Hepatitis B beleid. Opleiding Geneeskunde VUmc. Mw.dr. H.E.M. Daelmans en Mw. drs. C.M. Bemelmans

Transcriptie

1 Hepatitis B beleid Opleiding Geneeskunde VUmc Mw.dr. H.E.M. Daelmans en Mw. drs. C.M. Bemelmans Versie 01 september 2012

2 Hepatitis B beleid opleiding geneeskunde VUmc. 1. Inleiding Werkwijze Risico-handelingen Preventie Vaccinatie en controle antistoffentiter Consequenties hoogte antistoffentiter Geen geldig vaccinatiepaspoort beschikbaar Practica en stages met risico-handelingen Verantwoordelijkheden Financiële consequenties voor student Procedure opgave vaccinatie Communicatieplan... 8 Bijlage Bijlage

3 1. Inleiding Om te komen tot een landelijk uniforme regeling voor co-assistenten geneeskunde heeft DMW (Decanen Medische Wetenschappen) richtlijnen en adviezen gegeven over de protocollen hepatitisprofylaxe. Hierbij is DMW uitgegaan van de richtlijnen van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. De richtlijnen van DMW vormen de basis waarop het hepatitisbeleid voor de opleiding geneeskunde van het VUmc geformuleerd is. Deze notitie bevat informatie over richtlijnen en de praktische consequenties daarvan voor studenten en docenten. Voorts is een communicatieplan opgenomen. De notitie is bedoeld voor medewerkers van het Instituut voor onderwijs en opleiden (IOO), voor alle docenten en studenten. Het dient als uitgangspunt voor de uitvoering van het hepatitisbeleid. 2. Werkwijze Bij het formuleren van het hepatitisbeleid is uitgegaan van de richtlijnen van DMW. Een werkgroep met daarin gezeten vertegenwoordigers van het Instituut voor onderwijs en opleiden, onderwijscoördinatoren van betrokken afdelingen, vertegenwoordigers van de dienst Arbo- en Milieu VUmc (verder AMD te noemen) en infectie-deskundigen binnen het VUmc heeft de hoofdlijnen van het beleid geformuleerd. Voorzitter en secretaris hebben in overleg met betrokkenen het beleid verder uitgewerkt. In het bijzonder is overleg gevoerd met de practicumleiders, die verantwoordelijk zijn voor de practica eerste studiejaar, met risico-handelingen. 3. Risico-handelingen. Onder risico- handelingen vallen alle handelingen waarbij bloed/bloed of bloed/slijmvlies contact mogelijk is. Risicohandelingen zijn te onderscheiden in: Risicovormende handeling (exposure prone procedure: EPP): een handeling waarbij door verwonding van de arts of student gedurende de handeling een patiënt of medestudent risico kan lopen op besmetting met hepatitis B. Risicolopende handeling: een handeling waarbij een student die niet gevaccineerd is of die geen antistoffen heeft aangemaakt tijdens de handeling risico loopt op besmetting met hepatitis B door de patiënt / medestudent, Risicohandelingen behoren niet tot de vaardigheden, die volgens het Raamplan 2009 van de geneeskundeopleiding beheerst moeten worden. In het normale programma van de werkstages chirurgie en gynaecologie & verloskunde zijn risicohandelingen opgenomen. Tijdens de opleiding geneeskunde oefenen studenten vaak handelingen op elkaar zoals b.v. venapunctie, vingerprik etc., waarbij er bij accidenten, risico is om elkaar te besmetten. Dan zijn venapuncties en vingerprikken risicohandelingen. Venapuncties en vingerprikken in de kliniek zijn risicolopende handelingen. Venapunctie in oefensituaties zoals in de bachelor en masteropleiding, waarbij studenten op elkaar oefenen, is zowel een risicovormende als een risicolopende handeling 3

