AARD EN OMVANG HUISELIJK GEWELD IN AMSTERDAM

Transcriptie

1

2

3 GGD Amsterdam AARD EN OMVANG HUISELIJK GEWELD IN AMSTERDAM GGD Amsterdam Cluster Epidemiologie, Documentatie en Gezondheidsbevordering December 2009 Floor van Rooij Marcel Buster

4 COLOFON December 2009 GGD Amsterdam Cluster Epidemiologie, Documentatie en Gezondheidsbevordering Tel Fax Internet: EDG reeks 2009/4 2

5 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding Achtergrond Huiselijk geweld Definitie Bij wie komt het voor? Gevolgen van huiselijk geweld Omvang van huiselijk geweld Onderzoeksvragen 13 2 Methode Werving instanties voor deelname aan onderzoek Databestand Waarborgen privacy Databewerking Analyses 19 3 Resultaten Registraties en Koppeling Kenmerken van slachtoffers en plegers Omvangschatting d.m.v. vangst-hervangst methode 41 4 Conclusie, discussie en aanbevelingen Inleiding Registraties en koppeling Kenmerken van slachtoffers en plegers Omvangschatting d.m.v. vangst-hervangst methode Een structurele monitor huiselijk geweld Tenslotte 54 5 Dankwoord 55 6 Referenties 57 7 Bijlagen 61 3

6 4

7 Samenvatting De afgelopen jaren is er, zowel op landelijk als op lokaal niveau, een groeiende aandacht voor huiselijk geweldsproblematiek. De gemeente Amsterdam heeft recent verschillende maatregelen en initiatieven genomen om de integrale aanpak van huiselijk geweld te verbeteren. Eén van deze initiatieven is het voornemen om een monitor Huiselijk Geweld op te zetten met als doel aard en omvang, trends in de tijd en effecten van bepaalde interventies of afspraken zichtbaar te maken. Dit onderzoek is een eerste stap in het realiseren van deze monitor. Hoewel nog niet vaststaat of de monitor zich alleen op volwassenen richt of ook op kinderen, heeft dit onderzoek zich gericht op Amsterdamse slachtoffers en plegers van huiselijk geweld van 18 jaar en ouder. Recent is al een onderzoek uitgevoerd naar huiselijk geweld bij de Amsterdamse jeugd (Paulus et al., 2008), dat als basis kan dienen voor het eventuele jeugddeel. In dit onderzoek is gekeken of het mogelijk is om op basis van bestaande registratiegegevens van instanties die te maken hebben met huiselijk geweld uitspraken te doen over het aantal Amsterdamse slachtoffers en plegers van 18 jaar en ouder. Onderzocht is de mate waarin zij bij meerdere instanties bekend zijn en de volgorde en tijdspanne van registratie bij de betreffende instanties. Ook is gekeken in hoeverre uitspraken mogelijk zijn over enkele sociaal demografische kenmerken van de plegers en slachtoffers en kenmerken van het geweld. Als de registraties het mogelijk maken om op bovenstaande vragen antwoord te geven, wordt hier op basis van registratiegegevens uit 2007 van diverse instanties antwoord gegeven Tot slot is onderzocht of met behulp van de vangst-hervangst 1 methode een schatting kan worden gedaan van het totale aantal Amsterdammers van 18 jaar en ouder dat slachtoffer/pleger is van huiselijk geweld. Als dit zo is, wordt een omvangschatting gemaakt. Mogelijkheden en onmogelijkheden bij het werken met bestaande registraties Inventarisatie van registraties van instanties laat zien dat niet alle instanties huiselijk geweld registreren, dat er zeer divers wordt geregistreerd, dat niet alle instanties in staat zijn om registraties te leveren in verband met capaciteitsproblemen en problemen met data-extractie. Daarnaast leveren sommige instanties geen registratiebestanden in verband met slechte kwaliteit van de registraties of privacy van cliënten. Bovendien hanteren niet alle instanties dezelfde definitie van huiselijk geweld en dezelfde registratieafspraken. Met bestaande registraties is het dus niet mogelijk om uitspraken te doen over alle slachtoffers en plegers die in verband met huiselijk geweld bekend zijn bij Amsterdamse instanties. De betrouwbaarheid is minder dan bij een eenduidige definitie en uniforme registratie. Bovendien kunnen met de huidige registraties nadere kenmerken van de personen (bv. etniciteit), de aard van het geweld (lichamelijk, psychisch, seksueel) en relatie tussen slachtoffer-pleger niet op instantieoverstijgend niveau beschreven worden. 1 Vangst-hervangst methode: Methode waarbij op basis van het aantal personen dat in de registraties van verschillende instellingen, en in de overlap tussen deze registraties, voorkomt, een schatting gemaakt kan worden van het aantal personen van huiselijk geweld dat in geen van de registraties voorkomt. 5

8 Het is wel mogelijk om de registraties aan elkaar te koppelen. Vervolgens kun je zien hoe vaak personen bij meerder instanties geregistreerd staan en je kunt kijken naar de volgorde en tijdspannen waarin personen bij meerdere instanties bekend zijn. In dit onderzoek is dit gebeurd met behulp van een combinatie van de eerste vier letters van de achternaam en de geboortedatum. Deze koppeling kostte echter veel tijd en moeite door inconsistente rapportage van namen en spellingfouten. Meewerkende instanties De volgende instanties hebben over het jaar 2007 registraties aangeleverd: Politie; Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG); Slachtofferhulp (SLH); Vangnet & Advies (V&A)(GGD Amsterdam); Letselspreekuur (GGD Amsterdam); Vangnet Jeugd (GGD Amsterdam); de Roggeveen (HVO-Querido); Passantenhotel (HVO-Querido); Maatschappelijke Dienstverlening Amsterdam/Algemeen Maatschappelijk Werk (Sezo, Raster, Madizo, Combiwel, Dynamo); Meldpunten Zorg en Overlast (Bos & Lommer, Centrum, Oud-West, Osdorp, Oost- Watergraafsmeer, Westerpark, Zeeburg); Spoedeisende hulp van het AMC. De meeste instanties hebben registraties aangeleverd met betrekking tot slachtoffers. Hierdoor zijn de meeste analysen van de registraties en ook de omvangschatting alleen uitgevoerd met betrekking tot slachtoffers. Slachtoffers en plegers In totaal zijn er registraties over 4822 unieke personen aangeleverd (waaronder 2790 slachtoffers en 1901 plegers) 1. De meeste slachtoffers (73%) staan bij één instantie geregistreerd. Voor de verdere analyses met betrekking tot slachtoffers is gebruik gemaakt van registraties van organisaties die in de gehele stad actief zijn: Politie, Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG), Vangnet en Advies van de GGD (V&A) en Slachtofferhulp (SLH). 1 Personen kunnen en als slachtoffer en als pleger staan geregistreerd. Bij een deel van de personen is de rol onbekend. 6

