Huiselijk geweld en kindermishandeling in kaart

Transcriptie

1 24 oktober 2014 Huiselijk geweld en kindermishandeling in kaart Auteur(s) Frank Hazeleger Marcel Buster In opdracht van Dienst Wonen, Zorg en Samenleven

2 24 oktober 2014 Colofon Cluster Epidemiologie & Gezondheidsbevordering Nieuwe Achtergracht WT Amsterdam Tel Fax Internet: E&G reeks: 2014/2 ISBN:

3 Samenvatting Achtergrond Huiselijk geweld en kindermishandeling is een veel voorkomend probleem. Er wordt geschat dat in Nederland jaarlijks minstens volwassenen slachtoffer zijn van huiselijk geweld 1 en circa kinderen slachtoffer zijn van kindermishandeling 2. Als gevolg van de decentralisaties (Participatiewet, WMO en Jeugdzorg) krijgen gemeenten in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling een grotere taak dan voorheen. De veranderingen worden daarom gezien als hét moment om na te denken over hoe de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling verbeterd kan worden. De vier grote gemeenten (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) hebben in 2012 gezamenlijk het initiatief genomen voor het maken van een gemeentelijke visie op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling onder de titel Veilig Thuis. De gemeentelijke visie is de onderlegger voor de regioaanpak Huiselijk Geweld en Kindermishandeling, op weg naar duurzame veiligheid. Dit is het beleidskader voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in de regio Amsterdam-Amstelland. Hierin worden afspraken vastgelegd over te bereiken doelen, verantwoordelijkheden en taken. De gemeenten van Amsterdam en Amstelland hebben behoefte aan informatie ter onderbouwing van de preventie, signalering en interventies bij huiselijk geweld en kindermishandeling. Belangrijke vraag hierbij is in welke wijken binnen de gemeenten vaker huiselijk geweld of kindermishandeling voorkomt en in hoeverre hier zicht op is. Omdat verwacht wordt dat registraties van huiselijke geweld en kindermishandeling geen compleet overzicht kunnen bieden, is in dit onderzoek gezocht naar een alternatieve benadering om risicogebieden aan te wijzen in de regio Amsterdam-Amstelland. Aanpak onderzoek Om de geografische spreiding van huiselijk geweld en kindermishandeling aan te kunnen geven, is eerst op basis van demografische risicofactoren een schatting gemaakt van de verwachte spreiding van kindermishandeling. Voor huiselijk geweld zijn momenteel minder duidelijke demografische risicofactoren bekend om een verwachte spreiding te berekenen. Vervolgens zijn gegevens beschreven die door verschillende steunpunten, zorgorganisaties en politie geregistreerd zijn. Dit zijn zowel gegevens over de geografische spreiding, als gegevens voor de beschrijving van achtergrondkenmerken. Tevens is gebruik gemaakt van bevolkingsonderzoeken om een schatting te geven van de omvang van het probleem, risicogroepen te onderscheiden en een spreiding weer te geven van slachtoffermeldingen in de regio. De eerste resultaten zijn besproken tijdens een expertmeeting. De informatie uit deze expertmeeting is gebruikt om de belangrijkste resultaten te interpreteren en verklaren. 1 Huiselijk geweld: aard en omvang, gevolgen en aanpak. Movisie Alink,

4 Betrokken organisaties Voor het onderzoek is gebruikgemaakt van registratiegegevens of datasets uit de volgende bronnen: GGD Amsterdam cluster Epidemiologie en Gezondheidsbevordering o Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012; Amstelland Gezondheidsmonitor 2010 o E-MOVO Amsterdam schooljaar ; E-MOVO Amstelland schooljaar GGD Amsterdam cluster Algemene Gezondheidszorg Forensische letselbeschrijving GGD Amsterdam afdeling Vangnet (cluster Maatschappelijke en Geestelijke Gezondheidszorg) GGD Amsterdam cluster Jeugdgezondheidszorg Steunpunten Huiselijk Geweld Amsterdam en Amstelland Dienst Onderzoek en Statistiek Amsterdam Politie Amsterdam-Amstelland Advies en Meldpunt Kindermishandeling Amsterdam Openbaar Ministerie Amsterdam-Amstelland Wat is de omvang van huiselijk geweld en kindermishandeling? In de gezondheidsmonitoren Amsterdam en Amstelland geeft 1,0% van de volwassen inwoners aan in het afgelopen jaar slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Dit is vergelijkbaar met het percentage in Nederland. Verder geeft bijna 3% van de volwassen Amsterdammers en ruim 2% van de inwoners in de regiogemeenten aan de afgelopen vijf jaar slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld, ca inwoners. In het onderzoek van E-MOVO Amsterdam geeft 3% van de jongeren in het voortgezet onderwijs aan dat zij nu of vroeger slachtoffers zijn geweest van kindermishandeling. Voor de regiogemeenten bedraagt dat 4%. In Nederland wordt naar schatting 3,4% van de kinderen mishandeld. Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) heeft op basis van dit percentage een schatting gemaakt van het aantal gevallen van kindermishandeling in de gemeente Amsterdam. Hieruit blijkt dat de prevalentie neerkomt op 5,6%. Geografische spreiding huiselijk geweld en kindermishandeling Verwachte geografische spreiding kindermishandeling Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat bij huishoudens met kinderen met bepaalde kenmerken (risicofactoren) kindermishandeling vaker voorkomt dan bij huishoudens met kinderen die deze kenmerken niet hebben. In de regio Amsterdam-Amstelland is tussen de gebieden en gemeenten een grote variatie te zien in de mate waarin geselecteerde 3 risicofactoren bij huishoudens met kinderen aanwezig zijn. Op basis van het aantal huishoudens met kinderen en de mate van risicofactoren is berekend in welke gebieden of gemeenten meer of minder kindermishandeling verwacht kan worden. Er wordt verwacht dat het risico op kindermishandeling bij huishoudens met kinderen in Amsterdam hoger is dan in de Amstellandgemeenten. Binnen Amsterdam zien we een hoger risico op kindermishandeling in de stadsdelen Zuidoost, Noord en Nieuw-West. In de regiogemeenten is dit in Diemen het geval. Op grond van de verwachte geografische spreiding en de prevalentie die het NJI heeft geschat voor Amsterdam (5,6%) zijn de percentages voor de verschillende gebieden berekend. De verwachte prevalentie van kindermishandeling varieert van 2,1% in Ouder-Amstel tot 10,1 in Bijlmer Centrum. Vergelijking verwachte geografische spreiding met geobserveerde spreiding van kindermishandeling De verwachte geografische verdeling van kindermishandeling blijkt goed overeen te komen met de verdeling uit de registraties van Vangnet Jeugd (in 2013; 2863 huishoudens met kinderen) en van het 3 De demografische risicofactoren zijn jonge kinderen (<5jr) in het gezin, grote gezinnen (> 3 of meer kinderen, eenoudergezin, stiefouder, tienermoeder, armoede in het gezin, lage opleiding. (IJzendoorn, 2007; Alink, 2011) 4

5 Advies en Meldpunt Kindermishandeling (in 2013; 347 huishoudens met kinderen in de regio). In gebieden waar een hoog aantal gezinnen met kindermishandeling verwacht wordt, wordt in het algemeen ook een hoog aantal gezinnen geregistreerd en vice versa. Opvallend is wel dat er door Vangnet Jeugd in IJburg aanzienlijk meer gezinnen gezien worden dan verwacht en in Nieuw-West juist minder. Geografische spreiding van huiselijk geweld Het schatten van een verwachte geografische spreiding is alleen toegepast voor kindermishandeling en niet voor huiselijk geweld als geheel omdat de (demografische) risicofactoren hiervoor minder duidelijk aanwijsbaar zijn. Toch blijkt uit de registraties van o.a. het Steunpunt Huiselijk geweld, Vangnet en de Politie dat de gebieden waar huiselijk geweld vaker wordt geregistreerd (Zuidoost, Noord en Nieuw- West) nagenoeg overeenkomen met de gebieden waarvan verwacht wordt dat kindermishandeling vaker voorkomt. Wat is de aard van het (gemelde) geweld? Huiselijk geweld Uit de registraties van het Steunpunt Huiselijk Geweld Amsterdam en de bevolkingsonderzoeken blijkt dat het merendeel van het huiselijk geweld gaat om geweld tussen (ex-)partners. Huiselijk geweld is niet alleen fysiek van aard. In zowel Amsterdam als Amstelland geeft ongeveer 80% van de slachtoffers aan te maken te hebben gehad met psychisch of emotioneel geweld. Ongeveer de helft van het huiselijk geweld gaat om lichamelijk geweld. Belangrijk om aan te geven is dat bij huiselijk geweld vaak kinderen betrokken zijn. Kindermishandeling kan worden gezien als een vorm van huiselijk geweld. Kindermishandeling Voor kindermishandeling geldt dat de meerderheid van de gevallen psychische/emotionele verwaarlozing en mishandeling betreft, ook het getuige zijn van huiselijke geweld wordt veelvuldig geregistreerd bij het Advies en Meldpunt Kindermishandeling en Jeugdgezondheidszorg. Wat zijn de kenmerken van slachtoffers en pleger? Uit de registraties blijkt dat slachtoffers van huiselijk geweld over het algemeen tussen de 25 en 45 jaar oud zijn. Onder andere uit de registratie van het Steunpunt Huiselijk Geweld Amsterdam en GGD- Vangnet blijkt dat vrouwen vaker slachtoffer zijn dan mannen. Ook zijn vrouwen met 85% oververtegenwoordigd bij de GGD - forensische letselbeschrijving. Maar de groep bij de GGD-Vangnet die geclassificeerd is als gecombineerd pleger/slachtofferschap is de man-vrouw verdeling ongeveer gelijk. In de Amsterdamse gezondheidsmonitor is geen verschil gevonden tussen mannen en vrouwen die aangegeven hebben slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld in de afgelopen vijf jaar. Risicogroepen Uit de GGD-Vangnet Jeugd registraties en de zelfrapportage van zowel volwassenen als jongeren, is op te maken dat in éénoudergezinnen vaker mishandeling of geweld wordt aangegeven. Ook inwoners die moeite hebben met rondkomen geven vaker aan slachtoffer te zijn van huiselijk geweld. Specifieke risicogroepen Specifieke vormen van huiselijk geweld zoals ouderenmishandeling, eergerelateerd geweld, vrouwelijke genitale verminking, huwelijksdwang en achterlating en seksueel geweld worden minder vaak geregistreerd. Toch vragen dergelijke vormen van huiselijk geweld specifieke aandacht. Vaak gaat het om slachtoffers in een enorme afhankelijkheidspositie die niet snel zelf aan de bel zullen trekken. 5

