ZELFBEELD BIJ DE DIAGNOSE SCHIZOFRENIE
|
|
- Helena Vera Abbink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 (Door het verloren gaan van de orginelen is dit artikel niet in de gebruikelijke opmaak. Er kunnen kleine wijzigingen in de tekst bestaan ten opzichte van het orgineel) ZELFBEELD BIJ DE DIAGNOSE SCHIZOFRENIE Beïnvloeding van het zelfbeeld van cliënten met de diagnose schizofrenie. Willem Hazenberg Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige Academisch Ziekenhuis Utrecht Divisie Psychiatrie Afdeling Ambulante Psychiatrie Psychiatrische Dagkliniek `Bloeyendael' Heidelberglaan CX Utrecht Inleiding In mijn werk als Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige op een psychiatrische dagkliniek houd ik me op dit moment uitsluitend bezig met de behandeling en begeleiding van cliënten met de diagnose schizofrenie. Wat me bij een groot aantal van deze cliënten treft is het negatieve beeld wat men van zichzelf heeft. Dit artikel is een poging een antwoord te geven op mogelijke oorzaken van dit negatieve zelfbeeld en te beschrijven welke interventies men kan toepassen om dit zelfbeeld positief te beïnvloeden. In de literatuur kon ik nauwelijks iets vinden over het zelfbeeld in relatie met de diagnose schizofrenie. In het boek, Verpleegkundige diagnostiek in de psychiatrie (1) vond ik de diagnose; Stoornis van het zelfbeeld (weinig gevoel van eigenwaarde). De definitie hiervan luidt: Toestand waarin de betrokkene zichzelf weinig waard vindt, weinig zelfvertrouwen heeft en zichzelf minder acht dan anderen. Deze diagnose is een door de NANDA (North American Nursing Diagnosis Association) goedgekeurde diagnose. Voor dit verslag ga ik uit van deze diagnose omdat de definitie ervan goed aansluit bij wat ik in de praktijk bij cliënten met de diagnose schizofrenie tegenkom en omdat het een verpleegkundige diagnose is. Cliëntkenmerken De cliënten waar ik momenteel mee werk hebben allen de diagnose schizofrenie (volgens de DSM IV). Het zijn over het algemeen jonge mannen tussen de 20 en 30 jaar oud, waarvan de meesten nog niet zo lang geleden te horen hebben gekregen dat ze lijden aan schizofrenie. Ze wonen of zelfstandig zonder partner of bij hun ouders. Sommigen hebben één keer een psychose doorgemaakt, anderen zijn meerdere keren psychotisch geweest. Veel van deze cliënten waren bezig met een opleiding of hadden werk toen ze voor de eerste keer psychotisch werden. Het opleidingsniveau is over het algemeen hoog. Een niet gering aantal cliënten was bezig met een universitaire opleiding of heeft deze zelfs afgemaakt. Men kan stellen dat deze jonge mensen, in een leeftijdsfase waarin ze vol toekomstplannen zitten, getroffen worden door een ziekte die hen in veelal ernstige mate invalideerd. Dat dit verstrekkende consequenties heeft voor hun zelfbeeld spreekt haast vanzelf. Kerkhof en Dingemans (2) schrijven hierover; `Verschillende onderzoekers hebben opgemerkt dat schizofreniepatiënten niet zelden een goede intelligentie hebben en ook betrekkelijk goede opleidingsresultaten behalen. Vooral jonge mannen met betrekkelijk gunstige vooruitzichten waar het hun intellectueel functioneren betreft, zouden het wel eens extra moeilijk kunnen krijgen met het accepteren van hun ziekte (Drake e.a.,1984). Juist het betere inzicht van deze jonge mensen in wat hen te wachten staat zou tot hun uiteindelijke beslissing (suïcide) kunnen bijdragen. In dit verband wordt ook wel gesproken van schaamte en krenking van de adolescent die zijn toekomstverwachtingen in rook ziet opgaan. Het gevoel van beheersing, `mastery' van de wereld wordt abrupt afgebroken en vervangen door een gevoel van onzekerheid, van afhankelijkheid en vooral van machteloosheid'.