9 Geregistreerde slachtoffers In 2007 staan 2728 Amsterdammers bij deze stadsbrede organisaties als slachtoffer geregistreerd. Het betreft in meerderheid (maar niet uitsluitend) vrouwen: 7,0 op de duizend Amsterdamse vrouwen zijn in 2007 geregistreerd bij de Politie, SHG, V&A of SLH, tegen 1,6 op de duizend Amsterdamse mannen. Uitgaande van de stadsdeelindeling per , wonen geregistreerde slachtoffers relatief vaak in Zuidoost (0,7%), Noord (0,6%) en Nieuw West (0,5%) en het minste in het Centrum (0,3%) en Zuid (0,2%). In zowel West als Oost is in ,4% van de inwoners als slachtoffer geregistreerd. Naarmate de leeftijd hoger is, is het geregistreerde aantal slachtoffers lager (9 op de duizend vrouwen van jaar, 1 op de duizend vrouwen van 60 jaar en ouder). Van de slachtoffers die bij de politie geregistreerd zijn is 26% ook bij de hulpverlening (SHG, V&A en SLH) bekend. Dit percentage is hoger bij vrouwen (28%) dan bij mannen (19%). In Zuidoost (17%), Centrum (19%) en Oost (22%) is een kleiner deel van de bij de politie bekende slachtoffers ook bij de hulpverlening geregistreerd dan in Amsterdam Zuid (27%), West (29%) en Nieuw West (30%). De bij de politie geregistreerde slachtoffers uit Amsterdam Noord worden met 38% het vaakst ook bij de hulpverlening gezien. Geregistreerde plegers Plegers zijn in de registraties van de Politie en/of V&A in meerderheid (maar niet uitsluitend) mannen (1679 mannen versus 195 vrouwen). Het aantal Amsterdammers dat in 2007 als pleger geregistreerd staat bij Politie en/of V&A varieert per stadsdeel: van 0,1% in Zuid tot 0,6% in Zuidoost. Het aantal geregistreerde Amsterdamse plegers is lager onder de hogere leeftijdscategorieën: 5,0 op de duizend Amsterdammers van jaar staat geregistreerd als pleger, tegen 0,7 op de tienduizend Amsterdammers voor de 60+ groep). Vergelijking geregistreerde plegers/slachtoffers Als plegers en slachtoffers op basis van de registraties van V&A en de Politie (plegers: N=1876, slachtoffers: N=2271) worden vergeleken, valt op dat er in alle stadsdelen en over alle leeftijdsgroepen meer slachtoffers zijn geregistreerd dan plegers. De verdeling over de leeftijdsgroepen en over de stadsdelen is wel gelijk tussen plegers en slachtoffers: de oudere leeftijdsgroepen zijn zowel bij plegers als bij slachtoffers minder vaak geregistreerd en het geregistreerde aantal plegers en slachtoffers is zowel voor plegers als slachtoffers het laagste in Zuid en het hoogste in Zuidoost. Omvangschatting slachtoffers huiselijk geweld Op basis van de registraties van politie, SHG en V&A is geschat dat 1,9% van de Amsterdammers van 18 jaar en ouder in 2007 slachtoffer is geworden van huiselijk geweld [1,1% - 3,4%]. Slechts een kwart hiervan is bekend bij de politie en/of hulpverlening. De schatting met behulp van de vangsthervangst methode is in overeenstemming met bevindingen uit de Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2008 en met studies in andere regio s, zoals Haarlem (Oosterlee et al, 2006). De omvangschatting met de vangst-hervangst methode wordt bemoeilijkt door de positieve 7

10 afhankelijkheid tussen de registraties van de verschillende instanties. Hiervoor moet statistisch worden gecorrigeerd waardoor de betrouwbaarheidsintervallen groot zijn en het bij periodieke herhaling moeilijk is om de verschillen in schattingen te interpreteren. Deze verschillen kunnen namelijk het gevolg zijn van statistische variatie. Structurele monitor Met de bestaande registraties kan gedeeltelijk inzicht worden gekregen in omvang en kenmerken van personen op stedelijk niveau. Voor een completer beeld is het bij het opzetten van een structurele monitor van belang dat er een uniforme set van registratievelden wordt ontwikkeld om inzicht te krijgen in aard en kenmerken van geweld. Deze basisset moet ingevoerd worden bij de verschillende instanties. Daarnaast is het voor de monitor aan te bevelen om, indien beschikbaar, bestanden te koppelen met behulp van versleutelde BSN-nummers in plaats van persoonsgegevens. Dit is minder arbeidsintensief en vergroot de privacy van de betrokken personen. Tot slot Uitgaande van de vooronderstelling dat bij elk slachtoffer een pleger hoort 1, kunnen we hier stellen dat grofweg 4% (of tussen de 2% tot 6%) van de volwassen Amsterdammers in één jaar tijd als slachtoffer of pleger te maken heeft met huiselijk geweld. 2 Dit betekent dat een veelvoud van de Amsterdammers familie, vrienden, buren of andere bekenden heeft die met huiselijk geweld te maken heeft. Toch blijft het merendeel onbekend voor de politie of hulpverlening. Tot slot moet men zich realiseren dat het hier om slechts een jaar gaat, een momentopname. Het aantal volwassen Amsterdammers dat gedurende zijn of haar leven als slachtoffer of pleger te maken heeft met huiselijk geweld, is dus nog veel hoger. 1 De indeling pleger-slachtoffer is voor een deel van de groep niet conform de werkelijkheid daar er sprake is van wederkerig geweld. 2 Grofweg, omdat er ook meerdere slachtoffers van een pleger kunnen zijn. 8

