NATIONAAL GLASMUSEUM BESTUURSVERSLAG. Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 1

Transcriptie

1 NATIONAAL GLASMUSEUM BESTUURSVERSLAG 2015 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 1

2 2 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum

3 VOORWOORD In 2015 vierde de hele Leerdamse gemeenschap en alle glasliefhebbers van buiten Leerdam, 250 jaar glas. Het was namelijk al in 1765 dat de zes broers Pilgram en hun zwager Meeder het initiatief namen,een Glas en Flesse Blaserij te beginnen in Leerdam. Hiermee was een nieuwe, en voor de gemeente Leerdam, zeer belangrijke vorm van bedrijvigheid geboren. Het Nationaal Glasmuseum was samen met het burgerinitiatief 250 jaar glas in Leerdam en de gemeente Leerdam, een van de trekkers van dit jaar van festiviteiten was dan ook onvermijdelijk een jaar waarop we terugblikten. Het Nationaal Glasmuseum deed onderzoek naar het eigen verleden en organiseerde verschillende tentoonstellingen over dit onderwerp. De belangrijkste daarvan was over een korte, maar zeer invloedrijke episode uit de geschiedenis van het Nederlandse glas, namelijk dat van De Glasschool. De tentoonstelling ging gepaard met een gedegen publicatie over dit onderwerp. In 2015 was het overigens ook 100 jaar geleden dat de toenmalige directeur van de Glasfabriek, P.M. Cochius, voor het eerst een kunstenaar uitnodigde om in glas te komen werken. Deze kunstenaar was K.P.C. de Bazel en in 2015 eveneens onderwerp van studie. In het Stadsarchief Amsterdam werd aan hem, een door het Nationaal Glasmuseum gemaakte tentoonstelling, gewijd en zijn Lentevaasje werd door ons opnieuw op de markt gebracht. 250 jaar glas in Leerdam werd afgesloten met de indrukwekkende onthulling van de glazen toren. Deze toren - die jarenlang voor het Van Gogh Museum in Amsterdam prijkte en is ontworpen door de glaskunstenaar Willem Heesen - is gerestaureerd en met een voor Leerdam uniek crowdfunding project, weer opgebouwd op de plek waar het 250 jaar geleden allemaal begon, de glasfabriek aan de Linge. We keken natuurlijk in 2015 niet alleen maar terug. Ons rijke programma van exposities en activiteiten wordt in dit bestuursverslag toegelicht. In financieel opzicht was het jaar 2015 zorgelijk. In dat opzicht vormt het Nationaal Glasmuseum geen uitzondering met andere middelgrote musea in Nederland. Het rapport Museumcijfers 2014 van de Museumvereniging concludeert immers dat de ontwikkelingen bij de kleine en middelgrote musea beduidend minder florissant zijn dan bij de grote musea. Zij kampen met een negatief exploitatiesaldo, bij de grote is dat juist fors positief. Sinds ons topjaar 2011, het jaar van de vernieuwbouw van het Glasmuseum met bezoekers, kampt het Nationaal Glasmuseum met teruglopende bezoekersaantallen naar in Ondanks dit nog steeds zeer respectabel aantal bezoekers en ondanks het feit dat het Nationaal Glasmuseum een, vergeleken bij de sector, relatief hoog percentage eigen inkomsten heeft, hebben wij een aantal drastische maatregelen moeten nemen om de toekomst van het museum zeker te stellen. De gemeente Leerdam draagt het museum een warm hart toe en heeft ons, onder voorwaarden, een lening van verstrekt om deze periode van zwaar weer door te komen. Daarnaast heeft het museum besloten, in afwachting van de uitkomst van onze aanvraag voor de Basisinfrastructuur (BIS) , de vacature directeur vooralsnog niet in te vullen. Deze vacature is in september 2015 ontstaan omdat Arend-Jan Weijsters overstapte naar het Museum Het Valkhof in Nijmegen. Tot ons grote genoegen bleek de gemeente Leerdam ook nog bereid om een waarnemend directeur voor 1,5 dag per week te detacheren bij het Nationaal Glasmuseum. Dankzij bovenstaande ontwikkelingen zien wij de toekomst van het Nationaal Glasmuseum met vertrouwen tegemoet. Daar komt bij dat de bezoekersaantallen in de eerste maanden van 2016 een stijging laten zien, dankzij een sterk tentoonstellingsprogramma en extra marketinginspanningen, wat ons voorzichtig optimistisch stemt. Wij zien uit naar de besluitvorming over onze BIS aanvraag, waarin wij onze plannen hebben gepresenteerd om uit te groeien naar een, op het gebied van de glaskunst, toonaangevend museum. Tenslotte willen wij graag allen bedanken die ons werk ook in 2015 weer mede mogelijk maakten. Onze vaste team en de vele vrijwilligers verdienen een bijzonder woord van waardering: zij hebben met hun inzet, betrokkenheid en enthousiasme een enorme bijdrage geleverd. Leerdam, 17 maart 2016 Aubert van Engelen Voorzitter Raad van Toezicht Léon Huberts Waarnemend directeur - bestuurder Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 3

4 DOELSTELLINGEN NATIONAAL GLASMUSEUM Het Nationaal Glasmuseum Leerdam heeft als missie en visie: het bijdragen aan een stabiele en avontuurlijke toekomst van het glas in een (inter)nationale context ofwel een broedplaats van idealen. Daarbij richten wij ons niet alleen op het verleden en op het behoud en de presentatie van dat wat achter ons ligt, maar stellen in belangrijke mate de toekomst van het glas centraal. Vernieuwing en ontwikkeling zijn essentieel om het glas te kunnen plaatsen in een hedendaagse context. Het Nationaal Glasmuseum wil vernieuwing stimuleren en presenteren. Geschiedenis inspireert en biedt houvast, maar het museum dient vooral de relatie te zoeken met wat mensen nu bezighoudt en vergezichten te bieden voor de toekomst. Het Verhaal Wij willen idealen bloot leggen en ontwikkeling stimuleren. Dit door het verzorgen van educatieprogramma s die niet alleen maar gericht zijn op scholen of glas. Wij willen daarbij bijdragen aan overdracht en verbinding. Bijvoorbeeld door het verzorgen van educatieve programma s over cultuur in brede zin binnen de eigen regio, het deelnemen aan publieksactiviteiten met betrekking tot glas, vormgeving of de kunsten en het verzorgen van rondleidingen en workshops. DOELSTELLINGEN Aan onze missie geven wij invulling door middel van de onderstaande vier beleidsdoelstellingen: De Schatkamer Wij willen de gehele glascollectie (inclusief de Rijkscollectie) permanent laten zien in het Transparant Depot of op zaal. Middels dit unieke museaal concept willen wij het depot een bijzonder huwelijk laten aangaan met zowel de historische als de hedendaagse projecten en tentoonstellingen. Stabiliteit en avontuur komen hier samen. Wij willen een platform en ontwikkelruimte bieden aan beeldend kunstenaars en vormgevers en cross-overs van glas met andere kunsten stimuleren. Het Glaslab Wij willen de Glasblazerij laten functioneren als een werkplaats - broedplaats - waar kunstenaars en ontwerpers in vrijheid kunnen experimenteren en produceren. Wat vandaag immers een experiment is, kan morgen een nieuw product of museumobject zijn. Het Kenniscentrum Wij willen onze volledige collectie van circa objecten en items via de eigen museumsite en de Digitale Collectie Nederland ontsluiten. Wij waren in 2006 het eerste museum dat zijn volledige collectie toonde via internet. Een collectie van glas, ontwerpen, boeken, folders en catalogi. Onze ambitie voor de toekomst is om de collectie uit te breiden en in toenemende mate ook de context van de objecten te tonen door deze te verbinden met andere objecten uit onze collectie. Het Kenniscentrum groeit continu maar komt nooit af! 4 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum

5 ONZE ACTIVITEITEN IN 2015 Het Nationaal Glasmuseum brengt uitdagende en vernieuwende kunstenaars en ontwerpers samen. We nodigen niet alleen kunstenaars en vormgevers van allerlei pluimage uit om in onze Glasblazerij te komen werken en in ons Glasmuseum te komen exposeren, we treden ook buiten de kaders van ons museum om meer publiek met dit materiaal in contact te brengen. We richten ons daarbij niet alleen op het verleden, het behoud en de presentatie van dat wat achter ons ligt, maar stellen in belangrijke mate de toekomst van het glas centraal. Vernieuwing en ontwikkeling zijn essentieel om het glas te kunnen plaatsen in een hedendaagse context. Dit heeft ook in belangrijke mate de opzet en invulling van ons programma 2015 bepaald. TRANSMEDIAAL PODIUM Mieke Pontier Reflection (29 november 2014 t/m 14 juni 2015) In 2015 vierde Mieke Pontier haar vijftigjarig kunstenaarschap. Pontier is van oorsprong keramiste en werkt sinds 1988 ook in glas. Ze combineert de twee door vuur gevormde materialen als geen ander en het Nationaal Glasmuseum heeft deze bijzondere kunstenaar daarom uitgenodigd voor een solotentoonstelling. In de expositie Reflection stond water in al haar verschijningsvormen centraal. Wolken, stromend water tussen de stenen van een rivierbedding en smeltend ijs waren te ontdekken in haar combinaties van glas en keramiek. Hierin zijn tegenstellingen als organisch tot geometrisch, transparant tot ondoorzichtig en glanzend tot mat te onderscheiden. In de Glasblazerij en de keramiekwerkplaats (Den Bosch) heeft Pontier gewerkt aan het monumentale werk van glas en keramiek, Oerkracht. Een werk van dit formaat was al jaren een wens, nog niet eerder werkte de kunstenaar zo groot. Oerkracht bestaat uit grote keramische delen die de grens opzoeken van wat mogelijk is. Tijdens deze tentoonstelling verscheen haar oeuvreboek, eveneens Reflection getiteld, en bracht ze een nieuw stuk op de markt. Met Pontier had het Glasmuseum een kunstenares in huis die de grenzen van de materialen keramiek en glas opzocht. De enorme stukken keramiek die ze in vervaardigde combineerde ze met in de Glasblazerij gemaakte stukken glas, waardoor een bijzonder samenspel van de twee materialen ontstond. RESEARCH CENTRE De Glasschool (t/m 1 november 2015) met publicatie Eind jaren 30 ontstond bij de Glasfabriek Leerdam het besef dat er te veel tijd werd besteed aan het opleiden van nieuwe arbeiders tijdens de werkuren. Op 5 maart 1940 werd onder leiding van Andries Copier, glasontwerper en artistiek leider van de Glasfabriek, De Glasschool opgericht. Copier stelde dat er ondanks de netelige periode van crisis en oorlogsdreiging behoefte was aan een opleiding voor jongeren die allen streven naar hetzelfde doel: de creatie van het perfecte glaswerk. Tijdens de opleiding werden de leerlingen onderwezen in het ambacht van het glasblazen en glasslijpen, maar ook het aspect van het ontwerpen kreeg aandacht. In 1943 veranderde de opleiding dan ook in School voor glasversiering en -veredeling met een aparte decoratiecursus (de DEC ). Sybren (Iep) Valkema werd door A.D. Copier benaderd om docent aestetische vormgeving te worden. Van hem kregen de studenten een brede culturele opleiding. Zo maakten ze, naast de lessen kunstgeschiedenis en tekenen, ook kennis met theater en andere kunstvormen. Terugkijkend kunnen we concluderen dat De Glasschool een grote impuls heeft gegeven aan de naoorlogse Leerdamse en Nederlandse glaskunst en enkele belangrijke kunstenaars heeft voortgebracht, waaronder Floris Meydam en Willem Heesen. De tentoonstelling De Glasschool heeft met verschillende ontwerpschetsen, foto s en glasobjecten een beeld gegeven van deze bijzondere periode uit de geschiedenis van de glaskunst. In het graveer-, schilder- en slijpwerk van de leerlingen zijn de ontwikkelingen in de beeldende kunst goed zichtbaar. Invloeden van bijvoorbeeld Picasso, Matisse, Chagall en andere kunstenaars die de leerlingen bewonderden zijn duidelijk te zien op de vele schalen, glazen en vazen. De Glasschool heeft laten zien dat deze opleiding die draaide om ambacht niet alleen goede vakmensen opleverde, maar dat door de inspirerende leiding van Valkema de glaskunst op een veel hoger niveau werd gebracht. Bij de tentoonstelling verscheen een rijk geïllustreerde publicatie van de hand van Joan Temminck en Laurens Geurtz die intensief onderzoek hebben gedaan naar deze belangrijke periode in het Leerdams glas. Deze auteurs waren eerder al verantwoordelijk voor het overzichtswerk Copier Compleet. De eerste exemplaren van De Glasschool werden aangeboden aan oud-leerlingen Theo Jansen (88) en Arie van Loopik (80). De publicatie bevat 240 pagina s, een uitgebreide verzameling archiefmateriaal en nieuwe foto s van objecten uit De Glasschool van de hand van fotograaf Erik Rijper. Ook is er een bloemlezing in opgenomen van ontwerptekeningen van onder meer A.D. Copier, Floris Meydam, Willem Heesen, Sybren Valkema en verschillende leerlingen van De Glasschool Leerdam. 250 jaar glas in Leerdam (29 november 2014 t/m 1 november 2015) In 2015 was het 250 jaar geleden dat het eerste glas in Leerdam geblazen werd. Ter ere van dit jubileum organi- Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 5

