Studiedienst van de Vlaamse Regering. Vlaamse Overheid

Transcriptie

1 or 2010 ICT-monitor 2010 IC onitor ICT-monitor ICT-monitor 2010 ICT-monit ICT-m ICT-monitor 2013 bij bedrijven in 2012 Europese vergelijking Studiedienst van de e Regering e Overheid

2

3 ICT-MONITOR 2013 Europese vergelijking bij bedrijven in 2012 Studiedienst van de e Regering December 2013

4

5 Samenstelling Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid Studiedienst van de e Regering Marie-Anne Moreas Verantwoordelijke uitgever Josée Lemaître Administrateur-generaal Boudewijnlaan 30 bus Brussel Depotnummer D/2013/3241/375

6

7 INHOUD INLEIDING... 1 ICT IN VLAAMSE BEDRIJVEN Doelstelling van de studie Beschrijving databron en methode Enkele markante vaststellingen over ICT bij bedrijven Algemene ICT-infrastructuur: verbindingen en websites (fiche 1 tot 5)... 6 Blikvanger: het e scoort gemiddeld tot goed voor ICTinfrastructuur in de bedrijven, met uitzondering voor mobiel breedband Maximale downloadsnelheid van de snelste internetverbinding (fiche 1 tot 5).. 8 Blikvanger: vooral bij kleine e ondernemingen verdient de maximale downloadsnelheid van de snelste internetverbinding aandacht ICT-gebruik door werknemers (computer en internet: fiche 1 tot 5; mobiel internet: fiche 11-15)... 9 Blikvanger: computer- en internetgebruik door de werknemers is vooral in grote e ondernemingen hoog en behoort voor deze groep bij de top 5 van de EU ICT-/IT-opleidingen en rekrutering van ICT-/IT-specialisten (fiche 1 tot 5)...11 Blikvanger: het e behoort tot de Europese top voor ICT-/ITopleidingen aan het personeel en voor de rekrutering van ICT-/IT-specialisten, maar krijgt deze vacatures moeilijker ingevuld E-government (fiche 6 tot 10)...13 Blikvanger: het gebruik van e-government is behoorlijk hoog voor de volledige elektronische afhandeling, voor elektronische aanbestedingssystemen hoort het e nog tot de hekkensluiters Drempels voor e-government (fiche 6 tot 10)...15 Blikvanger: het aandeel ondernemingen dat drempels aanduidt voor het gebruik van e-government is beperkter in de EU15 dan in het e Mobiele verbindingen (fiche 11 tot 15)...16 Blikvanger: mobiele verbindingen zijn minder populair in het e, tenzij ze verantwoord zijn voor bedrijfsspecifieke toepassingen Drempels mobiel internet (fiche 11 tot 16)...19 Blikvanger: de helft van de bedrijven ziet geen belemmeringen. De hoge kosten voor het internetabonnement of gebruik is in het e de belangrijkste drempel voor het gebruik van mobiel internet Elektronische uitwisseling van informatie met externen (fiche 16 tot 20)...20 Blikvanger: e (middel-)grote ondernemingen zitten bij Europese top voor de elektronische uitwisseling van informatie over het beheer van de toeleveringsketen met leveranciers of klanten Elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen (fiche 21 tot 25)...22 Blikvanger: sterke penetratie van de elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen in het e E-commerce (fiche 26 tot 30)...25

8 Blikvanger: e ondernemingen scoren hoog voor het ontvangen van e- commerce-orders, en lager voor het verzenden van deze orders Algemeen besluit BIJLAGEN: indicatoren ICT in bedrijven... 35

9 INLEIDING Vlaanderen heeft hoge ambities inzake informatisering. In het regeerakkoord wordt dit als volgt geformuleerd: Vlaanderen ambieert een koppositie in de informatiemaatschappij tegen Daartoe is de ontwikkeling van een horizontaal beleid voor digitalisering noodzakelijk. De klemtoon ligt op de digitalisering van het rijke e culturele en wetenschappelijke patrimonium, de verhoging van de toegang tot hoge bandbreedte, competentiebevordering, samenwerkingsverbanden en kennis, een meer divers en kwalitatief digitaal aanbod, nieuwe digitale platformen en meer e-inclusie. Rekening houdend met de vernieuwde dynamiek rond het thema digitalisering, de Europese Lissabonstrategie i2010 en het maatschappelijk risico van digitale exclusie, wil Vlaanderen conform het regeerakkoord werken aan een nieuw Digitaal Actieplan in Vlaanderen. Vlaanderen sluit hiermee aan bij de uitdaging die de Europese Commissie wil opnemen. i2010 wil komen tot een geïntegreerde benadering voor het beleid betreffende de informatiemaatschappij en de audiovisuele media. Men wil een antwoord bieden op de uitdagingen van de informatiemaatschappij en de acties van de lidstaten met het oog op de digitale convergentie coördineren. De Europese opvolger 'A Digital Agenda for Europe' benadrukt in het kader van de 'Europe 2020 Strategy' het belang van de digitalisering voor product- en diensteninnovatie. Het doel van de Digitale Agenda bestaat erin om het sociale en economische potentieel van ICT vooral internet te maximaliseren, waardoor innovatie, economische groei en verbeteringen in het dagelijkse leven van burgers en bedrijven mogelijk worden. De Digitale Agenda concentreert zich op een goed functionerende activiteitscyclus, waarbij aantrekkelijke inhoud en diensten beschikbaar komen in een optimaal werkende internetomgeving. Dit stimuleert de vraag naar meer bandbreedte en capaciteit en leidt tot investeringen in snellere netwerken, wat weer nieuwe diensten mogelijk maakt die hogere snelheden vereisen. Europa wil deze cyclus optimaliseren. Om de ontwikkelingen in het kader van de Europese actieplannen te kunnen opvolgen, organiseert Eurostat samen met de lidstaten jaarlijks een enquête over ICT-gebruik bij bedrijven. Er is weliswaar geen een-op-eenrelatie: de Eurostat-vragenlijst volgt niet alle indicatoren van de Digitale Agenda op en niet alle vragen hebben betrekking op de Agenda. Eurostat wil ook een algemeen beeld geven van de ontwikkeling van ICT binnen bedrijven. 1

