Departement Sociaal-Agogisch werk Optie: Maatschappelijk Werk

Transcriptie

1 Departement Sociaal-Agogisch werk Optie: Maatschappelijk Werk KINDERRECHTEN OVERBRENGEN AAN MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE KINDEREN TUSSEN 5 EN 8 JAAR MET EEN TAALACHTERSTAND Door Bert Giesbers Eindwerk aangeboden tot het bekomen van het getuigschrift bachelor sociaal werk (maatschappelijk assistent) Hasselt Academiejaar

2 WOORD VOORAF Na de voltooiing van mijn eindwerk wil ik graag als laatstejaarsstudent van Xios Hogeschool Limburg een woord van dank richten aan de directie en leerkrachten die mij de mogelijkheid hebben gegeven om het hoger onderwijs af te maken. Daarnaast bedank ik ook het Kinderrechtenhuis vzw te Alken, dat mij de kans gaf om mijn stage bij hen te doen. Speciaal wil ik De Heer Iessa Kalaai, coördinator van het Kinderrechtenhuis, bedanken als stagementor. Daarnaast wil ik Mevrouw Lies Zaenen, vormingsmedewerkster van het Kinderrechtenhuis, bedanken voor de grote hulp bij mijn eindwerk evenals de medewerkers van het Kinderrechtenhuis. Ik wil hen bedanken voor de steun en de nodige uitleg bij het opstellen van dit eindwerk. In het bijzonder wens ik Mevrouw Dehasque te bedanken, die mij bij het schrijven van dit eindwerk heeft willen begeleiden. Ook wil ik een speciaal woord van dank richten aan Berna Smets, logopediste, Riet Leurs, medewerkster van de Lokale Integratiedienst Sint-Truiden en Hadice Murat van de integratiedienst Heusden-Zolder, die mij hebben geholpen met nuttige tips en opzoekwerk. Verder dank ik allen die onrechtstreeks bijdroegen tot de verwezenlijking van dit eindwerk.

3 INHOUDSTABEL WOORD VOORAF INHOUDSTABEL 3 LIJST VAN AFKORTINGEN 10 INLEIDING 11 DEEL I: THEORETISCH GEDEELTE 1 INTERNATIONAAL VERDRAG INZAKE DE RECHTEN VAN HET KIND EN KINDERRECHTEN Begripsomschrijving Ontstaansgeschiedenis Inhoud Indeling Karakteristieken van het IVRK Basisprincipes van het IVRK Doelgroep Doelstellingen Belang De toestand van kinderen in de wereld Kinderrechten en maatschappelijk kwetsbare kinderen Conclusie MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE KINDEREN Begripsomschrijving Maatschappelijk kwetsbare groepen en kinderen

4 2.2.1 Kinderen en jongeren Kinderen uit multi-probleemgezinnen Kinderen van laaggeschoolde of lagergeschoolde ouders Kinderen van asielzoekers, vluchtelingen en etnisch-culturele minderheden Kinderen met een handicap of lagere intelligentie of kinderen van ouders met een handicap of lagere intelligentie Kinderen in armoede of uit armoedige gezinnen Verwaarloosde, verkrachte, mishandelde en uitgebuite kinderen Kinderen in aanraking met het gerecht of uit instellingen Kinderen met ziekte, syndromen en/of stoornissen Kinderen met een taalachterstand Conclusie Oorzaken Prestatiegerichte maatschappij Consumptiemaatschappij Hokjesmentaliteit en veralgemening Verwaarlozing, mishandeling, uitbuiting, Lagere intelligentie en handicap Laaggeschooldheid en weinig kennis Vreemde afkomst/nationaliteit Geen werk of armoede Aanraking met het gerecht en instellingen Ziektes, syndromen of stoornissen Taalachterstand Gevolgen Sociale uitsluiting Isolement, eenzaamheid, depressies en ziekte Agressie en frustratie Laaggeschooldheid, geen werk, slecht werk en weinig werkzekerheid Kansarmoede Hulpverlening Conclusie

5 3 TAALACHTERSTAND Wat is taal Wat is taalachterstand Hoe bepaalt men taalachterstand Oorzaken voor taalachterstand Risicofactoren Kindgebonden risicofactoren Omgevingsrisicofactoren Gevolgen Depressies, ziekte of eenzaamheid Agressie Therapie Conclusie METHODIEKEN Methodieken om kinderrechten over te brengen Kindvriendelijk klimaat creëren Zorgen voor structuur Continuïteit Interactief Zelf het IVRK kennen en kunnen toepassen Terugkoppeling naar de eigen ervaringen van kinderen Inspelen op de actualiteit en themagericht werken Kinderen laten inzien dat ze rechten hebben dankzij het IVRK en er gebruik van kunnen maken Kinderen duidelijk maken dat er iets aan de kinderrechten kan gedaan worden en dat zij er ook effectief iets aan kunnen doen Jongeren laten opkomen voor zichzelf en kritisch laten zijn Werken in kleine groepjes Zintuigen prikkelen van de kinderen Vertrekken vanuit een werkelijke situatie Ervaringsgericht leren

6 4.2 Voorbeelden hoe men de methodieken kan toepassen Methodieken om taal te stimuleren Werken met een kleine, heterogene groep Non-verbaal Samenvatten en herhalen Inzetserkenning en verschillen bij kinderen Open vragen stellen Zorgen voor structuur Ieder voor zich laten spreken Ouderparticipatie en betrokkenheid Leerkrachtparticipatie en betrokkenheid Aansluiten bij de leefwereld en het vrije tijdsaanbod van de kinderen Interactie met kinderen Taal geen doel op zich, maar een middel om alles te vernemen, dus niet schools, maar speels Taal koppelen aan taken waarmee de kinderen dagelijks geconfronteerd worden Gebruik van prentenboeken Werken met beloningssysteem Geen moeilijke woorden gebruiken of verduidelijken Kindperspectief Positief bekrachtigen Actief wisselende betrokkenheid Samen voorstellen en oplossingen zoeken Ervaringsgericht leren Voorbeelden hoe men de methodieken kan toepassen Professionele hulp Wat mag niet Conclusie

7 DEEL II: PRAKTISCH GEDEELTE 5 WORKSHOP EN PROJECTEN Workshop rond de kinderrechten Opzet/inhoud van de workshop Inleiding van de activiteit Korte omschrijving van de workshop Het verloop Taalstimuleringsproject Droedels Korte omschrijving Doelgroep Motivering voor het project Doelstellingen van het project Korte omschrijving van de methodieken van het project Taalstimuleringsproject De Babbelladder Korte omschrijving Doelgroep Motivering van het project Doelstelling Conclusie OBSERVATIES EN CONCLUSIES Observaties van de workshop om kinderrechten over te brengen Structuur Het IVRK kennen en toepassen Kindvriendelijk klimaat Workshop in een project inkaderen, continuïteit en herhalen Interactief Werken in kleine groepjes Visualisatie Simulatiespelen en spelletjes Zintuigen prikkelen