11 1 Inleiding 1.1 Achtergrond De afgelopen jaren is er in toenemende mate aandacht voor huiselijk geweldsproblematiek. Zowel op landelijk als lokaal niveau zijn verschillende maatregelen en initiatieven genomen om de integrale aanpak van huiselijk geweld te verbeteren. Zo zijn er laagdrempelige advies- en steunpunten voor huiselijk geweld opgezet, is er gewerkt aan het verbeteren van de samenwerking tussen verschillende instanties, zijn er landelijke publiekscampagnes opgezet om huiselijk geweld meer bespreekbaar te maken (Ministerie van Justitie, 2008) en is sinds 1 januari 2009 de wet op het tijdelijk huisverbod van kracht. De bestrijding van huiselijk geweld is ook één van de prioriteiten van de gemeente Amsterdam. Dit is onder andere terug te zien in diverse actieprogramma s 1, in de diverse samenwerkingsprotocollen en convenanten 2, in het ontwikkelde kadermodel aanpak huiselijk geweld stad en stadsdelen (Gemeente Amsterdam, 2008b) 3 en in het voornemen om de omvang en aard van huiselijk geweld te gaan monitoren (Gemeente Amsterdam, 2006, 2008a). Deze monitor dient aard en omvang, trends in de tijd en effecten van bepaalde interventies of afspraken zichtbaar te maken. Het voorliggende onderzoek kan worden gezien als een eerste stap richting een structurele monitor. Het biedt allereerst inzicht in de registraties van instellingen die te maken hebben met huiselijk geweld en de bruikbaarheid van deze registraties voor koppeling van gegevens. Daarnaast wordt op basis van een aantal geschikte registraties inzicht gegeven in de omvang van het aantal personen van 18 jaar en ouder in Amsterdam dat in 2007 bij een of meer Amsterdamse instanties geregistreerd was in verband met huiselijk geweld. Ook worden de kenmerken van het geweld, de kenmerken van de slachtoffers en plegers en de mate, volgorde en tijdsspanne waarin personen bij meerdere instanties geregistreerd zijn beschreven. Tenslotte wordt op basis van de omvang van de afzonderlijke registraties en de overlap tussen de registraties een schatting gemaakt van het totaal aantal personen dat in 2007 in Amsterdam slachtoffer is geworden van huiselijk geweld (met behulp van de vangst-hervangst methode- zie kader). In deze inleiding wordt achtereenvolgens kort ingegaan op wat onder huiselijk geweld wordt verstaan, bij wie het voorkomt en wat de mogelijke gevolgen zijn. Vervolgens worden eerdere studies naar de omvang van huiselijk geweld besproken en worden de onderzoeksvragen uiteengezet. In hoofdstuk 2 wordt de methode van onderzoek besproken. In dit hoofdstuk wordt ook een beschrijving gegeven van de instanties die aan dit onderzoek hebben meegewerkt. In hoofdstuk 3 worden de resultaten gepresenteerd. 1 Onder andere Gemeente Amsterdam (2007), Naar (2008). 2 Onder andere Gemeente Amsterdam (2008c), Leeuwenburgh et al (2005). 3 Zie ook 9

12 Tot slot worden deze bevindingen in hoofdstuk 4 bediscussieerd en worden aanbevelingen gedaan in verband met het structureel monitoren van huiselijk geweld. 1.2 Huiselijk geweld Definitie In dit onderzoek wordt, conform het beleid van de gemeente Amsterdam (Gemeente Amsterdam, 2008a), de volgende definitie van huiselijk geweld gehanteerd: de aantasting van de persoonlijke integriteit van slachtoffers door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer ( (ex-)partners, gezins- of familieleden en huisvrienden 1 ). Huiselijk geweld bedreigt zowel de gezondheid als de veiligheid van de slachtoffers Bij een aantasting van de persoonlijke integriteit kan het om verschillende vormen van geweld gaan: psychisch geweld, lichamelijke geweld, en seksueel geweld. Vaak komen meerdere vormen van huiselijk geweld naast elkaar voor (Van Dijk et al., 1997, 1998). Daarnaast kan huiselijk geweld eenzijdig zijn (alleen van de pleger naar het slachtoffer), maar ook wederkerig (Archer, 2002; Römkens, 1997). Bij wederkerig geweld zijn beide partijen zowel slachtoffer als pleger van huiselijk geweld Bij wie komt het voor? Huiselijk geweld komt voor bij personen van alle leeftijden, bij mannen en vrouwen, bij personen uit alle culturen en bij alle sociaal economische klassen (Ellsberg et al., 2008; Goderie & Ter Woerds, 2005; Römkens, 1989; Van Dijk et al., 1998; Van Dijk et al., 2002; Willemsen, 2007). Er zijn echter wel aanwijzingen dat huiselijk geweld vaker voorkomt bij personen onder de 30 jaar (Van Dijk et al., 1997,1998) en dat onder de slachtoffers relatief veel vrouwen zijn en onder de plegers veel mannen (zie onder andere Goderie & ter Woerds, 2005)). Opmerkelijk is dat volgens een landelijke studie naar huiselijk geweld in Nederland (van Dijk et al., 1997) mannen net zo vaak ooit slachtoffer zijn geweest als vrouwen. De intensiteit van het geweld bij mannelijke slachtoffers is over het algemeen wel lager dan bij vrouwelijke slachtoffers en het geweld heeft vooral in de jeugdjaren plaatsgevonden. Internationaal onderzoek heeft laten zien dat bij huiselijk fysiek geweld tussen partners er vaak sprake is van geweld gepleegd door zowel mannen als vrouwen, maar dat mannen zwaardere vormen van fysiek geweld gebruiken dan vrouwen (Archer, 2002). Wellicht worden zij daardoor vaker als pleger geclassificeerd dan vrouwen. Onderzoek naar verschillen in voorkomen van huiselijk geweld bij verschillende etnische groepen in Nederland laat zien dat met name onder Turkse en Marokkaanse Nederlanders huiselijk geweld minder vaak wordt gerapporteerd dan onder autochtone Nederlanders (Van Dijk et al., 2002). Daarentegen zijn de incidenten die bij de Politie worden gemeld door allochtone vrouwen vaak ernstiger dan bij autochtone vrouwen (Lünnemann & Bruinsma, 2005) en zijn 1 Met huisvrienden worden vrienden bedoeld waarmee het slachtoffer of iemand uit het gezin, bevriend is en die bij het slachtoffer ook wel thuis over de vloer komen. 10