10 ICT IN VLAAMSE BEDRIJVEN 1. Doelstelling van de studie Deze monitor wil een algemeen beeld geven van de positie van het e betreffende ICT binnen bedrijven. Hierbij wordt vertrokken van de Eurostat-enquête ICTgebruik en e-commerce bij bedrijven zoals die in 2012 werd afgenomen door de lidstaten. Voor elke indicator wordt de positie van het e tegenover de EU28-landen en de Belgische gewesten onderzocht. Verder wordt het percentage voor het e en dat voor de EU15 vergeleken omdat de West-Europese landen vermoedelijk een voorsprong hebben op de nieuwe lidstaten. Deze Eurostat-vragenlijst werd opgezet in het kader van het actieplan i2010 European Information Society Meer recentelijk werden de indicatoren aangepast aan de Digitale Agenda. De vragenlijst van 2012 bestaat over het algemeen uit indicatoren voor de Digitale Agenda en een verdere uitwerking ervan. Voor de toewijzing van de indicatoren aan beide actieplannen baseerden we ons op de indeling van de Eurostat-website. Enkele algemene indicatoren over de infrastructuur, de module over ICT-/IT-opleidingen aan het personeel en de module over de rekrutering van ICT-/IT-specialisten worden op deze website niet opgenomen bij de indicatoren van de Digitale Agenda maar er is wel een verband. De indicatoren betreffende de snelheid van de breedbandverbinding behoren tot de kern van de Digitale Agenda, die volgens de mededeling van de commissie (COM(2010) 245 definitief/2) moet uitmonden in een digitale eengemaakte markt die duurzame economische en sociale voordelen creëert op basis van snel en ultrasnel internet en interoperabele toepassingen. Het stimuleren van een snelle en ultrasnelle toegang tot het internet is bijgevolg een prioritair actiedomein, waarbij weliswaar meer ingezoomd wordt op het uit de weg ruimen van belemmeringen voor de ontwikkelingen op dit domein en het gebruik in het algemeen. De module over ICT-/IT-opleidingen aan het personeel en over de rekrutering van ICT-/ITspecialisten sluit inhoudelijk eveneens aan bij een prioritair actiedomein van de Digitale Agenda: Het bevorderen van de digitale geletterdheid, vaardigheden en inclusie, waaronder de ICT-beroepsvaardigheden. In dit kader kunnen we ook de Grote coalitie voor ICT-banen van 2013 vermelden. Hierbij doen ondernemingen toezeggingen die ervoor moeten zorgen dat de Europeanen in staat zijn om het werk te doen waaruit de volgende ICT-revolutie kan voortkomen. In de tabellen in de bijlage wordt in de twee laatste kolommen aangegeven welke indicatoren volgens Eurostat horen bij welk strategisch plan. In de figuren van deze monitor worden de indicatoren van de Digitale Agenda herkenbaar gemaakt door ze in hoofdletters te schrijven, terwijl de overige indicatoren in kleine letters staan. Het in beeld brengen van de ontwikkelingen op het gebied van ICT in bedrijven, is niet gemakkelijk. Sinds 2010 wordt NACE REV 2 gebruikt voor de bepaling van de doelpopulatie (zie verder). Daardoor kunnen we maar twee jaar terug gaan in de tijd. Verder was er in deze twee jaren een overgang van de doelstellingen waarop de vragenlijst aansloot. De Digitale 2

11 Agenda voor Europa werd in 2010 aangenomen in het kader van de Europe2020-strategie. De vragenlijst van 2010 sluit nog aan bij het i2010-plan. Hierdoor zijn er heel wat indicatoren in 2012, waarvoor we geen cijfers hebben voor Daarom krijgt de vergelijking over de tijd weinig aandacht in deze editie. De cijfers voor 2010 kunnen wel teruggevonden worden in de tabellen voor zover ze beschikbaar zijn. 2. Beschrijving databron en methode Dataverzameling De data worden verzameld door de nationale instituten voor de statistiek of door ministeries. De methodologie varieert over de landen. Zo kan men een postenquête, een webenquête, een face-to-face-enquête of een combinatie van deze gebruiken. In België stuurde men in 2012 eerst een uitnodigingsbrief voor de websurvey. Bij de herinneringsbrief wordt een papieren vragenlijst gevoegd, waardoor men de keuze heeft om de webenquête of de vragenlijst in te vullen. De wijze waarop uitval wordt geminimaliseerd is evenmin gestandaardiseerd en de respons verschilt over de landen. Ook al worden heel wat methodologische aspecten gestandaardiseerd, het vrijlaten van bepaalde aspecten van de methodologie kan een impact hebben op de vergelijkbaarheid van de data. De jaarlijkse Eurostat-enquête ICT usage and e-commerce in Enterprises wordt sinds 2005 in België door de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie (ADSEI) georganiseerd. De deelnemende landen kunnen variëren per jaar en per vraag. In deze studie beperken we ons tot de gegevens van de EU28- lidstaten, die van 2010 tot 2012 deelnamen: België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Verenigd Koninkrijk en Zweden. Statistische eenheid De statistische eenheid is de onderneming zoals die gedefinieerd is in Council Regulation (EEC) No 696/93 of 15 March 1993 on the statistical units for the observation and analysis of the production system in the Community. De onderneming is een eenheid die goederen en diensten produceert en een zekere beslissingsbevoegdheid heeft over de allocatie van zijn middelen 1. Deze definitie houdt tekortkomingen in. Sommige ondernemingen hebben verschillende vestigingen, maar er wordt alleen rekening gehouden met de hoofdvestiging. Die aanpak is verdedigbaar omdat een gedetailleerde vragenlijst per vestiging de werklast voor ondernemingen zou verhogen en omdat in bepaalde gevallen ICT moeilijk toe te wijzen is aan één vestigingsplaats. De verdere opdeling van de resultaten binnen België moet in deze zin geïnterpreteerd worden: de ligging van de hoofdvestiging van het bedrijf bepaalt de opdeling, terwijl een bedrijf met een hoofdvestiging in één gewest ook activiteiten in een ander gewest kan hebben. 1 Het kan bestaan uit meerdere administratieve ondernemingen, waarbij de ene onderneming alleen voor de andere werkt en waarbij zijn afzonderlijk bestaan alleen omwille van administratieve redenen (bijvoorbeeld belastingsvoordelen) kan verklaard worden. 3

12 Doelpopulatie De doelpopulatie bestaat uit ondernemingen die voldoen aan bepaalde kenmerken betreffende de ondernemingsgrootte, de geografische ligging en de economische activiteit. Voor de Europese vergelijking focussen we op ondernemingen waar minstens 10 personen zijn tewerkgesteld. In België worden ook de kleine ondernemingen met 5 tot 9 werknemers bevraagd. Zoals gedefinieerd in de Commission Regulation (EC) No 250/2009 of 11 March 2009 (p.38-39, Code: ; Number of persons employed) gaat het over het totaal aantal werknemers en niet over het aantal voltijds equivalenten (VTE s). Voor de economische activiteit wordt de NACE REV 2 gebruikt. Het betreft volgende klassen: Sectie C Industrie Secties D, E Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht; Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering; Sectie F Bouwnijverheid Sectie G Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen Sectie H Vervoer en opslag Sectie I Verschaffen van accommodatie en maaltijden Sectie J Informatie en communicatie Sectie L Exploitatie van en handel in onroerend goed Divisie Professionele, wetenschappelijke en technische activiteiten Sectie N Administratieve en ondersteunende diensten Divisie 95.1 Herstel van computers De ondernemingen worden in een van deze categorieën ondergebracht op basis van hun hoofdactiviteit. Steekproefkader De steekproeftrekking en de resulterende steekproef moeten het toelaten om accurate, betrouwbare en representatieve resultaten te verkrijgen voor de proporties voor het geheel van de ondernemingen alsook voor de deelpopulaties. De geschatte standaardfout voor een bepaalde indicator of variabele mag op het niveau van het land niet meer dan 2 procentpunten bedragen. Voor de subgroepen is dit 5 procentpunten. De concrete steekproeftrekking varieert over de landen. Het universum van de ICT-enquête bij ondernemingen is in België een deeluniversum van de structuurenquête (een verplichte enquête van ADSEI bij bedrijven), waarvan de variabelen omzet en aankopen worden gebruikt bij de berekeningen. Het aantal tewerkgestelde personen werd in 2012 berekend op basis van de gegevens van de sociale zekerheid (gemiddelde van de 3 eerste kwartalen van 2011), met een correctie voor het aantal onbetaalde tewerkgestelden. De steekproef van de ICT-enquête bij ondernemingen is gestratificeerd naar gewest, klassengrootte (5-9; 10-49; ; 250+ werknemers) en activiteitsector (25 subgroepen op basis van NACE REV 2). De kans om in de steekproef te worden opgenomen verschilt naargelang de combinatie van klassengrootte en gewest. Het aandeel van de bedrijven in de steekproef is kleiner naargelang er meer bedrijven in de grootteklassen zijn. De grootteklasse van 5 tot 9 werknemers is volgens de Europese verordening niet verplicht en is 4