8 Bespreking Ervaringsgericht leren Conclusie Observaties in het project Droedels Voorleeshoek of verhaaltjeshoek Rustige werkomgeving Werken met een kleine groep Verschillen van kinderen en niveauverschillen erkennen Themawerking Speels karakter en niet schools Voorlezen met open vragen stellen, ieder voor zich spreken, interactie en prentenboeken Ervaringsgericht leren Conclusie Observaties in het project De Babbelladder Werken met een kleine groep Rustige maar wel uitdagende omgeving Ouder- en leerkrachtbetrokkenheid Themawerking met speels karakter Zintuigen prikkelen Interactief Open vragen stellen, ieder voor zich laten spreken Bespreking Positieve bekrachtiging Ervaringsgericht leren Conclusie Algemene conclusie in verband met de taalstimuleringsmethodieken Algemene conclusie in verband met alle methodieken GEKOZEN ACTIVITEIT OP BASIS VAN MIJN OBSERVATIES Egypte en kinderrechten Inhoud Voorstelling Kinderrechtenhuis

9 7.2.2 Inleiding Deel 1: Taalspelletjes, Oud Egypte en de link met kinderrechten Deel 2: Kinderrechten Afsluiting Keuze van de opbouw en verwerking van de activiteit Algemeen Thema Voorstelling van het Kinderrechtenhuis Inleiding Een voeldoos met 4 voorwerpen Papyrus Afbeelding Toht tonen Inleidingsspelletje en namenspelletje Letters ophangen Tekeningen van een bepaald recht laten zien Raad het woord en galgje Kinderrechtenzin en tekening maken Afsluiting Conclusie ALGEMENE CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN NA DE ACTIVITEIT Algemene conclusie Aanbevelingen ALGEMEEN BESLUIT BIBLIOGRAFIE 133 BIJLAGEN 9

10 LIJST VAN AFKORTINGEN DCI: Defence for Children International ECPAT: End Prostitution of Children, Child Pornography and Trafficking in Children of Seksual Purposes HIV: Human Immunodeficiency Virus IVRK: Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind KJT: Kinder- en Jongerentelefoon KNO-arts: Keel-, Neus- en Oorarts KRC: Kinderrechtencommissariaat Krh: Kinderrechtenhuis NGO: Niet-Gouvernementele Organisatie UNICEF: United Nations of International Children s Emergency Fund U.V.R.M.: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens VN: Verenigde Naties Vormen: Vlaamse Organisatie voor Mensenrechteneducatie VS: Verenigde Staten 3-P s: Participation, Protection and Provision 10

11 INLEIDING Maatschappelijk kwetsbare kinderen en rechten! Blijkbaar hebben veel volwassenen het nog steeds niet begrepen. Kinderarbeid, kindermishandeling, kinderen die honger lijden, kinderen die niet naar school kunnen, Deze fenomenen komen nog steeds zeer veel voor in de wereld. Kinderen die hiermee geconfronteerd worden, zijn maatschappelijk kwetsbaar. Steeds meer zal het kinderrechtenthema op de politieke agenda komen en op deze manier meer aandacht schenken aan kinderen die het moeilijk hebben in onze maatschappij. Kinderrechten overbrengen aan maatschappelijk kwetsbare kinderen tussen 5 en 8 jaar met een taalachterstand, heb ik uiteindelijk als titel gekozen voor mijn eindwerk. Er zijn nog steeds veel kinderen die niet weten dat ze rechten hebben omdat ze door talrijke problemen gehinderd worden. Één van deze problemen is taalachterstand. Het is nodig om deze taalachterstand weg te werken zodat deze kinderen hun rechten leren kennen en een volwaardige plaats in de samenleving kunnen innemen. Vermits de methodieken om de kinderrechten aan maatschappelijk kwetsbare kinderen met een taalachterstand over te brengen, nog niet voorhanden zijn, worden deze kinderen verwaarloosd en tellen ze niet mee in de maatschappij. Het Kinderrechtenhuis vroeg zich af hoe het deze kinderen kon bereiken. Ze onderrichten de kinderrechten al aan normale kinderen en werken al met veel kinderen aan taalstimulering, maar een combinatie van de twee was nog niet voorzien. Ik wil me daarom in dit eindwerk bezig houden met het uitwerken van deze methodieken. Mijn centrale vraag is dan ook: Welke methodieken zijn geschikt om bij maatschappelijk kwetsbare kinderen tussen 5 en 8 jaar met een taalachterstand te gebruiken? Met behulp van de antwoorden op deze vraag wil ik richtlijnen verschaffen aan het Kinderrechtenhuis vzw hoe zij ook deze doelgroep in verband met de kinderrechten kunnen bereiken. De bevindingen zijn niet alleen interessant voor het Kinderrechtenhuis vzw, maar ook voor andere instanties. 11

12 Vermits dit eindwerk specifiek gericht is op een verbetering van de methodieken in het Kinderrechtenhuis, zal ik naast algemene literatuur ook gebruik maken van andere bronnen. Zo zal ik observaties uitvoeren in de projecten "Droedels" en "De Babbelladder" om uiteindelijk een activiteit uit te werken. Dit eindwerk bestaat uit een theoretisch en een praktisch gedeelte. In het theoretisch gedeelte zal ik in het eerste hoofdstuk de kinderrechten bespreken. In dit hoofdstuk wordt het IVRK nader toegelicht. Het IVRK vormt dan ook de basis voor de kinderrechten en is onmisbaar om de positie van de kinderen in de toekomst nog te versterken. Ik bespreek eerst wat het IVRK precies is, wat het inhoudelijk voorstelt en welke indeling gehanteerd wordt. Bovendien geef ik de ontstaansgeschiedenis kort weer. Daarnaast probeer ik een duidelijk beeld te schetsen waarom het IVRK zo belangrijk was en is en wat de doelstellingen ervan zijn. Ten slotte bekijken we de huidige situatie en overlopen we welke kinderrechten specifiek naar de maatschappelijk kwetsbare groepen gericht zijn. In hoofdstuk 2 wordt aandacht besteed aan de maatschappelijk kwetsbare groepen, maar vooral kinderen. Er wordt beschreven wat maatschappelijke kwetsbaarheid is en welke groepen maatschappelijk kwetsbare kinderen er voorkomen in de samenleving. Ook wordt besproken welke factoren deze maatschappelijke kwetsbaarheid veroorzaken en welke gevolgen dit heeft voor deze kinderen. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een bespreking van de hulpverlening. Op deze manier bekijken we hoe we deze kinderen op één of andere manier kunnen helpen. In hoofdstuk 3 wordt het probleem taalachterstand nader toegelicht. De definities van taal en taalachterstand worden grondig uitgelegd. Er wordt verduidelijkt hoe men kan zien of een kind een taalachterstand heeft en welke factoren aan de basis liggen van een taalachterstand. Ik heb vervolgens aandacht besteed aan de gevolgen die deze taalachterstand met zich meebrengen. Wat is de impact op deze kinderen, hoe reageren ze hierop en hoe kunnen deze kinderen geholpen worden, zijn onderwerpen die ook aan bod komen. Ten slotte zal ik in het vierde hoofdstuk dieper ingaan op de methodieken in verband met de kinderrechten en taalstimulering. Ik zal eerst de methodieken rond de kinderrechten grondig toelichten. Deze kon ik opstellen aan de hand van mijn ervaringen en de besprekingen met mijn collega s. De methodieken rond taalstimulering zullen bovendien uitgebreid aandacht krijgen. Op deze manier bied ik een uitgebreid overzicht aan zodat mijn praktijk ingekaderd wordt in een groter geheel. 12