2 SP nr December 1996 Beschrijving van enkele interventies die ten doel hebben het zelfbeeld positief te beïnvloeden. 1. Positief etiketteren. `Positief etiketteren houdt een zodanige interpunctieverandering in dat de `zieke' kanten van de cliënt of het cliëntsysteem in een gunstig daglicht worden gesteld, niet de `gezonde' en, `het positieve etiket houdt verband met een (onbewust) motief dat aan het probleem ten grondslag ligt'. (3) Hierbij moet opgemerkt worden dat steunen en positief etiketteren niet hetzelfde is. Met steunende opmerkingen wordt geprobeerd de cliënt zijn situatie minder negatief te doen inzien. Met positief etiketteren wordt juist geprobeerd aan de symptomen zelf een positieve betekenis toe te kennen. Daarnaast is het van belang op te merken dat positief etiketteren geen bagatelliseren van de problemen mag inhouden. Ook moet er voor gewaakt worden dat er niet klakkeloos gezocht wordt naar positieve interpretaties. Het moet gezien worden als een therapeutische houding die ten doel heeft het positieve, dat aan symptomatische gedragingen gekoppeld kan zijn, naar voren te halen en te belichten, in plaats van vooral te zoeken naar negatieve confronterende aspecten. (4) Veel cliënten die aan de ziekte schizofrenie lijden hebben last van negatieve symptomen. `Negatieve symptomen zijn `psychische uitvalverschijnselen': gedachten-en bewegingsarmoede, vermijding van sociale contacten, apathie, verlies van energie en van initiatief, emotionele vervlakking'. (5) Overigens beleven niet alle cliënten met schizofrenie deze symptomen als hinderlijk. Selten (6), die onderzoek heeft gedaan naar de subjectieve beleving van negatieve symptomen schrijft hierover: `Wanneer patiënten gevraagd werd of het negatieve symptoom hinder of leed veroorzaakte was het antwoord vaker ontkennend dan bevestigend'. Hij schrijf echter ook: `De meeste schizofrene patiënten die aan het onderzoek deelnamen leden aan een ernstige vorm van de ziekte, die langdurige opname noodzakelijk maakte. De subjectieve beleving van negatieve symptomen bij beter functionerende patiënten zou minder afwijkend kunnen zijn'. Het gegeven dat ik in de praktijk van de dagbehandeling over het algemeen met redelijk functionerende cliënten te maken heb zou kunnen verklaren dat ik vaker cliënten tegenkom die er wel in meer of mindere mate last van hebben. Mijn ervaring is dat een aantal cliënten die last hebben van deze symptomen, het beeld van zichzelf hebben lui en initiatiefloos te zijn. Getracht kan worden dit negatieve zelfbeeld te beïnvloeden door deze negatieve symptomen in een andere, gunstiger context te plaatsen door ze van een positief etiket te voorzien. De cliënt die zichzelf verwijt lui en initiatiefloos te zijn kan uitgelegd worden dat wat hij luiheid en initiatiefloosheid noemt, gezien kan worden in het kader van zijn ziekte. Met hem kan niet alleen besproken worden dat deze symptomen een gevolg zijn van zijn ziekte, maar ook dat deze symptomen hem er mogelijk tegen beschermen dat hij b.v. vlak na een psychose, meteen weer te veel gaat doen en niet voldoende tijd neemt om te herstellen. Door op deze wijze de symptomen van een positiever etiket te voorzien kan geprobeerd worden het negatieve beeld wat de cliënt van zichzelf heeft te beïnvloeden in de hoop dat hij zichzelf minder verwijten zal maken. Het effect hiervan kan zijn dat de cliënt meer gemotiveerd is te leren omgaan met deze symptomen. 2. Psycho-educatie. `Psycho-educatie is het geven van voorlichting over schizofrenie aan mensen die aan deze ziekte lijden met als doel: a. Kennisvermeerdering t.a.v. het begrip schizofrenie, symptomen en oorzaken van schizofrenie, medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandeling en coping-gedrag. b. Verandering in houding ten opzichte van de aandoening: met andere woorden het meer bewust worden van eigen mogelijkheden om concreet greep te krijgen op persoonlijke manieren in het omgaan met de aandoening. c. Vaardigheden: het leren gebruiken (en vergroten) van coping-gedrag'. (7) Binnen de psychiatrische dagkliniek waar ik werk is psycho-educatie een vast onderdeel van het behandelprogramma. Ook de individuele contacten die ik met cliënten heb, hebben vaak een psycho-educatief karakter. Het doel wat hiermee nagestreefd wordt is cliënten te leren dat ze niet helemaal machteloos staan ten opzichte van hun aandoening.
3 SP nr December 1996 Door b.v. samen met de cliënt uit te zoeken wat de signalen (prodromen of vroege voortekenen: spanning en nervositeit, slechte eetlust, verminderde concentratie, slapeloosheid, depressie en terugtrekgedrag) 8) zijn van een dreigende psychose en te bespreken hoe daar door de cliënt het best op gereageerd kan worden, geef je hem een instrument in handen waarmee hij actief iets kan doen om het beloop van de aandoening in gunstige zin te beïnvloeden. Hiermee kan het beeld dat de cliënt van zichzelf heeft van iemand die machteloos staat ten opzichte van zijn ziekte, veranderen in een positiever zelfbeeld; van iemand die in staat is controle uit te oefenen op zijn ziekte. Het effect hiervan kan zijn dat de cliënt meer zelfvertrouwen krijgt om ook andere voor hem moeilijke zaken aan te pakken. 