6 Recidivering Van de cliënten geregistreerd bij het Steunpunt Huiselijk Geweld Amsterdam blijkt 15% in het voorafgaande jaar ook geregistreerd te staan. Bij GGD-Vangnet heeft 13% van de cliënten ook in het voorafgaande jaar contact gehad met GGD-Vangnet. Toch zijn eenduidige conclusies niet te geven aangezien geen tot de persoon herleidbare personalia zijn opgevraagd binnen dit onderzoek. Hierdoor is het niet mogelijk te kijken of dezelfde mensen op een ander tijdstip in andere registraties verschijnen. Verschillende definities van huiselijk geweld en kindermishandeling Doordat door de betrokken organisaties verschillende definities gehanteerd worden, is het onderling vergelijken van de geregistreerde aantallen zeer lastig. Bij sommige organisaties worden ook vermoedens van kindermishandeling of problematische gezinssituaties meegerekend. Bij andere organisaties gaat het om één onderdeel uit het spectrum van huiselijk geweld. Bijvoorbeeld letselbeschrijving bij de forensische geneeskunde van de GGD of alleen het geweld waarbij daadwerkelijk bewijzen voor aangeleverd kunnen worden (Openbaar Ministerie). Meer inzet en capaciteit voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling Wanneer rekening wordt gehouden met het aantal gezinnen in een gebied en het verwachte risico op kindermishandeling, hebben de stadsdelen Zuidoost, Noord, Nieuw-West en West meer aandacht en inzet nodig in de aanpak van kindermishandeling. Dit beeld blijkt ook overeen te komen met de geregistreerde geografische spreiding van huiselijk geweld. 6

7 Inhoudsopgave 1. Inleiding 8 2. Kindermishandeling: verwachte waarde Beschrijving bevolkingsonderzoeken Gezondheidsmonitoren Amsterdam en Amstelland gemeenten E-MOVO Amsterdam en Amstelland Veiligheidsmonitor Beschrijving registraties huiselijk geweld Steunpunt huiselijk geweld Amsterdam Steunpunt huiselijk geweld Amstelland GGD Vangnet Politie Amsterdam-Amstelland GGD Algemene gezondheidszorg (forensische letselbeschrijvingen) Openbaar Ministerie Amsterdam Vergelijking strafrechtelijke aanpak Beschrijving registraties kindermishandeling Advies en Meldpunt Kindermishandeling Jeugdgezondheidszorg GGD Vangnet Jeugd Discussie en conclusie Dankwoord Literatuur 83 Bijlage 1 85 Bijlage 2 90 Bijlage 3 91 Bijlage

8 1 Inleiding Decentralisaties en de aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling Huiselijk geweld en kindermishandeling is een veel voorkomend probleem. Er wordt geschat dat in Nederland jaarlijks minstens (±1%) volwassenen slachtoffer worden van huiselijk geweld (Movisie, 2013) en circa kinderen (Alink, 2011) van kindermishandeling. In de aanpak van dit probleem krijgen gemeenten een grotere taak dan voorheen. In 2015 wordt naast de invoering van de Participatiewet, de Wmo 4 uitgebreid met de begeleidingsfunctie die voorheen in de AWBZ 5 zat, en gaat de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg van provincies naar gemeenten. Met deze decentralisaties zien we verschuivingen van stedelijk werken naar wijk- en buurtgericht werken en van aanbod- naar vraaggericht werken. Steeds meer Nederlandse gemeenten zijn van mening dat sociale wijkteams een goede manier zijn om deze verandering vorm te geven 6. Met de veranderingen in het sociale domein krijgen gemeenten de mogelijkheid om beleidsterreinen te koppelen en te integreren waaronder de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. De decentralisaties hebben tot gevolg dat bestaande infrastructuren en voorzieningen aangepast moeten worden. De veranderingen worden daarom gezien als hét moment om na te denken hoe de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling verbeterd kan worden. Gemeentelijke visie In 2011 heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Nederlandse gemeenten verzocht een regionale visie op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling op te stellen. Hierop hebben de 4 grote gemeenten (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, hierna de G4) in 2012 gezamenlijk het initiatief genomen voor het maken van een gemeentelijke visie op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Naast de eerdergenoemde decentralisaties worden gemeenten geconfronteerd met een achteruitgang in middelen. Er moet worden nagedacht over een aanpak waarin efficiënt met de middelen kan worden omgegaan. Een andere reden dat de G4 het initiatief heeft genomen, is het belang van het beperken van transgenerationele overdracht. Een groot deel van de volwassenen dat betrokken is bij huiselijk geweld en kindermishandeling is vroeger zelf mishandeld of komt uit gezinnen waar huiselijk geweld werd gepleegd. Voor een toekomstbestendige aanpak bestaat de gemeentelijke visie uit de volgende 10 elementen: 1. Veiligheid voorop 2. Triage 3. Duidelijkheid in de regie, uitgaande van één gezin, één plan, één regisseur 4. Inzet eigen kracht en het gebruik van het sociale netwerk 5. Het intact houden van de sociale omgeving 6. Visie op hulpverlening 7. Kinderen gaan voor 4 Wet maatschappelijke ondersteuning 5 Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten 6 Notitie Huiselijk geweld en de wijkteams JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 8

9 8. Het zonder drempels kunnen bespreken van vermoedens 9. Planmatige en gelaagde preventie 10.Eenheid in juridische logica s Regioaanpak Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Amsterdam - Amstelland De gemeentelijke visie Veilig Thuis is de onderlegger voor de regioaanpak HGKM, op weg naar duurzame veiligheid. Dit is het beleidskader voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in de regio Amsterdam-Amstelland. Hierin worden afspraken vastgelegd over te bereiken doelen, verantwoordelijkheden en taken. De doelen beschrijven vier onderdelen, namelijk: preventie en voorlichtingen; signalering en melding; onderzoek en analyse en tot slot interveniëren en nazorg. Het onderdeel preventie wordt gezien als een belangrijk element voor een effectieve aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Het preventieplan maakt onderscheid tussen verschillende doelgroepen. Het richt zich op de gehele bevolking van Amsterdam-Amstelland, maar ook op de benadering van risicowijken, risicogroepen en risicogezinnen. Bij Amsterdam en de Amstellandgemeenten is behoefte aan inzicht in prevalenties ter onderbouwing van de preventie, signalering en interventies bij huiselijk geweld en kindermishandeling. Belangrijke vraag hierbij is in welke wijken binnen de gemeenten vaker huiselijk geweld of kindermishandeling voorkomt en in hoeverre hier zicht op is. Geografische spreiding Voor een goed beeld van de benodigde inzet is inzicht in welke wijken huiselijk geweld en kindermishandeling vooral voorkomt, belangrijk. Dat vraagt om een weergave van de problematiek binnen relatief kleine geografische gebieden. Uit onderzoek in 2007 bleek, met behulp van de vangst / hervangst methode, dat het aantal volwassen slachtoffers van huiselijk geweld in Amsterdam geschat werd op (van Rooij, 2010). Deze schatting heeft echter een breed statistisch betrouwbaarheidsinterval (95%BI: ). Dit brede statische betrouwbaarheidsinterval maakt dat uit verschillen in prevalenties op basis van een dergelijke schatting tussen kleinere geografische gebieden geen duidelijke conclusies kunnen worden getrokken. Ook de cijfers uit bevolkingsonderzoeken moeten met voorzichtigheid worden bekeken. Hierbij zijn de steekproeven te beperkt in omvang om voor kleinere gebieden een betrouwbare schatting te geven. In 2008 wordt in de Amsterdamse gezondheidsmonitor geschat dat 1,4% van de Amsterdamse bevolking in het laatste jaar slachtoffer is geweest van huiselijk geweld (AGM, 2008). Door deze lage percentages leiden analyses voor kleinere geografische gebieden niet tot betrouwbare gegevens. Vervolgens geven registratiegegevens van steunpunten, politie en zorgorganisatie informatie over concrete meldingen. Verschillen in het aantal meldingen of interventies wijzen niet per definitie op verschillen in prevalentie van huiselijk geweld of kindermishandeling. De verschillen kunnen een gevolg zijn van verschil in aandacht, meldingsbereidheid of kwaliteit van de registratie tussen gebieden. De kans bestaat ook dat registraties van verschillende diensten en organisaties ieder een verschillende spreiding over de stad laten zien. Daarom is in dit onderzoek gezocht naar een alternatieve benadering om risicogebieden aan te wijzen in de regio Amsterdam-Amstelland. Op grond van vanuit wetenschappelijk onderzoek bekende risicofactoren en de demografische samenstelling van de verschillende wijken, is een schatting gemaakt van de spreiding van het vóórkomen van kindermishandeling. Bij het huiselijk geweld tussen volwassenen zijn momenteel minder duidelijke (demografische) risicofactoren bekend en kan de spreiding niet worden ingeschat. 9

