INTEGRAAL MEDISCH CENTRUM. De ontdekking van het buikbrein. Informatie Boekje IMC Therapie IBIT. 1. De ontdekking van het buikbrein

Transcriptie

1 INTEGRAAL MEDISCH CENTRUM 1. De ontdekking van het buikbrein De buik, een universum in het centrum van het lichaam. Uitgerekend het meest prozaïsche deel van de mens met zijn stinkende en rommelende darmen bezit een tweede brein. 100 miljoenen zenuwcellen omvatten het spijsverteringskanaal. Dit zogenaamde enterische zenuwstelsel brengt steeds meer wetenschappers op een gedachte die het mensbeeld veranderen kunnen. Het Buikbrein produceert zenuwboodschappers en reageert op psychofarmaca. Het werkt autonoom en stuurt meer signalen naar de hersenen als het van boven ontvangt. Het kan aandoeningen en eigen neurosen ontwikkelen. Het voelt, denkt en herinnerd zich en het laat ons intuïtief uit de buik beslissen. Op alle continenten en in alle culturen heeft men het centrum van het gevoel op die plaats gezet waar vlinders fladderen en waar vreugde en geluk licht kriebelen. Waar overspannenheid zich in misselijkheid openbaart, waar spanning op de buik drukt en waar zorgen en angst op de maag liggen. Wanneer mensen gevraagd wordt waar gevoel en gezondheid, emoties en intuïtie, welbevinden en lijden zich bevinden, wijst een ieder op het midden van het lichaam. Laat je buik spreken en uit je buik laten werken wordt bij vele cursussen voor managers en beursmakelaars aangeleerd. Informatie Boekje IMC Therapie IBIT R.K. Muts D.O. / D.M. De ontdekking van het buikbrein Buikbrein 1 Nu geeft de wetenschap een ieder gelijk. De buik met zijn verteringsapparaat, onsmakelijke inhoud en de pijnlijke getuigenissen van zijn bestaan staat nu in het middelpunt van de belangstelling van de onderzoekers. De Amerikaanse neurowetenschapper Michael Gershon, hoofd van het departement voor anatomie en celbiologie van de Columbia universiteit van New York: het fundament zit m in een brein in onze buik. De ingewanden zijn omhuld door 100 miljoenen zenuwcellen: meer neuronen dan in het totale ruggenmerg te vinden zijn. Dit tweede brein is een afdruk van de hersenen: celtypen, werkzame stoffen en receptoren zijn exact gelijk. De aanwezigheid van zoveel zenuwcellen in de buik heeft een nieuwe discipline ontwikkeld: de neuro-gastro-enterologie. 2 Buikbrein

2 Reeds in het embryo wandelen zenuwcellen in de buik en bouwen de schakelcentrale voor een fundamentele overlevingsfunctie. De zuigeling moet koste wat het kost zijn energie uit het voedsel halen; hij moet eten, drinken en verteren zijn eerste intensieve aanraking met de buitenwereld, naast het huidcontact 2. Een bron met psychoactieve substanties Michael Schemann, professor voor Psychologie in Hannover spreekt van een ontdekkingsreis in de verborgen diepten van het menselijk lichaam. Lange tijd hebben we geloofd dat de darm slechts een buis met eenvoudige reflexen is, verklaart David Wingate, professor aan de universiteit in Londen, niemand is op het idee gekomen om de zenuwvezels te tellen. Emeran Mayer, professor aan de universiteit van California in Los Angeles, zegt: tien jaar terug zouden vele collegae mij nog uitgelachen hebben, wanneer ik over een tweede psyche en een buikbrein gesproken zou hebben. Over een ding zijn ze het allemaal eens: de grote verzameling van zenuwcellen buiten het hoofd betekent nog meer dan het reeds complexe verteringswerk. Het tweede brein is een overlevingsgarantie voor lichaam en ziel. Het is een bron met psychoactieve substanties, die met emoties in verbinding staan, zoals serotonine, dopamine en opiaten. Ook Benzodiazepine wordt in de buik geproduceerd, een stof die medicamenten zoals valium hun ontspannende werking verlenen. De buik voedt de hersenen in de schedel derhalve op verschillende manieren. Buikbrein 3 De verdeling van de grijze massa begint reeds bij het embryo: bij de ontwikkeling van de neuraalbuis en neuraallijst wordt een deel van de zenuwcellen van het hoofd gescheiden en wandelt de buik binnen. De verbinding tussen deze verschillende cellen, een soort standleiding, ontwikkeld zich als ruggenmerg en de N. Vagus (zwervende zenuw). Een zuigeling zegt Michael Schemann moet direct na de geboorte eten, drainken en verteren, dat is zijn eerste contact met de buitenwereld. Deze basisfunctie voor het overleven kan beter niet door lange verbindingslijnen uit het hoofd gecontroleerd worden, maar moet vergaand onafhankelijk zijn. 4 Buikbrein Michael Gershon, professor aan de Columbia University in New York, heeft het buikbrein opnieuw ontdekt, nadat het jarenlang in de vergetelheid was geraakt. Hij toonde aan dat de stof Serotonine, dat de emoties beïnvloed, voor 95% in de buik geproduceerd wordt. 3. Aan het begin van een revolutie Wat doet echter dit tweede brein, waarvan wij ons zo zelden bewust zijn, bij volwassenen? Denkt en voelt het, heeft het herinneringen? Zijn de begrippen uit je buik beslissen en de gutfeeling zoals de Amerikanen zeggen, meer dan vonkje van de waarheid? We staan aan het begin van een revolutie zegt Micheal Gershon. De nieuwste onderzoeken laten zien, dat psychische processen en het verteringssysteem zeer direct met elkaar verbonden kunnen zijn. Het buikbrein speelt een rol bij vreugde en lijden, maar slechts weinigen weten dat het überhaupt bestaat.