3. Rehabilitatie. `Rehabilitatie is gericht op het herstel van het vermogen van mensen met chronisch psychiatrische stoornissen deel te nemen aan de samenleving. Het doormaken van een of meer psychiatrische episoden leidt tot een vermindering en verarming van de sociale rollen die mensen in de samenleving kunnen vervullen. De handicaps die met dit Social Breakdown Syndrome (Gruenberg, 1967) gepaard gaan, zijn maar ten dele het directe gevolg van de ziekte. Ze worden versterkt en gecompliceerd door de persoonlijke psychische reacties van de patiënt; angst, gebrek aan zelfvertrouwen, een fatalistisch toekomstperspectief en de reactie van de samenleving in de vorm van stigmatisering en uitstoting'. (9) In de dagelijkse praktijk merk ik hoe weinig zelfvertrouwen en toekomstperspectief veel cliënten nog hebben nadat ze een aantal malen psychotisch zijn geweest. Zoals al eerder vermeld hebben ze hun studie of werk op moeten geven en merken ze dat een aantal zaken waar ze vroeger nooit bij stil stonden, hen moeilijker afgaat als gevolg van negatieve symptomen en cognitieve functiestoornissen. `Cognitieve disfuncties zijn stoornissen van hersenfuncties als aandacht, waarneming, het denken, het geheugen, he oplossen van problemen, taal en motoriek. (10) Ook hebben ze te horen gekregen dat ze een blijvende kwetsbaarheid hebben om psychotisch te reageren op stressvolle omstandigheden. Het valt dan ook niet moeilijk te begrijpen dat veel van deze cliënten een beeld van zichzelf hebben van iemand die maatschappelijk eigenlijk niet meer mee telt. Door je naast de behandeling te richten op het zoveel mogelijk herstellen of verbeteren van het maatschappelijk functioneren van de cliënt en daarbij uit te gaan van zijn mogelijkheden i.p.v. zijn beperkingen, kan dit zelfbeeld weer in gunstige zin beïnvloed worden. In de praktijk betekent dit dat ik samen met de cliënt doelstellingen formuleer m.b.t. wonen, werk/studie, vrije tijd en sociale contacten. Door op elk van deze gebieden d.m.v. training, voorlichting en praktische hulp de competentie van de cliënt te vergroten kan hij voor zichzelf weer een wat optimistischer toekomstperspectief scheppen. Dit laatste, het scheppen van enig toekomstperspectief, is zeker voor jongere cliënten erg belangrijk. Jonge cliënten die nog weinig verwachtingen hebben van hun leven zullen eerder overwegen uit het leven te stappen. `De gemiddelde leeftijd waarop schizofreniepatiënten tot zelfdoding overgaan ligt ergens rond de 33 jaar, terwijl de gemiddelde leeftijd van alle personen die door zelfdoding om het leven komen rond de 50 jaar ligt. De piekleeftijd voor zelfdoding onder schizofreniepatiënten ligt tussen de 20 en 29 jaar (Roy, 1986). (11) 4. De houding van de hulpverlener. In de literatuur kom ik nauwelijks iets tegen over de houding van de hulpverlener als het gaat over cliënten die aan schizofrenie lijden. Toch lijkt mij dit een belangrijk aspect m.b.t. het zelfbeeld van deze cliënten. In de literatuur worden vrijwel uitsluitend technische aspecten van de behandeling beschreven. Het gaat over vaardigheidstrainingen, diagnostiek, medicatie, methodiek, epidemiologie etc. en zelden over wat de attitude van de hulpverlener zou moeten zijn. Het lijkt soms wel alsof de persoon die aan deze ziekte lijdt in al dit geweld verdwijnt. Toch is het de persoon waar je als hulpverlener mee te maken hebt. Wanneer je geen oog hebt voor de persoonlijkheid van de cliënt en daar niet op een respectvolle, eerbiedige wijze mee omgaat zal er geen behandelrelatie kunnen ontstaan waarin de cliënt zich als mens erkent voelt. Als je als hulpverlener alleen oog hebt voor de `zieke' kanten van de cliënt, bestaat m.i. het gevaar dat je het beeld dat de cliënt van zichzelf heeft als iemand die ziek is en verder niets kan, nog verder versterkt. In het boek Beroepsethiek van Ebskamp en Kroon (12) wordt goed omschreven wat ik zie als een belangrijk aspect van een goede beroepshouding: `Uit eerbied voor de hulpvrager ga je voorzichtig om met hem of haar. Je weet dat je gauw kwetsend kunt zijn in je woorden en in je gedrag. Je bent voorzichtig. Maar die voorzichtigheid is meer zorgvuldigheid dan terughoudendheid. Respect komt van het Latijnse woord `respicere'. Betekenissen van dat woord zijn: naar iemand omzien, in het oog houden, iemand aangaan. Respect voor de eigen verantwoordelijkheid van de hulpvrager is niet alleen een terughoudende eerbied, maar vooral een actieve betrokkenheid om de zelfbe-
4 SP nr December 1996 schikking te bevorderen. Je probeert niet alleen hem niet wat uit handen te nemen als dat niet nodig is, maar je bent actief gericht op zijn eigen verantwoordelijkheid, op zijn zelfbeschikking. Zo is respect de morele basis van de hulpverlening'. Wanneer je op deze wijze met je cliënt omgaat is het mijn vaste overtuiging dat dit een positieve invloed heeft op hoe de cliënt naar zichzelf kijkt. Hij zal zich herkent voelen als een zelfstandig persoon die niet alleen ziek is, maar ook in staat is daar zelf een positieve invloed op uit te oefenen. (Sociaal) Psychiatrisch Verpleegkundige aspecten. Normaal gesproken bekommer ik me eigenlijk nooit om de vraag wat het Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundig aspect is van de interventies waarvan ik in de dagelijkse praktijk gebruik maak. Ik ga heel pragmatisch te werk en gebruik wat ik gebruiken kan. Ik zou me kunnen verantwoorden door te stellen dat ik een eclectische wijze van werken nastreef of door op te merken dat de Sociaal Psychiatrische Verpleegkunde gekenmerkt wordt door een brede oriëntatie en een generalistische aanpak. Daar is misschien niets op tegen maar het zegt niets over het verpleegkundige aspect van de beschreven interventies. Voor mij houdt verplegen in; `De cliënt helpen een