10 Aanpak onderzoek De kern van dit onderzoek is om de geografische spreiding van huiselijk geweld en kindermishandeling in de regio Amsterdam-Amstelland in beeld te brengen. Allereerst wordt hiervoor een schatting gemaakt van de verwachte spreiding van kindermishandeling op basis van demografische risicofactoren. Voor huiselijk geweld zijn minder duidelijke demografische risicofactoren bekend en kan momenteel geen verwachte spreiding worden berekend. Vervolgens worden de gegevens beschreven die door verschillende steunpunten, zorgorganisaties en politie geregistreerd zijn. Dit zijn zowel gegevens over de geografische spreiding als gegevens over achtergrondkenmerken. Tevens is gebruik gemaakt van bevolkingsonderzoeken om risicogroepen te onderscheiden en een spreiding weer te geven van zelfgerapporteerde slachtofferschap. Tijdens een expertmeeting zijn de eerste resultaten bediscussieerd. De informatie uit deze expertmeeting is gebruikt om de belangrijkste resultaten te interpreteren en verklaren. Betrokken organisaties Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van registratiegegevens of datasets uit de volgende bronnen: GGD Amsterdam afdeling Epidemiologie en Gezondheidsbevordering o Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012; Amstelland Gezondheidsmonitor 2010 o E-MOVO Amsterdam schooljaar ; E-MOVO Amstelland schooljaar GGD Amsterdam cluster Algemene Gezondheidszorg Forensische letselbeschrijving GGD Amsterdam afdeling Vangnet (cluster Maatschappelijke en Geestelijke Gezondheidszorg) GGD Amsterdam clusterjeugdgezondheidszorg Steunpunten Huiselijk Geweld Amsterdam en Amstelland Dienst Onderzoek en Statistiek Amsterdam Advies en Meldpunt Kindermishandeling Amsterdam Openbaar Ministerie Amsterdam-Amstelland Onderzoeksvragen In deze rapportage worden verschillende onderzoeksvragen behandeld: 1. Wat is de omvang van huiselijk geweld en kindermishandeling? De omvang van het huiselijk geweld en kindermishandeling wordt bekeken aan de hand van de bevolkingsonderzoeken. Binnen de Gezondheidsmonitor voor Amsterdam en Amstelland (inclusief Diemen) wordt aan een steekproef van de Amsterdamse en Amstelland bevolking gevraagd naar huiselijk geweld, binnen E-MOVO (elektronische Monitoren Voorlichting) wordt aan leerlingen van de 2e en 4e klas van het voortgezet onderwijs gevraagd naar hun ervaring met verschillende vormen van mishandeling. Ook de resultaten van de Veiligheidsmonitor (O+S) worden in dit kader beschreven. 2. Hoe is de geografische spreiding van het huiselijk geweld en kindermishandeling? De focus van deze rapportage ligt op een weergave van de geografische spreiding van huiselijk geweld en kindermishandeling. Voor kindermishandeling wordt een verwachte geografische spreiding berekend, deze wordt vergeleken met de geobserveerde spreiding uit de verschillende onderzoeken en registraties. De geografische spreiding van huiselijk geweld wordt weergegeven op basis van registratiegegevens. 10

11 3. Wat zijn risicogroepen voor huiselijk geweld en kindermishandeling? Naast de geografische spreiding wordt gekeken naar risicogroepen voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Dit is het best mogelijk binnen bevolkingsonderzoeken waarbij de verschillen in het vóórkomen van huiselijk geweld en kindermishandeling kunnen worden weergegeven. 4. Hoe vaak en waar wordt huiselijk geweld en kindermishandeling gemeld? Voor de aantallen wordt gekeken naar de registraties van organisaties die te maken hebben met huiselijk geweld en kindermishandeling. 5. Wat zijn de kenmerken van slachtoffers, plegers, met betrekking tot leeftijd, geslacht, herkomst en samenstelling huishouden? Voor een beschrijving van de kenmerken van slachtoffers, en waar mogelijk plegers, wordt gebruik gemaakt van de gegevens uit de verschillende bevolkingsonderzoeken (zie ook onderzoeksvraag 3). Ook wordt gekeken in de registraties welke achtergrondkenmerken nadrukkelijker naar voren komen. 6. Wat is de aard van het (gemelde) geweld? Huiselijk geweld kan meerdere vormen aannemen. Vanuit de registraties volgt een beschrijving over de aard van het geweld zoals dat bekend is bij verschillende zorgorganisaties. Ook binnen de gezondheidsmonitoren wordt gevraagd wat de aard van het geweld is indien zij aangegeven hebben te maken hebben gehad met huiselijk geweld of kindermishandeling. 7. In hoeverre is er sprake van recidivering? Voor de bepaling van recidivering wordt in de verschillende registraties bekeken in welke mate dezelfde individuen herhaaldelijk zijn geregistreerd. Aangezien geen tot de persoon herleidbare personalia zijn opgevraagd, is het binnen dit onderzoek niet mogelijk te kijken of dezelfde mensen op een ander tijdstip in andere registraties verschijnen. Definities huiselijk geweld en kindermishandeling Onder huiselijk geweld wordt in deze rapportage verstaan 7 : Geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer is gepleegd. Met huiselijke kring worden (ex-)partners, familieleden en huisvrienden bedoeld. Het woord huiselijk verwijst niet naar de plaats van het delict (het kan zowel binnenshuis als buitenshuis plaatsvinden) maar naar de relatie tussen pleger en slachtoffer. Bij huiselijk geweld kan het gaan om lichamelijk, psychisch of seksueel geweld. Het kan de vorm aannemen van (ex-)partnergeweld, eergerelateerd geweld, kindermishandeling, verwaarlozing van ouderen of geweld tegen ouders. Onder kindermishandeling wordt in deze rapportage verstaan 8 : Elke vorm van een voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel. Het gaat hierbij om: seksuele mishandeling, fysieke mishandeling, emotionele/psychische mishandeling, fysieke verwaarlozing, emotionele/psychische verwaarlozing en getuige zijn van 7 factsheet Geweld in huiselijke kring van het programma van de rijksoverheid Een Veilig Thuis, met de toevoeging van eergerelateerd geweld. 8 Wet op de Jeugdzorg, artikel 1. 11

12 partnergeweld. Kindermishandeling is in het merendeel van de gevallen een vorm van huiselijk geweld, maar het kan zich ook buiten de huiselijke kring voordoen. Definities in onderzoek kunnen verschillen Binnen het onderzoek worden deze definities zoveel mogelijk aangehouden maar in de praktijk is de definitie vaak minder scherp omlijnd en worden bij sommige bronnen vermoedens van kindermishandeling of problematische gezinssituaties meegerekend. Bij andere bronnen (bijvoorbeeld letselbeschrijving bij de forensische geneeskunde van de GGD) is sprake geweest van fysiek geweld hetgeen andere vormen van huiselijk geweld natuurlijk niet uitsluit. Analyses De analyses bestaan uit beschrijvende statistiek. Verschillen in aantallen worden in percentages uitgedrukt. Met het berekenen van de prevalenties per gebied of gemeente(n) worden de geregistreerde aantallen gerelateerd aan het totaal aan huishoudens of huishoudens met kinderen (bekend bij O&S of CBS) in de betreffende geografische gebieden. De prevalenties worden gepresenteerd per huishoudens of huishoudens met kinderen. Voor de bevolkingsonderzoeken worden gevonden verschillen tussen groepen statistisch getoetst. Verdeling geografische gebieden Voor de indeling naar geografische gebieden wordt voor Amsterdam gebruikgemaakt van de 27 gebieden binnen het sociaal domein. Een overzicht van de gebieden wordt hieronder per stadsdeel weergegeven. Binnen Amstelland worden de resultaten op gemeente niveau weergegeven. Indeling 27 gebieden in Amsterdam Centrum: West: Nieuw-West: Zuidoost: Centrum-Oost Centrum-West Westerpark Bos en Lommer Oud-West De Baarsjes Slotermeer Geuzeveld Osdorp De Aker/ Nieuw Sloten Slotervaart Bijlmer-Centrum Bijlmer-Oost Gaasperdam/Driemond Zuid: Noord-West Noord-Midden Buitenveldert/Zuidas De Pijp Rivierenbuurt Oost: Oud-Oost Indische Buurt Oostelijk havengebied Watergraafsmeer IJburg/Eiland Zeeburg Noord: Oost Oud-Noord West Amstelland gemeenten Aalsmeer Amstelveen Diemen Ouder-Amstel Uithoorn 12

13 Leeswijzer Voor dit onderzoek zijn meerdere bronnen gebruikt. Voor een gestructureerde weergave van de resultaten, is het rapport als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt de verwachte risicospreiding van kindermishandeling beschreven voor de regio Amsterdam-Amstelland. De hoofdstukken 3.1 t/m 3.3 geven een beschrijving van de resultaten uit de gehanteerde bevolkingsonderzoeken. Vervolgens worden de registratiegegevens weergegeven. De hoofdstukken 4.1 t/m 4.7 beschrijven de gegevens betreffende huiselijk geweld en de hoofdstukken 5.1 t/m 5.3 gegevens betreffende kindermishandeling. In hoofdstuk 6 wordt een beschouwing gegeven over de verwachte en geregistreerde geografische spreiding van huiselijk geweld en kindermishandeling en de achtergrondgegevens. In bijlage 1 staan alle resultaten in een overzichtstabel. De afzonderlijke hoofdstukken beginnen met de betreffende onderzoeksvragen gevolgd door enkele opvallende resultaten en conclusies. 13