13 In het praktisch gedeelte zal ik een onderzoek doen naar de methodieken om maatschappelijk kwetsbare kinderen tussen 5 en 8 jaar met een taalachterstand kennis te laten maken met hun rechten. In hoofdstuk 5 worden de workshop rond kinderrechten en de projecten rond taalstimulering Droedels en De Babbellader verduidelijkt. Deze verduidelijking is nodig omdat ik mijn observaties hierin zal uitvoeren. In hoofdstuk 6 zal ik deze observaties uitvoerig bespreken. Er wordt uitgelegd welke methodieken er gebruikt worden in de workshop en in de projecten, hoe ze gehanteerd worden en of ze effectief zijn of niet. Opnieuw komt eerst de workshop rond de kinderrechten aan bod en daarna de observaties rond de taalstimuleringsprojecten. Deze observaties zal ik uitschrijven en samenvoegen om te ontdekken welke methodieken bruikbaar zijn voor mijn activiteit. Vervolgens zal ik in hoofdstuk 7 een activiteit uitwerken die geschikt is voor mijn doelgroep. Hierin zal ik per onderdeel bespreken welke methodieken ik gebruik. In hoofdstuk 8 zal ik ten slotte mijn algemene conclusie en aanbevelingen noteren voor het Kinderrechtenhuis om in de toekomst de kinderrechten over te brengen aan maatschappelijk kwetsbare kinderen tussen 5 en 8 jaar met een taalachterstand. 13

14 DEEL I THEORETISCH GEDEELTE 14

15 1 INTERNATIONAAL VERDRAG INZAKE DE RECHTEN VAN HET KIND EN KINDERRECHTEN In het eerste hoofdstuk staan we stil bij de begrippen IVRK en kinderrechten. Vermits het IVRK een zeer belangrijke rol speelde in het verkrijgen van de kinderrechten, had ik dit graag verduidelijkt. Daarvoor bespreken we de inhoud, de indeling, de karakteristieken, de basisprincipes, de ontstaansgeschiedenis, de doelstellingen en het belang ervan. Op deze manier wordt getracht om een idee te geven van wat het verdrag juist voorstelt en probeer ik een kader aan te reiken in verband met de kinderrechten voor de volgende hoofdstukken van dit eindwerk. Daarnaast wordt besproken hoe en wanneer het verdrag ontstaan is. Het is algemeen bekend dat een verdrag niet zo maar ontstaat, maar dat daar een hele evolutie aan vooraf gaat. Deze evoluties speelden en spelen nog steeds een vitale rol om meer rechten te verkrijgen voor kinderen. Een ander punt waar aandacht aan besteed wordt, zijn de doelstellingen van het verdrag en waarom het zo belangrijk is dat het verdrag er gekomen is en nu de basis vormt. De rechten van veel kinderen worden nog vaak geschonden en daarom is het noodzakelijk om eens stil te staan bij de hedendaagse situatie. Ik zal daarom dieper ingaan op de hedendaagse situatie en bespreken welke kinderrechten heel specifiek gericht zijn op de bescherming van maatschappelijk kwetsbare kinderen. 1.1 BEGRIPSOMSCHRIJVING Het IVRK is het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Het is het wijdst verspreide, meest geratificeerde en gedetailleerde mensenrechteninstrument op wereldvlak. Het verdrag handelt over de rechten die voor kinderen en jongeren gewaarborgd en gerespecteerd moeten worden, dit zowel op politiek, economisch, cultureel, burgerlijk en strafrechterlijk vlak. 1.2 ONTSTAANSGESCHIEDENIS Het IVRK ontstond voornamelijk door een wijziging in het kindbeeld en de evolutie van het mensenrechten denken. Een vitaal punt was dat de mensen steeds meer behoefte kregen om aan mensen rechten te geven en vooral deze rechten vast te leggen om ze te kunnen 15

16 waarborgen. Dit leidde uiteindelijk tot de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens en later tot het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Daarnaast besefte men stilaan dat kinderen ook een aparte groep waren met specifieke kenmerken, wensen en behoeften. In de Middeleeuwen was van een onderscheid absoluut geen sprake. Kinderen moesten actief deelnemen aan het leven van de volwassenen. Er kan dus gesteld worden dat het concept Kind niet aan de orde was. Van dit concept kan men pas spreken vanaf de 16 e eeuw. Er groeiden stilaan twee grote visies omtrent het concept. 1 Enerzijds had men de Moralisten die het kind als iets slechts beschouwden dat kon uitgroeien tot iets waardevols mits een goede opvoeding. Later (18 e eeuw) waren er de Romantici (Rousseau) die het kind als iets zeer waardevols zagen vanaf de geboorte. Het diende de nodige begeleiding te krijgen, maar moest zelf zijn weg zoeken doorheen het leven. Het kind werd vanaf deze periode gezien als de toekomst. Er kan gesteld worden dat dit een groot keerpunt in de geschiedenis was. Het kind werd een aparte groep met specifieke kenmerken en gedragingen dat beschermd moest worden en met een aantal beschermingsmaatregelen. Deze maatregelen vormden de basis voor wat uiteindelijk zal leiden tot het IVRK. Toch werd het kind pas echt belangrijk vanaf de 20 ste eeuw. Deze eeuw wordt dan ook uitgeroepen tot de eeuw van het kind. Door het geven van rechten aan kinderen evolueerde het kind naar een volwaardige rechtspartner. Het was geen object van eigendomsrecht meer waarbij hun rechten bepaald werden door de ouders. Deze twee punten zorgden er grotendeels voor dat het IVRK op 20 november 1989 unaniem werd aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Dit was precies tien jaar na het Internationaal jaar van het Kind. Tien jaar later zou dit ook nog leiden tot de oprichting van het Kinderrechtenhuis. In België trad het Verdrag effectief in werking op 15 januari INHOUD Het verdrag bevat en preambule en 54 artikelen. De preambule bevat de geest van het verdrag. Daarnaast kunnen de artikelen opgesplitst worden in 3 grote delen. Het eerste deel bevat artikelen die de rechten van kinderen vastleggen en de verplichtingen aan de staten opleggen. 1 ZAENEN, L., Kinderrechten in de Islam. Leuven, KU Leuven, 2002, p. 4. (Thesis) 16