3 Het eerste hoofdstuk van de geschiedenis over de ontdekking van het buikbrein speelt zich af in het midden van de 19 e eeuw en begint bij de Duitse zenuwarts Leopold Auerbach. Toen hij een stuk darm onderzocht en door een microscoop nader bekeek, zag hij iets, dat hem nieuwsgierig maakte: in de darmwand zijn twee lagen van een netwerk van zenuwcellen ingebed, flinterdun en tussen twee spierlagen verstopt. De microscopische bouw van dit netwerk was ervoor verantwoordelijk dat het zo laat ontdekt werd. Waarom, vroeg Auerbach zich af, mag deze zenuwkous dienen, die voor het blote oog verborgen blijft, maar het totale spijsverteringskanaal omhult, van slokdarm tot rectum. Toen was slechts globaal bekend hoe het maagdarmkanaal zijn belangrijke taak voor overleving, de energiewinning, uitvoert: de uit de maag voorverteerde voedselbrei wordt daarbij in kleine porties door de 30 centimeter lange twaalfvingerige darm geperst. Hier worden de sappen uit de alvleesklier en galbaas met de brei vermengd om verdere vertering tot kleinere moleculen mogelijk te maken. Verder gaat het in de zes meter lange dunne darm, waar de uiteindelijke vertering (opname) plaats vindt. Miljarden kleine, meervoudig geplooide darmvlokken zorgen voor een reusachtige oppervlakte ( m 2 ), die een effectieve opname mogelijk maakt. Door de slijmerige wand van de dunne en deels dikke darm, worden vetten, koolhydraten en eiwitten in de bloed- en lymfevaten opgenomen. Het laatste station is de anderhalve meter lange dikke darm. De dikke darm neemt nog verschillende stoffen op, in samenwerking met de zogenaamde darmflora. Aan het einde van de dikke darm verzamelen zich de onverteerde resten, water en dode bacteriën met celresten. Uiteindelijk wordt dit door een sterke spierwand naar de uitgang geperst. Auerbach had toen nog geen idee, dat hij bij een blik door de microscoop een binnenuniversum van de mens op het spoor was: de schakelcentrale van de verteringsmachine. Deze machine bestaat uit sensorische neuronen, uit interneuronenen motorneuronen, een complex netwerk, dat niet alleen grootheden zoals de voedingsamenstelling, zoutgehalte en watergehalte analyseert en opname- en uitscheidingsmechanismen coördineert. Het controleert ook het geraffineerde evenwicht van remmende en prikkelende zenuwboodschappers, stimulerende hormonen en beschermende stoffen. Buikbrein 5 Wat zich in een darmlus afspeelt, staat onder controle van het buikbrein: miljoenen darmvlokken, met een oppervlakte van een half voetbalveld, nemen de verteerde voedingsstoffen op. De stoffen worden vervolgens door het bloed naar de verschillende lichaamsdelen getransporteerd. In de loop van een 75-jarig leven passeert meer dan 30 ton voeding en liter vloeistof dit buizensysteem. Het hart is daarbij maar een primitieve pomp, verklaart Gershon. Het buikbrein bestuurt de doorgang superintelligent : miljoenen chemische stoffen stel je alleen maar de vertering van een biefstuk voor moeten geanalyseerd worden, miljoenen gifstoffen en gevaren moeten overmeesterd worden. En dat verloopt over het grootste en intiemste contactoppervlak van de mens met de buitenwereld: we zijn eigenlijk van binnen hol, zegt de NewYorkse onderzoeker. Het lichaam eindigt naar buiten niet alleen aan de huid, maar ook aan de wand van de darm (de binnenhuid). Een tunnel, die zo perfect gebouwd is, dat de omgeving met tonnen erdoor kan gaan, zonder dat we hiervan schade ondervinden. De schakelcentrale in de buik organiseert de strijd tegen de ergste indringers: de vele micro-organismen, die quasi symbiotisch met ons samenleven en zich in het spijsverteringskanaal miljoenvoudig koloniseren, mogen echter net zo weinig in de rest van ons lichaam terechtkomen als die micro-organismen die we elke dag in grote hoeveelheden naar binnen slikken. 6 Buikbrein