maximaal niveau van gezondheid te bereiken, door het gebruik van doelbewuste interventies, gericht op het versterken van aanpassingsmechanismen, of het doen afnemen van stressfactoren'. (Kilchenstein, 1984). Ik zou daar nog aan toe voegen; met als doel het welbevinden van de cliënt te vergroten en zijn zelfredzaamheid te bevorderen. De interventies die ik beschreven heb passen m.i. heel goed binnen het kader van deze definitie. Ze zijn er allemaal op gericht de cliënt weerbaarder te maken zodat hij beter in staat is om te gaan (coping) met de gevolgen die zijn ziekte of handicap heeft voor zijn/haar dagelijks leven. Dit is zeker het geval met de eerste drie interventies, positief etiketteren, psycho-educatie en rehabilitatie. De laatste, de houding van de hulpverlener is misschien niet zozeer een interventie, maar meer een houdingsaspect. Toch vind ik het belangrijk om dit aspect in dit verslag te noemen, omdat ik van mening ben dat zonder een goede beroepshouding de andere interventies niet optimaal uitgevoerd kunnen worden. Deze beroepshouding is natuurlijk niet alleen voor verpleegkundigen belangrijk, maar voor alle hulpverleners die cliënten begeleiden of behandelen. Literatuur.. Townsend, M., (1990). Verpleegkundige diagnostiek in de psychiatrie. Uitgeverij de Tijdstroom. Lochem... Dingemans, P.M.A.J., Van den Bosch, R.J., Kahn, R.S., Schene, A.H. (1995). Schizofrenie. Onderzoek en implicaties voor de behandeling. Bohn Stafleu Van Loghum. Houten/Diegem... Van der Velden, K., e.a. (1980), Directieve therapie 2. Bohn Stafleu Van Loghum. Houten/Diegem... Van der Velden, K., e.a. (1980), Directieve therapie 2. Bohn Stafleu Van Loghum. Houten/Diegem... Dingemans, P.M.A.J., Van den Bosch, R.J., Kahn, R.S., Schene, A.H. (1995). Schizofrenie. Onderzoek en implicaties voor de behandeling. Bohn Stafleu Van Loghum. Houten/Diegem... Selten, J-P. C.J. (1995), The subjective experience of negative symptoms. Academisch Proefschrift, Rijksuniversiteit Groningen... Van Peperstraten, H. en Sluimer, W. (1992) Een cursus voor mensen met schizofrenie. Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 47, 1... Birchwood, M. and others. Predicting relapse in schizophrenia: the development and implementation of an early signs monitoring system using patients and family as observers, a preliminary investigation. Psychological Medicine, 1989, 19, Dingemans, Van den Bosch, Kahn, Schene. (1995), Schizofrenie. Onderzoek en implicaties voor de behandeling. Bohn Stafleu Van Loghum. Houten/Diegem.. Dingemans, P.M.A.J., Van den Bosch, R.J., Kahn, R.S., Schene. A.H. (1995).
5 SP nr December 1996 Schizofrenie. Onderzoek en implicaties voor de behandeling. Bohn Stafleu Van Loghum. Houten/Diegem.. Dingemans, P.M.A.J., Van den Bosch, R.J., Kahn, R.S., Schene, A.H. (1995). Schizofrenie. Onderzoek en implicaties voor de behandeling. Bohn Stafleu Van Loghum. Houten/Diegem.
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Behandeling van psychose De rol van andere interventies
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieVraagstelling: Welke verpleegkundige interventies worden ingezet bij depressie, binnen afdeling De Schans.
Vraagstelling: Welke verpleegkundige interventies worden ingezet bij depressie, binnen afdeling De Schans. Hypothese: De verpleegkundige interventies die worden ingezet bij depressie, op afdeling De Schans,
Nadere informatieWeerbaarheid tegen stigmatisering bij mensen met psychose
Weerbaarheid tegen stigmatisering bij mensen met psychose Catherine van Zelst Afdeling Psychiatrie en Psychologie, Universiteit Maastricht Masterclass Netwerk Vroege Psychose 6 februari 2015 Disclosure
Nadere informatieAngst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest
Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,
Nadere informatieBehouden Kiezen verkrijgen
Gek op School Behouden Kiezen verkrijgen Casus 1 Jan 23 jaar, student Rechten. Eerste psychose op zijn 20e tijdens studiereis. Aanmelding via de huisarts. 1e psychose onderzoek UCP: voorlopige diagnose;
Nadere informatieOmgaan met stemmen horen. Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks
Omgaan met stemmen horen Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks Hoort stemmen horen bij de Psychiatrie? Ja? Nee? JA Want: Het betreffen vocale, audiatieve hallucinaties. 85 % van de Mensen met een dissociatieve
Nadere informatieOp zoek naar herstel
Op zoek naar herstel Herstel en herstelondersteunende zorg voor mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag en hun begeleiders Door Jos Dröes Stichting Rehabilitatie 92 Het probleem (?) mijn cliënten zijn
Nadere informatieBelangrijke woorden Herstel Centraal
Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije
Nadere informatieDe psychiatrische cliënt in beeld Terugkeer in de maatschappij Psychiatrisch stigma bekeken vanuit client, familie en samenleving Job van t Veer Wat is het psychiatrisch stigma? Psychiatrisch stigma Kennis
Nadere informatiePost-hbo opleiding seksuologie
Post-hbo opleiding seksuologie mensenkennis Plezierige overdracht, de docent spreekt uit ervaring en brengt veiligheid en openheid in de groep door haar respectvolle wijze van benaderen. Top! Post-hbo
Nadere informatieVermoeidheid bij MPD
Vermoeidheid bij MPD Landelijke contactmiddag MPD Stichting, 10-10-2009 -van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant Toon Hermans Huis Amersfoort Welke verschijnselen? Gevoelens van totale
Nadere informatieSTABLE LOVE, STABLE LIFE?