17 Het tweede deel is gericht op de implementatie en de toezichtregeling met betrekking tot de naleving van het IVRK en het derde deel handelt over de inwerkingtreding van het verdrag. 1.4 INDELING Naast de preambule en de 54 artikels, wordt in het IVRK meestal gebruik gemaakt van de 3- P-indeling. De 3-P s staan voor Participation, Protection en Provision. Participation verwijst naar het recht van deelname aan het maatschappelijke leven. Voorbeelden hiervan zijn het recht op vrijheid van denken, vergadering,. Protection richt zich op de bescherming tegen bepaalde activiteiten van derden en waarborgt dus de specifieke behoeften van kinderen. Voorbeelden zijn mishandeling, verwaarlozing, Provision heeft betrekking op de rechten die toegang verlenen tot diensten. Voorbeelden zijn: onderwijs, informatie, 1.5 KARAKTERISTIEKEN VAN HET IVRK COMPREHENSIVITEIT 1 Elk recht in het verdrag is even belangrijk en de rechten zijn bovendien van elkaar afhankelijk. Dit wil zeggen men geen onderscheid mag maken en geen prioriteiten mag stellen tussen de rechten. Zelfs in de 3-P-indeling valt op dat zij niet zonder elkaar kunnen. Bijvoorbeeld: geen beschermingsrechten zonder de nodige voorzieningen en zonder de betrokkenheid van kinderen en geen participatierechten zonder de nodige voorzieningen. JURIDISCH BINDEND Dit houdt in dat de staten de bepalingen in het IVRK verplicht moeten opvolgen en dus wel degelijk ten uitvoer moeten brengen. Het IVRK moet zelfs een plaats krijgen binnen het nationale recht. 1 BOONEN, R., Kinderrechten aanpakken. Congresboek. Antwerpen-Apeldoorn, Garant, 2004, p

18 Daarnaast hebben de staten ook nog een rapportageplicht en een informatieplicht. De landen zijn verplicht om twee jaar na hun toetreding en daarna om de vijf jaar hun rapporten voor te leggen aan het Comité voor de Rechten van het Kind. Dit comité zal het kinderrechtenbeleid evalueren en adviezen geven voor de volgende jaren. Ze moeten hun rapporten bekend maken bij het grote publiek zodat de burgers stilaan vertrouwd geraken met het verdrag en de kinderrechten. DIRECTE OF INDIRECTE WERKING In het algemeen heeft het IVRK geen directe werking. Dit houdt in dat het IVRK niet kan ingeroepen worden als de nationale rechter een beslissing neemt in verband met een kind. Voor een directe werking zijn de bepalingen immers niet concreet genoeg opgesteld. In sommige gevallen kan het echter wel. Of een bepaling een directe werking heeft, is afhankelijk van ieder geval apart. De bepalingen die wel een directe werking hebben, kunnen voor de rechter ingeroepen worden en hebben zelfs voorrang op de nationale rechten. In België is de rechtsspraak nogal verdeeld over de directe werking van IVRK-bepalingen. De rechter kan daarom zelf bepalen of een recht een directe werking heeft. Als de rechter het recht wel een directe werking geeft, moet het uitgevoerd en maar kan de staat hier niet voor veroordeeld worden. 1.6 BASISPRINCIPES VAN HET IVRK DE NON-DISCRIMINATIE 1 Iedereen heeft gelijke rechten en niemand mag uitgesloten worden. Bijvoorbeeld: Elk kind heeft recht op onderwijs, ook de kinderen uit de ontwikkelingslanden. HET BELANG VAN HET KIND 2 Bij alles wat een volwassene beslist, moet hij het belang van het kind vooropstellen. Het centraal stellen van het kind, is de boodschap. Bijvoorbeeld: Een volwassene mag in het bijzijn van het kind zich niet bezondigen aan overmatig drank -en drugsgebruik als hij hierdoor niet meer in staat is om voor het kind te zorgen. De ontwikkeling van het kind zou hierdoor ernstige schade kunnen oplopen. 1 BOONEN, R., op.cit., p BOONEN, R., op.cit., p

19 HET RECHT OP OVERLEVING EN BESCHERMING Elk kind moet zich maximaal kunnen ontplooien en daartoe de nodige kansen krijgen. Om dit te bereiken is het nodig dat het kind op vele gebieden en in veel situaties beschermd wordt. Bijvoorbeeld: Een volwassene mag een kind niet zomaar uit school houden omdat hij veel werk heeft en het kind hem hierbij moet helpen. In België hebben kinderen immers leerplicht en is kinderarbeid verboden. DE PARTICIPATIE VAN KINDEREN Kinderen moeten actief betrokken worden in de discussie omtrent de kinderrechten. Kinderen staan centraal en vormen de basis tot een verbetering van hun positie. 1.7 DOELGROEP Het IVRK bepaalt dat de kinderrechten gelden voor alle kinderen en jongeren tussen 0 en 18 jaar en dit ongeacht hun ras, geslacht, taal, religie, sociale of etnische afkomst, handicap, rijkdom, geboorte of enig ander criterium. 191 landen hebben inmiddels het verdrag ondertekend en geratificeerd. Hierbij zijn er twee grote afwezigen, namelijk: de Verenigde Staten en Somalië. Daarnaast is het IVRK belangrijk voor de organisaties die rond de kinderrechten werken. 1.8 DOELSTELLINGEN De hoofddoelstelling van het IVRK is de bescherming en de erkenning van alle kinderen in alle opzichten en op alle domeinen. Alles is erop gericht om de positie van het kind te verbeteren en kenbaar te maken. De doelstellingen van het Verdrag kunnen opgesplitst worden in 3 soorten rechten. de zelfbeschikkingsrechten Dit wil zeggen dat kinderen tegenwoordig meetellen in de maatschappij en er met hen rekening moet gehouden worden. Bij deze rechten is vooral het recht op vrije meningsuiting 19