4 4. De effectieve verdediging Verborgen achter het prachtige oppervlak van de darm (microscopisch beeld) verloopt een door het buikbrein bestuurde transportmachine: zij voert in de loop van een 75-jarige leven 30 ton voedsel en liter vloeistof door het maagdarmkanaal, waarbij verschillende stoffen behulpzaam zijn bij dit transport. De darm: het grootste weerstandsorgaan van het lichaam, hier zijn meer dan 70 procent van alle afweercellen gevestigd. Zijn inhoud: een warm brouwsel bestaande uit mest, slijm en gefermenteerde bacillen een gevaarlijk bacterie- en schimmelparadijs. Wij worden door meer dan 500 soorten potentieel dodelijke levende wezens bewoond. De helft van de uitwerpselen bestaat uit afgestorven bacteriën. De darmwand vormt hierdoor de meest effectieve verdedigingslinie van het organisme. Een groot aantal van afweercellen is daar direct met het buikbrein verbonden. Zij leren, tussen goed en slecht te onderscheiden. De informatie wordt opgeslagen en wanneer nodig weer opgeroepen. Veel van deze processen verlopen totaal onafhankelijk van het hoofd. Komen ondanks alles gifstoffen in het lichaam, dan voelen de darmhersenen het gevaar als eerste en zenden direct alarmsignalen naar de bovenkamer. Want in noodsituaties moet het brein in de schedel klaar zijn om de mens zich zijn buik bewust te laten worden en zich volgens plan te gedragen braken, krampen, ontlasten, etc. Buikbrein 7 5. Wie speelt hier met wie? De engelse artsen William Bayliss en Ernest Starling hebben eerst in 1910 van de ontdekking van Auerbach gehoord en wilden dit verder onderzoeken. In hun fysiologische laboratorium in Londen opende zij het onderlijf van een verdoofde hond en brachten een van de pulserende darmlussen in het daglicht. Dit stuk darm nog met de hond in verbinding toonde een stereotiep gedrag: wanneer de onderzoeker druk uitoefende op dit geïsoleerde stuk darm, antwoordde de lus met golfachtige spierbewegingen, die de inhoud in een richting verder stootte altijd van mond naar anus. De beide onderzoekers noemden dit fenomeen: de wet van de darm. Daarmee hadden zij de peristaltische reflex ontdekt - een overlevingsnoodzakelijke functie van het verteringsapparaat. Het zeer complexe transportmechanisme wordt, zoals de wetenschappers tegenwoordig weten, ook door het buikbrein gesynchroniseerd en het reageert op de kleinste drukimpulsen: rekt een voedselklomp een darmsegment uit, dan worden mechanosensitieve slijmvliescellen geactiveerd. Deze storten neurotransmitters (boodschappers) uit, die andere zenuwcellen, de submucosale sensorische neuronen in de binnenste darmwand, stimuleren. Deze sturen aansluitend met vele boodschappers remmende en activerende signalen naar de spiercellen, welke dan een golfachtige reflex veroorzaken. Om het transport over de grote afstanden mogelijk te maken, worden meerdere remmende en activerende schakelcircuits - slechts enkele millimeters lang en als paarlen van een ketting geregen na elkaar gestimuleerd. Het buikbrein is verantwoordelijk voor een hoog sensibel evenwicht: wordt het remmende systeem te sterk, dan ontspant de darm zo sterk, dat hij verlamd wordt; de sensoren registreren geen wandspanning meer en chronische verstopping is het gevolg. Is daarentegen het stimulerende systeem te sterk, dan volgt een versnelt transport: diarree. 8 Buikbrein

5 Zenuwstelsel met sensoren en motorische neuronen Plexus submucosa (Auerbach) Plexus Myentericus (Meissner) Het buikbrein voelt zegt Michael Schemann uit Hannover, die de neurotransmittercocktails in het spijsverteringsapparaat onderzoekt. Hij ziekten de communicatie verstoord? Hij wil graag de code van de peristaltische reflex kraken, om bij verstopping of ook darminfarcten beter in te kunnen grijpen. EC-cel secretiecel 6. Een onafhankelijke geest in het lichaam Spiercontra ctie achter de bolus Ontspann ing en activering van mechanoen chemosen soren door de bolus immuuncel EC-cel produceert serotinine na een mechanische prikkel Transport in de richting van de darmuitgang Onafhankelijk van de hersenen coördineert het Enterische