13 ondervertegenwoordigd in de steekproef. In het totaal worden bedrijven per gewest aangeschreven en zijn er micro-ondernemingen met 5 tot 9 werknemers. Van de eenheden in de steekproef, kon men in eenheden gebruiken voor de tabellen. Dit geeft op Belgisch niveau een nettorespons van 54%. In 2011 was dat nog 58% en in %. In de meeste landen en ook in het e is de respons hoger. Tabel 1. Aantal ondernemingen en bruikbare eenheden in de ICT-enquête, en aandeel ondernemingen in de ICT-enquête naar ondernemingsgrootte en naar gewest, in 2012 Aantal werknemers Populatie ondernemingen België Bruikbare eenheden ICT-enquête België Bruikbare eenheden/populatie België 10,2% 3,8% 5,6% 27,5% 58,4% 6,2% 1,9% 2,6% 16,5% 61,8% 13,2% 4,1% 7,4% 48,2% 53,3% 25,4% 14,2% 19,0% 46,1% 52,7% Periodiciteit De survey wordt jaarlijks afgenomen, maar niet alle variabelen worden jaarlijks bevraagd. Zo worden sommige variabelen tweejaarlijks bevraagd en zijn er modules van vragen die een bepaalde topic maar af en toe in de diepte onderzoeken. In deze ICT-monitor worden naast de vragen uit de enquête van 2012 ook enkele van de tweejaarlijkse vragen uit de enquête van 2011 opgenomen, voor zover ze meer informatie geven bij de kernindicatoren uit De afname gebeurt in principe in het eerste kwartaal van het jaar en heeft naargelang het item betrekking op de situatie op 1 januari van dat jaar of op de activiteiten in het voorgaande kalenderjaar. De periode van afname kan verschillen over de deelnemende landen. In België gebeurde in 2011 en in 2012 de afname tussen 17 maart en 1 augustus. In 2010 was dat tussen 30 april en 15 september. Rangorde De steekproeven voor de ICT-enquête zijn voldoende groot en representatief voor de drie gewesten. Zodoende kunnen we het e vergelijken met de andere deelnemende landen en met de twee overige Belgische gewesten. Bij de gewesten is enige voorzichtigheid geboden bij de resultaten voor de grote bedrijven met meer dan 250 werknemers omwille van de kleine aantallen. Voor die grote ondernemingen zijn er 71 deelnemende eenheden in het e, 104 in het e Hoofdstedelijke en 315 in het e. 5

14 In het databestand dat we bestuderen, onderscheiden we bijgevolg 31 gebieden: de EU28- landen en de drie Belgische gewesten. Soms gebeurt het dat een deelnemend land een bepaalde variabele niet heeft opgenomen in de enquête of dat de statistiek niet betrouwbaar is. Om de rang van het e te kunnen duiden, wordt daarom naast het ranggetal het aantal deelnemende regio s vermeld. 3. Enkele markante vaststellingen over ICT bij bedrijven In dit deel worden de markante vaststellingen, op basis van de datafiches in bijlage van het rapport, beschreven. Voor de cijfers van al de landen verwijzen we naar de website van de Studiedienst van de e Regering. We starten met een Europese vergelijking voor de indicatoren, waarna we onderzoeken of de ICT-infrastructuur of processen meer ingeburgerd zijn bij grotere dan bij kleinere ondernemingen. Elke sectie wordt afgesloten met een blikvanger Algemene ICT-infrastructuur: verbindingen en websites (fiche 1 tot 5) Figuur 1. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers met ICT-infrastructuur in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren voor Digitale Agenda. Bijna alle e bedrijven met minstens 10 werknemers gebruiken in 2012 een computer en hebben een internetaansluiting, wat zowat in heel de EU het geval is. Het aandeel van e bedrijven met een breedbandaansluiting steeg in de periode 2010 tot 2012 van 91 naar 95%. Daarmee doet het e het iets beter dan de EU15 (94%), maar het hoort niet langer tot de Europese top 5. Wanneer we kijken naar de aard van de 6

15 internetverbinding moeten we hierbij een duidelijke kanttekening maken. Bijna elke onderneming met een breedbandverbinding heeft een vaste breedbandverbinding, maar mobiel breedband is weinig aanwezig in de e bedrijven: 40% van de e tegen 54% van de EU15-ondernemingen en 87% van de Finse ondernemingen heeft mobiel breedband. Voor een mobiele verbinding in het algemeen is er geen achterstand tegenover de EU15 (61% tegen 58%), maar blijft het verschil met de Europese topper Finland (88%) groot. De e ondernemingen zijn tegenover het EU15-gemiddelde goed voorzien van een website (80% versus 74%). Ze horen zelfs tot de Europese top (5e plaats binnen de EU28) voor het aandeel ondernemingen met een website waarop men online kan bestellen, reserveren en boeken. Figuur 2. ICT-infrastructuur in functie van ondernemingsgrootte,, bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren voor Digitale Agenda. Ongeacht de ondernemingsgrootte beschikt bijna elk bedrijf over een internetaansluiting en gebruikt het een computer (minimaal 97% voor de ondernemingen met minstens 10 werknemers), al heeft meer dan 1 micro-onderneming (5 tot 9 werknemers) op 20 nog geen computer of internet. Bijna elke middelgrote ( werknemers) en grote onderneming (minstens 250 werknemers) heeft breedband in het algemeen (vast of mobiel) of vast breedband. Die overlappen elkaar bijna volledig in figuur 2. Bij de kleine ondernemingen (10 tot 49 werknemers), maar vooral bij de micro-ondernemingen is er nog vooruitgang mogelijk. De kans dat een onderneming de overige ICT-infrastructuur bezit, stijgt duidelijk met de grootte van de onderneming. Voor de mobiele verbindingen in het algemeen ligt het percentage voor het e, naargelang de ondernemingsgrootte, iets onder of boven het EU15-gemiddelde. De mobiele breedbandverbindingen zijn onafhankelijk van de ondernemingsgrootte heel wat minder beschikbaar in de e ondernemingen dan gemiddeld in de EU15. Het aandeel e ondernemingen met een website is ongeacht de grootte van de onderneming groter dan het EU15-gemiddelde. Bij de ondernemingen met een website die de mogelijkheid aanbiedt om online te bestellen, te reserveren of te boeken, hoort 7

16 het e voor de meeste categorieën van ondernemingsgrootte bij de top 5. Voor de middelgrote ondernemingen haalt Vlaanderen de 7e tot de 8e plaats. Blikvanger: het e scoort gemiddeld tot goed voor ICT-infrastructuur in de bedrijven, met uitzondering voor mobiel breedband Maximale downloadsnelheid van de snelste internetverbinding (fiche 1 tot 5) Figuur 3. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers naar de contractueel afgesproken maximale downloadsnelheid van de snelste internetverbinding, Belgische gewesten, bevraging 2012 over januari 2012, in % De Digitale Agenda voor Europa wil komen tot een digitale eengemaakte Europese markt die duurzame economische en sociale voordelen creëert op basis van snel en ultrasnel internet en interoperabele toepassingen. Het stimuleren van een snelle en ultrasnelle toegang tot het internet is dan ook een van de zeven prioritaire actiedomeinen die erop gericht zijn de belangrijkste belemmeringen uit de weg te ruimen om het ICT-potentieel in Europa zo goed mogelijk te benutten. Het scorebord van de Digitale Agenda van de Europese Commissie bevat de doelstelling dat tegen % van de huishoudens een breedbandabonnement van meer dan 100 Mb/s moet hebben. Voor ondernemingen zijn ons geen streefcijfers bekend. 61% van de e ondernemingen met minstens 10 werknemers heeft een maximale downloadsnelheid van minder dan 30 Mb/s en 13% bereikt 100 Mb/s. De ondernemingen in het e en in het e Hoofdstedelijke genieten vaker van een hogere downloadsnelheid dan de e ondernemingen. De kans dat de maximale downloadsnelheid kleiner is dan 2 Mb/s is groter bij de microondernemingen. De kans op een maximale downloadsnelheid van minstens 100 Mb/s stijgt met de ondernemingsgrootte. 8