14 2 Kindermishandeling: verwachte waarde Onderzoeksvraag: 2. Hoe is de geografische spreiding van kindermishandeling? Conclusies Op basis van de samenstelling van de huishoudens met kinderen, opleiding van ouders en armoede in het gezin, kan onderscheid gemaakt worden tussen gebieden met een hoger of lager risico op kindermishandeling in Amsterdam. In het gebied Noord-Midden van stadsdeel Zuid is het risico op kindermishandeling 2,5 keer lager dan het Amsterdamse gemiddelde; In Bijlmer-Centrum van stadsdeel Zuidoost is het risico 1,8 keer hoger dan het Amsterdamse gemiddelde. Stadsdelen Zuidoost, Noord, Nieuw-West en West hebben meer inzet nodig in de aanpak van kindermishandeling dan enkel op grond van het aantal huishoudens met kinderen verwacht mag worden (39% van huishoudens met kinderen, 50% van kindermishandeling verwacht). Van het totaal aantal huishoudens met kinderen woont 16% in Amstelland, 10% van het totaal aantal gevallen van kindermishandeling wordt in Amstelland verwacht. Het risico op kindermishandeling is in Amstelland lager dan in Amsterdam. De spreiding van het aantal gezinnen over Amsterdam zoals door Vangnet Jeugd wordt gezien, komt in hoge mate overeen met de spreiding zoals die op basis van de risicokenmerken verwacht wordt (correlatie van 0,85). Risico op kindermishandeling Kindermishandeling komt voor in alle soorten gezinnen. Uit de wetenschappelijke literatuur 9 blijkt echter dat bij huishoudens met kinderen met bepaalde kenmerken kindermishandeling vaker voorkomt dan bij gezinnen die deze kenmerken niet hebben. Het voorkomen van kindermishandeling kan worden verklaard door een verstoorde balans tussen draaglast en draagkracht. Een bekend model om de balans tussen draaglast en draagkracht te beschrijven, is het Balansmodel van Baker. Draaglast betreft de opvoedingstaken die ouders moeten vervullen en de aanwezigheid van risicofactoren dat wil zeggen kenmerken van ouders/gezinnen, kinderen en de omgeving die een ongunstige uitwerking hebben op de ontwikkeling van kinderen. Draagkracht heeft betrekking op opvoedingsvaardigheden van ouders en op de aanwezigheid van protectieve factoren deze kenmerken van ouders/gezinnen, kinderen en de omgeving verkleinen de kans op nadelige effecten van de aanwezige risico s (Bakker et al. 1998). In dit rapport wordt op basis van verschillen in kenmerken van huishoudens met kinderen de verwachte spreiding van kindermishandeling in de verschillende gebieden binnen Amsterdam-Amstelland berekend. Er wordt vanuit gegaan dat géén van de registraties een compleet overzicht biedt. De vraag is dan of we de spreiding over de stad zoals die uit de registraties komt zouden verwachten of dat er andere factoren zijn die kunnen verklaren waarom een bepaald gebied veel of juist weinig gezinnen worden geregistreerd. 9 Protocol kindermishandeling; IJzendoorn, 2007; Allink, 2011; Klein,

15 Een vergelijking tussen registraties onderling is moeilijk te interpreteren. We weten immers niet welke bron we als gouden standaard moeten beschouwen. De verwachte waarde biedt houvast bij het beoordelen van de gevonden geografische spreiding van kindermishandeling (of verschillen in percentages tussen gebieden) in Amsterdam-Amstelland. Kenmerken van huishoudens met kinderen Voor het berekenen van de verwachte spreiding, zijn uit de wetenschappelijke literatuur de risicofactoren voor kindermishandeling geselecteerd over de samenstelling van het huishouden (kenmerken zijn: grote gezinnen, jonge kinderen, éénoudergezinnen, stiefgezinnen, tienermoederschap, de opleiding van de ouders en armoede in het gezin). Over deze demografische huishoudkenmerken zijn per gebied betrouwbare gegevens beschikbaar. De lijst is dus niet volledig. Zo wordt o.a. in het protocol kindermishandeling 10 meer risicofactoren onderscheiden. Specifieke risicofactoren zijn: kenmerken van de ouders (zoals zelf ooit mishandeld zijn, afhankelijkheid van alcohol of drugs, persoonlijkheidsstoornis of licht verstandelijke handicap), kenmerken van het kind (zoals bijvoorbeeld een huilbaby, het hebben van ontwikkelings- of gedragsproblemen), de interactie tussen ouder en kind en extra stressfactoren in de omgeving. Naast risicofactoren zijn ook beschermende factoren beschreven zoals formele en informele steun uit de omgeving, het hebben van voldoende tijd en aandacht voor het kind. Omdat over deze beschermende en risicofactoren geen betrouwbare gegevens per gebied beschikbaar zijn, worden deze niet meegenomen in de berekening van de verwachte spreiding. Weging van risicofactoren Bij Onderzoek en Statistiek (O&S) van de gemeente Amsterdam is informatie over de samenstelling van de huishoudens met kinderen in de verschillende gebieden ten aanzien van de geselecteerde kenmerken opgevraagd. Vervolgens is er op grond van de literatuur voor gekozen om bij de factoren jonge kinderen in het gezin en grote (3+) gezinnen een verdubbeling van het risico te veronderstellen (tabel 2.1). Bij de factoren eenoudergezin, stiefouders, tienermoeders, opleiding en armoede is een verdrievoudiging van het risico aangehouden. Niet alle gegevens waren ook voor Amstelland beschikbaar. Voor de regiogemeenten is een tweede model gemaakt zonder de factoren stiefouderschap en tienermoeders. Tabel 2.1: Gehanteerde risicofactoren voor kindermishandeling Risicofactor Weging Amsterdam/Amstelland Jonge (< 5 jaar) kinderen in gezin 2 Amsterdam/Amstelland Grote gezinnen (3 kinderen of meer) 2 Amsterdam/Amstelland Eénoudergezin 3 Amsterdam/Amstelland Stiefouders 3 Amsterdam Tienermoeder (moeder < 20 jr bij eerste kind, nu 25 jr of 3 Amsterdam jonger) Armoede in het gezin (armoede-monitor) 3 Amsterdam/Amstelland Lage opleiding ouder(s) (max. VMBO) 3 Amsterdam/Amstelland De gekozen risicofactoren zorgen in het algemeen voor een grotere belasting voor de ouder(s)/opvoeder(s) (grote gezin, jonge kinderen, éénoudergezin) of dragen bij aan mindere belastbaarheid (tienermoeders, armoede en lage opleiding) van het huishouden. 10 Protocol kindermishandeling; Alink,

16 Risico ten opzichte van Amsterdams gemiddelde De kenmerken zijn niet per gezin maar per wijk verzameld. Bij de berekening van de verwachte risico s is uitgegaan van onafhankelijkheid tussen de variabelen. 11 Met 6 risicofactoren (stiefgezin en éénoudergezin komen als een gezamenlijke factor in het model) zijn per gebied de grootte van de (2 6 ) 64 mogelijke combinaties berekend, variërend van de subgroep met geen enkele risicofactor tot de subgroep met alle risicofactoren. 12 In tabel 2.2 wordt dit uitgedrukt als het relatief risico ten opzichte van het Amsterdams gemiddelde (relatief risico van 1). Een relatief risico van 2 geeft aan dat per 1000 huishoudens met kinderen 2 maal zoveel gevallen van kindermishandeling verwacht wordt, een relatief risico van 0,5 geeft aan dat per 1000 gezinnen 2 maal zo weinig kindermishandeling verwacht wordt ten opzichte van het Amsterdamse gemiddelde. Bevindingen In tabel 2.2 en 2.3 worden de kenmerken van de gebieden in Amsterdam en Amstellandgemeenten weergegeven. Van de huishoudens met kinderen heeft: - 16% tenminste drie kinderen (grote gezinnen). Het percentage grote gezinnen loopt uiteen van 8% in Centrum-West en Zuid-Noord-West en Rivierenbuurt tot 25% in Slotervaart (Nieuw- West).In Aalsmeer en Ouder-Amstel is 15% van de gezinnen een groot gezin. - 44% tenminste één kind onder de 5 jaar. Het aandeel gezinnen met jonge kinderen varieert van 56% in IJburg/ Zeeburger Eiland in Oost tot 27% in de Aker/Nieuw Sloten. In Amstelland wonen in Aalsmeer en Amstelveen de meeste gezinnen met minstens één kind onder de 5 jaar (33%). - 1,6% een moeder die bij de geboorte van het eerste kind jonger was dan 20 jaar en nog steeds jonger is dan 25 jaar (tienermoeder). Het aandeel tienermoeders is het laagst in het gebied Noord Midden in stadsdeel Zuid (0,2%) en het hoogst in Zuidoost-Bijlmer-Centrum (3,5%). (Gegevens niet aanwezig voor Amstelland). - 6% een stiefouder. Dit percentage is het hoogst in Zuidoost: 12% in Bijlmer-Centrum en Bijlmer- Oost en 10% in Gaasperdam/Driemond. Buiten Zuidoost varieert dit percentage van 4% tot 7%. (gegevens niet aanwezig voor Amstelland). - 36% slechts één ouder (eenoudergezin). Ook dit percentage is hoog in de gebieden in stadsdeel Zuidoost met name Bijlmer-Centrum (57%) en is met 20% laag in het gebied Noord Midden in stadsdeel Zuid. De meeste éénoudergezinnen in Amstelland wonen in Diemen (29%). - 30% VMBO als hoogst afgeronde opleiding van de hoogst opgeleide ouder. Binnen Amsterdam is er een sterke variatie van 56% in Nieuw-West Slotermeer tot 2% in Zuid Noord Midden. In Amstelland varieert een lage opleiding van 10% in Ouder-Amstel tot 22% in Aalsmeer. - 17% een inkomen lager dan 110% van het wettelijk sociaal minimum (armoede). Dit varieert van 26% in Bijlmer-Centrum in Zuidoost tot 7% in Zuid-Noord Midden. Onder huishoudens met kinderen in de Amstelland gemeenten is dit percentage met 5% à 6% nog lager. 11 Dit betekent dat als risicofactor a bij 30% en risicofactor b bij 20% voorkomt we ervan uitgaan dat (0,3*0,2=) 6% beide risicofactoren heeft en (0,7*0,8=) 56% geen van beide risicofactoren en ((0,7*0,2)+(0,3*0,8)) 38% één van beide risicofactoren zal hebben. In werkelijkheid zullen de meeste factoren wel van elkaar afhankelijk zijn, daarmee zal de groep die beide risicofactoren heeft maar ook de groep die géén risicofactoren heeft groter zijn. 12 Een absoluut cijfer m.b.t. de prevalentie wordt niet berekend. Voor de berekening is ervan uitgegaan dat kindermishandeling in de groep zonder enige risicofactor in 1 op de duizend gezinnen met kinderen voorkomt. In een groep met alle risicofactoren is dit 2x2x2x2x3x3=144 per 1000 gezinnen. 16