zenuwstelsel (ENS) de golfachtige bewegingen van de peristaltiek: neuronen in de darmwand voelen, waar de spijsbrok (bolus) zich bevindt. Entero-chromaffincellen (EC) storten daarop de stof serotonine uit, die de zenuwcellen in de plexus submucosa (Auerbach) prikkelt. Deze zenden signa- Buikbrein 9 Bayliss en Starling wilden reeds weten waar de signalen voor de darmbeweging vandaan kwamen. Zij hadden een idee: om dit na te gaan sneden zij alle zenuwverbindingen naar andere organen en naar het centrale zenuwstelsel bij de hond door. Er kon geen directe informatie uit de hersenen of ruggenmerg de geïsoleerde darmlus bereiken. Ieder ander orgaan zou op deze wijze verlamd worden, want allen zijn slaaf van de grote hersenen. Maar toen beide onderzoekers op de ingewanden drukten, reageerde het met afdalende golven van contractie en ontspanning. Wanneer hiervoor de zenuwen van buiten niet noodzakelijk zijn, besloten de wetenschappers, dan moeten de zenuwen van binnen dit werk uitvoeren. Zij voegden aan de wet van de darm een lokaal nervaal mechanisme toe. Hoe verder men in het spijsverteringskanaal komt, des te zwakker is de invloed van de beheersing door de hersenen. Mond, delen van de slokdarm en maag laten zich tijdelijk nog iets van boven zeggen. Maar achter de maaguitgang neemt een ander orgaan de regie over: wat, wanneer waar gebeurt, wordt door het buikbrein besloten. Pas bij het allerlaatste deel, bij het rectum en anus, regeren de menselijke hersenen weer met bewuste besturing. Daarom willen vele moderne neurologen dat slijmerige, slangachtige meterlange lichaamsdeel met tot braken voerende inhoud, dat samengedrukt verstopt in de buikruimte zijn werk verricht, verwaarlozen en niet vergelijken met de hersenen, waarin gedachten en gedichten haar oorsprong vinden. Alleen wetenschappers kunnen van de darm houden zegt Michael Gerschon. 10 Buikbrein

6 Na de beide Engelse onderzoekers houdt zich weer een Duitse wetenschapper met de darm bezig: met een baanbrekend experiment (1917) bracht Paul Trendelenburg de kennis van de buik een grote stap verder. Hij isoleerde een stuk darm van een cavia en hing dit in een testvat met een voedingsoplossing, welke met zuurstof verzorgd werd. Het preparaat, van zuurstof voorzien, overleefde zo goed in deze kunstmatige omgeving, dat het zelfs zonder dier verder werkte: de onderzoeker blies door een slang lucht in het darmdeel: en het blies, zogezegd, terug. Het van het organisme afgesneden deel van de cavia moest derhalve de mogelijkheid hebben om de door het opblazen ontstane druk te voelen. Meer nog, want het darmdeel beantwoordde de prikkel met een gecoördineerde golf van orale contractie (monddeel) en anale ontspanning. De darm leefde op zijn eigen manier verder. Het tweede brein is enig in zijn soort. Gershon deelt de toenmalige verbijstering van de onderzoekers. Het denkorgaan in de buik is een onafhankelijke geest in het lichaam. Een vibrerend, modern en dataverwerkend centrum. Waarschijnlijk daarom is het niet of nauwelijks mogelijk darmen te transplanteren: het grote aantal van vreemde zenuw- en immuuncellen, die met het donororgaan overgedragen worden, belasten de ontvanger te zwaar. Daarnaast ontdekten de artsen naast de afstotingsreacties ook psychische irritaties. Het buikbrein heeft macht: het kan de data zelf genereren en verwerken en het controleert een cascade van reacties. Het geeft de in de omgeving liggende organen aanwijzingen (o.a. door hormonen) en coördineert de infectieafweer en de spierbeweging, het moet snel beslissen en de opgeslagen kennis oproepen. Het is functioneel georganiseerd, het werkt met kringlopen en het heeft de mogelijkheid verschillende toestanden te registreren en daarop te reageren. De tweede hersenen bezitten alles wat een integraal zenuwstelsel nodig heeft. Ja zegt Schemann, men kan zeggen dat het buikbrein denkt. Deze ontdekking wordt eens misschien net zo belangrijk voor ons mens- en