13 er in de vrouwenopvang relatief veel allochtone vrouwen (Wolf et al., 2006). Mogelijk wordt er door bepaalde groepen minder huiselijk geweld gerapporteerd door een verschillende perceptie van huiselijk geweld en de geringe mate van bespreekbaarheid (van Dijk et al., 2002; Yerden, 2008). Ook kinderen kunnen op verschillende manieren betrokken zijn bij huiselijk geweld: als direct slachtoffer (direct geweld tegen kind), als indirect slachtoffer (getuige van huiselijk geweld) of als pleger van huiselijk geweld ten aanzien van andere gezinsleden (Lamers-Winkelman et al., 2007; Van IJzendoorn et al., 2007; GGD Nederland, 2005). Zowel huiselijk geweld direct gericht op het kind als huiselijk geweld gericht op anderen in het bijzijn van het kind, wordt tegenwoordig in Nederland als kindermishandeling gezien (Ministerie van Justitie, 2008) Gevolgen van huiselijk geweld Huiselijk geweld kan vergaande gevolgen hebben voor alle betrokkenen. Op persoonlijk gebied kan huiselijk geweld voor slachtoffers bijvoorbeeld leiden tot fysieke verwondingen, een slechtere algehele gezondheid, aantasting van zelfvertrouwen, angst, depressie en zelfmoordpogingen. Op relationeel gebied kan huiselijk geweld voor slachtoffers leiden tot het wantrouwen van anderen en tot problemen met relaties en intimiteit. Voorbeelden van praktische consequenties zijn bijvoorbeeld een verhuizing of financiële problemen (o.a. Ellsberg et al., 2008; van Dijk et al., 1998). Voor kinderen die getuige zijn geweest van huiselijk geweld kan dit ook grote gevolgen hebben (o.a. Baliff-Spanvill et al., 2007; Dijkstra, 2001, 2007; Kernic et al., 2003; Renner & Slack, 2006; Stith et al., 2000). Zo hebben kinderen die getuige zijn of zijn geweest van huiselijk geweld bijvoorbeeld vaker gedragsproblemen en komen zij later vaker zelf in een gewelddadige relatie terecht (als slachtoffer of als pleger) Omvang van huiselijk geweld Er zijn verschillende indicaties dat huiselijk geweld op grote schaal voorkomt (o.a. Ellsberg et al., 2008; Van Dijk et al., 1997). In Nederland zijn er de afgelopen twee decennia verschillende onderzoeken geweest naar de omvang van huiselijk geweld. Hierbij moet worden opgemerkt dat de eerste onderzoeken zich richtten op een bepaald aspect van huiselijk geweld (bijvoorbeeld lichamelijk geweld) of een bepaalde groep (bijvoorbeeld alleen vrouwen). Zo deed Draijer (1990) onder meer dan 1000 vrouwen onderzoek naar de mate waarin zij in hun jeugd ervaringen hadden gehad met seksueel misbruik en lichamelijk geweld door een bekende. 16% van de vrouwen rapporteerde dat zij voor hun zestiende hier ooit mee te maken heeft gehad. Römkens (1989, 1992, 1997) onderzocht de mate waarin vrouwen slachtoffer werden van huiselijk geweld door hun mannelijke partners. Zij maakte hierbij gebruik van semigestructureerde vragenlijsten en open vragen die door een interviewer werd afgenomen bij ruim 1000 vrouwen. Römkens vond dat 26% van de vrouwen ooit in hun leven te maken heeft gehad met eenzijdig of wederkerig fysiek geweld door hun partner. Drie procent rapporteerde ooit te maken te hebben gehad met seksueel geweld zonder fysiek geweld. Wellicht zouden de cijfers hoger zijn als ook vormen van huiselijk geweld door andere personen dan de partner zouden zijn bevraagd. Van Dijk et al. (1997, 1998) onderzochten wel allerlei vormen van 1 Zwak tot matig verband (Stith et al., 2000) 11

14 huiselijk geweld. Zij vonden dat 45% van de Nederlandse bevolking (mannen en vrouwen) ooit in hun leven slachtoffer is geweest van niet-incidenteel huiselijk geweld. Opvallend is dat ongeveer de helft van het gerapporteerde huiselijk geweld heeft plaatsgevonden in de jeugd. Een kanttekening bij het werken met vragenlijsten of interviews is dat er mogelijk een selectieve (non-)respons optreedt. Enerzijds is het mogelijk dat personen die te maken hebben of hebben gehad met huiselijk geweld juist vaker aan dit soort onderzoek meedoen dan personen die hier niet mee te maken hebben gehad omdat ze hun verhaal kwijt willen. Zij zouden dan in de onderzoeksgroep oververtegenwoordigd zijn, wat resulteert in een overschatting van de omvang van huiselijk geweld. Anderzijds zou het hebben van ervaring met huiselijk geweld juist kunnen leiden tot een lagere respons van personen die te maken hebben of hebben gehad met huiselijk geweld omdat ze het mogelijk moeilijk vinden om over deze ervaringen te praten (zie ook Oosterlee & Vink, 2006; Haugaard & Emery, 1989). Hierdoor zouden de onderzoeksresultaten juist een onderschatting geven. Deze mechanismen zijn met name relevant als het onderzoek zich alleen richt op huiselijk geweld (zie ook Oosterlee & Vink, 2006). De verschillen in omvangcijfers zijn mogelijk ook het gevolg van verschillen in gehanteerde definities en verschillen in de wijze waarop gevraagd wordt naar huiselijk geweld. Zo vinden Bakker et al. (2009) bijvoorbeeld een lagere prevalentie van seksueel geweld (door bekenden en onbekenden) als er een algemene vraag wordt gesteld, dan wanneer de prevalentie wordt berekend op basis van antwoorden op vragen over concrete vormen van seksueel geweld. Naast het schatten van de omvang van huiselijk geweld op basis van vragenlijsten en interviews, worden ook Politiecijfers veelvuldig gebruikt (o.a. Lünnemann & Bruinsma, 2005; Beke & Bottenberg, 2003). Dit moet echter als een soort ondergrens worden beschouwd aangezien slechts een deel van alle gevallen van huiselijk geweld bij de Politie worden gemeld (Van Dijk et al., 1997; 1998; Oosterlee & Vink, 2006). Schattingen van het percentage van de slachtoffers van huiselijk geweld waarvan meldingen en/of aangiften bij de Politie wordt gedaan variëren van 11% bij allochtonen (Van Dijk et al., 2002) en 12% bij autochtonen (Van Dijk et al. 1997, 1998) tot 18% (alleen vrouwen; Römkens, 1992). Bij het gebruik van politiecijfers blijft dan ook een aanzienlijk deel van de incidenten van huiselijk geweld verborgen. De afgelopen paar jaar is er mede om deze redenen gezocht naar een andere methode om meer zicht te krijgen op de totale populatie van personen die te maken hebben met huiselijk geweld (zie ook Sikkel et al., 2006, voor een overzicht van mogelijke methoden). Een van de meest veelbelovende, en ook relatief goedkope, methoden lijkt de vangst-hervangst methode. Hierbij worden registraties van verschillende instellingen die te maken hebben met huiselijk geweld aan elkaar gekoppeld. Vervolgens wordt er aan de hand van het aantal mensen in de verschillende registraties en de overlap tussen deze registraties (de personen die in meerdere registraties voorkomen) een schatting gemaakt van het aantal personen van huiselijk geweld dat in geen van de registraties voorkomt. Door nu het aantal geregistreerde personen van het geschatte totale aantal personen af te trekken kan een schatting worden gegeven van het aantal niet geregistreerde personen (zie kader voor een uitgebreidere beschrijving van de vangst-hervangst methode). In opdracht van het Ministerie van Justitie hebben Kuppens, van der Heijden en Ferwerda (2007) een vooronderzoek uitgevoerd om 12