STABLE LOVE, STABLE LIFE? De rol van sociale steun en acceptatie in de relatie van paren die leven met de ziekte van Ménière Oktober 2011 Auteur: Drs. Marise Kaper Master Sociale Psychologie, Rijksuniversiteit
Nadere informatieGGzE centrum psychotische stoornissen. Act. Zorg bij de eerste psychose. Informatie voor cliënten >>
GGzE centrum psychotische stoornissen Act Zorg bij de eerste psychose Informatie voor cliënten >> Uw klachten de baas en het dagelijks leven weer oppakken GGzE centrum psychotische stoornissen geeft behandeling
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is
Nadere informatieInleiding 11. 1 Sociale psychiatrie 19 Ivonne van der Padt. 2 Elementen van een sociaal- psychiatrische methodiek 45 Ben Venneman
Inhoud Inleiding 11 1 Sociale psychiatrie 19 Ivonne van der Padt 1.1 Inleiding 19 1.2 Stand houden ondanks golfbewegingen 19 1.3 Uitgangspunten van de sociale psychiatrie 24 1.4 Sociale psychiatrie in
Nadere informatiePost-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch
Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch werker Volwassenen en ouderen mensenkennis Van onze klinisch psycholoog heb ik een groep cliënten overgenomen, bij wie ik de instrumenten uit de opleiding
Nadere informatieDe Week gaat van start met de Breingeindag op maandag 26 maart 2012 in t Veerhuis te Nieuwegein.
Op zoek naar waardevolle contacten De werkgroep Week van de Psychiatrie organiseert van 26 tot en met 31 maart 2012 de 38e Week van de Psychiatrie. Het thema van de Week van de Psychiatrie 2012 is Contact
Nadere informatieDe sociowoningen : een module van onze resocialisatieafdeling
De sociowoningen : een module van onze resocialisatieafdeling Sociowoningen: 4 huizen (21 bedden) Huidige populatie sociowoningen: 21 patiënten: 12 vrouwen + 19 mannen. Gemiddelde leeftijd: 30 jaar Spreiding
Nadere informatieDe ouderrol van mensen met (ernstige) psychische aandoeningen. Lectoraat Rehabilitatie Groningen
De ouderrol van mensen met (ernstige) psychische aandoeningen Peter van der Ende Senior-onderzoeker Lectoraat Rehabilitatie Hanzehogeschool Groningen p.c.van.der.ende@pl.hanze.nl Website: www.ouderschap-psychiatrie.nl
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatieHuid en hersenen de actieve rol van de verpleegkundige
Huid en hersenen de actieve rol van de verpleegkundige L I L I A N F I G E E S E N I O R V E R P L E E G K U N D I G E P O L I D E R M A T O L O G I E U M C / W K Z U T R E C H T Kwaliteit van leven Definitie
Nadere informatieEdwin Beld, psychiater. Werkzaam in Den Helder GGZ NHN
P S Y C H O S E Edwin Beld, psychiater Werkzaam in Den Helder GGZ NHN PSYCHOSE Psychose Krankzinnigheid Manie Schizofreen Schizoaffectief Borderline? Waanstoornis Maniak Psycho Geestesziek Bezeten Gek
Nadere informatieBehandeling bij psychose
Behandeling bij psychose Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatieStressmanagement-training: Vaardig door ontspanning
Stressmanagement-training: Vaardig door ontspanning Veel mensen met een hart- of vaatziekte (HVZ) en hun partners ervaren ook nog stress als ze thuis hun leven weer proberen op te bouwen. Dit is dus ná
Nadere informatieIPS en Begeleid Leren
IPS en Begeleid Leren Symposium IPS Arbeidsreïntegratie met de beste papieren? Amersfoort, 30 maart 2006 Lies Korevaar Programma Workshop Welkom Doelstelling workshop Inleiding Doelgroep Begeleid Leren-programma
Nadere informatieResultaten van het onderzoek naar de. kwaliteit van leven. van de partner van een persoon met NAH
Resultaten van het onderzoek naar de kwaliteit van leven van de partner van een persoon met NAH Meer zicht krijgen op de impact van NAH op het leven van de partners van mensen met NAH. Vanuit dit inzicht
Nadere informatieIk wil dood suïcidaliteit
Ik wil dood suïcidaliteit bij jongeren Mark De Bock Anneleen Franssens Annelies Kog Klinisch psychologen en orthopedagogen, psychotherapeuten UKJA Waar of niet waar? De meeste zelfmoorden gebeuren impulsief
Nadere informatieAardbevingen en psychische klachten
Aardbevingen en psychische klachten (Karin Folkers, Klinisch Psycholoog) Jantien Mast, Verpleegkundig Specialist Peter Pijper en Coosje Klootwijk, verpleegkundigen Bouke Koopmans, psychiater Loppersum,
Nadere informatieDrieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg
Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg Ferdy Pluck Inhoud Introductie Casus Psychotische klachten Eigen casuïstiek Casus Je gaat voor het eerst op bezoek bij een 67 jarige
Nadere informatieDe Stemmenpolikliniek
Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 1 Stemmen horen 1 De behandeling 2 Kennismaking 3 De inhoud van de behandeling 3 Behandelaars 4 Vragen 4 Belangrijke adressen
Nadere informatieEen crisiskaart omdat je het voor jezelf het beste weet
Crisiskaart Een crisiskaart omdat je het voor jezelf het beste weet Consulent Crisiskaart Nel van kempen Diane Hek Crisiskaart Wat is een crisiskaart: Een uitvouwbaar kaartje van bankpasformaat. Samenvatting
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieSomatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Dokter, ik ben zo moe. Vermoeidheid Hoofdpijn Buikklachten
Nadere informatieZelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven.
Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven. Alix Kuylen Psycholoog intensieve behandeleenheid Susanne Cuijpers Verpleegkundig specialist GGZ Inhoud
Nadere informatieKanker en Werk Begeleiding en Re-integratie Stap.nu in mogelijkheden
Kanker en Werk Begeleiding en Re-integratie Stap.nu in mogelijkheden Regionaal Genootschap Fysiotherapie Midden Nederland Zelfmanagement bij kanker De realiteit 100.000 nieuwe diagnoses in 2012 Het aantal
Nadere informatieInformatie over de lastmeter
Longgeneeskunde Informatie over de lastmeter www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud De lastmeter... 3 Waar kunt u terecht?... 4 Overzicht diverse hulpverleners binnen het ziekenhuis... 5 Vragen... 7 Contactgegevens...
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieDokter, ik heb kanker..
Dokter, ik heb kanker.. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006 Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut Het Helen Dowling Instituut
Nadere informatieIntegrale lichaamsmassage
Integrale lichaamsmassage Eindtermen theorie: - De therapeut heeft kennis van anatomie/fysiologie en pathologie m.b.t. Integrale lichaamsmassage; - De therapeut is zich ervan bewust dat een massage behandeling
Nadere informatieDESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen
DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen 2 3 INHOUDSOPAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij ouderen nodig?! 4 Praktische
Nadere informatieHerstel. De cliënt als bondgenoot. CvdM - GGNet
Herstel De cliënt als bondgenoot Visie van de Cliëntenraad Door verbinden kracht hervinden Cliëntenraad en Herstel Cliëntenraden vinden (programma's) herstel waardevol voor kwaliteit van leven voor de
Nadere informatieOndersteunende zorg voor mensen met kanker
Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Máxima Oncologisch Centrum (MOC) Inleiding Als u van uw behandelend arts te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties
Nadere informatieLeven met een psychotische stoornis
Leven met een psychotische stoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de
Nadere informatieWat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?
Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,
Nadere informatieGedwongen opname en verslaving Dr Anne Van Duyse - De Sleutel en PC Sint Jan Baptist
Gedwongen opname en verslaving Dr Anne Van Duyse - De Sleutel en PC Sint Jan Baptist Deel 1: Wet op de gedwongen opname Deel 2: problematisch middelengebruik Toetsing van de wet bij verslaving Geesteszieke
Nadere informatieInformatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatieZiekte van Huntington
Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte
Nadere informatiePsychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen
Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud
Nadere informatieToetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2
Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit
Nadere informatiePERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Wat is een persoonlijkheidsstoornis? Ieder mens heeft een persoonlijkheid. Een persoonlijkheid is de optelsom van hoe u als persoon bent, hoe u zich
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieEFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS
EFFECTIEF OMGAAN MET SUÏCIDALITEIT BIJ PATIËNTEN MET SCHIZOFRENIE OF EEN AANVERWANTE PSYCHOTISCHE STOORNIS Dr. Berno van Meijel Lector GGZ-verpleegkunde Hogeschool INHOLLAND Congres Zorg voor mensen met
Nadere informatieDisclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.
Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieCognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis
Psychiatrie Cognitieve gedragstherapiegroep voor mensen met een bipolaire stoornis www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl PSY002 / Cognitieve gedragstherapiegroep
Nadere informatiePsychogeriatrie of gerontopsychiatrie.