wereldbeeld als de ontdekking van Copernikus (de aarde is rond) zegt Gerschon. Verborgen in de darmwand liggen twee flinterdunne lagen van een complex zenuwsysteem (plexus myentericus en submucosa). Ze omvatten het verteringskanaal al netkousen. Ze zijn met de hersenen verbonden, maar 90% van de verbindingen verloopt van onder (buik) naar boven (hersenen). Buikbrein 11 Maar zoals zo vaak gebeurd bij kunstzinnige of wetenschappelijke doorbraken was de tijd nog niet rijp. Niets en niemand hadden de vroege ontdekkingen van de Engelsen en Duitsers weerlegt, maar een collectieve verdringing van deze ontdekkingen drukte haar stempel op het toenmalige denken. De nieuwe ontdekking van het buikbrein is vervolgens geen toeval geweest, bericht Gerschon. Nu begint hoofdstuk twee van de little brain story. Dit hoofdstuk begint met een love affair tot Bio 12 Buikbrein

7 chemie en eindigt bijna met een inquisitie door collegae. Als jonge student woonde Gerschon in 1958 een lezing bij met als thema de fysiologie van het gedrag, dat de nieuw ontdekte, in het lichaam geproduceerde stof serotonine de emoties van de mens beïnvloeden kon. Gefascineerd door de moderne neurobiologie zette hij zich aan het werk. Hij wilde weten, waar serotonine in het lichaam wordt geproduceerd. Na vele experimenten kwam er uit de resultaten slechts een interpretatie: 95 procent van de stof wordt in de darm gesynthetiseerd en opgeslagen. Speciale zenuwcellen zenden ze als boodschappers uit, waardoor onder andere de peristaltische reflex in gang gezet wordt. De jonge Gerschon publiceerde in 1965 zijn resultaten met enige trots in het blad Science, het gerenommeerde Amerikaanse wetenschapstijdschrift. 7. Een gigantische chemiefabriek Met een onverwachte werking: hij beleefde een lawine van afwijzingen. Toentertijd geloofde neurobiologen, dat bij de mens twee zenuwsystemen bestonden: het centrale zenuwstelsel in het hoofd en het vegetatieve zenuwstelsel, dat alle organen beïnvloedt. Daarbij geloofde men dat slechts twee passende neurotransmitters (zenuwboodschapstoffen) de communicatie verzorgden. En nu kwam ik met het absurde, bijna onmoralistische verzoek om deze orde quasi door een onafhankelijke darm en een derde boodschapperstof, het serotonine, te verstoren. Niemand nam hem serieus. Vele jaren later kon Gerschon zich in de wetenschapswereld rehabiliteren. In 1981 zou hij bij een congres in het Amerikaanse Cincinnati, waar duizenden neuro-wetenschappers elkaar regelmatig treffen, een rede houden. Zijn angst was niet gering geweest, want zelfs de organisatoren wisten niet wat het enterische zenuwstelsel is. En vele onderzoekers geloven tot op vandaag nog dat het totale lichaam er slechts toe dient om de hersenen te dragen en te onderhouden. Voor hen is slechts de grijze massa onder het schedeldak relevant. Buikbrein 13 Slechts weinig informatie wordt van de hersenen naar de darmen gestuurd (10%). Het ENS (enterisch zenuwstelsel) werkt zonder hulp van de hersenen. Wezenlijk meer informatie vloeit van de buik naar der hersenen (90%). Ze spelen een beslissende rol voor ons welbevinden. 14 Buikbrein

8 Gerschons tegenstanders sinds jaren zaten op de eerste rij onder hen de briljante Australische wetenschapper Marcello Costa. Voor deze hoogstaande onderzoekers, die zich aan het edelste deel van de mens wijden, moest hij de vergeten geschiedenis van de darm uiteenzetten, over Auerbach, Bayliss, Trendelenburg en van Serotonine. Hij waagde zich er niet aan om van de tweede hersenen te spreken. De angst liet me de macht van de ingewanden voelen. Na zijn voordracht sprong Marcello Costa op, alsof hij de verwachtte vernietigende tegenspraak zou formuleren. Maar dan zei hij: ál die jaren hebben wij gedacht dat Michael ijlde. Nu ben ik hier om u mee te delen dat hij de hele tijd gelijk gehad heeft en ik zal u het definitieve bewijs tonen. De Australische onderzoeker had serotoninemoleculen met behulp van een geraffineerde