15 te onderzoeken of het mogelijk is op basis van bestaande registraties een schatting te maken van de omvang van huiselijk geweld op landelijk niveau. Op lokaal niveau is de methode gebruikt door Oosterlee en Vink (2006). Zij hebben deze methode toegepast om de omvang en aard van huiselijk geweld in Haarlem te schatten. Zij schatten dat op jaarbasis 2% van de volwassen Haarlemse bevolking slachtoffer wordt en 1% van de volwassen Haarlemmers pleger is van huiselijk geweld. Van deze twee groepen komt respectievelijk een kwart en 28% bij de hulpverlening of Politie terecht (Oosterlee & Vink, 2006; Oosterlee et al., 2009). In het voorliggende onderzoek wordt onder andere gekeken naar de bruikbaarheid van deze methode voor het schatten van de omvang van huiselijk geweld in Amsterdam en wordt deze methode, voor zover mogelijk, toegepast. 1.3 Onderzoeksvragen Dit onderzoek bestaat uit drie delen. Deel 1 richt zich op het in kaart brengen van registraties en de mogelijkheden van deze registraties. Deel 2 richt zich op gegevens die af te leiden zijn uit de koppeling van registraties van verschillende bestanden. Deel 3 omvat een schatting naar de omvang van huiselijk geweld in Amsterdam op basis van de vangst-hervangst methode (zie kader). De volgende onderzoeksvragen worden beantwoord: Deel 1 Op welke wijze wordt huiselijk geweld geregistreerd door de instanties die te maken hebben met slachtoffers en/of plegers van huiselijk geweld? Is het mogelijk deze registraties aan elkaar te koppelen? In hoeverre zijn deze bestanden geschikt voor een omvangschatting met behulp van de vangst-hervangst methode? Deel 2 Hoeveel Amsterdammers zijn er bij één of meer van de aan dit onderzoek meewerkende instanties geregistreerd in verband met huiselijk geweld? In welke mate zijn slachtoffers/plegers bij twee of meer instanties geregistreerd? In welke volgorde? Binnen welk tijdsbestek? In hoeverre zijn slachtoffers/plegers geregistreerd bij de Politie en of hulpverlening? Welke kenmerken hadden de betrokken slachtoffers/plegers (leeftijd, sekse, etniciteit 1, stadsdeel)? Welke kenmerken had het geweld (relatie slachtoffer-pleger 2, soort geweld 3 )? Deel 3 Wat is de totale omvang van het aantal slachtoffers 1 van huiselijk geweld in Amsterdam in 2007; een schatting met behulp van de vangst-hervangst methode (zie kader). 1 slechts bij enkele instanties mogelijk (zie Bijlage 1) 2 slechts bij enkele instanties mogelijk (zie Bijlage 1) 3 slechts bij enkele instanties mogelijk (zie Bijlage 1) 13

16 Het onderzoek richt zich primair op huiselijk geweld bij volwassenen (18 jaar en ouder). Aangezien een onderzoek naar de omvang van kindermishandeling (directe en indirecte slachtoffers) in Amsterdam, recent uitgevoerd is worden kinderen in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten 2. In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van de bestaande registraties van verschillende instanties in Amsterdam over het jaar Personen in deze registraties hebben te maken gehad met huiselijk geweld of er was in ieder geval een dusdanig vermoeden daarvan dat dit resulteerde in een registratie als huiselijk geweldszaak bij één van de instanties. VANGST-HERVANGST METHODE De vangst-hervangst methode is oorspronkelijk ontwikkeld binnen de ecologie/biologie om de omvang van dierpopulaties te schatten (o.a. Seber, 1982). De laatste jaren is deze methode echter ook steeds vaker toegepast binnen de sociale wetenschappen met name in onderzoek naar groepen die voor onderzoek moeilijk te bereiken zijn zoals drugsgebruikers, illegalen en daklozen (e.g., Buster, van Brussel, & van den Brink, 2001; David & Snijders, 2002) en slachtoffers/plegers van huiselijk geweld (Oosterlee & Vink, 2006; Oosterlee et al., 2009). De vangst-hervangst methode (capture-recapture methode) is onlangs uitgebreid beschreven door Kuppens, van der Heijden en Ferwerda (2007), Smit et al. (1996) en Sikkel et al. (2006). Voor een uitgebreide beschrijving van deze methode verwijzen wij dan ook naar deze publicaties. Schattingen op basis van gekoppelde registraties: basisprincipe Het principe van een omvangschatting op basis van meerdere registraties kan het beste worden uitgelegd aan de hand van de vangst-hervangst methode met twee registraties. Wanneer verschillende instanties op een bepaald gebied werkzaam zijn en hun cliënten registreren, kan het voorkomen dat personen op een gegeven moment bij meerdere instanties bekend zijn en dus in meerdere registraties voorkomen. Dit wordt ook wel de overlap genoemd. De registraties worden gezien als willekeurige steekproeven. Op basis van het aantal personen in de verschillende registraties (n 1, n 2) en op basis van het aantal personen in de overlap (n 1,2 ) kan dan de omvang van een bepaalde totale populatie (N) worden geschat met behulp van de volgende formule: N = (n 1 x n 2 )/ n 1,2 1 Een schatting van de omvang van het aantal plegers bleek niet mogelijk in verband met een te klein aantal registraties waarin plegers voorkwamen (zie hoofdstuk 3) 2 Paulus, T., Wenneker, C. & Slot, J. (2008). Kindermishandeling in Amsterdam. Omvang en aard van kindermishandeling op basis van Politie- en jeugdzorgcijfers over Dienst Onderzoek en Statistiek Gemeente Amsterdam, Amsterdam. 14

17 Hierbij wordt dan aangenomen dat de proportie personen uit het tweede registratiesysteem die ook in het eerste registratiesysteem voorkomt (n 1,2 /n 2 ) overeenkomt met de proportie personen van de gehele te schatten populatie die in het eerste registratiesysteem voorkomt (n 1 /N) (dus, n 1,2 /n 2 n 1 /N). Het verschil tussen de geschatte populatieomvang (N) en het aantal unieke personen die bekend zijn in de beide registraties is dan het aantal personen dat onbekend is. De 95% betrouwbaarheidsintervallen kunnen dan berekend worden met de volgende formule: Ondergrens=N V Boven grens= N+1.96 V V=((n 1 +1)(n 2 +1)(n 1 - n 1,2 )(n 2 - n 1,2 ))/(( n 1,2 +1) (n 1,2 +1)( n 1,2 +2)) Omvangschatting Ter illustratie, in het onderzoek van Oosterlee en Vink (2006) naar de omvang van huiselijk geweld in Haarlem kwamen in de registraties van de Politie 241 slachtoffers (n 1 ) en in de registraties van de Maatschappelijke Dienstverlening 143 slachtoffers (n 2 ) voor. Hiervan kwamen 17 personen in allebei de registraties voor (n 1,2 ). Deze gegevens kun je invullen in bovenstaande formule: N = (241 x 143)/ 17= De totale omvang van de groep slachtoffers kan op basis van deze gegevens dus geschat worden op 2027 personen. Hiervan staan er 1660 slachtoffers niet geregistreerd bij Politie en Maatschappelijke Dienstverlening ( =1660). Het 95%-betrouwbaarheidsinterval loopt van 1244 tot Er zijn verschillende aannames die aan de vangst-hervangstmethode ten grondslag liggen: - Gesloten populatie; - Homogeniteit; - Onafhankelijkheid; - Geen koppelfouten. Gesloten populatie De aanname van een gesloten populatie gaat er vanuit dat tijdens de periode van onderzoek de populatie uit dezelfde individuen bestaat, opdat iedereen tijdens de gehele onderzoeksperiode evenveel kans heeft om geregistreerd te worden. Als bijvoorbeeld personen uit het onderzoeksgebied verhuizen dan hebben zij een kleinere kans om in de registratie terecht te komen dan personen die de hele onderzoeksperiode in het onderzoeksgebied woonden. Door een relatief korte periode te nemen, wordt deze aanname minder geschonden. Homogeniteit Voor de aanname van homogeniteit is van belang dat alle geregistreerde personen deel uitmaken van de populatie die beoogd wordt te schatten. Dat wil zeggen dat de populatie hier bestaat uit alle actuele slachtoffers en of plegers van huiselijk geweld. Indien bijvoorbeeld bij de Politie ook slachtoffers of plegers van andere soorten van geweld geselecteerd zouden worden, zou dit leiden tot een relatief kleine overlap met de registraties die zich wel beperken tot alleen huiselijk geweld en daarmee tot een overschatting van de werkelijke prevalentie. 15