17 Op basis van de verschillende risicofactoren varieert het berekende risico op kindermishandeling ten opzichte van het gemiddelde van Amsterdam (relatief risico van 1) van 0,4 in het gebied Noord Midden in stadsdeel Zuid (dus 2,5 keer lager dan het Amsterdamse gemiddelde) tot 1,8 keer hoger in Bijlmer- Centrum in stadsdeel Zuidoost. In totaal is het verwachte risico daarmee een factor vier tot vijf keer hoger in Bijlmer-Centrum (stadsdeel Zuidoost) dan in Noord-Midden in stadsdeel Zuid (tabel 2.2). Verwachte verdeling van kindermishandeling in Amsterdam-Amstelland Voor de procentuele verdeling van het verwachte aandeel kindermishandeling per gebied binnen de regio Amsterdam-Amstelland wordt naast het berekende risico ook rekening gehouden met het aantal huishoudens met kinderen. Tabel 2.2 laat zien dat het aantal huishoudens met kinderen varieert van 2336 huishoudens in Buitenveldert/Zuidas in Zuid tot 6052 in het gebied Gaasperdam/Driemond in Zuidoost. In de Amstellandregio varieert het aantal gezinnen van 2132 in Ouder-Amstel tot in Amstelveen. Het kleinste aandeel kindermishandeling binnen Amsterdam wordt dan niet verwacht in het gebied Noord-Midden in Zuid maar in Buitenveldert/Zuidas binnen hetzelfde stadsdeel. Dit is een gebied met een iets groter verwacht risico (0,6 t.o.v. gemiddeld in Amsterdam) maar minder huishoudens met kinderen (n=2336) dan in Noord Midden (n=3621). Verwacht wordt dat 1,3% van de Amsterdamse gezinnen met kindermishandeling in Buitenveldert/Zuidas woonachtig zijn. Voor elk van de drie gebieden uit stadsdeel Zuidoost (Bijlmer-Centrum; Bijlmer-Oost; Gaasperdam/Driemond) wordt verwacht dat 6,2% van de gezinnen met kindermishandeling in Amsterdam daar woonachtig is. Figuur 2.1 laat op stadsdeelniveau (+ Diemen en Amstelland) de vergelijking zien tussen het aandeel huishoudens met kinderen en het verwachte aandeel kindermishandeling (berekende relatief risico maal het aantal huishoudens met kinderen). In Zuidoost, Noord, Nieuw-West en West is het verwachte aandeel van de gezinnen met kindermishandeling met 63% groter dan het aandeel van het aantal huishoudens met kinderen (51%). In Centrum, Zuid, Diemen en Amstelland is het verwachte aandeel huishoudens met kindermishandeling juist minder (25%) dan het aandeel huishoudens met kinderen (37%). In het stadsdeel Oost is het aandeel gelijk. Figuur 2.1: verdeling van aantal huishoudens met kinderen (linker diagram) en het verwachte procentuele verdeling van kindermishandeling in Amsterdam-Amstelland (rechter diagram) Diemen 3% Centrum 6% Aantal huishoudens met kinderen Zuid 12% Amstelland; 16% Oost 13% Zuidoost 11% West 12% Noord 11% Nieuw West 17% Verwachte procentuele verdeling kindermishandeling Centrum 4% Diemen 2% Zuid 9% Oost 13% Amstelland 10% West 14% Zuidoost 16% Noord 13% Nieuw West 19% 17

18 Tabel 2.2: Aantal huishoudens, % blootstelling aan risicofactor, relatief risico en verwacht % kindermishandeling in Amsterdam (RR > 1 verhoogd risico op kindermishandeling t.o.v. het Amsterdamse gemiddelde; RR <1 verminderd risico t.o.v. het Amsterdamse gemiddelde) totaal aantal huishoudens met kinderen meer dan 3 kinderen jonger dan 5 jaar Tienermoeder Stiefouder Eenouder gezin Lage Opleiding Armoede Relatief Risico Verwachte % verdeling kindermishandeling binnen Amsterdam C-Centrum-West % 45% 0,7% 5% 39% 8% 15% 0,6 2,2% 3,6% C-Centrum-Oost % 42% 1,5% 4% 37% 17% 14% 0,7 2,7% 4,0% W-Westerpark % 44% 1,0% 4% 40% 22% 17% 0,8 3,2% 4,7% W-Bos en Lommer % 50% 1,9% 5% 33% 51% 24% 1,4 5,7% 7,9% W-Oud-West % 51% 1,2% 5% 36% 17% 15% 0,8 2,5% 4,3% W-De Baarsjes % 52% 1,7% 5% 38% 33% 21% 1,1 4,3% 6,2% NW-Slotermeer % 46% 2,1% 5% 32% 56% 24% 1,4 5,4% 8,1% NW-Geuzenveld % 45% 1,9% 5% 28% 52% 18% 1,2 3,1% 6,7% NW-Osdorp % 48% 1,9% 6% 30% 43% 19% 1,2 5,7% 6,5% NW-De Aker/Nieuw-Sloten % 27% 0,8% 5% 23% 22% 8% 0,5 2,5% 3,0% NW-Slotervaart % 45% 1,7% 5% 31% 45% 21% 1,2 5,5% 6,9% Z-Noord-West % 49% 0,7% 5% 40% 18% 15% 0,8 2,2% 4,3% Z-Noord-Midden % 47% 0,2% 7% 20% 2% 7% 0,4 1,5% 2,5% Z-Buitenveldert/Zuidas % 40% 0,6% 5% 31% 18% 11% 0,6 1,3% 3,5% Z-De Pijp % 45% 0,7% 6% 42% 26% 18% 0,9 2,9% 5,1% Z-Rivierenbuurt % 49% 0,8% 5% 36% 14% 12% 0,7 2,1% 3,7% O-Oud-Oost % 42% 2,0% 5% 39% 39% 20% 1,1 4,2% 6,4% O-Indische Buurt % 46% 1,7% 5% 36% 46% 23% 1,3 3,6% 7,3% O-Oostelijk Havengebied % 43% 0,6% 4% 30% 13% 11% 0,6 1,6% 3,3% O-Watergraafsmeer % 43% 0,6% 5% 30% 17% 10% 0,6 2,2% 3,5% O-IJburg/Eiland Zeeburg % 56% 1,0% 6% 27% 15% 13% 0,7 2,7% 4,1% N-West % 36% 1,8% 6% 31% 37% 16% 0,9 5,2% 5,2% N-Oud-Noord % 39% 2,3% 7% 40% 39% 20% 1,1 4,1% 6,3% N-Oost % 41% 2,1% 6% 37% 41% 24% 1,3 5,1% 7,1% ZO-Bijlmer-Centrum % 44% 3,5% 12% 57% 45% 26% 1,8 6,2% 10,1% ZO-Bijlmer-Oost % 41% 2,9% 12% 52% 40% 23% 1,5 6,2% 8,4% ZO-Gaasperdam/Driemond % 33% 2,4% 10% 50% 33% 18% 1,1 6,2% 6,3% Amsterdam % 44% 1,6% 6% 36% 30% 17% 1,0 100% 5,6% Verwachte prevalentie kindermishandeling 18

19 Tabel 2.3: Aantal huishoudens, % blootstelling aan risicofactor, relatief risico en verwacht % kindermishandeling in Amstelland/Diemen (RR > 1 verhoogd risico op kindermishandeling t.o.v. het Amsterdamse gemiddelde; RR <1 verminderd risico t.o.v. het Amsterdamse gemiddelde) Huishoudens meer dan 3 kinderen Jongste kind < 5 jaar Eenouder Relatief Verwachte % verdeling kindermishandeling binnen Amsterdam- Verwachte % verdeling kindermishandeling binnen Verwachte prevalentie kindermishandeling met kinderen (CBS) (CBS) gezin Lage Opleiding Armoede Risico Amstelland Amstelland Aalsmeer % 33% 15% 22% 5% 0,5 2,1% 18% 2,5% Amstelveen % 33% 22% 14% 6% 0,5 5,1% 43% 2,4% Ouder-Amstel % 28% 20% 10% 5% 0,4 0,8% 6% 2,1% Uithoorn % 29% 21% 21% 6% 0,5 2,0% 17% 2,6% Diemen % 29% 29% 20% 10% 0,6 1,9% 16% 3,0% Amsterdam % 44% 36% 30% 17% 1,0 88,0% 5,6% 19