17 Figuur 4. Aandeel ondernemingen naar de contractueel afgesproken maximale downloadsnelheid van de snelste internetverbinding naar grootte van de onderneming,, bevraging 2012 over januari 2012, in % Blikvanger: vooral bij kleine e ondernemingen verdient de maximale downloadsnelheid van de snelste internetverbinding aandacht ICT-gebruik door werknemers (computer en internet: fiche 1 tot 5; mobiel internet: fiche 11-15) Het percentage werknemers dat in januari 2012 minstens één keer per week een computer (met internetaansluiting) gebruikt, ligt in de e ondernemingen met minstens 10 werknemers iets hoger dan gemiddeld in de EU15 (computer: 60% tegen 57%, internet: 50% tegen 48%). Het percentage werknemers dat een draagbaar toestel kreeg dat een mobiele verbinding met het internet mogelijk maakt voor zakelijk gebruik, is iets lager in het e dan in de EU15 (12% tegen 16%). Bij de Europese toppers Finland (computer), Zweden (internet) en Ierland (mobiele internetverbinding) is dit ICT-gebruik heel wat sterker ingeburgerd bij de werknemers. Het aandeel van de werknemers dat regelmatig een computer of het internet gebruikt, is groter naarmate de onderneming meer werknemers heeft. Bij de kleine ondernemingen (10-49 werknemers) zijn die aandelen lager dan in de EU15 (computer: 46% versus 49%; internet: 41% versus 44%), wat niet het geval is bij de middelgrote en grote ondernemingen. De grote ondernemingen horen voor deze variabelen zelfs bij de top 5. Het aandeel van de werknemers dat een draagbaar toestel kreeg dat een mobiele internetverbinding mogelijk maakt voor zakelijk gebruik, ligt onafhankelijk van de ondernemingsgrootte onder het Europees gemiddelde. 9

18 Figuur 5. Aandeel werknemers dat minstens één keer per week een computer of een computer met internetaansluiting gebruikt; of dat een draagbaar toestel kreeg dat een mobiele verbinding met het internet mogelijk maakt voor zakelijk gebruik; in de ondernemingen met minstens 10 werknemers in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren voor Digitale Agenda. Figuur 6. Aandeel werknemers dat minstens één keer per week een computer of een computer met internetaansluiting gebruikt; of dat een draagbaar toestel kreeg dat een mobiele verbinding met het internet mogelijk maakt voor zakelijk gebruik naar ondernemingsgrootte; in het e ; bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren voor Digitale Agenda. Blikvanger: computer- en internetgebruik door de werknemers is vooral in grote e ondernemingen hoog en behoort voor deze groep bij de top 5 van de EU28. 10

19 3.4. ICT-/IT-opleidingen en rekrutering van ICT-/IT-specialisten (fiche 1 tot 5) Figuur 7. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat ICT-/IT-specialisten in dienst heeft in januari 2012; in 2011 deze wou aanwerven en hierbij al dan niet problemen ondervond; aandeel ondernemingen dat zijn ICT-/IT-specialisten of ander personeel in 2011 een ICT-opleiding aanbood in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012, in % Een groter aandeel van de e dan van de EU15-ondernemingen met minstens 10 werknemers heeft in januari 2012 ICT-/IT-specialisten in dienst (28% tegen 22%). Het e Hoofdstedelijke heeft met 38% het hoogste percentage. Voor al de overige indicatoren in deze sectie behoort het e tot de top 5 van de EU28-landen. Zo probeerde in % van ondernemingen met minstens 10 werknemers personeel in dienst te nemen voor jobs die ICT-/IT-specialisatievaardigheden vereisen. 6% van de ondernemingen had het moeilijk om een vacature ingevuld te krijgen voor een job die deze ICT-/ITspecialisatievaardigheden vereist. Voor deze indicatoren over de rekrutering van ICT-/ITexperts scoort het e Hoofdstedelijke het hoogst. Het grote belang dat e ondernemingen hechten aan ICT-/IT-vaardigheden kan ook blijken uit het relatief hoge aandeel ondernemingen dat zijn personeel opleidingen aanbiedt om hun ICT-vaardigheden verder te ontwikkelen. Die opleidingen zijn niet alleen gereserveerd voor ICT-/IT-experts, maar ook andere werknemers kunnen in een relatief groot aandeel e ondernemingen genieten van ICT-opleidingen. 11

20 Figuur 8. Aandeel ondernemingen dat ICT-/IT-specialisten in dienst heeft in januari 2012; in 2011 deze wou aanwerven en hierbij al dan niet problemen ondervond; aandeel ondernemingen dat zijn ICT-/IT-specialisten of ander personeel een ICT-opleiding aanbood in 2011, naar ondernemingsgrootte, in het e, bevraging 2012, in % De aandelen voor deze indicatoren worden groter in functie van de ondernemingsgrootte. Hoe groter de onderneming, hoe groter de kans dat men ICT-/IT-specialisten in dienst heeft, hoe groter de kans dat men in 2011 personeel in dienst probeerde te nemen voor jobs die ICT- /IT-specialisatievaardigheden vereisen; en hoe groter de kans dat men het in 2011 moeilijk had om een vacature ingevuld te krijgen voor een betrekking die deze ICT-/ITspecialisatievaardigheden vereist. e bedrijven behoren onafhankelijk van hun ondernemingsgrootte tot de Europese top 5 voor het aandeel ondernemingen dat in 2011 personeel in dienst probeerde te nemen voor jobs die ICT-/IT-specialisatievaardigheden vereisen. De middelgrote en grote ondernemingen hoorden echter ook tot de Europese top voor moeilijk invulbare vacatures. De kans dat men een ICT-bedrijfsopleiding geeft aan het personeel stijgt met de ondernemingsgrootte, wat zowel voor de opleidingen aan ICT-/ITspecialisten als aan andere werknemers geldt. Voor de opleidingen aan ICT-/IT-specialisten behoren de e middelgrote en grote ondernemingen tot de Europese top 5. Voor de overige indicatoren betreffende de ICT-opleidingen behoort het e tot de top bij al de ondernemingsgroottes. Blikvanger: het e behoort tot de Europese top voor ICT-/ITopleidingen aan het personeel en voor de rekrutering van ICT-/IT-specialisten, maar krijgt deze vacatures moeilijker ingevuld. 12

21 3.5. E-government (fiche 6 tot 10) Overheidsdiensten verwijzen bij deze vragen naar openbare en administratieve diensten, bijvoorbeeld belastingen, douane, registratie van ondernemingen, sociale zekerheid, volksgezondheid, milieu of gemeentelijke administraties. Ze kunnen lokaal, regionaal of nationaal voorkomen. Figuur 9. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat onlinecontact had met de overheid naar applicatie in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012 betreffende het gebruik in 2011, in % Noot: VEA = Volledig Elektronische Afhandeling; EAO = Elektronische Aanbestedingssystemen van Overheidsdiensten. In hoofdletters = indicatoren voor Digitale Agenda. Voor de eerste vraag betreffende de online-interactie met overheidsdiensten (B7) haalt het e voor de ondernemingen met minstens 10 werknemers percentages die over het algemeen dicht bij het EU15-gemiddelde liggen. De volledige elektronische afhandeling (inclusief elektronische betalingen) is populairder in het e dan in de EU15 (66% versus 60%). Dit betreft dan vooral de btw-aangifte, want voor de aangifte van de sociale bijdragen is het percentage iets lager dan in de EU15. Voor het verkrijgen van formulieren via websites of homepages van overheidsdiensten ligt het percentage bij de e ondernemingen met minstens 10 werknemers een stuk lager dan gemiddeld in de EU15 (69% versus 78%), wat (gedeeltelijk) zou kunnen samenhangen met de sterkere aanwezigheid van applicaties voor de volledige elektronische afhandeling. Bij de Europese toppers, Litouwen voor de meeste vragen en Zweden voor het verkrijgen van onlineinformatie, gebruiken bijna alle ondernemingen met minstens 10 werknemers het internet voor deze applicaties (in figuur: informatie verkrijgen tot en met volledig elektronisch afhandelen van de aangifte van de sociale bijdrage). 13