antilichaammethode gemarkeerd en zogezegd zwart op wit onder de microscoop in de zenuwcellen van de darm zichtbaar gemaakt. De identieke cel- en molecuulopbouw verklaart tevens waarom psychiatrische medicijnen voor het hoofd ook in de darm werken en waarom omgekeerd lichaamseigen stoffen als farmaca besproken worden. Secretine, een verteringshormoon, wordt als medicament getest om mogelijk autistische kinderen te helpen. Een bekend migrainemiddel ontspant de te actieve ingewanden. Verdovingsmiddelen kunnen ontstekingen in het spijsverteringskanaal in toom houden, antidepressiva veroorzaken omgekeerd verteringsproblemen. De voorstelling van de ingewanden in Perzië in de 15 e eeuw. Het ijs was gebroken, het zenuwstelsel in de buik had zijn plaats op de neurologenlandkaart gevonden; een nieuw tijdperk kon beginnen: de moleculaire verkenning van de werking van the second brain. Overal in de wereld wijden zich teams aan het nieuwe onderzoekingsgebied. Ondertussen heeft serotonine zich als een element van vele in het systeem van een grandioos zenuwapparaat ontpopt. Het buikbrein is een reusachtige chemische fabriek, die minstens 40 zenuwboodschappers produceert en exact reguleert. Deze moleculen zijn als woorden in de gecompliceerde taal van de zenuwcellen. En ze spreken tot ons. Gerschon spreekt van nieuwe horizonten en hij spreekt van nieuwe hoop voor vele zieke mensen. Het is zo aanlokkelijk zegt hij en daarmee bedoelt hij de ontcijfering van de innige communicatie tussen beide hersenen. Indicaties voor een verbinding tussen buik en hoofd zijn er genoeg. de twee spreken dezelfde taal. Wat in de hersenen gebeurt, blijft voor de buik niet verborgen. Bij Alzheimer en Parkinson patiënten bevindt zich vaak dezelfde aard van weefselbeschadiging in de hoofdhersenen, als ook in de perifere hersenen. Ook bij BSE, de gekke koeienziekte, is de darm extreem getroffen. Hier zien de onderzoekers een mogelijkheid voor betere en vroege diagnostiek. Buikbrein Buikbrein

9 8. De artsen zijn radeloos Ook het psychiatrische middel Prozac: dit verhoogt de concentratie van de neurotransmitter serotonine in de ruimten tussen de cellen. In het hoofd beurt dat meestal de stemming op. In de buik daarentegen serotonine werkt bij de peristaltische reflex leidt zij tot diarree of verstopping, afhankelijk van de dosis. Kort geleden werd het eerste medicijn tegen de volksziekte spastische darm op de markt gebracht, dat is gebaseerd op de kennis van de intensieve samenhang van buikbrein en psyche: het geneesmiddel tegen de geïrriteerde darm (Engels: irritable bowel syndrom of IBS), werd oorspronkelijk als een anti-angstmedicijn ontwikkeld en zal tenminste enkele van de miljoenen patiënten met IBS helpen. IBS-symptomen: sterk onwelbevinden, onregelmatige stoelgang, opgeblazen buik en buikpijn. Niet minder dan 20 procent van de bevolking lijdt daaronder, een andere 20 procent wordt geplaagd door andere functiestoornissen, zoals de chronische verstopping. Het verteringssysteem van de mens functioneert hierbij niet goed en geen arts weet waarom. Er zijn geen anatomische of chemische veranderingen aantoonbaar. Daarom worden IBS-patiënten vaak als hypochondrische fantasten afgedaan. Echter vele van deze ziekten hangen samen met een neuronale dysfunctie in de buik, zegt Michael Schemann. Of de darm houdt je voor de gek, of in de dialoog tussen boven en beneden zijn communicatiestoornissen ontstaan. Meer dan 50 verschillende ziekten worden inmiddels met dergelijke dysfuncties in verband gebracht (zie artikel wanneer de darm de zenuwen verliest ) Het buikbrein ontwikkelt zijn eigen neurosen, zegt Michael Gerschon. En nog veel meer. Pas kort geleden hebben onderzoekers vastgesteld, dat veel meer zenuwbanen van de buik naar de hersenen voeren dan omgekeerd: 90 procent van de verbindingen verloopt vanonder naar boven. Waarom? omdat ze belangrijker zijn dan die van boven naar beneden, zegt Gerschon. Buikbrein 17 De meeste boodschappen van de darm zijn alomtegenwoordig, we nemen ze alleen niet bewust waar - buiten de alarmtekenen zoals misselijkheid, braken of pijn. Maar de enorme overvloed van onbewuste signalen van de buik naar de hersenen is van essentieel biologisch belang. 