Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 8. Naam: Duurzame broodjes bakken. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

Transcriptie

1 Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 8 Duurzame broodjes bakken Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

2 Werkblad 1 De geschiedenis van brood Granenpapje Het eerste brood werd ontdekt door de jagers-verzamelaars, zij leefden van wat zij in de natuur vonden. Terwijl de mannen op jacht gingen, verzamelden de vrouwen knollen, wortels, vruchten en zaden. Zo ontdekten zij wilde granen. Deze wilde granen gebruikten zij om hun honger te stillen. Ze kauwden net zo lang op de korrels dat deze zacht werd door hun speeksel. Later kwam iemand op het idee om de korrels eerst te vermalen tussen een steen en deze daarna te weken in het water en te koken Hierdoor ontstond een soort broodpap, deze was een stuk makkelijker te verteren. Wist je dat: Soms lieten de mensen de gemalen korrels niet weken in het water, maar deden ze dit met het bloed van dieren of in gesmolten vet. Wist je dat: De broden werden gebakken met een gat in het midden. Dit werd gedaan zodat de broden konden worden opgehangen. Zo kon het ongedierte de broden niet opeten. Keiharde pannenkoek De beste uitvindingen worden vaak met toeval ontdekt. Waarschijnlijk was er iemand die niet zo zin had in zijn papje. Hij legde zijn papje op een steen en ging ervan door. In de tussentijd warmde het papje langzaam op en ontstond er een soort zachte pannenkoek. Vanaf dat moment werd de broodpap gebakken op een gloeiend hete steen of hij werd gelegd in de hete as. Zo ontstonden de eerste broden. Deze broden waren niet echt smakelijk, zo gauw ze waren afgekoeld werden de broden keihard. Om de broden toch te kunnen eten, werden ze eerst geweekt in het water. Zo werden ze weer zacht. Rijzend bood Rond voor Christus werd in Egypte ontdekt dat brood kon rijzen. Een slaaf had als taak iedere dag vers brood te bakken. Op een dag ontdekte de slaaf dat hij nog een restje brooddeeg van de vorige dag had staan. Omdat de slaaf bang was dat iemand het merkte, stopte hij het oude brooddeeg bij het nieuwe brooddeeg. De broden die hij hiermee maakten waren veel luchtiger en lekkerder en de slaaf kreeg veel positieve reacties op zijn brood. Voortaan maakte de slaaf zijn broden altijd met een restje oud brooddeeg erin. Dit was het eerste gerezen brood Brood in Nederland In ons land werd het brood lange tijd thuis gebakken, we kenden nog geen bakkers. Tijdens de middeleeuwen vestigden de eerste bakkers zich in de steden. Voor het bakken van het brood werd vooral rogge gebruikt. Rogge was goedkoper en werd daardoor vooral gegeten door de gewone mensen. Het brood had een zwarte kleur. Het brood dat van tarwe werd gemaakt, werd alleen gegeten door de rijke mensen. Dit brood werd herenbrood genoemd of witbrood. Om het brood te reizen werd zuurdeeg (het deeg van de vorige dag) of zure wijn gebruikt. Pas in de 19 de eeuw werd gist ontdekt, zoals wij die kennen.

3 Werkblad 2 Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden In de Nederlandse taal kennen we veel spreekwoorden en gezegden. Een spreekwoord of gezegde is een korte, krachtige uitspraak die een waarheid of wijsheid bevat. Deze spreekwoorden en gezegden zijn vaak al heel oud en zijn lang geleden ontstaan. Zoek zoveel mogelijk spreekwoorden, uitdrukkingen of gezegdes met het woord brood erin. Schrijf de betekenis van spreekwoorden er ook bij. Zorg ervoor dat ze allemaal een andere betekenis hebben. Broodmager zijn Betekenis: Iemand die heel erg dun is. Dit gezegde komt uit de achttiende eeuw. In die tijd aten mensen die erg arm waren, alleen maar karig brood. Karig is een ander woord voor weinig of mager. Zij aten dus brood met weinig of mager beleg. Arme mensen waren vaak dun, omdat ze weinig voedsel konden kopen. Deze arme mensen waren net zo mager (belegd) als hun brood. Ze waren dus broodmager