22 Public electronic procurement verwijst naar het gebruik van internet door ondernemingen voor het aanbieden van goederen of diensten aan overheidsdiensten op nationaal niveau of in andere EU-landen. Het e-procurementproces bestaat uit een aantal stappen van het publicatieproces (onlinebekendmaking van aanbestedingsberichten en specificaties) over het indienen en openen van offertes en het toekennen tot de betaling. In het e gebruikte in 2011 in vergelijking met de EU15 - slechts een klein percentage van de ondernemingen met minstens 10 werknemers het internet voor aanbestedingsdocumenten en specificaties in elektronische aanbestedingssystemen van overheidsdiensten (14% tegen 22%, 28e tot 29e plaats op 31). E-tendering is binnen deze procedure de fase waarin de offertes of voorstellen online worden voorbereid en ingediend. Het indienen van offertes via e- mail hoort hier niet bij. Ook voor het aanbieden van goederen of diensten in elektronische aanbestedingssystemen van overheidsdiensten scoort het e laag tegenover de EU15 (7% versus 10%) en tegenover de EU28-landen (26e tot 28e plaats op 31). 6% van de e ondernemingen met minstens 10 werknemers biedt goederen en diensten aan in elektronische aanbestedingssystemen van overheidsdiensten in eigen land, 3% in elektronische aanbestedingssystemen van overheidsdiensten in een ander EU-land. Figuur 10. Aandeel ondernemingen dat onlinecontact had met de overheid naar applicatie en naar ondernemingsgrootte,, bevraging 2012 betreffende het gebruik in 2011, in % Noot: VEA = Volledig Elektronische Afhandeling; EAO = Elektronische Aanbestedingssystemen van Overheidsdiensten. In hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. De kans op onlinecontact met de overheid neemt toe met de ondernemingsgrootte. Voor het aandeel ondernemingen dat de aangifte van de sociale bijdrage volledig elektronisch afhandelt, dat het internet gebruikt voor aanbestedingsdocumenten en specificaties in elektronische aanbestedingssystemen van overheidsdiensten; en dat het internet gebruikt om 14

23 goederen of diensten aan te bieden in deze elektronische aanbestedingssystemen, is het percentage ongeacht de ondernemingsgrootte lager in het e dan in de EU15. Blikvanger: het gebruik van e-government is behoorlijk hoog voor de volledige elektronische afhandeling, voor elektronische aanbestedingssystemen hoort het e nog tot de hekkensluiters Drempels voor e-government (fiche 6 tot 10) Figuur 11. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat een opgegeven reden als beperkend beschouwt voor de eigen elektronische interactie met overheidsdiensten, in het e, de EU15 en in het land waar deze belemmering het minst aangeduid wordt, bevraging 2011, in % In 2011 stelde men in de ICT-enquête de vraag of de onderneming een aantal opgegeven redenen als beperkend beschouwde voor de eigen elektronische interactie met overheidsdiensten. Het aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat minstens een van de opgegeven redenen aanduidde, lag in het e hoger dan in de EU15 (56% versus 51%). Bijna een onderneming op de drie geeft aan niet op de hoogte te zijn van de beschikbaarheid van elektronische procedures. Een derde van de ondernemingen vindt de elektronische procedures te ingewikkeld en/of te tijdrovend. Meer dan een op de vier is bezorgd over de vertrouwelijkheid en de beveiliging van gegevens. Het aandeel van de ondernemingen met minstens 10 werknemers dat een van deze redenen aanduidt, is voor elk van die redenen hoger in het e dan in de EU15. Bijna een onderneming op de vier geeft aan dat de elektronische procedures die toch nog briefwisseling of persoonlijk bezoek vereisen, een belemmering zijn voor de eigen elektronische interactie met de overheidsdiensten. Toch is het aandeel ondernemingen dat die beperking aanduidt lager dan in de EU15. In het vorige deel merkten we ook al op dat de volledige elektronische afhandeling (inclusief elektronische betalingen) populairder is in het e dan in de EU15. In Nederland spelen deze drempels slechts een kleine rol als beperkende factor voor de eigen interactie met overheidsdiensten. 15

24 Figuur 12. Aandeel ondernemingen dat een opgegeven reden als beperkend beschouwt voor de eigen elektronische interactie met overheidsdiensten naar ondernemingsgrootte, in het e, bevraging 2011, in % Het aandeel ondernemingen dat een van de opgegeven redenen aanduidt als beperkend voor de eigen elektronische interactie met overheidsdiensten, neemt af met de ondernemingsgrootte. Dat geldt ook voor elk van de opgegeven redenen op zich. Meer e ondernemingen dan ondernemingen uit de EU15 geven aan dat ze niet op de hoogte zijn van beschikbaarheid van elektronische procedures en dat ze bezorgd zijn over de vertrouwelijkheid en de beveiliging van gegevens. Dit blijft onafhankelijk van de ondernemingsgrootte waar. Het aandeel ondernemingen dat de elektronische procedures te ingewikkeld en/of te tijdrovend vindt, is bij de grote ondernemingen niet groter dan bij de EU15, wat wel het geval blijft bij de kleine en middelgrote ondernemingen. Het aandeel ondernemingen dat Elektronische procedures vereisen toch briefwisseling of persoonlijk bezoek aanduidt als belemmerende factor is bij de middelgrote en de grote ondernemingen heel laag tegenover de aandelen in de overige EU28-landen (3e tot 4e laagste percentage van de 29 regio s waarvoor cijfers beschikbaar zijn). Blikvanger: het aandeel ondernemingen dat drempels aanduidt voor het gebruik van e-government is beperkter in de EU15 dan in het e Mobiele verbindingen (fiche 11 tot 15) Een mobiele verbinding met het internet wordt in deze enquête gedefinieerd als het gebruik van draagbare toestellen die via mobiele telefonienetwerken met het internet kunnen worden verbonden. De draagbare toestellen die een mobiele verbinding met het internet mogelijk maken, zijn draagbare computers (notebook, netbook, laptop, Ultra Mobile PC-UMPC, tablet-pc enzovoort) of andere draagbare toestellen zoals een smartphone of pda. In het e bood in januari 2012 een kleiner aandeel van de ondernemingen met minstens 10 werknemers draagbare toestellen aan voor zakelijk gebruik aan haar werknemers dan in de EU15 (44% versus 50%). Vereiste bij deze vraag is dat de onderneming het abonnement en 16