20 Verwachte prevalentie kindermishandeling In Nederland wordt naar schatting 3,4% van de kinderen tussen 0 en 18 jaar mishandeld 13. Het Nederlands Jeugdinstituut heeft op basis van dit percentage een schatting gemaakt van het aantal gevallen van kindermishandeling in de gemeente Amsterdam. Hieruit blijkt dat de prevalentie in Amsterdam neerkomt op 5,6%. Op grond van de 5,6% die het NJI heeft geschat en de verwachte risico s zijn de percentages kindermishandeling voor de verschillende gebieden berekend. De verwachte prevalentie van kindermishandeling varieert van 2,1% in Ouder-Amstel tot 10,1% in Bijlmer Centrum (zie ook tabel 2.2 en 2.3). In figuur 2.2 zijn de verwachte prevalenties voor de verschillende gebieden weergegeven. Figuur 2.2: Spreiding verwachte prevalentie kindermishandeling in de regio Amsterdam-Amstelland 13 Alink,

21 Vergelijking tussen geobserveerde en verwachte aantallen Aan de hand van de verwachte procentuele verdeling van kindermishandeling (tabel 2.2) is het mogelijk om met geregistreerde aantallen te berekenen of deze aantallen ook verwacht worden in de verschillende gebieden. Hieronder wordt een voorbeeld gegeven met de geobserveerde aantallen huishoudens met kinderen geregistreerd door Vangnet Jeugd. Voorbeeld Vangnet Jeugd In figuur 2.3 en tabel 2.4 is het aantal geregistreerde gezinnen (Y-as) afgezet tegen het op grond van de verdeling van tabel 2.2 verwacht aantal gezinnen (X-as). In grote lijnen komen verwachting en registratie overeen: in de gebieden waarin een hoog aantal gezinnen met kindermisandeling verwacht wordt, wordt ook een hoog aantal geregistreerd. Opvallend is dat in Bijlmer-Oost, en Gaasperdam/Driemond waar de meeste gezinnen met kindermishandeling worden verwacht nog meer gezinnen zijn geregistreerd. In een gebied als Noord- Midden in stadsdeel Zuid wordt minder geregistreerd dan verwacht. Verder valt de grote afwijking in IJburg op, hier worden meer gezinnen gezien dan op grond van tabel 2.2 verwacht zou worden. In de verschillende gebieden in Nieuw-West wordt juist minder geregistreed dan verwacht. Verklaring voor verschillen in verwachte en geobserveerde aantallen Tijdens de expertmeeting werden verschillende verklaringen aangedragen. Als voorbeeld kan de mate waarin problemen gesignaleerd en gemeld worden per stadsdeel verschillen. De indruk bestond dat inwoners in Nieuw-West in het algemeen terughoudender zouden zijn met het melden van signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling terwijl hier bij het jonge gebied IJ-burg vanaf het begin veel aandacht aan is besteed. Tevens bestond de indruk dat het lagere aantal geregistreerde gezinnen in Zuid mogelijk verklaard zou kunnen worden doordat de in het algemeen hoog opgeleide ouder(s)/opvoeder(s) de hulpverlening/politie eerder (terecht of onterecht) de indruk kunnen geven dat hulp niet nodig is of dat buiten de GGD om hulp ingeschakeld is. Afwijkingen in gebieden tussen aantal verwachte en geregistreerde gezinnen biedt hiermee een instrument om de hulpverlening tegen het licht te houden. Figuur 2.3: Verwachte en geobserveerd aantal gezinnen bij Vangnet Jeugd in 27 gebieden (exl Diemen; N=2832) Z.O. Gaasperdam/Driemond Z.O. Bijlmer-Oost R² = 0,8541 geobserveerd O: IJ-burg N: Oud-Noord NW: Osdorp NW: Slotermeer NW: Geuzeveld NW: de Aker/Nieuw-Sloten Zuid: Noord Midden verwachte waarde

22 Tabel 2.4: Relatie geobserveerde aantal gezinnen bij Vangnet Jeugd en het aantal dat op grond van de verdeling weergegeven in tabel 2.2 verwacht zou worden (gegevens zoals weergegeven in figuur 2.3) Verwacht * geobserveerd C-Centrum-Oost C-Centrum-West N-Oost N-Oud-Noord N-West NW-De Aker/Nieuw-Sloten NW-Geuzenveld NW-Osdorp NW-Slotermeer NW-Slotervaart O-IJburg/Eiland Zeeburg O-Indische Buurt O-Oostelijk Havengebied O-Oud-Oost O-Watergraafsmeer W-Bos en Lommer W-De Baarsjes W-Oud-West W-Westerpark Z-Rivierenbuurt Z-Buitenveldert/Zuidas Z-De Pijp Z-Noord-Midden Z-Noord-West ZO-Bijlmer-Centrum ZO-Bijlmer-Oost ZO-Gaasperdam/Driemond Totaal *: Verwacht aantal bij een totaal van gezinnen 22

23 3 Beschrijving bevolkingsonderzoeken 3.1 Gezondheidsmonitoren Amsterdam en Amstelland gemeenten Onderzoeksvragen: 1. Wat is de omvang van huiselijk geweld? 2. Hoe is de geografische spreiding van het huiselijk geweld? 3. Wat zijn risicogroepen voor huiselijk geweld? 6. Wat is de aard van het geweld? In bijlage 2 zijn de vragen opgenomen die gebruikt zijn voor het in kaart brengen van huiselijk geweld voor de Gezondheidsmonitoren Amsterdam en Amstelland. In dit hoofdstuk wordt de gemeente Diemen als een onderdeel van de Amstellandgemeenten beschreven. Conclusie volwassen Amsterdammers en volwassenen uit Amstelland geven aan in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld Amsterdammers en inwoners uit Amstelland zijn in de afgelopen vijf jaar slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Geen statistisch verschil tussen Amsterdamse mannen en vrouwen. In Amstelland geven vrouwen vaker dan mannen aan slachtoffer te zijn geweest in de afgelopen vijf jaar. Inwoners die moeite hebben met rondkomen en éénoudergezinnen zijn risicogroepen. Veel psychisch en emotioneel geweld; (ex)partner het vaakst aangegeven als dader. Om inzicht te krijgen in de gezondheid van de bevolking (in Amsterdam en Amstelland) worden inwoners van 19 jaar en ouder gevraagd naar hun leefgewoonten en gezondheidsproblemen. Deze gezondheidsgegevens worden eens in de vier jaar op gelijke wijze verzameld en geanalyseerd. In de gezondheidsmonitor wordt nagevraagd of iemand slachtoffer is geweest van huiselijk geweld, wanneer dit geweld heeft plaatsgevonden, welke vorm van geweld dit betrof en wie de dader was. Om de resultaten representatief te maken voor de inwoners uit Amsterdam en de Amstellandgemeenten worden de resultaten gewogen naar bevolkingsopbouw. Voor Amsterdam geldt dat de resultaten zijn gewogen naar geslacht, leeftijd, burgerlijke staat, inkomen, herkomst en stadsdeel. Voor de Amstellandgemeenten zijn de resultaten gewogen naar leeftijd en geslacht. Voor Amsterdam komen de gegevens uit de gezondheidsmonitor Voor de Amstelland gemeenten komen de gegevens uit de gezondheidsmonitor In de tabellen worden de (gecorrigeerde) gewogen aantallen gepresenteerd. Slachtofferschap van huiselijk geweld in Amsterdam en in Amstelland Recentelijk huiselijk geweld (afgelopen jaar) wordt door 1,0% van de volwassen inwoners uit Amsterdam en Amstelland aangegeven. Dit komt neer op circa inwoners uit Amsterdam en uit de Amstellandgemeenten. Van de volwassen Amsterdammers geeft 2.5% aan in de afgelopen vijf jaar slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Dit komt neer op circa Amsterdammers. In de Amstellandgemeenten geldt dat in ,4% van de volwassenen heeft aangegeven slachtoffer te zijn van huiselijk geweld in de afgelopen vijf jaar. Het gaat om bijna inwoners. 23

24 Huiselijk geweld naar geslacht en leeftijd Opvallend is dat er in Amsterdam geen sprake is van een (statistisch significant) verschil tussen mannen en vrouwen, terwijl in Amstelland bijna vier keer zoveel vrouwen (4%) aangeven in de afgelopen vijf jaar slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld als mannen (1%). Amsterdammers in de leeftijd tussen 19 t/m 34 en 45 t/m 54 jaar geven vaker aan slachtoffer te zijn van huiselijk geweld ten opzichte van andere leeftijdsgroepen. Volwassenen in Amstelland in de leeftijd 35 t/m 44 zijn het vaakst slachtoffer van huiselijk geweld. Onder 65-plusser wordt slachtofferschap van huiselijk geweld het minst aangegeven. Tabel 3.1: Zelf gerapporteerde huiselijk geweld naar leeftijd en geslacht Slachtoffer huiselijk geweld in de afgelopen vijf jaar Amsterdam Amstelland 1 % Aantallen % Aantallen Totaal 2, , Geslacht * Man 2, ,0 600 Vrouw 2, , Leeftijd * * , , , , , , , , , ,4 100 Aantallen zijn afgerond op honderdtallen. *= p< inclusief Diemen Eénoudergezinnen en Amsterdammers die moeite hebben met rondkomen zijn risicogroepen Slachtofferschap in de afgelopen vijf jaar wordt het vaakst gerapporteerd onder Amsterdammers die een midden opleidingsniveau (HAVO, VWO of het MBO) hebben afgerond (4%). In Amstelland is er geen (statistisch significant) verschil in opleidingsniveau te zien. Een belangrijke stressfactor zoals moeite hebben met rondkomen speelt een rol. In zowel Amsterdam (4%) als in de Amstellandgemeenten (7%) geven inwoners die moeite hebben met rondkomen vaker dan inwoners die geen moeite hebben met rondkomen aan slachtoffer geweest te zijn van huiselijk geweld in de afgelopen vijf jaar. Uit tabel 3.2 blijkt verder dat Amsterdammers binnen een éénoudergezin meer huiselijk geweld aangeven (5%) dan andere huishoudsamenstellingen. In Amstelland geven zelfs meer dan 1 op de 10 volwassenen uit éénoudergezinnen aan in de afgelopen vijf jaar slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. 24