20 zeer belangrijk. Er werd door het IVRK voor het eerst erkend dat kinderen een mening hadden in plaats van een nog-niet mening. Bijvoorbeeld: recht op vrije meningsuiting, hoorrecht, recht op vereniging, de beschermingsrechten Binnen deze groep rechten krijgen de bijzondere behoeften en kwetsbaarheid van kinderen speciale aandacht. Om een maximale ontwikkeling van de kinderen te bekomen, moeten ze beschermd worden tegen gevolgen van beslissingen van anderen. Daarnaast moeten ze bijzonder beschermd worden om hun specifieke behoeften te waarborgen. Bijvoorbeeld: recht op bescherming tegen mishandeling en verwaarlozing, recht op bescherming tegen kinderarbeid, de rechten specifiek voor kinderen of voor bijzondere groepen Deze rechten zijn specifiek gericht ter bescherming van de kinderen en de bijzondere groepen. Bijvoorbeeld: recht op spel, recht op adoptie, voorrang voor kinderen met een handicap, 1.9 BELANG Het ontstaan van het IVRK was op verschillende gebieden belangrijk voor de kinderen. Ten eerste werd hun rechtspositie versterkt. Door deze juridisch bindende tekst moest er rekening met hen gehouden worden. Ze werden dragers van rechten en de evolutie van rechtsobject naar rechtssubject was een feit. Bovendien werden kinderen meer zichtbaar in de samenleving. Omdat de staten verplicht waren om te rapporteren, kwamen de kinderen en de belangen van minderjarigen op de politieke agenda. Daarnaast koos men bij de opstelling van het verdrag bewust voor een niet-sanctionerend toegangssysteem zodat er ruimte was om een constructief en offensief beleid te voeren. Dit wil zeggen dat de staten een beleid konden voeren om de kinderrechten zoveel mogelijk in beeld te krijgen zonder dat ze gesanctioneerd werden als ze iets verkeerd deden of als ze zich niet hielden aan het verdrag. Een heel belangrijke zaak was ook dat het IVRK de aanleiding gaf voor een mentaliteitswijziging in onze maatschappij. Men gaat steeds meer rekening houden met kinderen en alle mensen werken beter samen om een maximale ontwikkeling van het kind te bekomen. 20

21 Ten slotte zorgde het IVRK ervoor dat kinderrechtenbewegingen knelpunten, problemen en behoeften konden aangeven bij de overheid. Vanuit deze problematieken konden ze de noodzaak benadrukken van een kindbeleid. Kortom, het IVRK heeft ervoor gezorgd dat kinderen in de eerste plaats zelf dragers van rechten zijn geworden en een veel grotere stem hebben in onze samenleving DE TOESTAND VAN KINDEREN IN DE WERELD Het IVRK en de kinderrechten zijn belangrijk omdat over de hele wereld de kinderrechten nog heel vaak geschonden worden. Er zijn enorm veel kinderen die moeten werken, niet naar school kunnen, sterven van de honger. Het IVRK zorgde al voor een grote vooruitgang en is het bewijs dat men op de goede weg is, maar men moet verder bouwen op deze weg. Als we kijken naar enkele cijfers wordt de harde realiteit pijnlijk zichtbaar en benadrukt dit de absolute noodzaak om nog harder voor de kinderen te vechten en hun positie te verbeteren. 1 Meer dan 10 miljoen kinderen sterven nog elk jaar aan ziekten die voorkomen of genezen hadden kunnen worden. 150 miljoen kinderen lijden honger. Meer dan 120 miljoen kinderen gaan niet naar school, een meerderheid onder hen zijn meisjes. Men schat dat 1,2 miljoen kinderen het slachtoffer zijn van kinderhandel. Ze worden verkocht en komen vaak in de prostitutie of slavernij terecht. Ongeveer kinderen worden verplicht om te vechten als kindsoldaten: duizenden andere kinderen lopen elke dag het risico om hetzelfde lot te ondergaan. 600 miljoen kinderen uit de ontwikkelingslanden moeten het stellen met minder dan 1euro per dag en leven in extreme armoede. In 2000 raakten kinderen jonger dan 15 jaar besmet met het HIV-virus; een half miljoen kinderen onder de 15 stierf aan de gevolgen van aids en 10,4 miljoen kinderen verloren één of beide ouders aan deze vreselijke ziekte. 1 BOONEN, R., op.cit., p

22 Het is duidelijk dat de doelstelling van het IVRK alle kinderen zijn gelijk nog steeds onhaalbaar blijkt en met grote waarschijnlijkheid ook onhaalbaar blijft. De werelden van de kinderen zijn wel al veel verbeterd en dichter bij elkaar gekomen. Het IVRK is het bewijs dat men moet luisteren naar de stem van kinderen. Een kind ervaart immers de moeilijkheden die het tegenkomt in zijn groei naar volwassenheid. Zeker de stem van een kind in nood is vaak niet luid genoeg om aanhoord te worden. Dit is nochtans levensbelangrijk. Als deze stem wel aanhoord wordt, begrijpen we vaak niet wat het kind bedoelt omdat we, als volwassenen, vanuit onze eigen visie en waarden de wereld regeren en regelen. Een kind heeft daarom nood aan rechten (IVRK) om zich volledig te kunnen ontwikkelen en profileren in onze maatschappij. Het moet zich goed kunnen voelen binnen de heersende orde met zijn waarden en normen en het verdrag was daarom een grote stap voorwaarts. Vele kinderen hebben het vaak moeilijk om zich te laten gelden omdat de volwassenen hun taal niet begrijpen en ze bovendien niet taalkrachtig genoeg zijn Het IVRK fungeert op dit vlak als vertaler of tolk van de kinderen. Zeker voor de maatschappelijk kwetsbare kinderen zijn deze rechten en hun stem van vitaal belang om hen bewust te maken dat ze waardevol zijn en op een gelijkwaardig niveau als de andere kinderen staan. Daarnaast moet duidelijk gemaakt worden aan de wereld dat de rechten van deze kinderen voortdurend geschonden worden en dat zij zich niet alleen uit deze situatie kunnen redden. Het probleem is dat hun wereld voornamelijk uit plichten bestaat en dat moet dringend veranderen. Een kind dat verdrietig is, moet ons verdrietig maken, elk kind dat sterft, is een kind te veel. Dit moet zo veel mogelijk verhinderd worden en daarom was/is het IVRK van levensbelang KINDERRECHTEN EN MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE KINDEREN Het IVRK met zijn kinderrechten betekende zoals eerder aangegeven een enorme vooruitgang voor alle kinderen. Ook de maatschappelijk kwetsbare kinderen werden in bescherming genomen via dit verdrag en kregen een aantal specifieke rechten. Ik vond het daarom nodig om stil te staan bij de artikels die voor de maatschappelijk kwetsbare kinderen zeer belangrijk zijn. 22