25 de gebruikskosten deels of volledig betaalt. De verschillen tussen de percentages voor het e en de EU15 zijn kleiner voor de twee categorieën van draagbare toestellen die een mobiele verbinding met internet mogelijk maken (draagbare computers versus andere draagbare toestellen zoals een smartphone of pda), maar ze blijven in dezelfde richting. Bij de topper Finland liggen de percentages heel wat hoger. Figuur 13. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat draagbare toestellen met een mobiele internetverbinding voor zakelijk gebruik aanbood aan zijn werknemers in het algemeen, naar toestel en naar reden, in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren voor Digitale Agenda. Het aandeel e ondernemingen met minstens 10 werknemers dat in januari 2012 een mobiele verbinding aanbood voor bedrijfsspecifieke toepassingen zoals het raadplegen of wijzigen van bedrijfsdocumenten of het gebruiken van specifieke bedrijfssoftwaretoepassingen, is iets hoger dan gemiddeld in de EU15. Het aandeel e ondernemingen dat in januari 2012 een mobiele verbinding aanbood voor meer algemene toepassingen zoals het verkrijgen van toegang tot publiek toegankelijke informatie op het internet of tot het systeem van de onderneming, is kleiner dan gemiddeld in de EU15. Bij de toppers - Zweden voor de specifieke bedrijfssoftwaretoepassingen en Finland voor de drie overige toepassingen zijn de percentages heel wat hoger. 17

26 Figuur 14. Aandeel ondernemingen dat draagbare toestellen met een mobiele internetverbinding voor zakelijk gebruik aanbood aan zijn werknemers in het algemeen, naar toestel en naar reden, naar ondernemingsgrootte, in het e, bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren voor Digitale Agenda. Het aandeel ondernemingen dat draagbare toestellen met een mobiele internetverbinding voor zakelijk gebruik aanbood aan zijn werknemers in het algemeen, naar toestel en naar reden, stijgt sterk met de ondernemingsgrootte. Deze praktijk heeft duidelijk ingang gevonden bij middelgrote en grote ondernemingen. Als we echter de vergelijking maken met de EU15- gemiddelden, dan is het aandeel ondernemingen dat draagbare toestellen met een mobiele internetverbinding voor zakelijk gebruik aanbood aan zijn werknemers in het algemeen en naar toestel ongeacht de ondernemingsgrootte, iets kleiner in het e. Dit is ook het geval voor de mobiele internetverbinding aangeboden voor meer algemene toepassingen zoals het verkrijgen van toegang tot publiek toegankelijke informatie op het internet of tot het systeem van de onderneming. Het aandeel e ondernemingen dat in januari 2012 een mobiele verbinding aanbood voor bedrijfsspecifieke toepassingen zoals het raadplegen of wijzigen van bedrijfsdocumenten of het gebruiken van specifieke bedrijfssoftwaretoepassingen is bij de kleine en middelgrote ondernemingen iets hoger dan gemiddeld in de EU15, terwijl de grote ondernemingen deze draagbare toestellen met mobiele internetverbinding minder aanbieden voor deze bedrijfsspecifieke toepassingen dan in de EU15 het geval is. Blikvanger: mobiele verbindingen zijn minder populair in het e, tenzij ze verantwoord zijn voor bedrijfsspecifieke toepassingen. 18

27 3.8. Drempels mobiel internet (fiche 11 tot 16) Figuur 15. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat aangeeft dat de opgegeven problemen het gebruik van een mobiele internetverbinding beperkten of belemmerden, in het e, de EU15 en bij het Europese land met de meest gunstige score, bevraging 2012 over januari 2012, in % Ongeveer de helft van de e ondernemingen met minstens 10 werknemers duidt geen obstakels aan. In de EU15 is dat 47% en bij de topper Slovakije 74%. Een op de vijf van de e ondernemingen beweert dat ze maar een beperkte of geen noodzaak ziet voor het zakelijk gebruik van mobiel internet. Dat is heel wat lager dan in de EU15 waar een op drie van de ondernemingen die noodzaak niet ziet. Op de beveiligingsrisico s na, worden al de verschillende mogelijke belemmerende factoren iets meer aangeduid in de e ondernemingen dan in de EU15. Die verschillen zijn over het algemeen klein, behalve voor de hoge kosten van het internetabonnement of gebruik. Terwijl 21% van de EU15- ondernemingen met minstens 10 werknemers de hoge kosten aanduidt als een belemmerende factor, is dat in het e 31%. Tegenover de landen met de laagste percentages voor de verschillende belemmerde factoren is het verschil substantieel. Het aandeel ondernemingen dat geen obstakels aanduidt voor het mobiel internetgebruik is lager in de middelgrote en grote ondernemingen dan in de kleinere ondernemingen. Grotere ondernemingen duiden bijgevolg vaker één of meerdere obstakels aan. Alle concrete belemmeringen (verbindingsproblemen, kosten, beveiligingsrisico s, technische obstakels of andere) worden door een groter aandeel middelgrote en grote ondernemingen aangeduid dan door de kleinere ondernemingen. De hoge kosten van het internetabonnement of -gebruik zijn voor elke categorie van de ondernemingsgrootte een sterkere belemmering in het e dan in de EU15. In vergelijking met de EU15 duiden in het e middelgrote en grote ondernemingen vaker één of meerdere obstakels aan. 19

28 Tabel 2. Aandeel ondernemingen dat aangeeft dat de opgegeven problemen het gebruik van een mobiele internetverbinding beperkten of belemmerden naar ondernemingsgrootte, in het e, bevraging 2012 over januari 2012, in % geen obstakels minstens één volgende, uitz. geen noodzaak verbindingsproblemen met mobiele telefonienetwerken hoge kosten internetabonnement of gebruik beveiligingsrisico s (lekken, vernietigen, corrumperen data) technische obstakels/hoge kosten bij integratie in bedrijfssoftware andere obstakels beperkte of geen noodzaak Blikvanger: de helft van de bedrijven ziet geen belemmeringen. De hoge kosten voor het internetabonnement of gebruik is in het e de belangrijkste drempel voor het gebruik van mobiel internet Elektronische uitwisseling van informatie met externen (fiche 16 tot 20) Figuur 16. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat met externen aan elektronische informatie-uitwisseling deed in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren van Digitale Agenda. Electronic Data Interchange (EDI) betreft de elektronische en automatische gegevensuitwisseling in een overeengekomen of standaardformaat zoals EDI, EDIFACT, ODETTE, XML, via eender welk computernetwerk (Zoomit, jaarrekeningen als XBRL- 20

29 databestand indienen, Intervat met XML-bestand, ). De gegevensuitwisseling gebeurt met een andere onderneming, overheidsdienst of financiële instelling zonder dat het afzonderlijke bericht met de hand ingevoerd wordt. Concreet kunnen er berichten met bestellingen, facturen, betalingstransacties, productbeschrijvingen, vervoersdocumenten of belastingaangiften verzonden en/of ontvangen worden. Het aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat in januari 2012 zulke informatie elektronisch verzond of ontving in een formaat dat automatische verwerking mogelijk maakt, is bijna even hoog in het e dan in de EU15 (52% versus 53%). Bij de Europese topper Polen wisselde 74% van de ondernemingen zulke informatie automatisch en elektronisch uit met externen. Wat de aard van de verzonden informatie betreft, versturen meer e dan EU15- ondernemingen betalingsopdrachten aan financiële instellingen en wisselen ze op deze wijze vaker gegevens uit met overheden. Voor de verzending of de ontvangst van vervoersdocumenten zoals vrachtbrieven; of van productinformatie zoals catalogi of prijslijsten is het gebruik van die elektronische en automatische verzending heel wat minder ingeburgerd in het e dan in de EU15. De elektronische informatie-uitwisseling over het beheer van de toeleveringsketen houdt in dat via computernetwerken tussen de computers van verschillende ondernemingen met leveranciers of klanten allerlei informatie, inclusief informatie over vraagprognoses, voorraden, productie, distributie of productontwikkeling, uitgewisseld wordt om de beschikbaarheid en de levering van producten of diensten aan de eindverbruiker te coördineren. De informatie kan via websites of via andere middelen voor elektronische gegevensoverdracht uitgewisseld worden, met uitsluiting van s die met de hand worden ingevoerd. In het e wisselden in januari 2012 een groter aandeel van de ondernemingen met minstens 10 werknemers deze elektronische informatie uit met haar leveranciers of klanten dan in de EU15 (34% tegen 23%). Meer ondernemingen wisselen deze informatie uit met leveranciers (29%) dan met klanten (25%), al is dat verschil niet zo groot. De Europese toppers voor deze indicatoren - Italië, Polen, Portugal en Slovenië - zijn niet de traditionele voorlopers in de informatiemaatschappij. Figuur 17. Aandeel ondernemingen met elektronische informatie-uitwisseling met externen naar ondernemingsgrootte; in het e, bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. 21