Psychogeriatrie of gerontopsychiatrie. Psychogeriatrie : geneeskunde cognitieve beperkingen Gerontopsychiatrie psychiatrische ziekenhuizen - curatief Bedenkingen Binnen gerontopsychiatrie goede balans
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieDe therapeutische relatie
De therapeutische relatie Klik om tekst toe te voegen In bewegingstherapie bij ouderen met een psychische problematiek Raepsaet Julie, Psychomotorische therapeut, Divisie ouderen OPZ Geel 1 Inhoud 1. Inleiding
Nadere informatieStress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening
Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek
Nadere informatieHerstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen
Herstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen Jos Dröes Marianne Klein Bramel Nadelen van het gebruik van ziektediagnoses: * Normaal conflict-, of copinggedrag, en normale reacties
Nadere informatieNVAB-richtlijn blijkt effectief
NVAB-richtlijn blijkt effectief Nieuwenhuijsen onderzocht de kwaliteit van de sociaal-medische begeleiding door bedrijfsartsen van werknemers die verzuimen vanwege overspannenheid, burn-out, depressies
Nadere informatie1.1 Relatie verslaving
1.1 Relatie verslaving Typering Iemand wordt relatieverslaafd genoemd als hij denkt niet zonder relatie te kunnen leven. Soms zijn mensen zo afhankelijk van een relatie, dat ze er alles voor doen om die
Nadere informatieInfobrochure. Psychose
Infobrochure Psychose Inhoud Inleiding. 2 Symptomen. 3 Diagnose en prognose. 3 Hoe moeten we een psychose begrijpen?. 4 Behandeling. 4 Tips voor de omgeving. 5 Inleiding Psychose is een overkoepelende
Nadere informatieAnke van den Beuken Straat Postcode Mail. De heer Jansen Kapittelweg EN Nijmegen. Horst,
Anke van den Beuken Straat Postcode Mail De heer Jansen Kapittelweg 33 6525 EN Nijmegen Horst, 13-1-2017 Betreft: terugkoppeling behandeling meneer D*****, 12-**-1988 Geachte Meneer Jansen, Met toestemming
Nadere informatiePsychiatrie. De Stemmenpolikliniek
Psychiatrie De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 0 Stemmen horen 0 Klachten en symptomen 0 Oorzaken De behandeling 0 Doel 0 Voor wie 0 Tijdsduur 0 De inhoud van de behandeling 0 Coping-training 0 Psycho-educatie
Nadere informatieDepressie na een beroerte
Afdeling: Onderwerp: 6B Neurologie 1 Voor wie is deze folder bedoeld? Deze informatiefolder is bedoeld voor zowel patiënten die in het Ikazia Ziekenhuis zijn opgenomen en/of hun naasten. Door middel van
Nadere informatieMental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen
Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen Catherine van Zelst Nicole van Erp Trimboscongres Een te gekke wijk 8 november 2017 Inhoud workshop Wat is MHFA? Het belang van MHFA Onderzoek
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING 143. Nederlandse samenvatting
NEDERLANDSE SAMENVATTING 143 Nederlandse samenvatting 144 NEDERLANDSE SAMENVATTING De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat psychische gezondheid een staat van welzijn is waarin een individu zich
Nadere informatieDenk jij dat je. vastloopt tijdens. je studie?
Denk jij dat je vastloopt tijdens je studie? Soms loopt het leven niet zoals jij zou willen. Misschien ben je somber, twijfel je erover wie je bent, loopt het niet zo met contacten of worstel je met je
Nadere informatieDoen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014. Dr. Roeslan Leontjevas
Doen bij Depressie Alzheimer café Maarheeze, 11 juni 2014 Dr. Roeslan Leontjevas Doen bij Depressie: effectief depressie aanpakken Dr. Roeslan Leontjevas - psycholoog - onderzoek aan Radboud Universitair
Nadere informatiePsychotische stoornissen & Schizofrenie. Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG
Psychotische stoornissen & Schizofrenie Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG filmpje niels is psychotisch Inhoud Inleiding Psychose Schizofrenie
Nadere informatiePSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE. Zelfbeeldmodule BEHANDELING
PSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE Zelfbeeldmodule BEHANDELING Zelfbeeldmodule introductie We werken in deze zelfbeeldmodule van 20 weken onder andere met dit boek, dat u eventueel zelf kunt aanschaffen, om het
Nadere informatieKlinisch redeneren Take-home toets
Klinisch redeneren Take-home toets Naam: Joyce Stuijt Klas: 1F2 Docent: S. Verschueren Datum: 23 januari 2012 Studentnr: 500635116 Inhoudsopgave Casus 3 Diagnose 4 Prognose 4 Resultaatsklasse 5 Beoogd
Nadere informatieBuddy worden, buddy zijn Informatie voor nieuwe buddy's
Buddy worden, buddy zijn Informatie voor nieuwe buddy's Buddyzorg Nijmegen e.o. Panovenlaan 1 6525 DZ Nijmegen Tel: 024-3297731 Fax: 024-3245558 Email: buddyzorg@nim.nl Buddy worden, buddy zijn Deze brochure
Nadere informatieSRA. Subjects Reactie op Antipsychoticagebruik. H.A. Wolters H. Knegtering D. Wiersma R.J. van den Bosch Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG)
SRA Subjects Reactie op Antipsychoticagebruik H.A. Wolters H. Knegtering D. Wiersma R.J. van den Bosch Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) Ref.: Wolters HA, H Knegtering, D Wiersma, RJ van den
Nadere informatieIRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg
IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg 1 Uit de missie van Brijder: De wensen en mogelijkheden van onze patiënten, hun omgeving en onze expertise vormen de bouwstenen van
Nadere informatieVroegsignalering van angst bij kanker
Vroegsignalering van angst bij kanker Symposium juni 2016, Amsterdam Hoe harder we angst bevechten, hoe meer ze ons verleidt en verstikt. Hoe meer we de angst in de ogen zien, hoe sneller ze vrijheid biedt.