23 1 Artikel 22 Soms vluchten kinderen weg uit hun land, omdat er bijvoorbeeld geen eten is of er een oorlog heerst. Die kinderen moeten speciaal geholpen worden, ook om hun familie terug te vinden. Kinderen die gevlucht zijn, hebben vaak al veel problemen en trauma s meegemaakt. Hun familie is bijvoorbeeld dood geschoten of ze zijn hun ouders kwijt geraakt. Bovendien hebben deze kinderen niets meer als ze in een vreemd land aankomen en zijn ze niet in staat om voor zichzelf te zorgen. Daarnaast krijgen ze te maken met een taalprobleem. Het is dus zeer belangrijk dat deze kinderen geholpen worden op alle gebieden om hen toch nog een zo gunstig mogelijke toekomst aan te reiken. Deze kinderen verdienen dit niet, want ze kunnen er niets aan doen dat ze in deze situatie verzeild zijn geraakt. 2 Artikel 23 Een kind met een handicap moet extra verzorgd worden. Het moet kunnen meedoen met andere kinderen. Het moet de kans krijgen om alles zelf te doen. Als het volwassen is, moet het zoveel mogelijk kunnen wat een niet-gehandicapt kind kan. De ouders van een gehandicapt kind moeten speciale hulp krijgen om hun kind te verzorgen. Kinderen die gehandicapt zijn, wachten sowieso een moeilijke of een andere toekomst. Om ook deze kinderen gelukkig te maken en hun leed wat te verzachten, moeten deze kinderen geholpen worden. Hun toekomst hangt immers af van de hulp die ze van andere personen krijgen. Belangrijk om te onthouden is dat een kind geen twee keer gestraft moet worden, want de handicap is zowel mentaal als fysiek al een zware last voor deze kinderen. 1 KINDERRECHTSWINKEL, Het kinderrechtenverdrag. Versie voor kinderen. Internet, 04 augustus ( 2 KINDERRECHTSWINKEL, Het kinderrechtenverdrag. Versie voor kinderen. Internet, 04 augustus ( 23

24 1 Artikel 26 Een kind mag niet in armoede leven. Ouders die geld tekort hebben, moeten geholpen worden. Een kind moet voldoende kansen krijgen om zich maximaal te ontwikkelen. Armoede is één van de factoren die dit verhinderen. Een kind kiest er niet voor om in armoede te leven. Meestal worden ze er vanaf de geboorte mee geconfronteerd. Om een kind de nodige kansen te geven op een goede toekomst is het absoluut van vitaal belang dat hun ouders geholpen worden en dat er samen met hulpverleners gezocht wordt naar oplossingen voor het gezin en het kind. 2 Artikel 27 Elk kind moet voldoende kansen krijgen om goed op te groeien. Als ouders het moeilijk hebben om aan gezonde voeding, genoeg kleding of een goed huis te geraken, zullen ze geholpen worden. Zoals bij het voorgaande artikel moeten ook hier de ouders geholpen worden bij de opvoeding van hun kinderen. Vele gezinnen zijn niet in staat omwille van financiële redenen om hun kinderen de beste kansen te geven. Het gevolg is dat vele kinderen in dezelfde situatie als hun ouders terecht komen. Daarom is het belangrijk dat er samengewerkt wordt om deze kinderen ten minste zelf te laten beslissen over hun toekomst. 3 Artikel 30 Een kind uit een andere land mag niet verboden worden om zijn taal te spreken. Hij mag samenkomen met andere mensen van dat land en zijn eigen gewoontes en godsdienst hebben. Kinderen die uit een ander land komen gaan niets meer zeggen als ze hun eigen taal niet mogen spreken. Als een kind zichzelf niet meer mag of kan zijn, zal het zich niet goed voelen. 1 KINDERRECHTSWINKEL, Het kinderrechtenverdrag. Versie voor kinderen. Internet, 04 augustus ( 2 KINDERRECHTSWINKEL, Het kinderrechtenverdrag. Versie voor kinderen. Internet, 04 augustus ( 3 KINDERRECHTSWINKEL, Het kinderrechtenverdrag. Versie voor kinderen. Internet, 04 augustus ( 24

25 Dit zal een nefaste impact hebben op zijn ontwikkeling en dit heeft gevolgen voor zijn toekomst. Iedere persoon en ieder kind is uniek en men moet respect hebben en elkaar aanvaarden zoals men is. Dit zal de integratie van deze personen en van hun kinderen bevorderen. 1 Artikel 37 Kinderen die opgesloten worden omdat ze iets verkeerd gedaan hebben, mogen nooit bij volwassenen in een gevangenis zitten. Kinderen kunnen nooit de doodstraf of een levenslange gevangenisstraf krijgen. Kinderen mogen nooit gefolterd worden. Opsluiting kan pas als het echt niet anders kan. Opgesloten kinderen mogen niet slecht behandeld worden. Ze mogen hun ouders zien en moeten hulp krijgen van iemand. De rechter en de mensen van de politie of van de gevangenis moeten steeds alle regels volgen. Als kinderen opgesloten worden of in de gevangenis terecht komen, hebben ze een fout begaan. Vanaf dat moment moeten deze kinderen zo goed mogelijk begeleid worden. Ze zijn immers al gestraft voor deze fout. Voor hen begint een nieuw leven met nieuwe kansen. Ze moeten daarom de nodige bescherming krijgen tegenover zichzelf en tegenover de personen die hun leven in deze fase bepalen. Het verblijf in een instelling of in een gevangenis moet de kinderen de kans geven zich te ontwikkelen en te bouwen aan een goede toekomst. Bovendien moeten de kinderen klaar gemaakt worden om hun plaats in de maatschappij terug in te nemen. Als ze slecht zouden behandeld worden tijdens hun verblijf, zal het helemaal fout lopen met deze kinderen. 2 Artikel 39 Alle kinderen die slecht behandeld geweest zijn, of bij wie iets heel ergs gebeurd is, moeten speciale hulp krijgen. Als kinderen slachtoffer geworden zijn van mishandeling, uitbuiting, verwaarlozing, arbeid, moeten zij opgevangen worden en de nodige hulp krijgen. De slechte behandeling van 1 KINDERRECHTSWINKEL, Het kinderrechtenverdrag. Versie voor kinderen. Internet, 04 augustus ( 2 KINDERRECHTSWINKEL, Het kinderrechtenverdrag. Versie voor kinderen. Internet, 04 augustus ( 25