4 Hepatitisvirusdragers, non-responders en weigeraars (zie vervolg) kunnen de opleiding voltooien door betrokkenheid bij risico-handelingen te vermijden. Een beroepskeuze met risicovormende handelingen zal hen echter ontraden worden. 4. Preventie Studenten geneeskunde wordt voor en bij aanvang van de studie, krachtig aanbevolen zich te laten vaccineren tegen hepatitis B. Screening ter bepaling van de titer (anti HBs) en zich houden aan de voorgeschreven veiligheidsmaatregelen zijn verplicht. De verantwoordelijkheid voor vaccinatie ligt bij de student. Van de student zal bij toegang tot een practicum waar risico-handelingen kunnen plaatsvinden en voor aanvang van alle stages een geldig vaccinatiebewijs worden geëist. Studenten moeten aan het eind van het eerste jaar allemaal een vaccinatiebewijs kunnen overleggen, waaruit de vaccinatiestatus voor hepatitis B blijkt. Op het vaccinatiebewijs staat de hoogte van de antistoffentiter aangegeven en zo nodig een datum vóór wanneer betrokkene weer een revaccinatie dient te ondergaan (zie consequenties hoogte antistoffentiter). Daarna vindt bloedcontrole plaats. Iedere student moet in het bezit zijn van een geldig vaccinatiebewijs en dit tonen vóórafgaande aan onderwijs waarbij risico-handelingen kunnen plaatsvinden. Studenten worden voorafgaande aan de practica waar risico-handelingen kunnen plaatsvinden en stages schriftelijk (syllabus/stagehandleiding) via blackboard en/of mondeling (bij aanvang van de practica/stages) geïnformeerd over de richtlijnen die gevolgd moeten worden bij het verrichten van risicohandelingen. Het protocol wat te doen bij prik-, snij- en spataccidenten is zichtbaar in de practicumruimte aanwezig. Studenten dienen zich te informeren over en te houden aan de vastgestelde richtlijnen voor risico-handelingen. 5. Vaccinatie en controle antistoffentiter De vaccinatie gebeurt met het vaccin ( (Engerix-B )) en wordt uitgevoerd bij de Arbo en Milieudienst (AMD) van het VUmc. Vaccinatieschema Het schema ziet er als volg uit: Vaccinatie 1, bij start studiejaar 1 Vaccinatie 2, één maand na vaccinatie 1 Vaccinatie 3, zes maanden na vaccinatie 1 Vijf weken na vaccinatie 3 vindt controle plaats, waarbij de hoogte van de antistoftiter bepaald wordt en zo nodig de virusstatus. Studenten uit voor hepatitis B hoog-endemische gebieden worden vóór de vaccinatie gescreend op antistoffen tegen hepatitis B. Zo nodig vindt daarna vaccinatie tegen hepatitis B virus plaats. 4

5 6. Consequenties hoogte antistoffentiter Vijf weken na de vaccinatiereeks vindt controle plaats op voldoende afweerstoffen (bepalen antistoffentiter) in het bloed. Op grond van de hoogte van de afweerstoffen wordt onderscheid gemaakt in de volgende categorieën en gelden de volgende richtlijnen: Responders Studenten die na vaccinatie een titer hoger dan 100 IE/l bezitten worden toegelaten tot de practica en de co-assistentschappen. Zij mogen risico-handelingen (risicovormende- en lopende handelingen) uitvoeren. Hyporesponders Studenten die na vaccinatie een titer tussen de 10 en 100IE/l bezitten. Van hen wordt geëist dat een hepatitis B infectie (HbsAG dragerschap) is uitgesloten. Is dat het geval dan kunnen zij voor een periode van 5 jaren worden toegelaten tot de studie. Zij mogen risicohandelingen (risicovormende- en lopende handelingen) uitvoeren. Non-responders en weigeraars Studenten die na vaccinatie een titer kleiner dan 10 E/l bezitten en studenten die zich niet willen vaccineren. Van hen wordt geëist dat een hepatitis B infectie (HbsAG dragerschap) is uitgesloten. Is dat het geval dan mogen zij risico-handelingen verrichten mits zij elke drie maanden een HbsAG-controle ondergaan. Indien zij dit niet doen wordt de toegang tot stages en practica aan de student ontzegd. Hen zal een beroepskeuze met risicovormende handelingen worden ontraden. Non-responders en weigeraars kunnen bij een eventuele besmetting opgelopen tijdens hun studieactiviteiten het VU/VUmc niet aansprakelijk stellen. HBV dragers Studenten die drager zijn van het hepatitisvirus wordt een beroepskeuze met risicovormende handelingen ( EPP s ) ontraden. In geen geval zijn risicovormende handelingen toegestaan, wanneer de drager meer dan HBV-DNA cps/ml heeft. Wanneer een drager minder dan HBV-DNA cps/ml heeft, zijn risicovormende handelingen toegestaan mits elke zes maanden de DNA virusload wordt bepaald (In de toekomst zal voor de virusload mogelijk een ondergrens van cps/ml worden gehanteerd). 7. Geen geldig vaccinatiebewijs beschikbaar Aan de afdelingen wordt gevraagd om alle co-assistenten te controleren op de geldigheid van het vaccinatiebewijs. Indien blijkt dat de student niet over een geldig vaccinatiebewijs beschikt dient de student binnen 2 dagen contact op te nemen met de ARBO- en milieudienst voor screening en/of vaccinatie. Tot die tijd dienen risicovormende handelingen vermeden te worden. Blijkt de student niet besmet te zijn, dan dient hetzelfde beleid als t.a.v. weigeraars gehanteerd te worden; driemaandelijkse controle van HbsAG dragerschap totdat een geldig vaccinatiepaspoort overlegd kan worden. 8. Practica en stages met risico-handelingen In bijlage 1 is een overzicht van de practica en stages met risico-handelingen opgenomen. Voor al dit onderwijs geldt alleen toegang mits de student in het bezit is van een geldig vaccinatiebewijs. Studenten worden zowel schriftelijk als mondeling voorafgaande aan het eerste practicum/de stage geïnformeerd over de richtlijnen m.b.t. hepatitis B. Van belang is dat 5