6 seerde het Nationaal Glasmuseum een tentoonstelling met het mooiste en bijzonderste glas van Leerdam. Ook gaf het museum een lesprogramma cadeau aan alle scholen uit het primair onderwijs in Leerdam: Culturele Ankers. In 1765 namen de zes broers Pilgram en hun zwager Meeder het initiatief een Glas en Flesse Blaserij te beginnen in Leerdam. Een traditie was hiermee geboren. Vanaf de stichting van deze allereerste glasblazerij in Leerdam werd glas geproduceerd als verpakkingsmateriaal. Om dranken zoals wijn en bier te bewaren, maar ook om groenten in te maken. Al deze verschillende producten stelden hun eigen eisen aan de vorm van de fles. In de loop der tijd veranderden de puur functionele ontwerpen van vorm en deed de esthetiek zijn intrede. Een fles moest zowel functioneel als mooi zijn, en kon misschien zelfs wel dienen als bouwsteen. Ook tegenwoordig vormen flessen nog steeds een groot onderdeel van de Leerdamse glasproductie. Het in Leerdam aan de Lingedijk gevestigde Amerikaanse Owens-Illinois is de wereldwijde marktleider op het gebied van verpakkingsglas. De traditie die in de 18e eeuw zijn intrede deed is nu onlosmakelijk verbonden met de identiteit van Leerdam. Ter ere van het jubileumjaar was in deze tentoonstelling het mooiste en bijzonderste Leerdamse glas te zien uit de periode Van één van de eerste flessen naar een vaas uit 1928 van Frank Lloyd Wright tot een hedendaagse installatie van Marinke van Zandwijk. Nieuw Leven in Oude Mallen (27 juni 2015 t/m 8 november 2015) Houten mallen werden al omstreeks 25 jaar na Christus gebruikt voor het vormen van glas. Ze zorgen ervoor dat de vorm van het geblazen glas altijd hetzelfde is, waardoor makkelijk grotere hoeveelheden van hetzelfde ontwerp kunnen worden gemaakt. Via een oproep van het Burgerinitiatief 250 jaar Glas in Leerdam hebben particuliere bruikleengevers oude Leerdamse mallen ter beschikking gesteld om deze nog één keer te gebruiken. Verschillende Leerdamse glasblazers, waaronder Marco Lopulalan van Royal Leerdam Crystal, Bernard Heesen van De Oude Horn en Henk Verweij van de Glasblazerij van het Nationaal Glasmuseum, gingen met deze opdracht aan de slag en gaven de originele vormen een verrassende eigentijdse twist. Schatten achter de Ramen (27 juni 2015 t/m 8 november 2015) Ook zijn we voor 250 jaar glas in Leerdam op zoek gegaan naar de mooiste en de meest bijzondere Leerdamse Schatten achter de Ramen. Welke bijzondere glasobjecten hebben de Leerdammers thuis staan? Welke verhalen zitten er achter deze objecten? En wat maakt deze objecten tot echte schatten? We hebben de mooiste verhalen en objecten geselecteerd en in het museum laten zien. De Bazel in De Bazel, de glazen van de architect (13 februari 2015 t/m 19 april 2015) Op initiatief van en in samenwerking met het Nationaal Glasmuseum Leerdam is in het Stadsarchief Amsterdam de tentoonstelling De Bazel in De Bazel, de glazen van de architect georganiseerd. Voor het eerst was daarbij een representatief overzicht van het vernieuwende glaswerk van de architect De Bazel te zien. Karel Petrus Cornelis de Bazel ( ) heeft in Nederland vooral als architect naam gemaakt. Hij hoort samen met Berlage en Lauweriks in het rijtje architecten die begin twintigste eeuw voor grote veranderingen in de bouwkunst hebben gezorgd. Eén van zijn bekendste bouwwerken is het hoofdgebouw van de Nederlandsche HandelsMaatschappij in de Amsterdamse Vijzelstraat, waarin nu het Stadsarchief Amsterdam is gevestigd. Ook op het gebied van de kunstnijverheid is hij zeer actief en invloedrijk geweest. In 1915 was De Bazel de eerste ontwerper die door de toenmalige directeur van de Glasfabriek Leerdam, de heer P.M. Cochius, werd benaderd om eigentijds gebruiksglas te ontwerpen. Het uitgangspunt van zijn werk in glas is de geometrie waardoor zijn ontwerpen een bevrijdende eenvoud uitstralen. Vanaf 1916 ontwierp De Bazel niet minder dan negen kristallen drinkserviezen, een volledig ontbijtservies uit persglas en talloze vazen, schalen en gebruiksartikelen. Zijn producten gelden als één van de eerste aanzetten tot een geslaagde, eigentijdse vormgeving. LAB Rogier Martens (29 november 2014 t/m medio juni 2015) Het Nationaal Glasmuseum nodigde ontwerper Rogier Martens (1978) uit voor een vervolg op zijn project Fruit Bowls. Deze fruitschalen van geblazen glas zijn ontstaan tijdens zijn vele tochten langs de bloeiende boomgaarden tussen zijn woon-/werkplaats Utrecht en Leerdam. Al pratende met de ontwerper ontstond het idee om een jaar lang zijn werk te tonen in de tuin van het Nationaal Glasmuseum. Een aantal objecten werd in onze Glasblazerij geblazen. Eerst verschenen in en rondom de kassen zijn bestaande ontwerpen als de Wheelbench, Treebench, Fruitbowls en zijn nieuwste ontwerp de Fish-Box-Sledge. De veelzijdige ontwerpen van Martens hebben als kenmerk dat zij zijn ontstaan door zijn specifieke manier van onderzoeken. Hij zoekt namelijk actief de interactie met de eindgebruiker of het publiek. Zijn manier van werken wekt nieuwsgierigheid en wordt vaak gevoed door humor. Zijn Fruitbowls ontstonden bijvoorbeeld door te experimenteren met glas en vervolgens het fruit te gebruiken als mal. Hierdoor ontstaan verschillende interessante vormen, geen één Fruitbowl is hetzelfde. Na diverse experimenten met verschillend fruit uit de streek, bleek het toch het best te werken met de gewone Jonagold appel die +/- 100 meter van de glasoven groeit. Voor de Fruit Bowls werkte Martens samen met glasblazer Bernard Heesen. 6 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum

7 DROMENFABRIEK De Vier Elementen (16 juni 2015 t/m 1 november 2015) Het project de Vier Elementen hield zich met een aantal oude vragen bezig: Hoe delen we de wereld in? Hoe scheppen we een beetje helderheid in de ons omringende chaos? Veel culturen en filosofieën kennen vier elementen waaruit alle stoffen op aarde zijn terug te leiden. Aarde, water, vuur en wind. De oude Griekse filosofen, het hindoeïsme en het boeddhisme, overal wordt verwezen naar vier elementen. Ook glasblazers komen dagelijks met de vier elementen in aanraking. Aarde het zand, een van de basis ingrediënten van glas. Water nodig om de klotsen (houten vormen) nat te houden bij het stellen van het hete glas aan de blaaspijp. Wind het blazen van lucht door de blaaspijp en Vuur - de ovens die opgestookt worden tot wel 1200 C. Het Nationaal Glasmuseum heeft in de zomer van 2015 de vier elementen als uitgangspunt gebruikt bij de indeling van de museumtuin. Elk van de vier kassen refereerde aan een van de elementen. A Glassy Christmas!(20 november 2015 t/m 5 maart 2016) Het versieren van een kerstboom is een eeuwenoude traditie. Al in de zestiende eeuw komen versierde sparren- en of dennenbomen met kerst in enkele Duitse steden voor. De decoratie van deze bomen bestond toen o.a. uit papieren bloemen, koek, noten, appels en suikerwerk. Rond 1850 doet de kerstboom zijn intrede in Nederland en komen langzamerhand glazen kerstboomversieringen in gebruik. In de donkerste dagen van het jaar doken we in de geschiedenis van de kerstversiering aan de hand van 19de en 20steeeuwse voorbeelden uit enkele indrukwekkende privéverzamelingen. Internationaal fotomodel Iekeliene Stange, opgeleid aan het Grafisch Lyceum Rotterdam, ontwierp voor deze tentoonstelling kerstversieringen anno Een aantal objecten werd in onze Glasblazerij geblazen. Ze maakte een kleurrijke installatie met een knipoog naar de micro- en macrokosmos. BROEDPLAATS VAN IDEALEN Peter Otto - Point Blank (29 november 2014 t/m 17 juni 2015) De glazen objecten van Peter Otto zijn tussen 2013 en 2014 ontstaan in de Glasblazerij van het Nationaal Glasmuseum te Leerdam en op de Akademie der Bildende Künsten München, waar hij als docent werkzaam was. Geboren in Rotterdam kreeg hij zijn opleiding tot schilder aan de AKI in Enschede. Maar Otto voelde zich nooit gebonden aan het vak van schilder en breidde zijn werkterrein gestaag uit. Hij maakt naast schilderijen met olieverf ook aquarellen, collages, muurschilderingen, beelden in gips, klei en brons en nu ook in glas. Elk materiaal heeft voor Otto een andere uitdaging, toch blijven zijn beeldtaal en inspiratie hetzelfde. De belangrijkste bronnen voor zijn kunst zijn de geschiedenis en de kunst zelf. Otto voelt een sterke verbondenheid met de traditie van de moderne beeldende kunst. In een tijd die bol staat van visuele prikkels ziet de kunstenaar het als een uitdaging aan bestaande cliché beelden een extra betekenis of interpretatie te geven. Eén enkel plaatje of een zelfstandige vorm kan voor Otto aanleiding zijn een hele reeks werken te ontwikkelen, waarbij de meest onverwachte combinaties mogelijk worden. Zo ontstaan beelden die meerdere interpretaties mogelijk maken. Hij geeft de kijker door de titels vaak een handreiking, maar deze moet nooit eenduidig worden opgevat. Niets ligt vast. Otto is niet uit op het maken van gemakkelijke beelden, maar daagt de kijker uit te interpreteren en te associëren. Maar zeker ook te genieten van de onverwachte combinaties en een nieuwe esthetiek. Een nieuwe orde uit een bekende chaos. Kunst is voor Otto niet louter en esthetisch welgevallen, maar ook een uitdaging en handreiking na te denken en wakker te schudden. In de tentoonstelling Point Blank speurde Peter Otto dan ook in zijn schilderijen, tekeningen, gipsen, bronzen, glazen en keramische beelden naar tegenstellingen. Orde en chaos, goed en kwaad, hoop en vertwijfeling gaan met elkaar in dialoog. Jens Pfeifer - Golden Cut (16 juni t/m 1 november 2015) Pfeifer (1963) genoot zijn opleiding aan de afdeling Glas van de Rietveld Academie, een opleiding waarvan hij inmiddels hoofddocent is. In die hoedanigheid is hij intensief betrokken bij de nieuwste lichting kunstenaars die in glas werken. Enerzijds inspireert hij een jonge garde, anderzijds begeeft hij zich als beeldend kunstenaar in de wereld van de glaskunst. Pfeifer treedt daarmee in de voetsporen van Sybren Valkema, docent esthetische vormgeving aan de Glasschool Leerdam, en oprichter van de glasafdeling van de Rietveld Academie. In de installatie Golden Cut refereerde Jens Pfeifer aan de gulden snede: de Divina Proportia, oftewel goddelijke verhouding. Deze wordt verkregen door een lijn in twee stukken op te delen, waarbij het kleinste gedeelte zich tot het grootste verhoudt, zoals het grootste gedeelte tot het geheel. Wiskundig ziet dat er zo uit: a : b = b : (a+b). De verhouding a/b heet het gulden getal en wordt aangeduid met de Griekse letter Phi, 1,618. De gulden snede komt veel voor in de natuur. Ook in veel kunstvormen wordt deze ideale verhouding toegepast. Bach gebruikte het bijvoorbeeld in zijn composities, maar ook in het Parthenon en de Mona Lisa vinden we het terug. Ook in onze dagelijkse praktijk gebruiken we de gulden snede. Bijvoorbeeld bij het ophangen van foto s. De gulden snede wordt dus vaak ingezet als technisch hulpmiddel, als methode om een mooi geheel te verkrijgen. In de installatie Golden Cut stelde Jens Pfeifer de gulden snede zelf echter centraal. De aandacht voor het object maakte plaats voor het oppervlakkige streven naar perfectie. Op holle replica s van een boomstam werd door Pfeifer een gouden lijn getrokken. Deze lijn zit precies op de hoogte van 1,618. Zowel in deze zaal als in de rest van het museum werd de bezoeker steeds weer geconfronteerd met deze ideale maat. Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 7

8 Andy Wauman - Tasted In The Mouth of The Rain (29 november 2014 t/m 31 mei 2015) Andy Wauman (België,1975) ziet zichzelf als een poëtisch anarchist. De basis van mijn beeldend werk komt vanuit een schrijverschap. Wauman s werk ontstaat inhoudelijk, niet vanuit een kunsthistorische of conceptuele theorie, maar vanuit een stelsel van sociale principes en vanuit een persoonlijk protest. Hij maakt doelbewust gebruik van alledaagse materialen, vormen en symbolen waarvan de poëtische kracht misbruikt, vergeten of ongekend is. Zijn tekstuele werken zijn directe, letterlijke dragers van boodschappen en ontstaan uit zijn werk als dichter. De teksten worden vertaald naar schilderijen, sculpturen en ruimtelijke installaties. Tasted In The Mouth Of The Rain was hier een perfect voorbeeld van. Voor dit werk liet Wauman zich inspireren door de slagregens op de prent Rain at Karasaki (ca. 1835) van de Japanse houtsnedenkunstenaar Utagawa Hiroshige ( ). Met deze prent in het achterhoofd maakte Wauman een tweetal installaties in de Glasblazerij van het Nationaal Glasmuseum. Een zwevende regenwolk van getrokken, zwarte glasdraden en een tekstueel werk van gefused glas. Aïda Bakhtiari De Jacht (museumatelier+ 27 juni 2015 t/m 1 november 2015) Het Nationaal Glasmuseum nodigde voor museumatelier+ zes studenten uit van de Akademie der Bildenden Künste München. Zij kregen de mogelijkheid om onder begeleiding van beeldend kunstenaar Peter Otto met gerenommeerde glasblazers in de Glasblazerij te werken en het resultaat te tonen in het Glasmuseum. De in 2014 afgestudeerde Aïda Bakhtiari (1986) was de eerste die haar werk presenteerde. De komende jaren zullen ook de overige studenten hun werk komen presenteren. BesteBuren 2015 Nederland Vlaanderen vier solo s (20 november 2015 t/m 6 maart 2016) Deze tentoonstellingen maakten onderdeel uit van het samenwerkingsproject BesteBuren Ter gelegenheid van het culturele samenwerkingsjaar tussen Nederland en Vlaanderen maakte Jeroen Maes (artistiek directeur van het GlazenHuis te Lommel (BE)) een show met het werk van de gebroeders De la Torre, Brad Copping, Richard Meitner en Petr Stanický. Vice versa presenteerden Job Meihuizen en Hélène Besançon (Nationaal Glasmuseum) in Lommel het werk van Hans Hovy, Esther Jiskoot, Caroline Prisse, Maria Roosen en Jehoshua Rozenman. SOLO 1 Brad Copping - confluence Met zijn Glazen Spiegelkano opende de Canadese kunstenaar Brad Copping (1961) op symbolische wijze het samenwerkingsverband tussen het GlazenHuis in Lommel en het Nationaal Glasmuseum Leerdam. Vanuit het Belgische plaatsje Lommel voer Copping tussen 7 en 12 september kilometer richting het noorden om uiteindelijk aan te meren bij de Glasblazerij van het Nationaal Glasmuseum. De vijf meter lange cederhouten kano, waarmee hij de tocht maakte, is bekleed met stukjes spiegel die samen een kaart vormen van verschillende waterwegen van Centraal- Ontario (CA) waar de kunstenaar woont. De tocht van Lommel naar Leerdam werd een inner journey voor de Canadees. De korte documentaire die van dit project is gemaakt, werd getoond in de tentoonstelling, evenals de spiegelkano en de kano die Copping geheel uit glas heeft vervaardigd tijdens een werkperiode in de glasblazerijen van Lommel en Leerdam. SOLO 2 De la Torre Brothers - New World Primitives De Mexicaans-Amerikaanse broers Jamex en Einar de la Torre (1960/1963) staan bekend om hun expressieve, felgekleurde en grenzeloze kunst. Zowel hun werkwijze als hun sculpturen zijn een ware vrijzinnige explosie van visuele informatie. Hun werk bevat veelal een kritische noot richting maatschappelijke onderwerpen en actuele gebeurtenissen, maar ook naar de kunstwereld zelf. De uitbundige objecten refereren aan thema s als religie, mythologie en het hedendaagse leven. In deze tentoonstelling verwezen de broers naar hun Mexicaanse roots én verweefden deze met de kunsthistorie der Nederlanden. Hiervoor maakten ze gebruik van verschillende media. Ze bewerkten beelden in Photoshop, maakten daar levensgrote prints van en combineerden die weer met hun glaswerk. Een aantal objecten werd in onze Glasblazerij geblazen. SOLO 3 Petr Stanický - Unfolding Places De Tsjechische beeldhouwer Petr Stanický (1975) heeft een gedegen glasopleiding gevolgd in Tsjechië en in de VS. Figuratieve en non-figuratieve expressie, het materiële en het immateriële evenwicht en het zichtbaar maken van het zijn in de ruimte zijn kenmerken van Stanický s werk. Zijn installaties gaan de interactie aan met de tentoonstellingsruimte, maar ook met de buitenzijde van het museum. Dat het museumgebouw bestaat uit twee oude woonvilla s die met de hedendaagse architectuur van loopbruggen met elkaar verbonden zijn, gaf Stanický een extra impuls om iets met het gebouw te doen. Zijn werk voor deze tentoonstelling bleef dan ook niet beperkt tot de tentoonstellingszaal op de zolderruimte van het museum. Met een opmerkelijke artistieke ingreep aan de buitenzijde van de loopbruggen reageerde hij op geheel eigen wijze op de bijzondere architecturale context van het Nationaal Glasmuseum. Een aantal objecten werd in onze Glasblazerij geblazen. SOLO 4 Richard Meitner - Three s a charm De Amerikaans-Nederlandse kunstenaar Richard Meitner (1949) houdt zich al meer dan veertig jaar bezig met het medium glas. Zijn werk is continu in beweging, verrassend, vernieuwend, maar toch ook steeds zeer herkenbaar als Meitner. De betekenis van Meitners werk is nooit eenduidig en wordt daarmee overgelaten aan de toeschouwer. 8 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum

9 Enerzijds is het komisch en met een knipoog naar de werkelijkheid, anderzijds bevat het serieuze wetenschappelijke overwegingen. Richard Meitner schept objecten met een ziel, als autonome individuen opgebouwd uit lijnen, volumes en verbindingen, groeiende tot karakters die een ruimtelijk evenwicht zoeken tussen het statische en het dynamische. Vanuit zijn elementair universum van gecodeerde vormen stimuleert Meitner een intuïtieve beeldtransfusie. Een aantal van zijn objecten werd in onze Glasblazerij geblazen. Willem Heesen t was mooi maar goed (13 november 2015 t/m 3 januari 2016) De Glazen Toren (1976) is het hoogste kristallen kunstwerk van Nederland, ontworpen door Willem Heesen ( ) voor het Van Goghmuseum te Amsterdam. Bij de verbouwing in 1997 werd het kunstwerk afgebroken en niet herplaatst. Dankzij een opmerkelijk succesvol crowdfunding project maakt het echter vanaf 13 november 2015 onderdeel uit van het Leerdamse landschap langs de Linge. Ter gelegenheid van de plaatsing van het kunstwerk presenteerde het Nationaal Glasmuseum werk van Heesen dat hij in de periode na de Glazen Toren maakte. De Glazen Toren bleek namelijk een omslagpunt in zijn werk. Heesen verliet de Leerdamse Glasfabriek in 1977 en richtte in het nabijgelegen dorpje Acquoy zijn eigen glasstudio de Oude Horn op. Voor Willem Heesen was het een sprong in het diepe. Hij was opgeleid als ontwerper en had geen ervaring in het ambachtelijke glas maken. Een moeizame ontwikkeling volgde door de grote tegenwerking van zijn voormalig werkgever, de Glasfabriek Leerdam, die in hem een geduchte concurrent zag. Toch wist Heesen in korte tijd De Oude Horn te veranderen in een plek vol levendigheid en experimenteerdrift. Heesen creëerde er fantasierijke glassculpturen, die de drang naar vrijheid weerspiegelden. Vrijheid van ontwerpen en zelf blazen. Ter gelegenheid van de herplaatsing presenteerde het Nationaal Glasmuseum unieke werken van hem, gemaakt in de Oude Horn. Artist Talks Om het werken met glas beter voor het voetlicht te brengen en meer verdieping te geven werden verschillende Artist Talks georganiseerd. Bijvoorbeeld met Mieke Pontier op 24 februari en Peter Otto op 14 maart. Daarnaast hielden Job Meihuizen (22 maart) en Gijs van der Ham (29 mei) lezingen. In onze Glasblazerij waren regelmatig (internationale) kunstenaars en ontwerpers aan het werk. In 2015 bijvoorbeeld Richard Hutten, Rogier Martens, Willemijn de Greef, Peter Otto, Studio Daphna Laurens, Teresa van Dongen, de Torres Brothers, Richard Meitner en Petr Stanicky. Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 9

10 EDUCATIE In ons educatieprogramma willen wij idealen bloot leggen en ontwikkeling stimuleren. Het betreft hierbij niet alleen educatieprogramma s gericht op scholen of glas. Het museum is voortdurend bezig met overdracht en verbinding. Dit in de meest ruime zin van het woord. De afgelopen jaren en ook in 2015 hebben wij daartoe een aantal programma s ontwikkeld en succesvol toegepast. SCHOOLGEBONDEN ACTIVITEITEN Het ideaal van de kunstenaar In dit programma gaan de lessen over idealen en over de wijze waarop ontwerpers en kunstenaars vorm geven aan die idealen en deze uiteindelijk vertalen in objecten en producten. De lessen vinden plaats in het museum en op school. De kunstenaar zelf is hierbij aanwezig. Deze thematiek wordt op school verder uitgediept en leidt tot een kunstzinnige les waarin de kinderen worden uitgedaagd om hun eigen idealen te verbeelden. De kunstenaars die hier in 2015 aan meewerkten waren: Mieke Pontier, Peter Otto, Peter van Assche en Anton Klein. In 2015 namen 16 verschillende scholen, 36 keer deel aan dit programma met in totaal 1262 leerlingen. Culturele Ankers In 2015 werd het lesprogramma Culturele Ankers beeldend proefgedraaid op O.B.S De Hobbitstee met 233 deelnemende leerlingen. Verschillende regionale kunstenaars hadden op verzoek van het museum een les geschreven, ook onze educatiemedewerker zelf schreef twee lessen. Middels bezoeken aan het Glasmuseum, de Glasblazerij, een glasgalerie, een gesprek met een glasblazer en een rondje door het centrum van Leerdam, leerden de kinderen hoe het product glas in de Leerdamse samenleving is verankerd. Zowel de leerlingen als de leerkrachten gaven nuttige feedback op de pilot waardoor het programma verder verbeterd kon worden. Het museum beschikt nu over een lesprogramma dat geheel over glas gaat. Vier scholen hebben inmiddels aangegeven graag te willen deelnemen aan het programma: OBS De Hobbitstee, CBS De Juliana, OBS De Wilgenhoek en RKBS De Floris Radewijsz. Voor dit programma is een website ontwikkeld ( met hierop de lessen. Wij willen dit programma naar meerdere scholen uitbreiden. Cultuureducatie met Kwaliteit Dit programma heeft tot doel om de kwaliteit van cultuureducatie in het primair onderwijs binnen de regio Alblasserwaard en Vijfheerenlanden te borgen. Hierdoor krijgt cultuureducatie een vaste plaats binnen het onderwijs, waarbij scholen door netwerkvorming de samen- werking met de culturele instellingen intensiveren. De leerlingen leren hierdoor hun culturele omgeving te respecteren, eigen talenten te ontdekken en deze toe te passen bij de eigen ontwikkeling. Het Nationaal Glasmuseum heeft als regionaal trekker van dit programma de afgelopen jaren haar educatieve taken sterk uitgebreid. En hiermee een verbinding tot stand gebracht tussen kunsten als dans, erfgoed, literatuur, beeldende vorming, muziek, drama en media. Het Nationaal Glasmuseum doet dit samen met haar partners: onder meer Kunstgebouw in Rijswijk, O2A5 Openbaar Onderwijs, de Regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden en de zes regiogemeenten. Het programma heeft momenteel een bereik van 68 scholen voor primair onderwijs met in totaal circa leerlingen. De begeleiding van het project vindt plaats in de projectgroep CMK waarin de uitgevoerde activiteiten worden geëvalueerd door de betrokken partners en in de Begeleidingscommissie CMK. In deze commissie worden de doelstellingen en de voortgang van het project bewaakt. Talentontwikkeling Leerdam Met dit programma stimuleren wij de kunst- en cultuurdeelname én de talentontwikkeling van kinderen en jongeren uit de gemeente Leerdam. Daartoe ontvangen Leerdamse basisscholen een nieuwsbrief met cultureel nieuws, staan alle culturele activiteiten op en krijgen leerkrachten een actueel overzicht van alle lokale culturele workshops en projecten. Alle scholen in Leerdam (behalve de Johannes Calvijnschool) zijn betrokken bij de activiteiten. Er zijn 816 leerlingen bereikt verdeeld over 32 activiteiten. Glaskast In 2015 hebben we in samenwerking met Material Sense de start gemaakt voor de ontwikkeling van een glaskast. De kast zal uit verschillende elementen bestaan die afzonderlijk gebruikt en samengesteld kunnen worden. De elementen zijn mobiel en flexibel te gebruiken; intern voor aansluiting bij de tentoonstellingen en extern om het museum naar buiten te presenteren op locatie (zoals bij scholen, instituten of musea). Het wordt een kast waarin zoveel mogelijk facetten van het onderwerp glas naar voren komen in de volgende thema s: oorsprong; ambacht & industrie; wetenschap & techniek; kunst & ontwerpen. Combinatiefunctionaris Educatie Vanaf oktober 2012 heeft het Nationaal Glasmuseum, in het kader van de Combinatiefunctie Educatie, een bijzondere medewerker Educatie in dienst. Deze medewerker, die wordt gesubsidieerd door de gemeente Leerdam, heeft een centrale positie binnen de diverse culturele instellingen en 10 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum

11 tionaal Glasmuseum feitelijk niet werd uitgevoerd, vormde een zeer welkome versterking van onze educatietaken. Met deze medewerker heeft het Nationaal Glasmuseum haar educatieve taken tot en met 2015 meer structureel kunnen uitvoeren, en haar relaties op educatief gebied binnen de gemeente Leerdam en daarbuiten kunnen verbeteren. Helaas zal vanaf oktober 2015 deels en vanaf 2017 geheel, de inzet van de combinatiefunctionaris educatie worden afgebouwd. Dit omdat de gemeente Leerdam de inzet van de combinatiefunctionarissen binnen Leerdam en dus ook de combinatiefunctionaris Educatie meer wil gaan verleggen naar andere doelgroepen binnen Leerdam, zoals ouderen. Met ingang van 1 oktober 2015 is onze educatiemedewerker helaas dan ook uit dienst getreden bij het Glasmuseum. Hoger en Universitair onderwijs Het Nationaal Glasmuseum heeft altijd grote interesse in de ontwikkeling van jonge kunstenaars en vormgevers die glas als onderwerp en grondstof nemen. Het Nationaal Glasmuseum onderhoudt daartoe diverse samenwerkingsverbanden met onderwijsinstellingen. Bijvoorbeeld met vakopleidingen als het Sint Lucas Boxtel en de Design Academy - Eindhoven en met kunstacademies als de Rietveld Academie - Amsterdam en de Academie van Beeldende Kunsten - München en Gent. Wij streven een intensieve samenwerking met studenten na. Wij verwachten dat zij juist gedurende hun opleiding een relatie met het Glasmuseum en de Glasblazerij aangaan, ten behoeve van een vakinhoudelijke uitwisseling in een museale atelierfunctie. De studenten worden op onderwijsniveau geconfronteerd met museale uitgangspunten, toepassingen en netwerken. Voor het Nationaal Glasmuseum levert dit traject bijzondere resultaten op, die onze bezoekers inzicht geeft in de hedendaagse jonge (glas)kunst. Op deze manier worden onze doelstellingen: de Schatkamer, het Kenniscentrum en het Glaslab, op een unieke wijze en door jonge talenten ontsloten. Hier fungeert het Nationaal Glasmuseum voor studenten als brug tussen hun opleiding en het beoogde professionele circuit. Voor deze jong professionals, het museum én onze bezoekers een avontuurlijke confrontatie. OVERIGE ACTIVITEITEN Rondleidingen en voorlichting In het museum worden door deskundige vrijwilligers rondleidingen gegeven door de collectie, het Transparant Depot en de exposities. In totaal hebben er 98 rondleidingen plaatsgevonden, waarvan er 28 een educatierondleiding voor het primair en voortgezet onderwijs betroffen. In het eerste kwartaal van 2016 zullen vrijwilligers een cursus krijgen waarin zij scholen leren te begeleiden tijdens hun bezoek aan het museum en de glasblazerij. In de glasblazerij wordt er door deskundige vrijwilligers voorlichting gegeven tijdens de openingsuren. Naast de basisinformatie over glas en de toepassingen daarvan, wordt het publiek voorgelicht over wat de glasblazers/- kunstenaars op dat moment aan het vervaardigen zijn. Dit wordt ondersteund met videobeelden die op diverse handelingen in kunnen zoomen. Vooral als er (gast) vormgevers & kunstenaars glasblazen, betrekken de voorlichters het kunstenaarschap in hun verhaal. Bijvoorbeeld door een verbinding te leggen naar ander werk van de kunstenaars, of het project/tentoonstelling waarvoor zij op dat moment aan het werk zijn. Multimedia tour Met de interactieve ipod-tour in 2010 was het Nationaal Glasmuseum een van de voorlopers binnen de museumwereld. In 2016 zal een nieuwe Smartphone rondleiding in gebruik worden genomen. Het is ons voornemen om de rondleidingen niet alleen het Glasmuseum te laten betreffen, maar de gehele Glasstad Leerdam (inclusief glaskunstwerken in de openbare ruimte, galeries e.d.). Workshops Al geruime tijd worden op maandag workshops glasblazen/ -vormen aangeboden. Onder begeleiding van een van onze (internationale) glasblazers krijgen geïnteresseerden de beginselen van het glasblazen bijgebracht. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen startende en gevorderde cursisten. De maandag workshops kenden in 2015 in totaal 83 deelnemers. Hot Shop Basics In 2015 herdacht Leerdam zijn 250 jaar aan rijke glasgeschiedenis. Het ambacht van glasblazen wordt echter bedreigd. De oude glasblazers gaan met pensioen. De oude glasmeesters overlijden. De jonge aanwas is beperkt. Veel kennis en ervaring dreigt verloren te gaan. Het bieden van de juiste educatie voor de volgende generatie van glasblazers is een essentieel onderdeel bij het behouden van dit duizenden jaren oude ambacht voor de hedendaagse maatschappij. Het Nationaal Glasmuseum is de aangewezen instelling om deze educatie aan te bieden. Wij zijn echter geen opleidingsinstituut, maar kunnen wel kortdurende cursussen bieden, waar de basisvaardigheden van het glasblazen en ontwerpen worden aangeleerd. We hebben dan ook in eerste instantie een tweedelig cursusprogramma ontworpen waarvan we het eerste deel Hot Shops Basics in 2015 voor het eerst hebben aangeboden. Dit deel bevat 24 lesdagen die in een periode van drie maanden worden doorlopen. De komende jaren willen wij ook een tweede deel gaan aanbieden: Hot Shop Glass Blower. In dit deel leren onze studenten hun tweedimensionale ontwerpen te vertalen in driedimensionale objecten. Extra aandacht wordt daarbij besteed aan de technieken die hierbij gebruikt worden, mogelijke uitdagingen in het ontwerp en welke aanpassingen er uitgevoerd moeten worden wil het ontwerp in grotere hoeveelheden geproduceerd kunnen worden. Om dit cursusprogramma de komende jaren verder uit te kunnen bouwen moeten wij gebruik gaan maken van fondsenwerving. Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 11

12 12 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum

13 HET PUBLIEK Het Nationaal Glasmuseum heeft vanuit haar missie en haar economische en sociale afkomst de cultuur - het glas - als middel tot verbinding uitgekozen. Verbinding tussen verleden, heden en toekomst; tussen glas, vormgeving en kunst; tussen ambacht, creatie en productie en tussen kennis, presentatie en educatie. Dit kan alleen maar succesvol zijn als wij erin blijven slagen ons museum te verbinden met ons publiek. Dat publiek moeten we dan ook blijvend raken en inspireren. Dat doen we door het glas steeds in een context te plaatsen. En door die context steeds te wisselen blijven we verrassen en inspireren. ONZE BEZOEKERS Wat betreft bezoekers onderscheiden wij drie hoofddoelgroepen: Professionele doelgroep Dit betreft kunstenaars en ontwerpers (zowel nationaal als internationaal), wetenschappers, journalisten, vertegenwoordigers van collega musea, overheden, onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven. Ook de echte glas- en designliefhebbers rekenen wij hiertoe. Deze doelgroep heeft veelal een hoog opleidingsniveau. Wij hebben hen graag in ons netwerk. En wij zien hen graag regelmatig in ons museum. Recreatieve doelgroep Dit betreft Museumkaarthouders, passanten en dagrecreanten en publiek dat via georganiseerde reizen ons bezoekt. Deze groep heeft een zeer divers opleidingsniveau en bezoekt ons museum in eerste instantie eenmalig. Wij zien graag dat zij een prettig en inspirerend verblijf hebben in ons museum en dat zij deze ervaring delen met anderen. We vinden het fijn hen terug te zien voor een herhaalbezoek. Educatieve doelgroep Dit betreft workshoppers en amateurs die bij ons een activiteit bezoeken en studenten van het (kunst)vakonderwijs die bij ons een deel van hun opleiding doorlopen. Maar ook leerlingen van het lager en voortgezet onderwijs die deelnemen aan een door ons georganiseerd educatief project in de school, in ons museum of in de Glasblazerij. Wij verleiden hen graag tot een regelmatig bezoek aan ons museum. Wij hebben in 2015 in totaal circa bezoekers mogen ontvangen. Minder dan in Veel bezoekers combineerden een bezoek aan het museum met een bezoek aan de Glasblazerij. Uit in de laatste maanden van 2015 uitgevoerd bezoekersonderzoek blijkt dat ongeveer 33% van onze bezoekers uit aangrenzende regio s afkomstig is (Zuid- Holland Zuid, Rivierenland, Zuid-Utrecht en de stad Utrecht. Hiervan is ruim 7% afkomstig uit Leerdam zelf. Ongeveer 35% is afkomstig uit de overige delen van Zuid-Holland, Utrecht en uit Noord-Holland. 13% is afkomstig uit de provincie Noord-Brabant. De overige bezoekers zijn veelal afkomstig uit de rest van Nederland. OPENINGSTIJDEN Zowel het Glasmuseum als de Glasblazerij zijn ook in 2015 zes dagen per week voor het publiek geopend geweest: Dinsdag tot en met zaterdag van 10 tot 17 uur. Zondag van 12 tot 17 uur. Op de maandagen is de Glasblazerij vaak in gebruik geweest voor diverse workshops voor leerlingen, studenten en particulieren. PUBLIEKSTREKKERS Glasblazerij Ook dit jaar kwamen in onze Glasblazerij weer veel bezoekers kijken naar een demonstratie glasblazen. In onze Glasblazerij worden, continu op twee stoelen (werkplekken) en zes dagen per week, demonstraties glasblazen gegeven. Dat betekent dat er constant vier vaklieden aan het werk zijn. Deze demonstraties worden op één van beide stoelen gegeven, vaak gecombineerd met experimentele en/of kunstenaars-projecten. De activiteiten in onze Glasblazerij zijn dus om meer dan één reden van belang voor het Nationaal Glasmuseum. Enerzijds vanuit het verlangen om binnen dit vakgebied te blijven ontwikkelen, maar eveneens vanuit het belang van publiekswerving. Een goed voorbeeld is de activiteit Kerstballenblazen voor kinderen en volwassenen vanaf 8 jaar. Naast deze zeer succesvolle Kerstvakantieactiviteit, biedt het museum ieder voorjaar de gelegenheid om te experimenteren met Bloesemblazen. Wij ontvingen in 2015 in totaal circa 460 deelnemers voor deze activiteiten. Het Bloesemblazen is gericht op een volwassen publiek, om hen vervolgens te enthousiasmeren voor een uitgebreidere workshop op maandag. De taxatiedagen Ook dit jaar waren de drie taxatiedagen in de Glasblazerij weer een grote publiekstrekker. Wij stelden de bezoekers in staat om hun glazen objecten uit de 20ste eeuw te laten taxeren door Rob Driessen (Kunst & Kitsch) en Marcel Brouwer, beiden beëdigd registertaxateurs. Daarbij werden onze bezoekers door onze experts natuurlijk ook geïnformeerd over het verhaal bij hun glasobject. De winkel in de Glasblazerij deed op deze dag eveneens goede zaken. Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 13