4 Een broodjeaapverhaal Betekenis: Een verzonnen verhaal De naam een broodjeaapverhaal komt uit het boek een broodje aap uit In dit boek werd een verhaal verteld over een vrachtwagen van een hamburgerrestaurant die van achteren wordt aangereden. Hierdoor valt de achterklep open. De vrachtwagen zit zo vol dat de ingrediënten van de hamburgers naar buiten vallen, waaronder een dode aap! Natuurlijk was dit een verzonnen verhaal, maar mensen begonnen te geloven dat er echt broodjes aap werden verkocht. Toen duidelijk was dat dit een verzonnen verhaal was, ontstond de naam broodjeaapverhaal

5 Brood en spelen Dat gene waarmee het volk tevreden wordt gehouden. De Romeinse schrijver Juvenalis bedacht dit spreekwoord ca na Christus. Juvenalis gebruikte de term brood en spelen sarcastisch: hij wilde ermee aangeven dat het Romeinse volk oogkleppen op had voor het verval van het Romeinse Rijk. Zolang er maar brood werd uitgedeeld en spelen werden georganiseerd, was het volk tevreden, en keek het niet verder dan zijn neus lang was.

6 Werkblad 3 werking van gist Om brood te maken heb je meel, water, zout en ook gist nodig. Gist zorgt ervoor dat het brood gaat rijzen. Het rijzen is belangrijk, omdat het brood zo groot en luchtig wordt. Zonder het rijzen van het brood, zou het brood keihard zijn! Maar wat gebeurd er eigenlijk in het brood als het gist gaat rijzen? Hoe komt het dat gist er voor zorgt dat het brood luchtig wordt? Dat gaan we uitzoeken aan de hand van een leuke proef. Volg de stappen van de proef en ontdek samen hoe gist werkt. Stap 1 Zorg ervoor dat je alle spullen binnen handbereik hebt. De spullen die je nodig hebt zijn: Een fles 7 gram gist 100 ml water 4 theelepels suiker ballon theelepel Stap 2 Blaas de ballon een keer goed op en laat hem gelijk weer leeglopen. Niet laten knappen natuurlijk! Stap 3 Doe het gist in de fles Wat denk je dat er gebeurd wanneer je suiker aan het mengsel toevoegt? Stap 4 Voeg het suiker aan het mengsel toe. Gebeurd er hetzelfde als wat je had verwacht? Uitleg: Gist bestaat uit schimmels. Deze schimmels zijn eigenlijk een soort gasfabrieken. Bij het toevoegen van de suiker, geef je de schimmels te eten. Het suiker is namelijk het voedsel voor de schimmels. Wanneer ze dit opeten gaan ze koolzuurgas produceren. Ze laten als het ware allemaal kleine windjes. De belletjes die ontstaan in de fles is het koolzuurgas. Stap 5 Doe vervolgens de ballon over de opening van de fles. Teken op de volgende bladzijde in het eerste kader hoe de opstelling van de fles met de ballon er uit ziet, voordat het gist zijn werk heeft gedaan. Stap 6 Zet de fles nu weg op een warme plek, het liefst boven een verwarming die aan staat. Vanaf nu moet je wachten totdat er iets gaat veranderen. Beantwoord nog wel even de vraag!

7 Wat denk je dat er gaat gebeuren? Stap 7 Wat gebeurd er, had je dat verwacht? Uitleg: Al het koolzuurgas dat de schimmels produceren hoopt zich op in de fles. Het koolzuurgas kan niet naar buiten. Hierdoor wordt de ballon opblazen. Doordat de deegmassa erg taai is kan het koolzuurgas ook hier niet ontsnappen. De ballon en het deeg krijgen hierdoor hetzelfde effect. Het deeg wordt eigenlijk ook opgeblazen net als de ballon. Het koolzuurgas dat wordt geproduceerd door de schimmels, na het toevoegen van de suiker, zorgt er dus voor dat het brood luchtig wordt. Hoe warmer het is, hoe sneller de schimmels koolzuurgas produceren. Stap 8 Teken in het tweede kader hoe de fles met ballon er uit ziet na de proef. Nu kun je duidelijk bekijken wat het gist gedaan heeft in de fles. Voor Na