30 Het aandeel ondernemingen met elektronische informatie-uitwisseling met externen neemt voor elk van de besproken indicatoren toe naar ondernemingsgrootte. Het aandeel ondernemingen dat in januari 2012 informatie automatisch en elektronisch uitwisselde met externen is, onafhankelijk van de ondernemingsgrootte, iets lager in het e dan in de EU15. Dit verschil neemt toe met de ondernemingsgrootte. Ook voor de verzending of de ontvangst van vervoersdocumenten zoals vrachtbrieven; of van productinformatie zoals catalogi of prijslijsten is het gebruik van deze elektronische en automatische verzending ongeacht de ondernemingsgrootte, minder ingeburgerd in het e dan in de EU15. Wat de elektronische uitwisseling van informatie over het beheer van de toeleveringsketen met leveranciers of klanten betreft, behoren de e middelgrote en grote ondernemingen tot de Europese top. De kleine ondernemingen halen de 6e plaats op 31 regio s. Blikvanger: e (middel-)grote ondernemingen zitten bij Europese top voor de elektronische uitwisseling van informatie over het beheer van de toeleveringsketen met leveranciers of klanten Elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen (fiche 21 tot 25) Het automatisch elektronisch doorgeven van relevante informatie tussen de verschillende functies van de onderneming houdt in dat men: - of één enkele softwareapplicatie gebruikt om de verschillende functies van de onderneming te ondersteunen, waaronder Enterprise Resource Planning -software (ERP); - of dat er data linking gebeurt tussen de softwareapplicaties die de verschillende functies van de onderneming ondersteunen; - of dat er een gemeenschappelijke database of een datawarehouse is waartoe de softwaretoepassingen voor de verschillende functies van de onderneming toegang hebben; of dat informatie die automatisch kan verwerkt worden, elektronisch verzonden of ontvangen wordt binnen de onderneming. De e ondernemingen met minstens 10 werknemers behoren tot de Europese top wat de elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen betreft. 68% van de e ondernemingen doet aan deze informatie-uitwisseling tegen 56% van de EU15- ondernemingen (tweede plaats op 30 regio s). Meer dan de helft van de ondernemingen met minstens 10 werknemers deelt elektronische informatie over aan- en/of verkopen met de gebruikte software voor minstens 1 functie; 41% deelt de informatie met minstens 2 andere interne functies. Vier e ondernemingen op de 10 deelt elektronische informatie over aan- én over verkopen met minstens 1 functie. Wanneer we de verkopen en de aankopen apart bekijken, zien we dat het vooral de informatie over de verkopen is die elektronisch gedeeld wordt met andere interne functies (52% voor verkooporders; 42% voor aankooporders). Voor de verkooporders behoort het e met een 4e tot 6e plaats tot de top, al is de interne elektronische gegevensuitwisseling voor de aankooporders ook beter ingeburgerd in het e dan in de EU15. De boekhouding is de functie waarmee de meeste ondernemingen informatie over aan- of verkopen (respectievelijk 39% versus 45%) delen. De informatie over verkopen wordt in (bijna) een derde van de ondernemingen gedeeld met het voorraadbeheer (33%), het productie- of dienstenbeheer (32%) en het distributiebeheer (29%). De informatie over aankopen wordt in 30% van de ondernemingen gedeeld met het voorraadbeheer. 22

31 Figuur 18. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat aan elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen deed in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012 over januari 2012, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. Figuur 19a. Aandeel ondernemingen met elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen naar ondernemingsgrootte, in het e, bevraging 2012 over januari 2012, in % (algemeen) Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. 23

32 Figuur 19b. Aandeel ondernemingen met elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen naar ondernemingsgrootte, in het e, bevraging 2012 over januari 2012, in % (detail) Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. Bij Enterprise Resource Planning -software (ERP) wordt één enkele softwareapplicatie gebruikt om de verschillende functies van de onderneming te ondersteunen. Het e behaalt met 35% gebruikers de tweede plaats voor het gebruik van ERP in haar ondernemingen met minstens 10 werknemers (EU15 24%, topper Zweden 38%). Ook voor het gebruik van een softwareapplicatie voor het beheer van klantengegevens (CRM) behoort het e tot de Europese top 5. 43% van de ondernemingen gebruikt CRM om klantengegevens vast te leggen, op te slaan en ter beschikking te stellen van andere bedrijfsfuncties (EU15 29%; 1e plaats voor het e ); 26% gebruikt het om klantengegevens te analyseren voor marketingdoeleinden (EU15 20%, topper Oostenrijk 29%). De analyses met marketingdoeleinden betreffen onder andere de prijsstelling, de verkoopbevordering of de keuze van distributiekanalen. De kans dat een e onderneming doet aan een interne en elektronische informatieuitwisseling stijgt voor elke indicator (figuren 19a en 19b) sterk met de ondernemingsgrootte. De e ondernemingen behoren, ongeacht de ondernemingsgrootte, bij de Europese top voor het aandeel ondernemingen dat elektronische informatie deelt binnen het bedrijf; alsook voor het aandeel ondernemingen dat via CRM klantengegevens vastlegt, opslaat en ter beschikking stelt van andere bedrijfsfuncties. Voor het aandeel ondernemingen dat ERP-software gebruikt voor de gegevensuitwisseling tussen functies, of voor het aandeel ondernemingen dat CRM gebruikt om klantengegevens te analyseren voor marketingdoeleinden behoren alleen de grote ondernemingen niet tot de top 5, al blijft ook in deze groottecategorie de penetratie van die toepassingen sterker dan gemiddeld in de EU15 het geval is. De grote ondernemingen behoren dan weer tot de top 5 voor het aandeel ondernemingen dat elektronische informatie over aan- én over verkopen deelt met minstens 1 functie en voor het aandeel ondernemingen dat informatie over de verkopen elektronisch deelt met andere interne functies. De overige ondernemingsgroottes halen de 6e tot 8e plaats. 24

33 Blikvanger: sterke penetratie van de elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen in het e E-commerce (fiche 26 tot 30) Figuur 20. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat bestellingen deed of ontving via computernetwerken in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012 over 2011, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale agenda. Figuur 21. Aandeel van de totale omzet die gerealiseerd werd via e-commerce in ondernemingen met minstens 10 werknemers in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2012 over 2011, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. 25