18 Onafhankelijkheid Een andere aanname bij de vangst-hervangst methode is dat er geen verschil bestaat tussen de personen die wel en de personen die niet in de eerste registratie voorkomen in de kans om in de tweede registratie voor te komen. Dit is vaak niet het geval. Zo kan het zijn dat bepaalde instanties die huiselijk geweld registreren naar elkaar doorverwijzen, waardoor de kans om in beide registraties voor te komen en daarmee de overlap tussen de registraties hoger is. Dit zal leiden tot een onderschatting van de omvang van de te schatten groep. Het kan ook zijn dat, indien beide instanties nagenoeg hetzelfde hulpaanbod hebben, een registratie bij de ene instantie de kans op registratie bij de andere instantie kleiner maakt. De overlap tussen deze registraties zal daarmee kleiner zijn en de omvangschatting zal dan in een overschatting resulteren. Goede registratie Om de overlap exact te bepalen moeten alle en bovendien alleen die personen die in meerdere registraties voorkomen als zodanig herkend worden. Er moet voldoende informatie zijn om de personen in beide registraties te herkennen en de informatie waarmee gekoppeld wordt moet identiek zijn. In de registraties van slachtoffers van huiselijk geweld gaat het in meerderheid om vrouwen. Indien bij een getrouwde vrouw in het ene bestand haar meisjesnaam en in het andere bestand de achternaam van de partner geregistreerd wordt zal deze vrouw niet als dezelfde persoon herkend worden. Hierdoor zal de overlap te klein worden en zal de schatting resulteren in een overschatting. Schattingen op basis van drie registraties Wanneer er een bepaalde mate van afhankelijkheid bestaat tussen verschillende instanties kan hiervoor gecontroleerd worden met behulp van log-lineaire modellen. Hierbij is de aanname dat er wel een verband tussen twee registraties mag zijn, maar geen verband tussen de drie registratiesystemen (geen 3-factorinteractie). Op basis van drie registraties wordt dan met behulp van hiërarchische loglineaire analyses geschat welk model het beste past (meest spaarzaam en voldoende passend) bij de data. Met behulp van generalized linear models wordt vervolgens een schatting gemaakt van het aantal personen dat in geen van de drie registraties voorkomt. Dit aantal opgeteld bij het aantal personen dat in een of meer van de drie registraties voorkomt, vormt dan de geschatte totale populatie. 16

19 2 Methode 2.1 Werving instanties voor deelname aan onderzoek Voor dit onderzoek zijn in Amsterdam instanties geworven die te maken hebben met cliënten die pleger en/of slachtoffer zijn of zijn geweest van huiselijk geweld. Bij het benaderen van instanties is in eerste instantie gekeken naar de mate waarin de cliëntenbestanden van de verschillende instanties overlappen. Bij een volledige overlap zoals Politie/justitie/reclassering is in principe gekozen voor de instantie met de grootste groep cliënten (in dit geval de Politie). Er is een uitzondering gemaakt voor het Letselspreekuur van de GGD Amsterdam, aangezien we graag een zo compleet mogelijk beeld wilden hebben van het aantal personen dat binnen de GGD Amsterdam wordt gezien in verband met huiselijk geweld. Alle instanties zijn eerst persoonlijk benaderd en hebben daarna een officiële brief ontvangen met uitgebreide informatie over het onderzoek en een kopie van de goedkeuringsbrief van de registratiecommissie Amsterdam. Tijdens de eerste verkennende gesprekken met instanties die aangaven geïnteresseerd te zijn in deelname aan het onderzoek zijn een aantal aspecten met betrekking tot de registratie besproken: papier vs elektronisch (welk systeem?) worden de volgende aspecten geregistreerd? o Naam (voorwaarde voor deelname) o Postcode/Amsterdam (voorwaarde voor deelname) o Geboortedatum (voorwaarde voor deelname) o Huiselijk geweld (expliciet, af te leiden uit een combinatie van de geregistreerde velden zoals bij de Spoedeisende hulp, of impliciet door het soort instantie zoals Steunpunt Huiselijk Geweld)(voorwaarde voor deelname) o Datum van aanmelding bij instantie (voorwaarde voor deelname) 2.2 Databestand Aan instanties die mee wilden werken is gevraagd een databestand te leveren met daarin alleen de gegevens van personen die geselecteerd werden aan de hand van de volgende criteria (zie bijlage 1 voor de precieze selectie per instantie): in 2007 geregistreerd als dader en/of slachtoffer van huiselijk geweld; 18 jaar of ouder; afkomstig uit Amsterdam. 17

20 Om antwoord te geven op de onderzoeksvragen dienen verschillende registraties aan elkaar te worden gekoppeld. Hiervoor zijn tot het individu herleidbare gegevens noodzakelijk. Daarom zijn per instantie de registraties aangeleverd inclusief een aantal persoonsgegevens: Naam; Geboortedatum; Sekse; Postcode/Amsterdam. Daarnaast zijn bij alle instanties nog de volgende variabelen opgevraagd ter beantwoording van de onderzoeksvragen: Datum van aanmelding bij instantie; Sekse; Etniciteit; Rol binnen huiselijk geweld (slachtoffer/pleger); Aard huiselijk geweld (lichamelijk, psychisch, seksueel); Relatie slachtoffer - pleger. Per instantie zijn, afhankelijk van wat er verder geregistreerd werd, nog enkele andere variabelen opgevraagd (zie bijlage 1). 2.3 Waarborgen privacy Ter bescherming van de persoonsgegevens zijn de volgende veiligheidsmaatregelen genomen: Binnen de GGD Amsterdam wordt gewerkt conform de gemeentelijke informatie beveiligingsnorm; Een beveiligde directory die ontoegankelijk is voor andere medewerkers is gebruikt voor opslag van de data; Na koppeling zijn naamgegevens verwijderd, postcode is omgezet in stadsdeel en geboortedatum is omgezet in geboortejaar; Dit geanonimiseerd bestand is gebruikt voor de analyses; De informatie is alleen voor dit onderzoek gebruikt; Er wordt geen tot persoon herleidbare informatie gerapporteerd. Deze procedure is goedgekeurd door de registratiecommissie van de gemeente Amsterdam (d.d ). Daarnaast is een melding gedaan bij het college bescherming persoonsgegevens (d.d ). Alle instanties hebben uiteindelijk zelf besloten of zij onder deze voorwaarden aan het onderzoek wilden meewerken. 18