6 studenten elke keer gewezen worden op de voorzorgsmaatregelen en hoe te handelen bij een incident. In curriculum VUmc-compas worden geen practica met risico-handelingen geprogrammeerd in het eerste studiejaar. Practica met risico-handelingen vanaf jaar 2 VUmc-compas kunnen doorgaan mits strikte veiligheidsmaatregelen gehanteerd worden. Studenten, die hepatitis B-virusdrager zijn kunnen niet als proefpersoon fungeren bij risicohandelingen. Studenten die niet als proefpersoon kunnen fungeren voor risicohandelingen, doen een vervangende opdracht voor het betreffende practicum. Werkstages Heelkunde en V&G VUmc-compas Is de student hepatitis B-virusdrager dan dienen de werkstages Heelkunde en V&G gevolgd te worden in VUmc. De student dient zelf de afdeling planning (masterteam O&S van het IOO) op de hoogte te brengen van zijn verplichte plaatsing in VUmc. De student dient voorafgaand aan de plaatsing contact op te nemen met de afdeling waar stage gelopen gaat worden om nadere afspraken te maken. Is de virusload van de student meer dan HBV-DNA cps/ml dan dient er voor risicovormende handelingen een vervangende opdracht te zijn. De vervangende opdracht wordt ontwikkeld door de discipline. Voor hepatitis B virusdragers worden de werkstages (VUmc-compas) Heelkunde en Verloskunde & Gynaecologie geroosterd in VUmc. Voor hepatitis B virusdragers met een virusload van meer dan HBV-DNA cps/ml dienen in stages met risicovormende handelingen vervangende opdrachten aangeboden te worden. Overige stages / stages buitenland Hepatitis B virusdragers, non-responders en weigeraars kunnen niet onder de verantwoordelijkheid van het VUmc stages met risicovormende handelingen volgen in het buitenland. Bij de zorgstage aan einde van Bachelorjaar 1 dient het vaccinatiebewijs overlegd te worden. 9. Verantwoordelijkheden Student 6

7 Student dient bewust te zijn van zijn verantwoordelijkheid jegens anderen en zichzelf. In de begeleiding van de hepatitis B virusdrager dient over deze verantwoordelijkheid duidelijk te worden besproken. De student wordt begeleid door de AMD en studieadviseurs. Iedere student dient in het bezit te zijn van een vaccinatiebewijs. Op dit bewijs staat de status van de student vermeld: hoogte titer, weigering of virusdrager en de consequenties hiervan voor de student. Bij aanvang van al het onderwijs waarbij sprake is van risicovormende handelingen dient de student het vaccinatiebewijs te overleggen: in de bachelor VUmc-compas vanaf jaar 1 bij de praktijkstage zorg en bij alle practica met risicohandelingen, in de master VUmc-compas bij alle stages. Als de student de geldigheid van het paspoort niet op tijd verlengd heeft, dient hij per direct de practicumzaal, stage te verlaten. Dit betekent voor de student dat hij er zelf voor moet zorgen op tijd de geldigheid te verlengen, door tijdig contact op te nemen met de AMD. Practicumleider/stagecoördinator/afdelingshoofd De practicumleider/stagecoördinator/afdelingshoofd is verantwoordelijk voor de controle op geldigheid van het door de student overlegde vaccinatiebewijs. Hij kan dit delegeren aan een coördinator. Is de student niet in bezit van een geldig vaccinatiebewijs, dan wordt de student de toegang tot het betreffende onderwijs ontzegd. Dit is ook aan de orde als de geldigheid van het vaccinatiebewijs tijdens het practicum/stage verloopt. Dit betekent dat de practicumleider/stagecoördinator/afdelingshoofd gedurende het onderwijs waarvoor hij verantwoordelijk is, bij moet houden van welke student de geldigheid van het vaccinatiebewijs verloopt. Indien de student al dan niet moedwillig deze regels veronachtzaamt is dit een zwaar vergrijp, en dient de practicumleider/stagecoördinator/ afdelingshoofd dit te rapporteren aan de examencommissie. NB: een geldig bewijs kan ook een bewijs zijn waarin vermeld staat dat de student hepatitis B virusdrager is! Het gaat erom dat de docent (en student) weet wat zijn status is. Er is geen pardon, docenten horen deze zaak serieus te nemen en geven daarmee ook het voorbeeld aan studenten. Instituut voor onderwijs en opleiden Het instituut voor onderwijs en opleiden is verantwoordelijk voor het adequaat informeren van studenten en docenten. Het Instituut voor onderwijs en opleiden dient passende maatregelen te treffen t.a.v. studenten die al dan niet moedwillig, zonder geldig vaccinatiebewijs onderwijs trachten te volgen, waarbij sprake is van risicovormende handelingen. 10. Financiële consequenties voor student De screening, vaccinatie en controle van de antistoffentiter worden door het VUmc kosteloos aangeboden. Indien de student weigert zich te laten vaccineren is de benodigde driemaandelijkse screening voor eigen rekening. De student is niet verzekerd via het VU/VUmc als hij zonder geldig vaccinatiepaspoortbewijs deelneemt aan onderwijs met risico-handelingen. 7