9. Een overvloed van boodschappen Little brain voedt big brain met een stortvloed aan informatie. Emeran Mayer van de University of California in Los Angeles doet onderzoek om deze geheimzinnige stroom door het menselijke lichaam nog specifieker op het spoor te komen. Hij heeft met zijn experimenten aangetoond welke boodschappen de darm verder stuurt. Emeran Mayer, Professor aan de University of California in Los Angeles, toont experimenteel de boosschappen van de buik in de hersenen aan: wordt bijvoorbeeld de einddarm bij proefpersonen met een ballon uitgerekt, zijn, zodra de eerste pijnsensaties optreden, verschillende hersenactiviteiten bij gezonde en bij IBS-patiënten te registreren. Mayer en zijn team hebben bij IBS-patiënten de dikke darm geprikkeld. Daarbij werd een kunststof ballon ingebracht en zover opgeblazen tot de personen de eerste tekenen van pijn ondervonden. Tegelijkertijd werd de hersenactiviteit tomografisch in beeld gebracht. Alle patiënten met een spastische darm vertoonden in vergelijk tot gezonde mensen bij het optreden van onaangename gevoelens onder andere een verhoogde activiteit in de regio van het limbische systeem (belangrijk voor de verwerking van gevoelens): het gebied van het onwel-zijn. Dit gebied werd met de verwerking van negatieve lichaamsimpulsen in verband gebracht zij bestuurt een mechanisme, dat onaangename gevoelens moet onderdrukken. Zoals het feno- 18 Buikbrein

10 Wat maar goed is ook, zegt de onderzoeker: wanneer wij alle acties van de buik zouden merken, zouden we gek worden. We zouden bij het eten geen gesprek kunnen voeren en iedere angsttoestand zou met enorme buikpijnen gepaard gaan. Onwetendheid als zegen: gezonde mensen merken niet wat zich onder alles afspeelt. Maar bij IBS-patiënten functioneert het beschermingsmechanisme niet meer, volgens de onderzoekers, omdat het daarvoor bedoelde hersengebied onvoldoende geremd wordt. Hun waarnemingsgevoel voor negatieve buikpijnen is daarmee uitgeschakeld. Daarom voelt alles bij hen als onaangenaam, iedere darmbeweging, iedere borreling, iedere negatieve impuls, alle ergernissen en pijnen komen ongefilterd in het bewustzijn. En een ander resultaat heeft de wetenschappers verrast: ongeveer dezelfde veranderingen in de hersenactiviteit worden bij patiënten met depressies en angsttoestanden gevonden, zegt Emeran Mayer. 10. Angst laat zijn sporen na. Zieke mensen vertonen signalen in het gebied van onwel bevinden (1) en de emotionele gedachten (2). Zij vinden de ingreep intensiever en merken langer de negatieve gevolgen. Depressieve mensen en Angstpatiënten hebben soortgelijke hersenactiviteiten. Gezonde mensen stimuleren gebieden voor pijndemping in de hersenstam (3) en in de frontaal kwab (4). Hier worden de stemmingen in de hersenen geproduceerd, de basis voor emotionele beslissingen en de intuïtie. De buik zorgt voor een gevoelsbed in de hersenen. meen van een kietelende trui verklaart Mayer. Na verloop van tijd merkt men niets mee. Bij gezonde mensen moeten daarom bijzondere prikkels uit de darmen een hoge drempel overschrijden voordat zij bewust worden. De input is gedempt. Hoe kan een zo belangrijk beschermingsmechanisme voor de psyche uitgeschakeld zijn? Ongecontroleerde stresskringlopen schijnen de hoofdoorzaak te zijn. Noodsituaties als pijn of examenangst voelen de mensen ook in het lichaamscentrum: wanneer de centrale in het hoofd bewust of onbewust de last van spanning en angst waarneemt, dan roepen zij de hulp in van de satellieten in de darm door gespecialiseerde immuuncellen. Die storten ontstekingsstoffen zoals histamine uit, waardoor de zenuwcellen in de verteringsbuis gesensibiliseerd en geactiveerd worden. Deze veroorzaken een contractie van de spiercellen en krampen of diarree zijn het gevolg. De algemene alarmsituatie in het buikbrein wordt vervolgens in de hersenen medegedeeld en dat zend weer signalen naar onderen en zo verder een van de duizenden cirkels, die vooral bij langdurige angst en high level stress chronisch kunnen worden: de kringloop wordt als zelfstandig geïnstalleerd. Het voortdurende spervuur met stresschemicaliën kan zelfs tot celstoor- Buikbrein Buikbrein