34 E-commerce wordt in deze enquête gedefinieerd als de verkoop of de aankoop van goederen of diensten via een computernetwerk en via methodes die specifiek ontworpen werden voor het ontvangen of plaatsen van bestellingen. Met de hand ingevoerde berichten waarin men goederen of diensten bestelt, tellen niet mee. De betaling en uiteindelijke levering van de goederen of diensten hoeven hierbij niet online te gebeuren. Bij de verkopen wordt een onderscheid gemaakt tussen web- en EDI-verkopen. Een webverkoop is een verkoop via een onlinewinkel (webshop) of via webformulieren op de website of het extranet van de onderneming, ongeacht de wijze van toegang tot het web (computer, laptop, mobiele telefoon, ). Een verkoop via een EDI-bericht (EDI: Electronic Data Interchange) wordt verstuurd in een overeengekomen of in een standaardformaat dat automatische verwerking mogelijk maakt (bv. EDIFACT, UBL, XML,...) en dat niet afzonderlijk met de hand ingevoerd werd. Bij de aankopen betreft het aankopen via deze twee kanalen (web en EDI) samen. 39% van de e ondernemingen met minstens 10 werknemers deed of ontving in 2011 bestellingen via computernetwerken. In de EU15 is dat gemiddeld 44%, bij de Europese topper Denemarken 77%. Deze lagere penetratie van e-commerce in de e ondernemingen volgt uit het lage percentage ondernemingen dat bestellingen doet via een website of EDIberichten ( 23%, EU15 37%). Het aandeel e ondernemingen dat in 2011 bestellingen ontving via computergemedieerde netwerken in het algemeen of specifiek via een website of via EDI-berichten, hoort bij de hoogste in de EU28 (top 5). Ongeveer een kwart van de ondernemingen ontving bestellingen via computergemedieerde netwerken: 20% via een website en 10% via EDI-berichten. Terwijl we uit de hoge percentages zouden kunnen afleiden dat de aanwezigheid van deze e-commerce-applicaties sterk uitgebouwd is in de e ondernemingen, vallen de verkoopcijfers wat tegen. 14% van de totale omzet (exclusief btw) werd gerealiseerd via e-commerce (15% in de EU15 en 24% bij de topper Tsjechië). Ook voor het aandeel van de totale omzet gerealiseerd via bestellingen van een website (3%) of via EDI-berichten (11%) liggen de percentages rond het Europese gemiddelde. Figuur 22. Aandeel ondernemingen met minstens 10 werknemers dat bestellingen deed of ontving via computernetwerken naar de herkomst van de koper of de leverancier in het e, de EU15 en bij de Europese topper, bevraging 2011 over 2010, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. 26

35 In de enquête van 2011 werd ook de vraag gesteld van waar de koper of de leverancier is. In 2010 (bevraging 2011) deed 24% van de e ondernemingen elektronische verkopen in eigen land (EU15 15%); 12% in een ander EU-land (EU15: 6%) en 4% in een land buiten de EU (EU15: 4%). Voor het aandeel van de ondernemingen dat elektronische verkopen deed in eigen land of in een ander EU-land behoorde het e tot de Europese top. Het aandeel ondernemingen dat e-commerce-orders verzond via computernetwerken naar leveranciers in eigen land ligt met 30% onder het gemiddelde van de EU15 (35%). E- commerce-orders verzenden naar leveranciers in een ander EU-land ( 18%, EU15 11%) of naar een land buiten de EU ( 7%, EU15 5%) is dan weer populairder in het e dan in de EU15. Figuur 23. Aandeel ondernemingen dat bestellingen deed of ontving via computernetwerken naar ondernemingsgrootte; in het e, bevraging 2012 over 2011, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. Het aandeel ondernemingen dat bestelling deed of ontving via computernetwerken neemt toe met de ondernemingsgrootte. Dat geldt voor alle indicatoren uit figuur 23. Het verschil situeert zich voornamelijk tussen de micro en de kleine ondernemingen versus de (middel- )grote ondernemingen. De lagere penetratie van e-commerce voor aankopen én verkopen in de e ondernemingen tegenover de EU15, blijkt bevestigd te worden voor al de ondernemingsgrootten. Dit volgt vooral uit het lage percentage ondernemingen dat bestellingen deed via een website of via EDI-berichten, want de e ondernemingen scoren ongeacht de ondernemingsgrootte hoog voor het ontvangen van e-commerce-orders. Alleen voor het aandeel ondernemingen dat bestellingen voor producten ontving via een website horen de (middel-)grote ondernemingen net niet meer tot de top 5 (6e plaats). Het aandeel van de totale omzet die gerealiseerd werd via e-commerce is laag bij de microondernemingen en de kleine ondernemingen (4% tot 5%) en een stuk hoger bij de middelgrote en grote ondernemingen (respectievelijk 17% en 19%). Deze kloof moet bijna uitsluitend toegeschreven worden aan het aandeel van de totale omzet die gerealiseerd wordt door EDI-berichten. Het aandeel van de totale omzet gerealiseerd via websites blijft, onafhankelijk van de ondernemingsgrootte, klein (2%-4%). Het aandeel van de totale omzet, gerealiseerd via e-commerce in zijn geheel en via websites in het bijzonder, ligt bij de 27

36 ondernemingen met minstens 10 werknemers lager dan in de EU15. Die lage aandelen moeten volledig toegeschreven worden aan de grote ondernemingen. Figuur 24. Aandeel van de totale omzet die gerealiseerd werd via e-commerce naar ondernemingsgrootte, in het e, bevraging 2012 over 2011, in % Noot: in hoofdletters + indicatoren Digitale Agenda. Voor de elektronische verkopen in eigen land, in een ander EU-land en buiten de EU is er niet zo veel verschil tussen de micro-ondernemingen en de kleine ondernemingen; maar wel tussen de kleine, de middelgrote en de grote ondernemingen. Zoals verwacht stijgt het aandeel ondernemingen met verkopen met de ondernemingsgrootte; dit geldt voor de drie categorieën voor de herkomst van de koper. Voor de elektronische verkopen in eigen land en in een ander EU-land behoort het e, ongeacht de ondernemingsgrootte, tot de Europese top. Voor de elektronische verkopen buiten de EU behoren alleen de grote ondernemingen tot de Europese top. Het aandeel ondernemingen dat e-commerce-orders verzond via computernetwerken naar leveranciers stijgt eveneens met de ondernemingsgrootte en dit geldt zowel voor leveranciers in eigen land als in een ander EU-land en buiten de EU. Het aandeel ondernemingen dat e-commerce-orders verzond in eigen land is, ongeacht de ondernemingsgrootte, kleiner dan in de EU15, wat niet geldt voor de e-commerce-orders naar andere landen. Voor het aandeel van de ondernemingen dat e-commerce-orders verzond naar leveranciers buiten de EU behoren de grote ondernemingen zelfs tot de Europese top. 28

37 Figuur 25. Aandeel ondernemingen dat bestellingen deed of ontving via computernetwerken naar de herkomst van de koper of de leverancier en naar ondernemingsgrootte, in het e, bevraging 2011 over 2010, in % Noot: in hoofdletters = indicatoren Digitale Agenda. Blikvanger: e ondernemingen scoren hoog voor het ontvangen van e- commerce-orders, en lager voor het verzenden van deze orders. 4. Algemeen besluit In dit algemeen besluit bespreken we in eerste instantie de vaststellingen voor de ondernemingen met minstens 10 werknemers in het kader van de indicatoren van de Digitale Agenda. Daarna komen de verschillen in functie van de ondernemingsgrootte aan bod. We sluiten af met enkele aandachtspunten voor het beleid. Indicatoren voor de Digitale Agenda volgens Eurostat De e onderneming met minstens 10 werknemers doet het uitstekend voor enkele indicatoren van de Digitale Agenda. Het betreft vooral de indicatoren voor de elektronische gegevensuitwisseling tussen interne bedrijfsprocessen en voor de elektronische verkopen via een website of via EDI. Het aandeel ondernemingen met een website waarop men online kan bestellen, reserveren en boeken, is ook heel wat hoger dan gemiddeld in de EU15. Toch blijft het aandeel van de totale omzet gerealiseerd via e-commerce iets onder het Europese gemiddelde. Zelf producten of goederen bestellen via een website of EDI-berichten is minder populair in het e dan gemiddeld in de EU15. Een van de kerndoelstellingen voor de Digitale Agenda is dat 33 % van de kmo s online verkoopt tegen Al heeft het e een koppositie voor het aandeel kleine en middelgrote ondernemingen dat online verkoopt, toch wordt deze doelstelling alleen bereikt bij de middelgrote ondernemingen. 29