8 11. Procedure opgave vaccinatie Eerstejaarsstudenten Eerstejaarsstudenten worden geïnformeerd conform communicatieplan (zie verder). Studenten moeten zich aan het begin van het eerste studiejaar laten vaccineren op van te voren, in overleg tussen AMD en IOO, vastgestelde data. De praktische gang van zaken rondom het vaccineren van de eerstejaarsstudenten wordt jaarlijks bepaald na overleg tussen de AMD en het IOO. Studenten kunnen inschrijven op vaccinatiedata via de AMD. De AMD houdt bij welke studenten die zich ingeschreven hebben, daadwerkelijk gekomen zijn. Vervolgens stuurt de AMD naar het IOO een lijst met studenten die zich wel hebben ingeschreven maar niet gekomen zijn cq. zich nooit hebben ingeschreven. Deze studenten worden door het IOO dringend verzocht zich alsnog te laten vaccineren, dan wel aan te geven dat zij dit niet willen doen. In dat geval worden zij uitgenodigd voor een indringend gesprek met de studieadviseur, waarbij op de consequenties van hun gedrag gewezen wordt. Zij-instroom studenten De zij-instroom studenten worden geacht het vaccinatieprogramma van de eerste jaarsstudenten te volgen. Studenten die op een ander moment instromen in de opleiding Deze studenten dienen zelf direct contact op te nemen met de AMD voor vaccinatie. Ook hier geldt dat degenen die komen uit de hoogendemische gebieden zich vooraf moeten laten screenen. Studenten melden zich rechtstreeks bij de AMD. De AMD meldt het secretariaat IOO meteen als een student zich gemeld heeft. Indien een student zich niet binnen een maand gemeld heeft bij de AMD, ontvangt de student bericht van het secretariaat IOO, met het verzoek voor een gesprek met de studieadviseur te houden. 12. Communicatieplan Doelgroepen De doelgroepen zijn te onderscheiden in: alle studenten geneeskunde: informeren en screening/vaccineren docenten: afdelingshoofden, onderwijscoördinatoren, practicumbegeleiders VUmc en affiliatie: informeren en uitvoeren controle IOO: MT, programmaleiders bachelor en masteropleiding, studieadviseurs, hoofd onderwijssecretariaat, hoofd KTC:beleid AMD: informeren, uitvoeren vaccinatie en screening. Communicatiemiddelen Studenten worden geïnformeerd door middel van: informatiebrief: in de informatiebrief aan studenten die elk jaar in augustus verstuurd wordt, zal aandacht gevraagd worden voor het hepatitisbeleid. folder: iedere student die zich voor het eerst inschrijft aan de opleiding geneeskunde van het VUmc ontvangt de folder over het hepatitisbeleid. Dit betreft alle eerstejaars en studenten die instromen in een hoger studiejaar. website:in de folder wordt verwezen naar de website www. med.vu.nl voor meer informatie over het hepatitisbeleid. Tevens is er een overzicht van de practica/stages, waarbij risico-handelingen plaatsvinden. informatiecollege studieadviseurs: aan het begin van het collegejaar zullen de studieadviseurs aandacht vragen voor de hepatitisvaccinatie. Tevens kunnen studenten vragen stellen. 8