8 Werkblad 4 Graansoorten Dieren en planten worden ingedeeld in families. Graan is de verzamelnaam voor de landbouw gewassen die behoren tot de grasfamilie. Met graan wordt onder andere tarwe, gerst, haver en rogge bedoeld, maar ook maïs en rijst behoren tot deze groep. Je herkent ze aan hun lange stengels met daar boven op een pluim of aar. In de aar groeien de korrels of zaden. Daar is het de akkerbouwer om te doen. 1. Hieronder zie je de afbeeldingen van rijst, haver, tarwe, maïs, gerst en rogge. Plaats de juiste naam bij de juiste afbeelding. Gebruik hiervoor het internet. 1=.. 3=.. 5=... 2= 4=. 6= Wist je dat: Vaak wordt gezegd dat hoe donkerder het brood is, hoe gezonder deze is. Vroeger was dat misschien zo, Maar tegenwoordig wordt er aan dit brood kleurstof toegevoegd zodat hij donkerder wordt. Helemaal niet gezonder dus! 2. Lees de onderstaande uitspraken. Welke uitspraak hoort bij welke graansoort? Graansoort Uitspraak Groeit vooral in Azië. Het klimaat is daar aangenamer voor deze plant. Ook in warmere Europese streken wordt deze plant soms geteeld. Wordt in Nederland voornamelijk geteeld als diervoerder. In warmere landen wordt dit product ook geteeld voor zetmeel in voedingsmiddelen De meeste van deze korrels worden verwerkt tot paardenvoer. Paarden krijgen er veel energie van en gaan er harder van rennen. Dit is een belangrijke grondstof voor bier en diervoerders. Van deze korrels wordt maar één soort brood gemaakt De meest gebruikte graansoort. Bijna alle brood- en deegproducten van meel worden gemaakt van deze korrels

9 3. Bekijk nogmaals de afbeeldingen van de verschillend graanplanten. Schrijf bij elke plant op hoe hij er uitziet. Welke overeenkomsten zie je tussen de graanplanten? Wat zijn de grootste verschillen onderling? Let vooral op de vorm van de plant, de wortels en de vorm van het blad. Waar groeien de zaden die wij graag willen oogsten? Mais Haver..... Tarwe Rijst Rogge Gerst De korrels of zaden van de graanplanten worden gebruikt om bijvoorbeeld meel van te maken voor brood. Er blijft nog een heel groot deel plant over, waarmee geen meel kan worden gemaakt. Deze twee onderdelen worden tijdens het oogsten gescheiden door een landbouwmachine, of te wel een combine. Dit wordt uitgesproken als Kombain. De combine is te zien op het bovenste plaatje. Op het onderste plaatje kun je zien hoe de combine er van binnen uit ziet en wat er binnenin de maaidorser gebeurd. 4. Kun je navertellen wat je op de tekening ziet? Waar komen de korrels terecht? En waar de rest van de plant? 5. Wat zou er van het overgebleven materiaal gemaakt worden?

