn. Helaas was zijn bovenfront, elementen en bot, verdwenen. Wat nu!? Een vaste of een uitneembare oplossing? Verzekeringskwestie of niet? Eerst maar eens alles in de articulator en verschillende behandelplannen opstellen. De uiteindelijke oplossing is op papier in dit geval, maar vaak ook in andere gevallen, een Afb. 1 Afb. 2

21 CJ Hendriks Afb. 5 Afb. 6 stuk gemakkelijker als de uitvoering ervan. Wat een ontzettend groot botdefect. Na de toestemming van zijn verzekering voor 4 implantaten en 2 drie-delige bruggen moest het behandelplan ten uitvoer gebracht worden. Het herstel van het bot van een bovenfront, zowel van de hard tissue, het bot, als de soft tissue, de aangehechte gingiva en de papillen mn. de centrale papil, heeft zo zijn specifieke problemen. Wij, kaakchirurg Dun en ikzelf, wilden het liefst geen concessies doen met het uiteindelijke eindresultaat. We hebben uiteindelijk besloten om het anders te doen en per implantaat een stuk bekkenbot te plaatsen. Uiteindelijk hebben we met een surgical guide het benodigde bot en de implantaten geplaatst (afb. 3 en 4). Op foto 3 kunt U goed de blokjes heupbot en het foramen incisivum zien. In verticale en met name in horizontale zin werd er behoorlijk veel bot bijgebracht. Om de natuurlijke situatie zoveel mogelijk na te bootsen werd er onder de blokjes heup nog extra spongieus bot aangebracht. Alles werd met osteosynthese schroeven gefixeerd en tussen de heupblokjes werd alles opgevuld met spongieus bot. Bewust werd er mn. in verticale zin teveel bot aangebracht, om dan tijdens het plaatsen van de implantaten, na 6 maanden, liever bot te moeten weghalen, dan tot de conclusie te moeten komen dat we in verticale zin te weinig bot hadden. Dit veroorzaakte overigens wel een probleem met de noodvoorziening, hier was in verticale zin te weinig ruimte voor. Ik heb dit opgelost door een opbeetframe met een beetverhoging te plaatsen. Dit verliep qua inheling en qua dragen wonderbaarlijk mooi en goed. Tijdens het plaatsen van de implantaten zag het er fantastisch uit (afb. 5 en 6) en hebben we 2-3 mm bot in verticale zin moeten weg - halen. Door het opbeetframe hadden we verder ook geen belasting cq. overbelasting op het operatiegebied. Uiteindelijk hebben we alles precies volgens onze planning kunnen plaatsen en werd een mooi en voorspelbaar eindresultaat bereikt. De absence heeft hem inmiddels frontbewust gemaakt. (persbericht) CARES Ceramic Taking CAD/CAM solutions to a higher level. Straumann CARES Reliable. Simple. Versatile. 21

22 Significance of primary stability for osseointegration of dental implants Natasha Lioubavina-Hack, Niklaus P. Lang and Thorkild Karring Kliniek De Meern: Periodontology and Implantology, the Netherlands, University of Berne School of Dental Medicine, Switzerland, Department of Periodontology and Oral Gerontology, Royal Dental College, University of Aarhus, Denmark 22 Aim: to investigate the significance of initial stability of dental implants for the establishment of osseointegration in an experimental capsule model for bone augmentation. Materials and methods: 16 male rats were used in the study. In each rat, muscle-periosteal flaps were elevated on the lateral aspect of the mandibular ramus on both sides resulting in exposure of the bone surface. Small perforations were then produced in the ramus. A rigid, hemispherical Teflon capsule with a diameter of 6 mm and a height of 4 mm and with a hole in its middle-portion, prepared to fit the circumference of a ITI HC Titanium implant of 2.8 mm in diameter, was fixed to the ramus using 4 mini-screws. On one side of the jaw, the implant was placed through the hole in such a way that its apex did not reach contact with the mandibular ramus (Test). This placement of the implant did not ensure primary stability. On the other side of the jaw, a similar implant was placed through the hole of the capsule in such a way that contact was obtained between the implant and the surface of the ramus (Control). This provided primary stability of the implant. After placement of the implants, the soft tissues were repositioned over the capsules and sutured. After 1, 3, 6 and 9 months, 4 animals were sacrificed and subjected to histometric analysis. Results: The mean height of direct bone-to implant contact at of implants with primary stability was 38.8%, 52.9%, 64.6% and 81.3% of the implant length at 1, 3, 6 Fig. 1. Schematic drawing illustrating the site with a primary stable (control) implant (left) and the site with a (test) implant without primary stability (right). and 9 months, respectively. Of the bone adjacent to the implant surface, 28.1%, 28.9%, 52.6% and 69.6%, respectively, consisted of mineralized bone. At the test implants, no bone-to-implant contact was observed at any observation time or in any of these non-stabilized specimens. Conclusion: the findings of the present study indicate that primary implant stability is a prerequisite for successful osseointegration, and that implant instability results in fibrous encapsulation, thus confirming previously made clinical observations. Fig. 2. Diagram showing the height of peri-implant bone (PIB), the height of bone in contact (OB), and the amount of mineralized bone in contact (MOB) with the primary stable implant after 1, 3, 6 and 9 months, and expressed in percentage of the total implant length. % of implant hight MOB OB PIB