9 semesterklapper/practicum/stagehandleiding: in de practicumhandleiding van practica met risico-handelingen is een protocol opgenomen met richtlijnen hoe te handelen. mondelinge informatie bij begin practicum: aan het begin van elk practicum met risicovormende handelingen dient naast controle van het vaccinatiebewijs, het protocol met richtlijnen hoe te handelen bij een prikaccident aan de orde te komen. Semester-, cursus-, rol-, stagecoördinatorenen practicumleiders VUmc-compas zijn geïnformeerd door middel van brief plus folder Overige docenten worden geïnformeerd door de cursus-, rol-, stagecoördinatoren en practicumleiders Instituut voor onderwijs en opleiden Medewerkers van het instituut voor onderwijs en opleiden worden geïnformeerd door middel van: werkoverleg documentatie die verzonden is naar studenten en docenten. procedure AMD: procedure inzake inschrijving voor vaccinatie, screening, vaccinatiebewijs etc. AMD De AMD ontvangt de documentatie die verzonden is naar studenten en docenten. Procedure inzake inschrijving voor vaccinatie, screening, vaccinatiebewijs etc. 9

10 Bijlage 1 practicum/stage studiejaar periode handeling bachelor VUmc-compas praktijkstage zorg 1 juni / juli divers praktijkstage huisartsgeneeskunde 2 (3) sept-juni divers cursus sekse, seksualiteit en relaties 2 januari onderzoek fluor hematologie: diagnostiek van 2 april/mei vingerprik anemie hematologie: moleculaire - en cytogenetische diagnostiek van hematologische maligniteiten 2 april/mei werken met buffycoat materiaal bloedstelping en stolling 3 oktober/november venapunctie urologie/gynaecologie/nefrologie: practicum urine 3 oktober/november urine van patiënten urologie/gynaecologie/nefrologie: practicum zuur-base 3 november/december vingerprik leerstage ouderengeneeskunde & obductie (KTC weken) leerstage verloskunde en gynaecologie en kindergeneeskunde M1.5 (KTC terugkomdag) leerstage KNO, Oogheelkunde en Dermatologie M1.6 werkstage heelkunde en werkstage verloskunde & gynaecologie overige werkstages en leerstages master VUmc-compas CU 08 1 variërend venapunctie injectie subcutaan en intramusculair 1 variërend infuus prikken 1 variërend 2 variërend 2,3 variërend soms hechten bij dermatologie OK-assistentie Bevallingsassistentie afhankelijk van soort stage stages buitenland 2,3 variërend semi-artsstage 3 variërend keuze-onderwijs 1,2,3 variërend master VUmc-compas CU 15 voorbereidend coschap 1 variërend coschappen coschapfase (Interne Geneeskunde, Heelkunde, Neurologie en Psychiatrie, 1 en 2 variërend afhankelijk van soort stage afhankelijk van soort stage afhankelijk van soort stage venapunctie, infuus prikken, injectie subcutaan en intramusculair afhankelijk van coschap: venapunctie, 10

11 Verloskunde &Gynaecologie en Kindergeneeskunde, Dermatologie, KNO, Oogheelkunde, Ouderengeneeskunde, Huisartsgeneeskunde, Sociale Geneeskunde) coschappen profileringsfase: -(Verlengde)Wetenschappelijke stage, - Keuze stage 1 of 3 1 of 2 of 3 variërend arteriële punctie, infuus prikken, hechten, OKassistentie, bevallingsassistentie. afhankelijk van soort stage - Semiartsstage, Schakelstage stages buitenland 1, 2, 3 variërend 3 afhankelijk van soort stage 11

12 Bijlage 2 Wat te doen bij Prik-, snij-, bijt en spataccidenten met humaan bloed, weefsel en vocht in verband met de risico op Hepatitis B, Hepatitis C en/ of H.I.V. besmetting Altijd direct melden bij de Spoedeisende Hulp Tracer: * Wat te doen: 1. Wond goed laten doorbloeden of uitknijpen 2. Wond afspoelen met water 3. Wond desinfecteren met jodium of chloorhexidinetinctuur Risicomateriaal 1. Bloed 2. Punctie of drainage vocht 3. Vaginaal vocht 4. Semen 5. Slijm bij tand of mondheelkundige procedures 6. Alle secreta en excreta, zichtbaar vermengd met bloed 7. Niet gefixeerde weefsels of organen 8. Cellijnen, weefsel en orgaanculturen, mogelijk besmet met bloedoverdraagbare virussen Indien bloedonderzoek nodig is, gebruik maken van een stolbuis met rode dop!! 12