21 2.4 Databewerking Alle bestanden zijn ten behoeve van de analyses bewerkt en opgeschoond: In een aantal bestanden zijn identieke records verwijderd; In het geval dat personen meerdere keren bij een instantie zijn aangemeld zijn deze gegevens gecombineerd; De postcode zoals vermeld bij de Politie is als leidend aangehouden, voor personen die niet bij de Politie geregistreerd stonden is de postcode uit de betreffende registratie aangehouden. Bij het Steunpunt Huiselijk geweld worden personen die meerdere trajecten volgen, verschillend geregistreerd. Bij overlappende data is steeds de eerste datum als aanmeldingsdatum gebruikt. Na koppeling is geboortedatum omgezet in leeftijd, postcode omgezet in stadsdeel en zijn alle naamsgegevens verwijderd (zie waarborgen privacy ). 2.5 Analyses In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van descriptieve analysen (frequenties, descriptieve gegevens, kruistabellen) om antwoord te geven op vragen met betrekking tot achtergrondkenmerken en de mate van overlap tussen verschillende registraties. Omvangschattingen op basis van twee registraties zijn uitgevoerd met behulp van de in het kader beschreven formules. Daarnaast is voor een schatting op basis van drie registraties gebruikt gemaakt van hiërarchische loglineaire analyses (SPSS) om het best passende model te schatten en van generalized linear models (SPSS) om het aantal personen te schatten dat in geen van de drie registraties voorkomt. 19

22 20

23 3 Resultaten 3.1 Registraties en Koppeling Op welke wijze wordt huiselijk geweld geregistreerd door de instanties die te maken hebben met slachtoffers en/of plegers van huiselijk geweld? Is het mogelijk deze registraties aan elkaar te koppelen? In hoeverre zijn deze bestanden geschikt voor een omvangschatting met behulp van de vangst-hervangst methode? Registraties instanties Verkennende rondes langs Amsterdamse instanties die te maken krijgen met cliënten met huiselijk geweld lieten een grote variëteit zien met betrekking tot de registratie van huiselijk geweld: niet alle instanties registreren huiselijk geweld, wat er wordt geregistreerd verschilt per instantie, registratie wordt met regelmaat door de instantie zelf als niet geheel betrouwbaar benoemd en informatie is soms lastig extraheerbaar (zie ook bijlage 1). Een aantal benaderde instanties heeft geen data aangeleverd voor dit onderzoek. In onderstaande tabel staat een overzicht van deze instanties en de redenen waarom zij geen registraties hebben aangeleverd. Tabel 1: Redenen om geen registraties te leveren voor onderzoek Instantie Dekking Reden Stadsbrede instanties GGZ De Waag Amsterdam Privacy Mentrum (nu Arkin) Amsterdam Niet geregistreerd Huisartsen Amsterdam Niet geregistreerd Lokale instanties Doras Noord Onbetrouwbare registratie Blankenberg Centrum/Westerpark Capaciteitsproblemen Puur Zuid Oud-Zuid/Zuideramstel Capaciteitsproblemen Impuls Geuzenveld/Slotervaart Capaciteitsproblemen Meldpunten Zorg en Overlast Baarsjes* Baarsjes Privacy Zuid Oost* Zuid Oost Privacy Slotervaart Slotervaart Onbekend Noord Noord Capaciteitsproblemen Oud-Zuid Oud-Zuid Geen zaken Zuideramstel Zuideramstel Geen zaken Geuzenveld/Slotermeer Geuzenveld/Slotermeer Geen zaken * wel anonieme informatie aangeleverd (zie bijlage 1) 21

24 De volgende stadsbrede en lokale organisaties hebben wel registratiebestanden aangeleverd: Stadsbrede instanties: o Politie Amsterdam-Amstelland Taak in signaleren van huiselijk geweld, het opsporen van strafbare feiten en vervolgen, doorverwijzen naar hulpverlening en registratie van huiselijk geweld. o Steunpunten Huiselijk Geweld (SHG)(Blijfgroep) Informatie, advies en hulp bij huiselijk geweld. o Slachtofferhulp (SLH) Praktische en juridische adviezen en emotionele steun. o Letselspreekuur (LSP) (GGD Amsterdam) Objectieve letselbeschrijving bij aangifte bij de Politie. o Vangnet & Advies (V&A) (GGD Amsterdam) Inventarisatie van sociale en psychiatrische problematiek en eventueel inzetten van passend verwijs- of behandeltraject. o Vangnet Jeugd (VJ)(GGD Amsterdam)(alleen gezinnen met kinderen) Inventarisatie en zorgcoördinatie van (mogelijk) in ontwikkeling bedreigde kinderen / gezinnen. o de Roggeveen (ROG)(HVO Querido) (ook Personen van buiten Amsterdam) 24-uurs opvangcentrum voor vrouwen, kinderen en gezinnen in nood. Lokale instanties: o Maatschappelijke Dienstverlening/Algemeen Maatschappelijk Werk: Combiwel (Oud Zuid), Dynamo (Oost-Watergraafsmeer/Zeeburg), Madizo (Zuidoost), Raster (Bos en Lommer/Baarsjes/Oud-West), Sezo (Osdorp). Eerstelijns psychosociale hulpverlening. o Meldpunten Zorg en Overlast (Bos en Lommer, Centrum, Osdorp, Oost- Watergraafsmeer, Oud West, Westerpark, Zeeburg) Onderbrengen van meldingen over Zorg en Overlast bij juiste hulpverlening, coördinatie en evaluatie. o Spoedeisende hulp AMC (SEH-AMC)(Voornamelijk Zuidoost) Acute medische zorg. o Passantenhotel (PAS) (HVO Querido) (Amsterdam Noord) Opvang voor uithuisgeplaatsten tijdens Pilot Tijdelijk Huisverbod 1 In bijlage 1 (hoofdstuk 7) wordt voor de instanties die registraties hebben aangeleverd een overzicht gegeven van de wijze waarop zij met huiselijk geweld te maken krijgen, wat zij registreren (in 2007), 1 Zie Vree et al.,