25 Tabel 3.2: Zelf gerapporteerd huiselijk geweld naar opleiding, inkomen en type huishoudens Slachtoffer huiselijk geweld in de afgelopen vijf jaar Amsterdam Amstelland 1 % Aantallen % Aantallen Opleiding * Laag (LO, Mavo, LBO) 2, ,8 800 Midden (HAVO, VWO, MBO) 4, , Hoog (HBO, WO) 1, , Moeite met rondkomen * * Nee, geen moeite 2 1, , Ja, moeite met rondkomen 3 4, , Huishouden * 2-oudergezin kinderen 2, <18 3, oudergezin kinderen 12,0 700 <18 5, Alleenwonend 2, ,7 400 Overige samenstellingen 2, , Gewogen aantallen zijn afgerond op honderdtallen. *= p<0.05,dwz statistisch significant verschillend 1 Inclusief Diemen - te kleine aantallen 2 oorspronkelijke categorieën: Nee, geen moeite; Nee, maar moet wel een beetje opletten 3 oorspronkelijke categorieën: Ja, enige moeite; Ja, grote moeite Vaker psychisch of emotioneel geweld in Amsterdam en Amstelland Uit beide gezondheidsonderzoeken (figuur 3.1) blijkt dat inwoners die aangeven in de afgelopen vijf jaar slachtoffer te zijn geweest, dat het geweld voornamelijk gaat om psychisch of emotioneel geweld (81% in Amsterdam; 78% in Amstelland) en lichamelijk geweld (resp. 43% en 58%). Seksueel misbruik (resp. 7% en 8%) en ongewenste seksuele toenadering (resp. 7% en 11%) komen minder vaak voor. Als het gaat om psychisch of emotioneel geweld en lichamelijk geweld zien we geen verschil in cijfers tussen mannen en vrouwen. Vrouwen geven wel vaker ongewenste seksuele toenaderingen en misbruik aan. Ook in het aangeven wie de dader is komt het beeld tussen Amsterdam en Amstelland nagenoeg overeen. In Amsterdam geeft een derde van de slachtoffers aan dat de partner (32%) of ex-partner (34%) de pleger was van het geweld. Bij een vijfde was de pleger een (stief) ouder. Van de slachtoffers uit de Amstelland gemeenten geeft 49% aan de partner de pleger van het geweld was. Door ruim vier op tien slachtoffers wordt de ex-partner als dader aangewezen Melding bij de politie Van de Amsterdammers die in het afgelopen jaar slachtoffer waren, heeft een minderheid van 20% dit gemeld bij de politie. 25

26 Figuur 3.1: Percentage slachtofferschap van huiselijk geweld in de afgelopen vijf jaar naar aard van het geweld (meerdere antwoorden mogelijk) % Psychische of emotioneel Lichamelijk geweld Ongewenste seksuele toenadering Seksueel misbruik Amstelland Amsterdam Figuur 3.2: Percentage slachtoffers huiselijk geweld naar in de afgelopen vijf jaar naar aangegeven pleger van het geweld Anders Huisvriend Ander familielid (Stief) broers/zussen (Stief) ouders (Stief) kind Amsterdam Amstelland Expartner Partner % Spreiding huiselijk geweld in Amsterdam en Amstellandgemeenten Tussen de Amsterdamse stadsdelen en Amstelland gemeenten lijkt er verschil in spreiding te bestaan, waarin inwoners hebben aangegeven slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. In figuur 3.3 is te zien dat in stadsdeel Zuidoost 5% van de inwoners in de afgelopen vijf jaar slachtoffer is geweest van huiselijk geweld. In stadsdeel Zuid (1%) geven Amsterdammers het minst vaak aan slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. In de Amstelland gemeenten wordt huiselijk geweld in de afgelopen vijf jaar vaker aangegeven in Diemen (3%) en Amstelveen (3%). In Aalsmeer (1%) en Ouder-Amstel (1%) wordt huiselijk geweld minder vaak aangegeven. Deze verschillen zijn echter niet significant. 26

27 Figuur 3.3: Percentage huiselijk geweld in de afgelopen vijf jaar zoals gerapporteerd in de gezondheidsmonitor Amsterdam-Amstelland 27

28 3.2 E-MOVO Amsterdam en Amstelland Onderzoeksvragen: 1. Wat is de omvang van kindermishandeling? 2. Hoe is de geografische spreiding van kindermishandeling? 3. Wat zijn risicogroepen voor kindermishandeling? 6. Wat is de aard van het geweld? Afwijkend met de gebiedsindeling beschreven in de inleiding zijn de leerlingen uit Diemen een onderdeel van de onderzoeksgroep Amsterdam. De Amstelland gemeenten bestaan hier uit: Aalsmeer, Amstelveen, Ouder-Amstel en Uithoorn. Conclusie - 2,6% van de leerlingen van klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs in Amsterdam geeft aan mishandeld te zijn door een volwassene; 3,9% in Amstelland. - Alleen in Amsterdam (inclusief Diemen) geven meer meisjes aan slachtoffer te zijn van mishandeling dan jongens. - Jongeren die niet bij de beide ouders wonen geven vaker aan ooit mishandeld te zijn. - VMBO ers uit Amstelland geven vaker aan ooit mishandeld te zijn dan HAVO/VWO-ers. - In het stadsdeel Zuidoost geven jongeren het vaakst aan ooit mishandeld te zijn. De GGD brengt de gezondheid van de jeugd in kaart met behulp van E-MOVO. E-MOVO staat voor Elektronische Monitor en Voorlichting en is een gezondheidsmonitor voor de jeugd die landelijk wordt toegepast. Met E-MOVO worden via een vragenlijst op internet gegevens verzameld over gezondheid, welzijn en de leefstijl van jongeren in klas 2 en klas 4 van het voortgezet onderwijs. De leerlingen beantwoorden op school vragen over hun gezondheid, leefstijl en welzijn. Eén van de gestelde vragen gaat over mishandeling. Het gaat om zelf gerapporteerde mishandeling. Er kan aangegeven worden of een leerling lichamelijk of geestelijk mishandeld wordt. Ook wordt gevraagd of een leerling een ongewenste seksuele ervaring heeft gehad. Verder kan aangegeven worden waar de mishandeling of seksuele ervaring heeft plaatsgevonden; thuis, in de buurt waar de jongere woont of op school. In het kader van dit onderzoek is ervoor gekozen, dat wanneer de mishandeling (geestelijk, lichamelijk) of ongewenste seksuele ervaring door een volwassene is gepleegd, dit te benoemen als kindermishandeling. In het schooljaar hebben leerlingen in Amsterdam (dit is inclusief 361 leerlingen uit Diemen) de E-MOVO vragenlijst ingevuld. Voor de Amstelland gemeenten wordt gebruik gemaakt van de E-MOVO resultaten uit het schooljaar In dit jaar hebben leerlingen de vragenlijst ingevuld. NB: Voorzichtigheid is geboden bij het vergelijken van de percentages tussen Amsterdam (incl. Diemen) en de Amstelland-gemeenten. Belangrijk is het verschil in onderzoeksmethode. In Amstelland is de vragenlijst anoniem afgenomen en zijn de gegevens alleen voor monitordoeleinden gebruikt. In Amsterdam is de vragenlijst niet anoniem afgenomen en kunnen gegevens aanleiding zijn voor een gesprek met Jeugdgezondheidszorg. Daardoor kunnen jongeren in Amsterdam terughoudender zijn in het beantwoorden van de vragen. Kindermishandeling in Amsterdam en Amstelland In Amsterdam (incl. Diemen) geeft bijna 3% van de jongeren aan dat zij ooit (nu of vroeger) slachtoffer zijn geweest van kindermishandeling (tabel 3.3). Van de drie mishandelingsvormen wordt geestelijke mishandeling, bij 2% van de jongeren, het meest gerapporteerd. In tabel is te zien dat voor zowel geestelijke als lichamelijke mishandeling een volwassene thuis het vaakst wordt aangewezen als dader. 28