10 Werkblad 5 Krantenartikel over duurzaamheid Wat eten we in Nederland in 2050

11 Recept volkorenbroodjes Ingrediënten: 750 gram volkorenmeel 750 gram bloem 21 gram gist 30 gram zout 810 ml water Eventueel 30 gram boter of olie Wat je verder nodig hebt: Schoon werkblad Extra bloem (500 gram) Kookwekker Thermometer Ruime kom Theedoek Bakpapier & pen Bakplaten Oven(s) Bereiding Vermeng het volkorenmeel met de bloem en het zout op het werkblad of aanrecht. Maak in het midden een kuiltje. Verwarm het water tot lauwwarm en ca. 35 graden. Je kunt ook warm water uit de kraan nemen en deze even temperaturen. Meng het gist aan met een deel van het vocht en schenk dit met de rest van het vocht in het kuiltje. Roer het vocht met uw vinger of een houten lepel van het midden uit door de bloem en kneed het daarna tot een soepel deeg. Leg het deeg in een ruime kom en dek het losjes af met een schone en vochtige theedoek. Zet het deeg vervolgens 30 a 45 minuten op een warme plaats om te rijzen (in de buurt van de verwarming en vooral niet op de tocht) en kneed het dan weer goed door. Leg het vervolgens weer 30 a 45 minuten te rijzen. Maak er vervolgens kleine broodjes van met elkaar. Verdeel de broodjes met voldoende ruimte eromheen over de bakplaten die bekleed zijn met bakpapier. Schrijf je naam even bij je eigen broodje. Afbakken in een voorverwarmde oven op 240 C in ongeveer 25 minuten.

12 Recept Aardbeienjam Ingrediënten: 1000 gram aardbeien 1000 gram geleisuiker Sap van 1 citroen Wat je verder nodig hebt: Een grote pan die hoog en breed is Nog een pan Een theedoek 3 lege jampotjes Mesje Voorbereidingen: Snij de kroontjes van de aardbeien en verwijder met een mesje de harde witte kern. Dep de aardbeien vervolgens schoon met een vochtige handdoek. Kook de lege jampotjes even in kokend water. Leg een vochtige doek op het werkblad of aanrecht. Ze te schoongekookte potjes op de kop op de vochtige doek. Pas op! De potjes zijn erg heet als je ze uit het water haalt. Bereiding: Kook de aardbeien met het citroensap in een pan tot moes. Er mogen natuurlijk nog stukjes aardbei herkenbaar blijven. Neem de pan van het vuur en giet de suiker bij de moes. Roer tot de suiker is opgelost. Zet daarna de pan weer op het vuur en laat de jam inkoken tot je denkt dat deze dik genoeg is. Doe een klein beetje jam op een koud bordje, laat een minuut afkoelen en kijk of de jam stevig is door er even met een vinger op te drukken. Giet de hete jam in de hete potjes. Als je schroefdeksels gebruikt: draai de deksels stevig dicht en laat de potjes op de kop afkoelen, zodat ze vacuüm trekken

13 Recept Kruidenboter Ingrediënten: 400 gram ongezouten roomboter ( op kamertemperatuur 6 eetlepels, fijngesneden peterselie 4 eetlepels, fijngesneden bieslook 4 teentjes knoflook, geperst 3 theelepels citroensap. Zout Peper Wat je verder nodig hebt: Snijplank Mes Kom Sinaasappel/citroenpers Knoflookpers Lepel Schaaltje Koelkast Bereiding: Het maken van kruidenboter gaat een stuk makkelijker als de boter zacht is. Haal de boter daarom van tevoren (ongeveer een half uur) uit de koelkast en laat de boter rustig op kamertemperatuur komen. Snij vervolgens de peterselie en de bieslook fijn, doe ze in een kom en meng ze door elkaar heen. Neem één citroen en pers deze. Voeg vervolgens drie theelepel citroensap toe aan het kruidenmengsel en roer. Verwijder de schilletjes van de knoflookteentjes. Pers de teentjes met behulp van een knoflookpers uit boven de kom. Meng de knoflook door het kruidenmengsel. Voeg naar smaak zout en eventueel peper toe aan het kruidenmengsel. Is het kruidenmengsel goed van smaak? Zo ja, dan is het tijd om de boter toe te voegen. Roer de zachte boter door het kruidenmengsel. Zorg ervoor dat de kruiden en de boter helemaal met elkaar worden vermengd. Als alles een mooi geheel vormt, schep de kruidenboter van de kom over naar een mooi schaaltje. Vervolgens moet de boter een uurtje in de koelkast worden gezet. Zo kunnen smaken van de kruiden goed in de boter treken. Voor het eten de boter een half uurtje uit de koelkast halen en eet smakelijk maar!