26 deze kinderen zal er voor zorgen dat ze later veel problemen krijgen, vooral op het sociale gebied. Het is belangrijk dat deze kinderen kennis maken met personen die het goed met hen voor hebben, want zij zijn vaak het vertrouwen in de medemens kwijt. Het spreekt voor zich dat een kind dit niet alleen kan verwerken en hierbij professionele hulp nodig heeft. De kinderen moeten eerst deze gebeurtenis verwerken. Daarna kunnen ze pas het gevoel krijgen dat ze waardevol zijn en beseffen dat ze nog een mooie toekomst voor zich liggen hebben. Ook deze kinderen zijn onterecht gestraft en verdienen extra hulp om nog een toekomst op te kunnen bouwen. In de toekomst moet er alles aan gedaan worden om deze kindonterende misdaden te verhinderen. Daarom moeten we de kinderen zoveel mogelijk beschermen CONCLUSIE We kunnen besluiten dat het IVRK een heel belangrijke rol gespeeld heeft in de ontwikkeling rond de kinderrechten. Dit IVRK ontstond door een evolutie in het mensenrechten denken en een wijziging in het kindbeeld. Dit IVRK was en is het basisdocument waarin de kinderrechten zijn opgesteld. Het vormde en vormt nog steeds de basis voor alle kinderrechtenorganisaties in de wereld. Daarnaast zorgde het voor de verbetering van de rechtspositie van het kind. Het kind was voortaan een drager van rechten, waardoor het evolueerde van een rechtsobject naar een rechtssubject. Een kind was iets uniek geworden, een aparte groep met specifieke behoeften en wensen. In de huidige samenleving zorgen de kinderrechtenorganisaties op basis van het IVRK dat er steeds meer aandacht geschonken wordt aan kinderen. Op allerlei manieren wordt er samengewerkt om het leven van kinderen zo aangenaam mogelijk te maken en het kind zich op deze wijze optimaal te laten ontplooien. Toch wordt in vele landen nog steeds weinig rekening gehouden met het IVRK en worden talrijke rechten geschonden. Daarnaast zijn er veel kinderen die niet weten dat ze rechten hebben en dat ze erdoor beschermd worden. Dit kan zijn omdat ze niet kunnen lezen of geconfronteerd worden met allerlei andere problemen. Deze kinderen worden daarom ook wel de maatschappelijk kwetsbare kinderen genoemd. We hebben in dit hoofdstuk gezien dat er kinderrechten zijn die heel erg belangrijk zijn voor de kwetsbare kinderen. In hoofdstuk 2 zullen we dieper ingaan op de maatschappelijk kwetsbare groepen en kinderen. 26

27 2 MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE KINDEREN In het vorige hoofdstuk werd duidelijk dat veel kinderen hun rechten niet zo goed kennen. Vooral maatschappelijk kwetsbare kinderen zijn slecht geïnformeerd.. Zij weten meestal niet dat ze rechten hebben, weten niet dat ze bestaan en kennen ze al helemaal niet. Indien deze kinderen dan ook nog een taalachterstand hebben, bemoeilijkt dat opnieuw hun situatie en vergroot hun maatschappelijke kwetsbaarheid. Hierbij wordt gesteld dat meerdere factoren bepalen of iemand maatschappelijk kwetsbaar is of wordt. In dit hoofdstuk staan we daarom stil bij de maatschappelijk kwetsbare groepen, maar vooral kinderen. Deze bespreking is belangrijk voor dit eindwerk, vermits ik de kinderenrechten moet overbrengen aan maatschappelijk kwetsbare kinderen met een taalachterstand. Het is daarom noodzakelijk dat de diverse groepen maatschappelijk kwetsbare kinderen besproken worden. In dit hoofdstuk zal ook uitvoeriger in gegaan worden op wat maatschappelijke kwetsbaarheid precies betekent en hoe het komt dat een kind in een dergelijke situatie terecht komt. We zullen ons bovendien afvragen welke de gevolgen zijn van maatschappelijke kwetsbaarheid en of een kind met de nodige hulp uit deze netelige toestand kan komen. Kortom, we gaan de maatschappelijk kwetsbare kinderen specifieker bekijken. Dit is noodzakelijk om vertrouwd te geraken met het begrip maatschappelijke kwetsbaarheid waar ik in mijn praktijk nog regelmatig over zal spreken. 2.1 BEGRIPSOMSCHRIJVING In dit deel zal ik de definities maatschappelijk kwetsbare groepen en kinderen nader bespreken. Er wordt bekeken welke groepen en kinderen kwetsbaar zijn en wat de essentie is van maatschappelijke kwetsbaarheid. Ik heb gekozen om in mijn eindwerk met de maatschappelijk kwetsbare kinderen te werken omdat ik het begrip maatschappelijk kwetsbaar veel ruimer vind dan bijvoorbeeld kansarme kinderen. Maatschappelijk kwetsbare kinderen zijn dikwijls ook kansarme kinderen, maar dit is niet altijd zo. Ze kunnen in sommige gevallen en met de nodige inspanningen nog uit deze netelige positie geraken. 27

28 Bijvoorbeeld: allochtonen zijn maatschappelijk kwetsbaar, maar de meeste van hen zullen voldoende kansen krijgen en het hangt vaak van hun karakter af of ze iets bereiken in de maatschappij. Kinderen die daarentegen kansarm zijn, zijn altijd maatschappelijk kwetsbaar. Ik vind de kansarmoedige groep dus een onderdeel van de maatschappelijk kwetsbare groep. DEFINITIE MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE GROEPEN 1 Maatschappelijk kwetsbare groepen zijn groepen die zich op één of andere manier in een kwetsbare positie bevinden. Deze kwetsbaarheid kan zich op financieel, economisch, maatschappelijk, sociaal en medisch vlak situeren en het is voor deze personen heel moeilijk of soms zelfs onmogelijk om deze situatie te veranderen. Door talrijke problemen belanden ze dikwijls in een maatschappelijk kwetsbare positie. We zullen hier nog dieper op ingaan. DEFINITIE MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE KINDEREN Maatschappelijk kwetsbare kinderen zijn kinderen die meestal ten gevolge van de maatschappelijk kwetsbare positie van hun ouders ook moeilijkheden ondervinden op vele gebieden. Omdat de ouders niet over de juiste capaciteiten of mogelijkheden beschikken en hun kinderen in veel zaken niet kunnen helpen, zullen deze kinderen ook vaak problemen krijgen. Ze lopen bijvoorbeeld taalachterstand op, zijn niet sociaal, hebben weinig kennis, De toestand van de ouders is natuurlijk niet de enige oorzaak. Een lagere intelligentie, een handicap, kunnen ook aan de basis liggen van hun maatschappelijke kwetsbaarheid. We zullen dit specifieker bespreken. 2.2 MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE GROEPEN EN KINDEREN Ik heb juist stil gestaan bij het begrip maatschappelijke kwetsbaarheid. Daarnaast werd duidelijk gemaakt welke groepen en kinderen maatschappelijk kwetsbaar zouden kunnen zijn. Ik zal dit hier specifieker bespreken. 1 ASSELMAN, E., Cultuurparticipatie en maatschappelijk kwetsbare groepen. Internet, 26 januari ( 28