29 Voor ongewenste seksuele ervaringen valt op dat bijna de helft van de jongeren aangeeft dat een volwassene ergens anders (dus buiten de eigen thuissituatie, in de buurt of op school) de dader hiervan is. In Amstelland geeft bijna 4% van de jongeren aan dat zij ooit slachtoffer zijn geweest van kindermishandeling (tabel 3.3). Van de drie mishandelingsvormen komt ook in Amstelland geestelijke mishandeling - bij 3% van de jongeren - het meest voor. In tabel is te zien dat voor zowel geestelijke als lichamelijke mishandeling een volwassene thuis het vaakst wordt aangewezen als dader (resp. 63% en 83%). Opmerkelijk is dat ook in Amstelland voor ongewenste seksuele ervaringen ruim de helft van de leerlingen aangeeft dat een volwassene ergens anders de dader hiervan is. Tabel 3.3: Mishandelingsvormen onder tweede- en vierdeklassers uit Amsterdam (incl Diemen) en Amstelland gemeenten Amsterdam (incl. Diemen) Amstelland Mishandelingsvorm* Aantallen % Aantallen % Geestelijke mishandeling ,6 57 2,5 Lichamelijke mishandeling ,3 41 1,8 Ongewenste seksuele ervaring ,4 18 0,8 Totaal * 264 2,6 88 3,9 *Per jongere kunnen meerdere vormen van mishandeling plaatsvinden Tabel 3.4: Mishandelingsvorm en dader per plaats; Amsterdam en Amstelland 3.4.1: Amsterdam (incl. Diemen) Mishandelingsvorm Dader Geestelijke mishandeling Lichamelijke mishandeling Ongewenste seksuele ervaring Aantallen % Aantallen % Aantallen % Volwassene thuis , , ,1 Volwassene op school 29 17,8 7 5,6 2 1,8 Volwassene in de buurt 12 7,4 7 5, ,3 Volwassene ergens anders 10 6,1 9 7, ,6 Totaal* * Per jongere kunnen meerdere daders aangegeven worden, hierdoor tellen de percentages niet op tot 100% 3.4.2: Amstelland gemeenten Mishandelingsvorm Dader Geestelijke mishandeling Lichamelijke mishandeling Ongewenste seksuele ervaring aantallen % aantallen % aantallen % Volwassene thuis 36 63, ,9 4 22,2 Volwassene op school 16 28,1 3 7,3 2 11,1 Volwassene in de buurt 7 12,3 1 2,4 3 16,7 Volwassene ergens anders 8 14,0 5 12, ,1 Totaal * *Per jongere kunnen meerdere daders aangegeven worden, hierdoor tellen de percentages niet op tot 100% 14 Word je nu of werd je vroeger wel eens geestelijk mishandeld? (vaak getreiterd, gekleineerd of uitgescholden)? 15 Word je nu of werd je vroeger wel eens lichamelijk mishandeld? (bijvoorbeeld geschopt, geslagen, vastgebonden)? 16 Heb je nu of had je vroeger wel eens zonder dat je dat wilde seksuele ervaring met iemand gehad? (bijvoorbeeld zoenen, intiem betasten tot naar bed gaan toe)? 29

30 Meer meisjes geven aan ooit mishandeld te zijn geweest In Amsterdam geven meisjes twee keer zo vaak aan ooit mishandeld te zijn dan jongens (4% vs. 2%). Naarmate de leeftijd stijgt, neemt het aandeel slachtofferschap van kindermishandeling toe. In Amstelland geven meisjes en jongens even vaak aan ooit slachtoffer zijn geweest van kindermishandeling (4%). Tabel 3.5: Slachtofferschap van kindermishandeling naar demografische achtergrondkenmerken (%) Slachtofferschap kindermishandeling Amsterdam (incl. Diemen) Amstelland Aantallen % Aantallen % E-MOVO totaal 264 2,6 88 3,9 Geslacht * jongen 80 1,7 40 3,6 meisje 184 3,6 48 4,2 Leeftijd * <13 jaar 44 2,1 18 2,8 14 jaar 59 2,3 17 5,2 15 jaar 64 2,5 29 3,8 16 jaar 69 3,2 18 4,3 17> jaar 28 4,8 6 7,3 *= p<0.05 Herkomst In Amsterdam zijn er verschillen te zien tussen verscheidende herkomstgroepen (tabel 3.6). Jongeren van Surinaamse (5%), Antilliaanse, Arubaanse (5%) en overige westerse herkomstgroepen (4%) geven het vaakst aan ooit mishandeld te zijn. Van de Marokkaanse jongeren geeft 1% aan ooit geconfronteerd te zijn geweest met kindermishandeling. Voor de Amstelland gemeenten zijn de aantallen te klein verschillen tussen herkomstgroepen te beschrijven. Tabel 3.6: Slachtofferschap kindermishandeling naar herkomst Slachtofferschap kindermishandeling Amsterdam Aantallen % Herkomst * Nederlands 80 2,3 Surinaams 63 4,8 Antilliaans/Arubaans 9 4,5 Turks 20 2,1 Marokkaans 19 1,0 Overig, westers 30 3,9 Overig, niet-westers 43 2,9 *= p<

31 Samenstelling huishouden De gezinssituatie speelt een duidelijke rol in het vóórkomen van kindermishandeling, blijkt uit tabel 3.7. Jongeren die niet bij beide ouders wonen, vormen een risicogroep. Hiervan geeft 5% aan ooit mishandeld te zijn, terwijl dit voor 2% van de jongeren geldt die bij beide ouders wonen. Binnen de groep die niet bij beide ouders woont variëren de percentages van 9% bij leerlingen uit gezinnen waarbij de vader/moeder met een andere partner samenwoont, 4% bij leerlingen uit éénoudergezinnen tot 12% bij leerlingen die een andere gezinssamenstelling hebben of zelfstandig wonen. Ook in Amstelland speelt de gezinssituatie een duidelijke rol bij mishandeling. De leerlingen uit Amstelland die niet bij beide ouders wonen geven vaker aan mishandeld te zijn door een volwassene (8%). Binnen de groep die niet bij beide ouders woont variëren de percentages van 11% bij gezinnen waarbij de vader/moeder met een andere partner samenwoont en 7% bij éénoudergezinnen. Tabel 3.7: Slachtofferschap van kindermishandeling naar gezinssamenstellingen (%) Slachtofferschap kindermishandeling Amsterdam Amstelland Aantal % Aantal % Gezinssamenstelling * * Vader en moeder 96 1,5 48 2,9 Vader/moeder en partner 31 8, ,2 Co-ouders 20 2,7 < 5 - Eénoudergezin 98 4,4 20 6,8 Anders 19 11,8 < 5 - Wel/niet bij beide ouders wonen * * Woont bij beide ouders** 116 1,6 50 2,8 Woont niet bij beide ouders 148 5,4 37 8,1 *= p<0.05 Pleegouder; internaat; zelfstandig of anders. **Beide ouders zijn: het wonen bij vader en moeder of co-ouderschap - te kleine aantallen Kindermishandeling en onderwijstype In Amsterdam (incl. Diemen) is mishandeling niet gerelateerd aan het onderwijstype dat de jongeren volgen (tabel 3.8). In Amstelland hangt het type onderwijs wel meer samen met zelf gerapporteerde kindermishandeling. Leerlingen die het VMBO volgen geven vaker aan mishandeld te zijn dan HAVO/VWO leerlingen. De percentages variëren van 4% voor VMBO theoretische leergang tot 6% voor leerlingen die VMBO basis, kader, gemengd volgen. Tabel 3.8: Slachtofferschap van kindermishandeling naar onderwijstype en klas (%) Slachtofferschap kindermishandeling Amsterdam Amstelland Onderwijstype Aantal % Aantal % * VMBO basis, kader, gemengd VMBO tl HAVO/VWO *= p<0.05 VMBO tl = theoretische leergang, kan vergeleken worden met de oude MAVO 31

32 Geografische verdeling zelf gerapporteerde kindermishandeling In Figuur 3.4 is te zien dat leerlingen uit alle 27 gebieden van Amsterdam aangeven kindermishandeling meegemaakt te hebben, maar er zijn wel verschillen te zien tussen de gebieden. In stadsdeel Zuidoost en met name in Bijlmer-Oost (5%) en Gaasperdam/Driemond (5%) geven leerlingen het vaakst aan ooit te maken te hebben gehad met kindermishandeling. Ook in Zuid-de Pijp (4%) geven de jongeren aan meer dan gemiddeld in Amsterdam mishandeld te zijn. Leerlingen uit West-Bos en Lommer (1%) en Zuid-Buitenveldert/Zuidas (0,7%) geven het minst aan ooit mishandeld te zijn. Worden de stadsdelen als geheel vergeleken, dan valt op dat de leerlingen in Zuidoost het meest (4%) en leerlingen uit Nieuw- West het minst aangeven ooit mishandeld te zijn. In tabel 3.10 is te zien dat in Amstelland geen duidelijke verschillen zijn tussen de gemeenten. Al lijkt kindermishandeling door de leerlingen meer in Aalsmeer en minder in Ouder-Amstel gerapporteerd te worden. Figuur 3.4: Percentage slachtofferschap kindermishandeling zoals gerapporteerd in E-MOVO in Amsterdam (incl. Diemen) 32

33 Vergelijking E-MOVO Amsterdam en verwachte waarde kindermishandeling In figuur 3.5 is schematisch weergegeven in welke gebieden meer of minder kindermishandeling wordt gerapporteerd ten opzichte van het Amsterdamse gemiddelde (Amsterdamse gemiddelde=1). In het figuur worden de resultaten vergeleken met de verwachte spreiding van kindermishandeling. Als voorbeeld wordt in Centrum-West en Zuid-de Pijp (zie blauwe vlak) meer dan gemiddeld kindermishandeling gerapporteerd dan we op basis van het aantal gezinnen met risicokenmerken (zie hoofdstuk 2) mogen verwachten. In het gele vlak staan het aantal gebieden weergegeven waar minder kindermishandeling gerapporteerd wordt ten opzichte van het Amsterdamse gemiddelde maar meer wordt verwacht. Met name in stadsdeel West en Nieuw-West wordt er minder gerapporteerd dan verwacht. Het rode vlak geeft het aantal gebieden weer waar én meer dan gemiddeld wordt gerapporteerd én meer dan gemiddeld wordt verwacht. Daartegenover geeft het groene vlak het aantal gebieden weer waar minder wordt gerapporteerd en minder verwacht dan gemiddeld. De correlatie tussen de verwachte spreiding en de geobserveerde waarde in EMOVO is laag (R 2 =0,04). In tabel 3.9 is de verdeling tussen de verwachte verdeling en wat gerapporteerd is in EMOVO per gebied weergegeven. In tabel 3.10 zijn de E-MOVO resultaten vergeleken met de verwachte spreiding van kindermishandeling ten opzichte van het gemiddelde in Amstelland. De E-MOVO resultaten uit Amstelland is matig gecorreleerd (R 2 =0,41) met de verwachte spreiding. In Uithoorn wordt er minder kindermishandeling aangegeven dan verwacht mag worden. Figuur 3.5: Vergelijking E-MOVO met verwachte spreiding kindermishandeling. * *Niet alle gebieden zijn aangegeven, voor een volledig overzicht zie tabel