Nadere informatieStress & Burn Out. ubeon Academy
Stress & Burn Out ubeon Academy Programma Stress & Burn Out, twee thema s die tot voor kort taboe waren in vele werkomgevingen, vragen vandaag de dag extra aandacht. Naast opleidingen gericht op individuele
Nadere informatieKliniek Nijmegen. Informatie voor patiënten
Kliniek Nijmegen Informatie voor patiënten We spreken van een verslaving wanneer bepaald gedrag zoals middelengebruik of gokken uw leven gaat beheersen. Steeds meer tijd en energie gaan op aan de verslaving.
Nadere informatieHerstelondersteunende zorg in een veranderend zorglandschap. Michiel Bähler Adviseur/ psycholoog GGZ NHN
Herstelondersteunende zorg in een veranderend zorglandschap Michiel Bähler Adviseur/ psycholoog GGZ NHN Geen belangen Disclosure Persbericht 15 oktober 2014 Veranderend zorglandschap vraagt om vernieuwde
Nadere informatie25-9-2014. Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,
Nadere informatiePostpartum psychiatrie op de moeder-baby unit
Oprichtingssymposium LKPZ 9 september 2010, Corpus, Oegstgeest Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit Kathelijne Koorengevel, psychiater Monica Ouwens, dans- en bewegingstherapeut Afdeling Psychiatrie
Nadere informatieAlles Goed? Workshop. Signaleren van stressklachten en burn-out bij werknemers de ideale werknemer het meest kwetsbaar?
Alles Goed? Workshop Signaleren van stressklachten en burn-out bij werknemers de ideale werknemer het meest kwetsbaar? Alles Goed? Liesbeth Niessen Psycholoog Arbeid en Gezondheid N.I.P. www.competencecoaching.nl
Nadere informatieKracht en steun voor ouders met (ernstige) psychische aandoeningen
Kracht en steun voor ouders met (ernstige) psychische aandoeningen Peter van der Ende Senior-onderzoeker Lectoraat Rehabilitatie Hanzehogeschool Groningen p.c.van.der.ende@pl.hanze.nl Website: www.ouderschap-psychiatrie.nl
Nadere informatieVroege Interventie Psychose (VIP-team) Regio Tilburg en Breda. Informatie voor cliënten
Vroege Interventie Psychose (VIP-team) Regio Tilburg en Breda Informatie voor cliënten Vroege Interventie Psychose (VIP-team) GGz Breburg heeft twee VIP-teams, in de regio Breda en Tilburg. Het VIP-team
Nadere informatieSuïcidepreventie. Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online
Suïcidepreventie Marian de Groot Directeur handicap + studie Mede namens 113-Online Missie en visie @113 Taboe op praten over zelfmoord doorbreken Drempels bij zoeken en vinden van hulp verlagen Landelijk
Nadere informatie13-11-2014. Poster. Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: In duo s: 1. Persoonlijke belemmeringen
Poster Jacomijn Hofstra Onderzoeker lectoraat Rehabilitatie en docent Toegepaste Psychologie, Hanzehogeschool Groningen In duo s: Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: Wat hindert jongvolwassenen
Nadere informatieMotivatiedissonantie in de hulpverlening. Luc Van de Ven Klinisch Ouderenpsycholoog UPC KU Leuven
Motivatiedissonantie in de hulpverlening Luc Van de Ven Klinisch Ouderenpsycholoog UPC KU Leuven Wat is motivatiedissonantie? Interactie vanuit verschillende motivatie De logica van de hulpverlener en
Nadere informatieDe kracht om te veranderen wat ik kan veranderen. De moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen. De wijsheid om het verschil te zien
De kracht om te veranderen wat ik kan veranderen De moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen De wijsheid om het verschil te zien De psychologie van pijn. Sint-Jozefkliniek Bornem - Willebroek Barbara
Nadere informatieWorkshop communicatie
Workshop communicatie Feedback is collegiale ondersteuning of toch niet? Wat wil de beroepsvereniging betekenen voor Verzorgenden en Verpleegkundigen? Wij willen onze beroepsgroepen in staat stellen hun
Nadere informatieKomt u mij leren mijn ziekte te aanvaarden? : over psychologische ondersteuning van patiënten met darmkanker
Komt u mij leren mijn ziekte te aanvaarden? : over psychologische ondersteuning van patiënten met darmkanker An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent 26 maart 2015 Uiteindelijk is het belangrijk
Nadere informatieBasisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling
Nadere informatieOmgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest
Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatieOverzicht. Wat heeft hij/zij? Wat is zijn diagnose? Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten. Inleiding. 1. Inleiding
Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten Success@School Urecht, 29 november 2018 1. Inleiding Overzicht 2. Signaleren psychische problemen 3. Invloed psychische aandoening op het studeren dr. Lies
Nadere informatieKwaliteit van leven bij hartfalen: over leven of overleven. Eva Troe, MANP Verpleegkundig Specialist Catharina ziekenhuis
Kwaliteit van leven bij hartfalen: over leven of overleven Eva Troe, MANP Verpleegkundig Specialist Catharina ziekenhuis Mijn wil is sterker dan mijn grens. (Paula Niestadt) Definitie kwaliteit van leven/qol
Nadere informatie