29 2.2.1 KINDEREN EN JONGEREN Kinderen en jongeren zijn in onze samenleving sowieso een maatschappelijk kwetsbare groep. Tot voor kort (20 november 1989) hadden zij zelfs nog geen rechten. Zowel op juridisch, pedagogisch als maatschappelijk vlak moeten zij beschermd worden tegenover zichzelf en volwassenen. Begrippen zoals kindermishandeling, kinderarbeid, uitbuiting, uitsluiting, zouden uit onze samenleving geweerd moeten worden. Het spreekt voor zich dat kinderen en jongeren die hiermee te maken krijgen nog zwakker en kwetsbaarder zijn. Zij ondervinden talrijke problemen en zullen het later moeilijk hebben om een normaal leven te leiden KINDEREN UIT MULTI-PROBLEEMGEZINNEN Multi-probleemgezinnen zijn gezinnen die op meerdere gebieden problemen ondervinden. Dit kan zowel financieel, sociaal, maatschappelijk, zijn. Het spreekt voor zich dat deze gezinnen uiterst kwetsbaar zijn en zich in een bijzonder maatschappelijk kwetsbare positie bevinden. Deze gezinnen bevinden zich in een vicieuze cirkel van talloze problemen waarbij het ene probleem verhindert dat het andere opgelost geraakt. Ook de kinderen van deze gezinnen zijn vaak in de onmogelijkheid om hun situatie te verbeteren. Het enige wat hun zou kunnen helpen, zijn hun schoolprestaties, maar omdat de ouders vaak niet over de nodige competenties beschikken, kunnen ze hun kinderen hierbij niet helpen en falen veel van deze kinderen op school. Daarnaast kan de financiële factor hier ook een grote rol spelen. De ouders hebben vaak het geld niet om hun kinderen te laten studeren na het middelbaar onderwijs. Hierdoor halen zij ook geen diploma s en komen meestal in dezelfde situatie terecht als hun ouders KINDEREN VAN LAAGGESCHOOLDE OF LAGERGESCHOOLDE OUDERS Er zijn nog steeds heel veel mensen die laaggeschoold of zelfs helemaal niet geschoold zijn. Ook deze mensen bevinden zich in een maatschappelijk kwetsbare positie, want zij geraken heel erg moeilijk aan werk. Zij zullen minder kansen krijgen in het leven om een mooie 29

30 toekomst op te bouwen. In een maatschappij waar presteren voorop staat, kan men bijna niet zonder een diploma. Algemeen wordt aangenomen dat kinderen van laaggeschoolde ouders het heel moeilijk zullen hebben om een waardige positie in de maatschappij te bemachtigen omdat ze geconfronteerd worden met dezelfde problemen als hun ouders (geen ondersteuning, geen diploma, ). Vaak hangt van hun karakter af of ze iets bereiken KINDEREN VAN ASIELZOEKERS, VLUCHTELINGEN EN ETNISCH- CULTURELE MINDERHEDEN Asielzoekers en vluchtelingen worden geconfronteerd met een aantal problemen. Eerst en vooral moeten zij vaak alles achterlaten wat ze bezitten. Daarnaast komen ze meestal uit oorlogsgebieden, wat emotionele sporen of soms zelfs hele grote trauma s nalaat. Ook schuilt bij deze mensen het gevaar voor een sociaal isolement vanwege hun taalachterstand. Zij moeten immers een nieuwe taal aanleren en dit vergt grote inspanningen. Allochtonen kunnen op dit gebied ook problemen ervaren, omdat zij vaak ook de taal niet machtig zijn. Maar het grootste probleem is waarschijnlijk dat deze groepen geconfronteerd worden met talrijke vooroordelen en daardoor minder kansen krijgen. Het is evident dat de kinderen van deze groepen het moeilijk hebben om zich te integreren in de maatschappij, maar het is mogelijk als ze een goede begeleiding krijgen. Op school zullen zij zich extra moeten inzetten, want ze zullen taalachterstand hebben, maar deze achterstand heeft absoluut niets te maken met een lagere intelligentie of een stoornis waardoor het mogelijk is met wat extra inzet om dit probleem weg te werken KINDEREN MET EEN HANDICAP OF LAGERE INTELLIGENTIE OF KINDEREN VAN OUDERS MET EEN HANDICAP OF LAGERE INTELLIGENTIE Personen met een handicap kunnen maatschappelijk kwetsbaar zijn. Dit hangt af van de aard en ernst van hun handicap of met andere woorden met hun graad van afhankelijkheid. Bovendien moet er een verschil gemaakt worden tussen personen die vanaf de geboorte 30

31 gehandicapt zijn en personen die door een ziekte, ongeval,.. gehandicapt worden. Daarnaast is er nog een onderscheid tussen personen met een mentale en lichamelijke handicap. Beiden zullen waarschijnlijk afhankelijk zijn van andere personen, maar wel op een andere manier. Kinderen met een lagere intelligentie zullen ongeveer hetzelfde lot ondergaan en zijn ook maatschappelijk kwetsbaar KINDEREN IN ARMOEDE OF UIT ARMOEDIGE GEZINNEN Dat armoede een zeer groot probleem is, is algemeen geweten. Personen die in armoede zitten of uit armoedige gezinnen komen, hebben het heel moeilijk om hun plaats te vinden in onze maatschappij. Zij schamen zich en zullen zich daardoor eerder terugtrekken. Hierdoor verzwakken ze hun positie nog maar eens. Met behulp van diensten en middelen kan er iets aan hun situatie gedaan worden, maar meestal blijken deze moeilijk te vinden en/of onbereikbaar voor hen. Mensen die in armoede leven, hebben vaak ook meerdere problemen en bevinden zich in een zeer complexe situatie. Deze armoede heeft ook zijn weerslag op hun kinderen. Zij kunnen vaak niet deelnemen aan evenementen of activiteiten en moeten in het algemeen veel sneller tevreden zijn. Daarnaast wordt soms het probleem enorm verergerd als andere kinderen hen beginnen te pesten omdat zij bijvoorbeeld altijd dezelfde kleren dragen. Dit kan een grote impact hebben op de ontwikkeling van kinderen. Meestal zal een gebrek aan financiële middelen beletten dat deze kinderen zich goed ontwikkelen, wat zich zal uiten in meerdere problemen. Probleemgedrag, taalachterstand, leermoeilijkheden zijn hier enkele voorbeelden van VERWAARLOOSDE, VERKRACHTE, MISHANDELDE EN UITGEBUITE KINDEREN Verschillende vormen van ernstige mishandeling zorgen ervoor dat mensen en zeker kinderen maatschappelijk zeer kwetsbaar zijn. Er is een ernstige verstoring van hun natuurlijk evenwicht en de vraag heerst of ze nog de mogelijkheid hebben om dit evenwicht enigszins te herstellen. 31