14 Philipp Weber en Ernst Reijseger In 2015 hadden we de Duitse ontwerper Philipp Weber te gast. Hij heeft een nieuwe glasblaaspijp ontworpen waarbij hij gebruik maakte van het mechanisme van een trompet. Weber creëerde als het ware een muziekinstrument, om te improviseren met glas. Hiermee illustreert hij dat muziek en ritme een belangrijke rol spelen bij het glasblazen. Op 29 september 2015 hebben Nederlandse en Tsjechische glasblazers deze aangepaste blaaspijp gebruikt en zijn een duet aangegaan met een van Nederlands meest vermaarde cellisten, Ernst Reijseger. Met zijn cello improviseerde hij op de klanken die het glasblazen en het instrument van Weber voortbracht. Deze verbinding tussen ambacht, muziek en design was een groot succes en VPRO s Vrije Geluiden maakte een mooie registratie resp. boeiende tv uitzending. De Leerdamse Glasdagen Drie dagen in september zijn alle Leerdamse instellingen op het gebied van glas (waaronder ook de maar liefst elf glasgalerieën, Royal Leerdam Crystal en de glasfabriek) geopend. Binnen die aantrekkelijke context toont het Nationaal Glasmuseum haar collectie en exposities en worden in de Glasblazerij demonstraties uitgevoerd. Op de Glaskunstbeurs tonen en verkopen tientalle kunstenaars, verzamelaars en handelaren hun mooiste glasobjecten. Juist tijdens deze Glasdagen toont het Nationaal Glasmuseum Leerdam zich met haar gehele programma voor een brede en heel diverse publieksgroep. De glazen toren De Glazen Toren (1976) is het hoogste kristallen kunstwerk van Nederland, ontworpen door Willem Heesen ( ) voor het Van Goghmuseum te Amsterdam. Bij de verbouwing in 1997 werd het kunstwerk afgebroken en niet herplaatst. Dankzij een door het Nationaal Glasmuseum en de gemeente Leerdam in 2015 georganiseerde - en opmerkelijk succesvolle- crowdfunding actie werd het benodigde budget van bij elkaar verzameld om de glazen toren te herbouwen aan de Lingedijk voor de Glasfabriek. Precies tussen de Glasblazerij en het Glasmuseum in. Op 13 november 2015 werd de toren in aanwezigheid van vele honderden belangstellenden op spectaculaire wijze onthuld als start van wat - over enkele jaren - de Glasroute langs de Linge moet worden: een fysieke en aantrekkelijke verbinding tussen Glasblazerij en Glasmuseum. Glazen koepel kunstfort Asperen Wij nemen actief deel aan participatieprojecten binnen de eigen regio. In 2014 ontstond bijvoorbeeld de wens om over de lichtschacht van het kunstfort Asperen een glazen koepel te plaatsen. Deze koepel moest de regen tegenhouden, maar tegelijkertijd open genoeg zijn om vleermuizen vrije toegang te geven. Bureau SLA te Amsterdam vroeg het Nationaal Glasmuseum samen te werken aan dit project. Vanuit de 14 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum filosofie bouw niet alleen vóór mensen, maar betrek ze ook bij het project is het ontwerpen van de koepel overgelaten aan de samenleving: 550 kinderen en volwassenen uit de buurt mochten in 2015 in de Glasblazerij hun eigen glazen lei komen ontwerpen. Voor de kinderen was dit project verbonden aan school en werd er speciaal voor hen een lesbrief geschreven die aansloot bij kerndoel 52 (OC&W oriëntatie op jezelf en op de wereld) 54, 55, 56 (OC&W kunstzinnige oriëntatie). In de les leerden zij over glas, abstracte kunst en de Hollandse Waterlinie. Alle leien tezamen vormen de koepel, waardoor dit veel meer is geworden dan alleen een utilitair object. Door de buurt erbij te betrekken is de koepel een echt kunstobject geworden. De makers kunnen hun eigen glazen lei aanwijzen in het fort en zijn zo enerzijds deeleigenaar geworden van een cultuurhistorisch waardevol gebouw en anderzijds van een oud en tegelijkertijd heel modern ambacht. OutsiderArt In het atelier van OutsiderArt van Syndion in Leerdam krijgen gehandicapten de kans om zich te ontwikkelen als kunstenaar. Op donderdagavond 5 maart is in de Glasblazerij een veiling georganiseerd ten bate van Syndion. Eerder hadden 25 kunstenaars van Syndion samen met onder andere de glasblazers Gert Bullee en Josja Caecilia Schepman glaskunst gemaakt op basis van eerder gemaakte kunstwerken. Met de opbrengst werd de inrichting van een nieuw atelier voor OutsiderArt in Leerdam mede mogelijk gemaakt. NAAR BUITEN Ook in 2015 zijn wij met onze collectie niet alleen maar binnen de muren van het Glasmuseum gebleven. Zo staat een onderdeel van onze Rijkscollectie, een volledig glasservies van architect Berlage, te pronken in het Rijksmuseum Amsterdam. Een kristallen vaas uit de Maastrichtse school is te zien bij Museum Boymans van Beuningen in Rotterdam en er staat een klein deel van onze collectie permanent opgesteld in vier glazen vitrines op het Kerkplein bij de Grote Kerk in Leerdam en in het Stadskantoor van de gemeente Leerdam. Ook is in 2015 op initiatief van en in samenwerking met het Nationaal Glasmuseum Leerdam in het Stadsarchief Amsterdam de tentoonstelling De Bazel in De Bazel, de glazen van de architect georganiseerd. Voor het eerst was daarbij een representatief overzicht van het vernieuwende glaswerk van de architect De Bazel te zien. Nog veel omvattender was het project Beste- Buren Ter gelegenheid van het culturele samenwerkingsjaar tussen Nederland en Vlaanderen maakte Jeroen Maes (artistiek directeur van het GlazenHuis te Lommel (BE)) een show met het werk van de gebroeders De la Torre, Brad Copping, Richard Meitner en Petr Stanický. Vice versa presenteerden Job Meihuizen en Hélène Besançon (Nationaal Glasmuseum Leerdam) in Lommel het werk van Hans Hovy, Esther Jiskoot, Caroline Prisse, Maria Roosen en Jehoshua Rozenman.

15 ONS UNIEKE DEPOT Een belangrijk onderdeel van de publiekservaring van het Nationaal Glasmuseum is het Transparante Depot. Bijna alle objecten van het Glasmuseum zijn permanent voor het publiek zichtbaar gemaakt in dit Transparante Depot, de vier bruggen tussen de twee museumpanden. Alleen objecten met afwijkende formaten zoals grote ramen en grote schalen zijn apart opgeslagen en vooralsnog veelal niet toegankelijk voor het publiek. Dit betreft echter minder dan 3% van de gehele collectie objecten. HET (DIGITALE) BEZOEK Website Onze website is lang een voorloper geweest binnen museaal Nederland. Zeker waar het de presentatie van de eigen collectie betrof. In 2015 is echter duidelijk geworden dat het technisch platform van onze website volledig vernieuwd diende te worden vanuit een veiligheidsoogpunt. Omdat voor deze vernieuwing de financiële middelen niet beschikbaar waren is ervoor gekozen om een nieuwe, eigentijdse en duidelijke, maar ook eenvoudige website te bouwen en de eigen collectie vooralsnog via de digitale collectie Nederland te gaan presenteren. Mocht onze BIS aanvraag voor de periode worden gehonoreerd dan kunnen we alsnog onze collectie via de eigen website gaan ontsluiten. Onze ambitie wat betreft onze eigen website is dan niet alleen onze volledige collectie te presenteren, maar waar mogelijk ook de context van de objecten te tonen. Bijvoorbeeld door een object te verbinden aan andere objecten in onze collectie. Het Nationaal Glasmuseum heeft in unieke bezoekers mogen ontvangen op zijn website. (Social) media In 2015 zijn wij beduidend actiever geworden in het gebruik van social media. Dit in combinatie met het benaderen en het gebruik van regionale en landelijke media. Via social media trachten wij potentiële bezoekers uit de recreatieve doelgroep in contact brengen met het Glasmuseum en te verleiden om een bezoek te brengen aan het Glasmuseum en de Glasblazerij. We houden de volgers via deze kanalen upto-date over de diverse activiteiten, geven ze een kijkje in de keuken, geven ze de mogelijkheid tot participatie en interactie en de mogelijkheid tot deelname aan acties. Het Nationaal Glasmuseum had op 31 december volgers op Facebook en op Twitter. Nieuw in 2015 is de inzet van Instagram. Hier had het Nationaal Glasmuseum in 2015 nog slechts 132 volgers, maar dit kanaal is sterk groeiende. In 2016 willen wij social media nog meer gaan gebruiken om onze bezoekers te informeren en enthousiasmeren. Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 15

16 ORGANISATIE, TOEZICHT EN FINANCIËN ORGANISATIESTRUCTUUR Het Nationaal Glasmuseum Leerdam bestaat formeel uit twee stichtingen, dit zijn: Stichting Nationaal Glasmuseum, opgericht in 1957 door de toenmalige N.V. Koninklijke Nederlandse Glasfabriek Leerdam en ingeschreven in het handelsregister onder dossiernummer: Stichting Glas, opgericht op 14 december 2007 en ingeschreven in het handelsregister onder dossiernummer: De beide stichtingen zijn gehuisvest aan de Lingedijk te Leerdam. Het museumpand (evenals de eigen museumcollectie en de overige activa) is eigendom van de stichting Nationaal Glasmuseum en wordt verhuurd aan de stichting Glas. Het pand van de Glasblazerij wordt gehuurd van de gemeente Leerdam. De stichting Nationaal Glasmuseum heeft tot doel: a. Het in stand houden van museumcollectie(s) op het gebied van kunstvoorwerpen en voorwerpen betrekking hebbende op de glasindustrie, kunstwerken van glas en collecties van glaswerk van alle tijden en plaatsen, zowel uit het verleden als het heden; b. Het ondersteunen van rechtspersonen/organisaties die zich bezighouden met het in stand houden van een centrum tot bevordering van behoud van en belangstelling voor het ambachtelijk glasblazen alsmede het bevorderen van de belangstelling voor glas in de breedste zin van het woord; c. Het zorgen voor de ondersteuning van de (verdere) ontwikkeling en instandhouding van het Nationaal Glasmuseum Leerdam en Glasblazerij Leerdam (ondergebracht in Stichting Glas), beiden gericht op het informeren en enthousiasmeren van het publiek voor het materiaal glas in alle voorkomende verschijningsvormen. De stichting Glas heeft tot doel: a. Het werven van fondsen en het vergaren van middelen ten behoeve van alsmede het in stand houden en het, al dan niet financieel, ondersteunen van rechtspersonen/organisaties die zich bezighouden met het in stand houden van museumcollectie(s) op het gebied van kunstvoorwerpen en voorwerpen betrekking hebbende op de glasindustrie, kunstwerken van glas en collecties van glaswerk van alle tijden en plaatsen, zowel uit het verleden als het heden; b. Het werven van fondsen en het vergaren van middelen ten behoeve van alsmede het in stand houden en het, al dan niet financieel, ondersteunen van rechts- personen/organisaties die zich bezighouden met het in stand houden van een centrum tot bevordering van behoud van en belangstelling voor het ambachtelijk glasblazen alsmede het bevorderen van de belangstelling voor glas in de breedste zin van het woord; c. Het werven van fondsen en het vergaren van middelen ten behoeve van instellingen die zich op de genoemde gebieden bezighouden, in het bijzonder de stichting: Stichting Nationaal Glasmuseum Leerdam en Glasblazerij Leerdam (ondergebracht in Stichting Glas), beiden gericht op het informeren en enthousiasmeren va het publiek voor het materiaal glas in alle voorkomende verschijningsvormen. d. Het zorgen voor de ondersteuning van de (verdere) ontwikkeling en instandhouding van het Nationaal Glasmuseum Leerdam en Glasblazerij Leerdam (ondergebracht in Stichting Glas), beiden gericht op het informeren en enthousiasmeren van het publiek voor het materiaal glas in alle voorkomende verschijningsvormen. e. Het verrichten van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn, met dien verstande dat de stichting steeds aangemerkt zal kunnen worden als een fiscaal fondsenwervende instelling, wat naar het huidige recht betekent dat: de werkzaamheden van de stichting uitsluitend of nagenoeg uitsluitend (dus voor negentig procent of meer) gericht zullen zijn op de verkrijging van gelden; en deze gelden zullen worden uitgekeerd aan een algemeen nut beogende instelling in de zin van de giftenaftrek. MEDEWERKERS Onze kracht zit in onze medewerkers: een unieke combinatie van 11 fte aan vaste medewerkers en meer dan 150 vrijwilligers. In 2015 werkten de volgende medewerkers (veelal in deeltijd) bij de Stichting Glas, de exploitatiestichting van het Nationaal Glasmuseum. Hélène Besançon, conservator Sophia van Beusekom-Boterkooper, officemanagement Coraliene Borneman-van Driel, assistent pr & communicatie (tot 31 mei 2015) Maartje Brattinga, junior conservator Coby Damme, floormanager Caroline van Diest, marketing & communicatie Nienke Dijkstra, floormanager Lysette Jansen, coördinator Sacha Kraan, educatiemedewerker (tot 14 oktober 2015) Jeroen Kuiper, slijper 16 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum

17 Fleur Potters, marketing & communicatie Corine Röben, vrijwilligerscoördinator Marie Louise Roelofsen-van Os, floormanager Betsie van Tol, assistent administratie Seraya Tuasuun, assistent pr & communicatie (vanaf 25 november 2015) Henk Verweij, glasblazer Germ Visser, assistent slijper Cintha de Vreede, Cultuureducatie met Kwaliteit Marinke van Zandwijk, glasblazer Léon Huberts, waarnemend directeur (vanaf 9 november 2015) Arend-Jan Weijsters, directeur (tot 31 augustus 2015) Het Nationaal Glasmuseum maakt dankbaar gebruik van de diensten van zo n 150 vrijwilligers. Niet alleen voor werkzaamheden zoals kaartverkoop, toezicht en toelichting, maar ook voor activiteiten als publieks-/educatieve activiteiten, timmerklussen, collectie-inventarisatie, zelfs voor wetenschappelijk onderzoek. Voor het Nationaal Glasmuseum is het werken met vrijwilligers niet alleen belangrijk omdat het enorm veel (onbetaalde) expertise, levenservaring en arbeidskracht oplevert. Samen leveren zij een inspanning die gelijkstaat aan 9 a 10 fte. Net zo belangrijk is het netwerk en het maatschappelijk draagvlak dat zo n grote groep van vrijwilligers met zich meebrengt. Gedurende 2015 werkten nog diverse andere personen zoals glasblazers en slijpers, uit binnen- en buitenland, in het Glasmuseum en/of de Glasblazerij. Dit betrof vooral kortlopende projecten of contracten. Glasblazers afwisselend: Jessica Homich Emil Kováç Robert Lenner Ondra Novotný Cor Schellen Paul Spannenberg David Beliën Josja Ceacilia Schepman Geir Nustad Maurice La Rooy Marc Barreda Maxi Pretorius Het Nationaal Glasmuseum is erg blij met haar medewerkers die in het kader van studie of werkervaring, tijdelijk in onze organisatie werkzaam zijn. Gedurende 2015 hebben diverse stagiaires voor het Nationaal Glasmuseum gewerkt afkomstig van verschillende opleidingen waaronder: Hogeschool Amsterdam Hogeschool Utrecht Reinwardt Academie, Amsterdam Universiteit van Amsterdam COLLECTIEBEHEER Collectiebeleid Het collectiebeleid van het Nationaal Glasmuseum is gericht op het verzamelen, documenteren en ontsluiten van Nederlands kunst- en kunstnijverheidsglas vanaf de industriële revolutie tot heden. Beoogd wordt de ontwikkeling van de Nederlandse kunst en industrie te belichten met een complete en samenhangende collectie. De Nederlandse glasproductie is voorbeeldig voor een veel breder verhaal over de ontwikkeling van kunst en industrie. Het museum legt de nadruk op de maatschappelijke, economische en artistieke context waarbinnen de ontwikkeling van de glaskunst en kunstnijverheid plaatsvindt. Het algemene verwervingsbeleid richt zich meer op de verhoging van de kwaliteit van de collectie dan op een kwantitatieve uitbreiding. De aandacht gaat vooral uit naar verbetering van de onderlinge samenhang van de diverse deelcollecties. Dit beleid hangt nauw samen met het presentatiebeleid. Behalve door gerichte aankopen wordt de museumcollectie geactualiseerd door schenkingen, legaten en bruiklenen. Het Nationaal Glasmuseum Leerdam ontvangt regelmatig verschillende schenkingen die delen van de collectie aanzienlijk versterken. In 2015 zijn echter geen schenkingen van waarde ontvangen. Registratie en digitalisering Het Nationaal Glasmuseum heeft in de afgelopen jaren een enorme inhaalslag gemaakt op het gebied van de collectieregistratie. In de periode is de collectieregistratie geautomatiseerd. Elk voorwerp of elke groep voorwerpen heeft een eigen uniek inventarisnummer gekregen, waaraan het herkenbaar is. In de periode 2002 tot en met 2004 heeft het museum deelgenomen aan het landelijke Museum Inventarisatie Project (MusIP). De collectie van de het Nationaal Glasmuseum is geïnventariseerd op deelcollectieniveau en opgenomen in de Musip-database. Dit is later overgegaan in de Digitale Museale Collectie Nederland (DiMCoN). Daar is nu de collectie van het museum digitaal te raadplegen. Het Nationaal Glasmuseum heeft het omvangrijke digitalisering- en registratieproject uitgevoerd in nauwe samenwerking met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Dit project, dat tot doel had de hele collectie via internet te ontsluiten, is gerealiseerd met steun van het Instituut Collectie Nederland, de Mondriaan Stichting, het VSB Fonds, Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 17

18 het Prins Bernhard Cultuurfonds, de M.A.O.C. Gravin van Bylandtstichting. Naast het fotograferen van de gehele glascollectie (bijna objecten) zijn tekeningen gedigitaliseerd, alsmede oude foto s, ruim fotonegatieven en pagina s van de verkoopcatalogi van zowel de Leerdamse- als de Maastrichtse glasfabrieken. In de komende periode zal de collectieregistratie nog verder worden verfijnd. De nog resterende tekeningen zullen in de komende tijd via het RCE worden gedigitaliseerd. Conservering en presentatie De gehele (glas)collectie is opgeslagen in het transparant depot op enkele stukken na die door hun formaat niet passen in de vitrinekasten. Deze voorwerpen zijn opgeslagen in een ruime depotvoorziening in het voormalige laboratorium van de Glasfabriek Leerdam. De gehele collectie is in het jaar voor de heropening in 2010 gecontroleerd, schoongemaakt en gefotografeerd. Alle glasobjecten worden geconserveerd volgens de normen die gelden voor glas. Een belangrijk deel van de tekeningen is opgeslagen bij het RCE te Rijswijk in een speciaal voor tekeningen geacclimatiseerd depot waar ook de fotocollectie is opgeslagen. De catalogi liggen geconserveerd in het museum. Het RCE wenst het bij haar ondergebrachte deel van de collectie over te dragen aan het Glasmuseum. Daar ontbreken echter de mogelijkheden tot opslag. Het Nationaal Glasmuseum onderzoekt de mogelijkheden om de gehele collectie van tekeningen, foto s en catalogi onder te brengen bij het Regionaal Archief te Gorinchem. Vooralsnog ontbreken voor deze overdracht de middelen. Het museum heeft in zijn 60 jarig bestaan nooit over budget beschikt voor restauratie. Het aantal gerestaureerde objecten is dan ook miniem: 14 objecten. Er staan 20 objecten op een lijst die nodig gerestaureerd zouden moeten worden indien daar budget voor is. Bruiklenen In 2015 zijn tijdelijke bruiklenen gegeven aan: Het Nieuwe Instituut te Rotterdam voor de tentoonstellingen Wat is Nederland? en Glas. Museum Boymans van Beuningen te Rotterdam voor de Design Derby NL-België. Design Museum te Gent voor de Design Derby NL-België. Museum Gorinchem voor de tentoonstelling Vrijmetselaars, een geheim ontsluierd. Beurs van Berlage te Amsterdam voor de tentoonstelling Berlage, Godfather of Dutch Design. Tijdelijke bruiklenen zijn in 2015 veelal ontvangen in verband met door het Nationaal Glasmuseum georganiseerde tentoonstellingen. Dit betreft: Aida Bakthiari; Glasschool; Willem Heesen; Schatten achter de ramen; A Glassy Christmas; Jens Pfeiffer; Torre Brothers; Richard Meitner; Brad Copping en Petr Stanicky. Van Chris Lanooy is een unica voor onbepaalde tijd ontvangen. Veiligheid Het museum hanteert een interne veiligheidsprocedure in de vorm van een calamiteitenplan. In geval van een calamiteit worden de onvervangbare stukken uit de collectie het eerst veilig gesteld. Daartoe zijn zogenaamde prioriteitenlijsten beschikbaar waarop de objecten staan die in geval van een calamiteit zo mogelijk geëvacueerd moeten worden. Uitsluitend de staf (of eventueel door de staf aangewezen personen) kunnen opdracht geven tot ontruiming van de voorwerpen. Het museum oefent één keer per jaar Oefensessie calamiteitenplan tijdens de BHV oefening. DIRECTIE, BESTUUR EN RAAD VAN TOEZICHT Tot 1 september 2015 was Arend-Jan Weijsters werkzaam als directeur en bestuurder van zowel de Stichting Glas als de Stichting Nationaal Glasmuseum. Met ingang van 9 november 2015 is Léon Huberts werkzaam als waarnemend directeur en bestuurder en om niet gedetacheerd vanuit de gemeente Leerdam. Het inkomen van Arend-Jan Weijsters voldeed aan de normen zoals gesteld in de WNT voor topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector. De leden van de Raad van Toezicht ontvingen in 2015 geen bezoldiging. De Raad van Toezicht van het Nationaal Glasmuseum Leerdam bestond in 2015 uit de volgende leden: Naam Aubert van Engelen Johan van Beem Gert-Jan Kleinrensink Willem van Iperen Beroep, deskundigheid, nevefunctie Voorzitter: beleid, marketing, financien, bedrijfsvoering - CEO AvE International Management Consultancy B.V. - Voorzitter Ondernemersfonds Leerdam - Lid ledenraad Rabobank Vijfheerenlanden Vice voorzitter: P&O, organisatie, bedrijfsvoering - Adjunct-directeur Prins Bernard Cultuurfonds - Lid stuurgroep Lokale Fondsen - Penningmeester Wertheimer Stichting Lid: management, financien, HR - Partner Parelinvest investeringsmaatschappij - Adviseur Stichting Podiumkunst - Voorzitter Luco Toxandria - Bestuurslid St. Wetenschappelijk Onderzoek Brabant Lid: algemeen management, commercieel, marketing, communicatie - OKB - Jong Ondernemen Aanstelling t/m 2016 Aangetreden per 29 oktober 2015 t/m 2016 Aangetreden per 7 augustus Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum

19 Jacqueline Hagman Simone van Bakel Laurine van de Wiel Lid: communicatie strategie, social media, bedrijfsvoering - Directeur Mount Holland - Co-founder Dayview, ondernemer - communicatieadviseur voor o.a. diversie non-profit organisaties Lid: inhoudelijke visie, cultureel netwerk, strategie - Beeldend kunstenaar - Docent beeldende kunst, vrije vormgeving Akademie voor Kunst en Vormgeving St. Joost - Bestuurslid sundaymorning@ ekwc Afgetreden per 28 oktober 2015 Afgetreden per 29 oktober 2015 Lid: marketingstrategie, CRM, retail - Marketeer / Research Visitors Studies Van Gogh Museum - Communicatieadviseur voor o.a. diverse non-profit organisaties Afgetreden per 9 september 2015 In het verslagjaar is tienmaal een vergadering van de Raad van Toezicht geweest. Voor de vergaderingen van de Raad van Toezicht is er veelal een voorbereidend overleg tussen de voorzitter van de Raad en de directeur. De Raad van Toezicht toetst het artistieke en inhoudelijke beleid van het museum op basis van de goedgekeurde en vastgestelde beleidsuitgangspunten, ziet toe op een doelmatige en controleerbare besteding van de middelen, adviseert de directie en ondersteunt waar nodig bij het leggen en onderhouden van externe contacten. De Raad van Toezicht keurt de begroting en jaarrekening goed. Zij is tevens verantwoordelijk voor de aanstelling, de honorering, het functioneren en het ontslag van de directeur. De directeur is eindverantwoordelijk voor alle aspecten van beleid, zowel inhoudelijk, financieel als organisatorisch. De Raad van Toezicht werkt met een profielschets en een rooster van aftreden. De leden zijn onafhankelijk. Bij nieuwe leden wordt een vacature geplaatst. De Raad van Toezicht voert functioneringsgesprekken met de directeur. In het kader van de Governance Code Cultuur staat de Raad van Toezicht jaarlijks stil bij zijn eigen functioneren. Middels een expliciet evaluatiemoment wordt actief gewerkt aan een optimaal functionerende Raad van Toezicht. Onderwerpen die hierin aan de orde kunnen komen zijn: Evaluatie/checklist raad als geheel Functioneren van de voorzitter Samenspel Raad van Toezicht en directie/bestuur Teamdynamiek Beoordeling individueel lid Als organisatie zijn wij aangesloten bij het Museumregister. ALGEMENE FINANCIËLE ANALYSE De Stichting Glas is de exploitatiestichting die functioneert ten behoeve van de Stichting Nationaal Glasmuseum Leerdam. De Stichting Glas had in het boekjaar 2015 een negatief resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening van Dat resultaat is, conform de statuten als fiscaal fondsenwervende instelling, geheel aangezuiverd door de Stichting Nationaal Glasmuseum. Het resultaat van de Stichting Glas komt daardoor in 2015 uit op nul euro. De Stichting Nationaal Glasmuseum heeft in 2015 een negatief resultaat uit bedrijfsuitoefening van Van dit resultaat (het totaalresultaat van de Stichting Glas en de Stichting Nationaal Glasmuseum) betreft een bedrag van het eenmalige negatieve resultaat op de afwikkeling van een btw geschil met de Belastingdienst. Dit geschil betrof de vraag of de door de eigen glasblazers gemaakte objecten kunstvoorwerpen zijn (met 6% btw, conform de opvatting van de Stichting Glas) of gebruiksvoorwerpen (tegen 21% btw, conform de opvatting van de Belastingdienst). De belangrijkste oorzaak van de financiële tekorten van het Nationaal Glasmuseum in de periode is het feit dat onze BIS aanvraag was gebaseerd op onze prachtige resultaten en hoge eigen inkomsten uit 2011, het eerste jaar na de opening van ons vernieuwde en uitgebreide museum. Een vernieuwing en uitbreiding die wij vooral zelf - door het aantrekken van leningen - hebben gefinancierd was een topjaar met bezoekers. De afgelopen jaren is het aantal bezoekers echter geleidelijk gedaald tot circa in Deze daling betekent voor het museum substantieel minder eigen inkomsten uit entree en ook substantieel minder marge uit de omzet van onze twee museumwinkels. Een belangrijke verklaring voor het dalende aantal bezoekers is de afname in de subsidiëring van onze exposities en projecten door de culturele fondsen. Dit ongetwijfeld als gevolg van bezuinigingen door het Rijk. Dat maakt dat wij veel meer moeite moeten doen om tot aansprekende exposities en projecten te komen en onvoldoende middelen tot onze beschikking hebben om landelijke publiciteit te generen. Als gevolg van de daling van onze eigen inkomsten hebben wij de afgelopen jaren waar mogelijk ook onze kosten verlaagd. Echter te weinig om de daling van de eigen inkomsten te compenseren. Een belangrijk deel van onze kosten is immers vast. Dit betekent dat wij de afgelopen jaren hebben ingeteerd op ons eigen vermogen. Dat eigen vermogen is in 2015 volledig verdwenen. Het Nationaal Glasmuseum heeft altijd veel eigen inkomsten weten te generen. Maar de mate waarin wij eigen inkomsten realiseren maakt ons ook kwetsbaar. Dat komt doordat wij simpelweg veel minder subsidie ontvangen dan vergelijkbare musea. Zowel in absolute zin als in subsidie per bezoeker ontvangt het Nationaal Glasmuseum de laagste subsidie van alle BIS musea. Terwijl wij van alle BIS musea de afgelopen jaren het hoogste percentage eigen inkomsten Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum 19

20 hebben gehad. Dat knijpt. In onze aanvraag voor de Basisinfrastructuur (BIS) hebben wij een jaarlijkse subsidie aangevraagd van Dit in vergelijking met onze huidige subsidie van per jaar. Met dit hogere subsidiebedrag willen wij de veelbelovende toekomst van het Nationaal Glasmuseum: het (Rijks) collectiebeheer, onderzoek en onze publieksactiviteiten duurzaam verzekeren. Met de extra subsidie willen wij onder meer een tweede conservator aanstellen, extra inzet voor marketing mogelijk maken, onze medewerkers onderbrengen binnen de museum CAO en een pensioenvoorziening aanbieden en reserveringen treffen voor toekomstig gebouwonderhoud. RENTESWAP De Stichting Nationaal Glasmuseum heeft in 2009 een renteswap afgesloten met de Rabobank ter zekerstelling van de rentelasten van de door haar voor de financiering van het nieuwe Glasmuseum afgesloten hypothecaire leningen. Een variabel rentende lening is middels de renteswap omgezet in een 3,65% vastrentende geldlening. Met ingang van 2010 is echter door de Rabobank eenzijdig de vaste rente verhoogd met een renteopslag van 1,75%. Daarmee zijn de rentelasten voor het Nationaal Glasmuseum jaarlijks hoger dan oorspronkelijk geraamd. Inmiddels blijkt uit zeer recente jurisprudentie dat dit eenzijdig toepassen van een renteopslag door de Rabobank als dwaling moet worden beschouwd. Wij zijn in overleg met de Rabobank om de renteswap aan te passen en het in het verleden teveel betaalde aan rente terug te ontvangen. Afronding hiervan zal naar verwachting medio 2016 plaatsvinden. ONDERNEMERSCHAP Onze eigen inkomsten bestaan uit drie onderdelen. Dit betreft allereerst de opbrengst van toegangsbewijzen. Daarnaast ook de opbrengst van incidentele subsidies van culturele fondsen voor de organisatie van exposities en projecten en van overheden voor de organisatie van educatieve activiteiten. Een belangrijk deel van onze eigen inkomsten wordt echter door semi commerciële activiteiten mogelijk gemaakt. In de Glasblazerij worden bijvoorbeeld de tijdens de demonstraties gemaakte creaties van onze glasblazers verkocht. Ook worden bijzondere ontwerpen in kleine oplagen geproduceerd en verkocht. Zo hebben wij in 2015 gewerkt met onder meer Richard Hutten, Theresa van Dongen, Gabrielle van der Laak en het ontwerpersduo Daphna Laurens. Daarnaast maken wij kleine oplagen van glasobjecten voor bedrijven en particulieren. Bijvoorbeeld relatiegeschenken. De werkvloer van de Glasblazerij is voor kunstenaars en vormgevers te huur. Het Nationaal Glasmuseum is ontstaan uit arbeid, een glasfabriek. Het ondernemen zit dus als het ware in ons bloed. Ons percentage eigen inkomsten bedroeg in % (wanneer geen rekening wordt gehouden met het tekort 2015, wordt dat tekort wel beschouwd als eigen inkomsten dan bedroeg dit percentage 491%). In onderstaande tabel worden wat betreft vergelijkbare BIS musea enige voorbeelden gegeven uit het jaar 2014 (uit: Cultuur in beeld 2015): Museum Eigen inkomsten Percentage Nationaal Glasmuseum Leerdam Rijksmuseum Twenthe Keramiekmuseum Het Princessehof Gemiddelde van alle BIS musea % % % % Het Nationaal Glasmuseum is er trots op een zeer hoog percentage van de uitgaven door eigen inkomsten en door projectsubsidies te kunnen dekken. Tegelijkertijd constateren wij dat juist door dit hoge percentage aan eigen inkomsten het risicoprofiel van ons Museum zeer hoog is. Waar een belangrijk deel van onze kosten vast van aard is, zijn onze inkomsten dat slechts in beperkte mate. In onze BIS aanvraag vragen wij een subsidie aan van wat leidt tot een percentage eigen inkomsten van ongeveer 100%. Daarmee zitten wij als relatief klein BIS museum nog altijd op of boven het gemiddelde van de BIS musea. Het Nationaal Glasmuseum is er trots op een zeer hoog percentage van de uitgaven door eigen inkomsten en door projectsubsidies te kunnen dekken. Tegelijkertijd constateren wij dat juist door dit hoge percentage aan eigen inkomsten het risicoprofiel van ons Museum zeer hoog is. Waar een belangrijk deel van onze kosten vast van aard is, zijn onze inkomsten dat slechts in beperkte mate. In onze BIS aanvraag vragen wij een subsidie aan van wat leidt tot een percentage eigen inkomsten van ongeveer 100%. Daarmee zitten wij als relatief klein BIS museum nog altijd op of boven het gemiddelde van de BIS musea. SPONSORS De Hoofdsponsor van het Nationaal Glasmuseum is Rabobank Vijfheerenlanden. Wij ontvangen een bedrag van per jaar. Het Glasgilde is een club van, voornamelijk regionale, bedrijven die het Nationaal Glasmuseum Leerdam ondersteunen bij de vervulling van haar missie en doelstellingen. Dit betreft: MVIE Audiovisuele Techniek, Leerdam Kop Beveiliging BV, Leerdam KleurrijkWonen, Geldermalsen Winkelcentrum Europaplein, Leerdam C3-Beheer Group, Leerdam 20 Bestuursverslag Nationaal Glasmuseum