25 welke registraties precies zijn opgevraagd en eventuele knelpunten per instantie bij het leveren van het registratiebestand. Het valt op dat niet alle instanties in hun registratiesysteem dezelfde definitie van huiselijk geweld hanteren (bijvoorbeeld in de registratiesystemen van het Algemeen Maatschappelijk Werk en de Spoedeisende Hulp van het AMC (SEH-AMC)) en dat huiselijk geweld bij sommige instanties slechts indirect kan worden afgeleid (bijvoorbeeld SEH-AMC). Dit zorgt ervoor dat in sommige bestanden wellicht meer en in andere bestanden wellicht minder personen zijn opgenomen dan zou zijn gebeurd bij een eenduidige definitie. Daarnaast verschillen instanties in regels met betrekking tot de hoeveelheid problemen die kunnen worden geregistreerd. Het kan dus zo zijn dat het bij de hulpverlener wel bekend is dat er huiselijk geweld speelt, maar dat er bijvoorbeeld maar één hoofdprobleem kan worden geregistreerd (o.a. bij Meldpunten Zorg en Overlast) en er gekozen wordt voor het registreren van de oorzaak van het huiselijk geweld, bijvoorbeeld alcoholproblematiek. Deze persoon komt dan dus niet in de aangeleverde registratie terecht, terwijl het de hulpverlener wel bekend is dat er huiselijk geweld speelt. In het algemeen kan worden gezegd dat de meeste instanties registratiebestanden hebben aangeleverd waarin de persoonsgegevens en de datum van aanmelding vrijwel volledig geregistreerd zijn (zie tabel 2). Echter, bij weinig instanties wordt etniciteit volgens het geboortelandcriterium van de persoon en de ouders geregistreerd en het wordt vaak niet consequent ingevuld (veel missings). Wat betreft de rol (slachtoffer/pleger) wordt er bij de helft van de instanties expliciet een rol geregistreerd, bij een deel is de rol impliciet duidelijk door het type werk ( bv. het Letselspreekuur ziet personen die in ieder geval slachtoffer zijn van fysiek geweld) en bij een deel wordt geen rol geregistreerd. De aard van het huiselijk geweld wordt ook vaak niet geregistreerd, evenals de relatie tussen slachtoffer en pleger. Sommige instanties geven aan dat zij bepaalde velden weliswaar niet registreren, maar dat deze informatie wel in de dossiers in tekstbestanden terug te vinden is. Wat betreft missende waarden geven instanties de volgende redenen: tijdgebrek, slordigheid, minder belang geven aan registreren, of door onvolledige informatievoorziening door de respondenten. Het ontbreken van eenduidige en complete registraties bij de verschillende instanties leidt ertoe dat voor sommige aspecten zoals etniciteit, aard van het geweld en relatie slachtoffer-pleger geen algemene uitspraken kunnen worden gedaan. Wel kan per instantie hier iets over worden gezegd als de desbetreffende instantie hierop registreert (zie hiervoor de bijlagen van dit rapport). Bovendien kunnen ter beantwoording van onderzoeksvragen die specifiek betrekking hebben op slachtoffers of plegers bepaalde bestanden en personen niet worden meegenomen als niet geregistreerd is op slachtoffer of pleger 1. Met betrekking tot plegers geldt hierbij ook nog dat er slechts een beperkt aantal instanties die met plegers te maken hebben en registreren, registraties hebben aangeleverd. Hierdoor kan er op basis van de in dit onderzoek verzamelde gegevens geen omvangschatting worden gedaan. 1 Als in een bestand wel op rol wordt geregistreerd en dezelfde persoon komt in een ander bestand voor waar niet op rol wordt geregistreerd dan krijgt hij de rol zoals die in het andere bestand is toegekend. Staat een persoon bij de ene instantie als slachtoffer en bij de andere instantie als pleger geregistreerd dan krijgt hij allebei die rollen toegekend. 23

26 Tabel 2: Overzicht aanwezigheid van geleverde items Naam Geboortedatum Sekse Postcode Datum aanmel -ding Etniciteit Rol huiselijk geweld Aard huiselijk geweld Stadsbrede instanties Politie ±* SHG SLH LSP i i + V&A ± VJ ± ROG ±^ + + i + - Lokale instanties AMW Combiwel ± ^ Dynamo ±^ Madizo ±^ Raster Sezo ±^ Meldpunten Zorg en Overlast Bos & # - + # Lommer Centrum # - + # Oost- Water ^/# ± # + # graafsmeer Osdorp # + # + # Oud-West # + # + # Westerpark ^/# - - Zeeburg ±^ + # + # + # SEH-AMC ±* i i + PAS Relatie slachtofferpleger + aanwezig/grotendeels aanwezig ± gedeeltelijk aanwezig - afwezig i impliciet * alleen geboorteland cliënt beperkt aantal categorieën ^ veel missings # wel geleverd, maar door medewerkers handmatig in tekst opgezocht SHG = Steunpunt Huiselijk Geweld, SLH = Slachtofferhulp, LSP = Letselspreekuur, V&A = Vangnet & Advies, VJ = Vangnet Jeugd, ROG = De Roggeveen,SEH-AMC = Spoedeisende Hulp AMC, PAS = Passantenhotel 24

27 Koppelingsmogelijkheden Doordat instanties persoonsgegevens registreren is het mogelijk om bestanden te koppelen, waardoor het inzichtelijk wordt of mensen bij meerdere instanties geregistreerd staan. In dit onderzoek zijn de verschillende registratiebestanden één voor één aan elkaar gekoppeld op basis van de eerste vier letters van de achternaam en geboortedatum 1. Om het aantal foutieve koppelingen en onterecht niet gekoppelde personen zo klein mogelijk te houden, zijn bij elke koppeling met een nieuw bestand de volgende stappen doorlopen: 1) Controle zelfde geboortedatum, maar eerste 4 letters van naam anders Vergeleken op hele naam, postcode, sekse, initialen 2) Controle eerste vierletters identiek, maar geboortemaand verschillend Vergeleken op hele naam, postcode, sekse, initialen 3) Controle eerste vierletters identiek, maar geboortedag verschillend Vergeleken op hele naam, postcode, sekse, initialen 4) Controle eerste vierletters identiek, maar geboortejaar verschillend Vergeleken op hele naam, postcode, sekse, initialen 5) Controle of gekoppelde personen goed gekoppeld zijn Vergeleken op hele naam, postcode, sekse, initialen Tijdens het koppelen van de bestanden en het doorlopen van de controlestappen kwam naar voren dat bij instanties veel fouten worden gemaakt in de schrijfwijze van namen en in mindere mate in het noteren van geboortedata. Hierdoor wordt het koppelen van bestanden tijdrovend. Ook blijft, ondanks precieze controle, de kans bestaan dat personen onterecht wel of niet gekoppeld worden (bij bijvoorbeeld fouten in zowel de schrijfwijze van de achternaam als de geboortedatum). Een ander probleem dat naar voren kwam is dat sommige instanties bij getrouwde personen de meisjes/geboortenaam registreren, andere instanties de naam van de partner en sommige instanties allebei registreren. Dit vergroot de kans dat personen onterecht niet gekoppeld worden. Pas als in een ander bestand zowel meisjes/geboortenaam als partnernaam wordt vermeld kan duidelijk worden dat het om één en dezelfde persoon gaat. Geschiktheid registratiebestanden voor vangst-hervangst methode De geschiktheid van de registraties voor de vangst-hervangstmehode wordt besproken aan de hand van de aannames voor de vangst-hervangst methode (zie kader vangst-hervangst methode). 1 Met merge, add variables procedure in SPSS