11 Het eindstation, zegt Mayer, is een meetbare afname van het volume in bepaalde gebieden in het limbische systeem en in de frontale hersenen een fenomeen, dat ook bij vele depressieve mensen te vinden is. Vroege levensstress is ingebrand in de hersenen en bepaald de sensibiliteit van de darm-hersen-as voor de rest van het leven. Een nadere kijk ondersteunt deze hypothese: kinderen met de beruchte zuigelingkolieken ontwikkelen zich niet zelden tot volwassenen met een spastische darm. Een zelfde gedacht in het buikbrein berust op leerprocessen op microniveau, zegt Michael Schemann. We vinden dezelfde substanties en moleculen, die in de hersenen voor herinnering gebruikt worden. Beeld van El Naranjo, Centraal Veracruz, met het hart op de plaats van de navel, de mythische plaats voor zowel het centrum van de wereld als de kern van het menselijk leven. Musea Nacional de Antropologia, Mexico. Het buikbrein leert op jonge leeftijd het beste, want net als de hersenen rijpt het na de geboorte verder; het is voor minstens drie jaren zeer plastisch en ontwikkeld zich. Vroege ervaringen van de darm kunnen op deze manier de persoonlijkheid van beide hersenen beïnvloeden. Excessieve of langdurige angst laat niet allen in het hoofd sporen na, maar ook in het spijsverteringsstelsel, zoals met dierexperimenten bewezen is. Zo bewijzen proeven met volwassen ratten, die men als pasgeborenen in stresssituaties gebracht had, een hypersensitiviteit en hun darmen hebben dezelfde symptomen als een spastische darm. En de sterkste indicatie voor de noodlottige relaties tussen darmen en psyche: 40 procent van de IBS-patiënten lijden aan angstaandoeningen en vaak ook aan depressies, zoals die nieuwste studies laten zien. Komen zwaarmoedigheid en angst derhalve uit de darm? Er is veel meer aan de hand, dan wij op dit moment exact bewijzen kunnen, becommentarieert Emeran Mayer. Alle resultaten wijzen in die richting, dat in het buikbrein de essentie van depressies verborgen ligt en in de buik stemmingen ontwikkeld worden. Zoals bijtende honger en totale verzadiging de gevoelens van een mens bewust beïnvloeden, zo moet ook de onbewuste manipulatie van ons dagelijkse zijn overweldigend zijn. Het derde hoofdstuk van de geschiedenis van het buikbrein is eigenlijk nu begonnen. We staan aan het begin, zegt Emeran Mayer, maar we geloven dat we elementaire zaken over de mens ervaren kunnen. Hij en veel van zijn collegae, zoals de beroemde Amerikaanse hersenonderzoeker Antonio Damasio van de University of Iowa, verzamelde reeds geruime tijd aanwijzingen voor de miskende macht van het lichaam over de geest. De nieuwe generatie van neurowetenschappers vraagt zich niet alleen af welke invloed het buikbrein en andere lichaamsimpulsen op ons gevoel hebben, maar ook op ons verstand. Buikbrein Buikbrein

12 Damasio vond bij zijn onderzoekingen naar hersenbeschadigingen vooral in het frontale bereik van het denkorgaan een gebied, waarin de actuele lichaamstoestand gepresenteerd werd. In dit gebied van lichaamswaarneming vindt een soort momentopname plaats van wat zich onder het hoofd, vooral in de buik, afspeelt. Deze body-status begeleidt voorstellingsbeelden en gedachten en markeert deze als aangenaam of onaangenaam. Wetenschappers zien daar de achtergrond voor alle geestelijke activiteit. Zulke somatische stempels zijn volgens Damasio het fundament voor besluitvaardigheid. Ze helpen bij het denken en duwen beslissingen in een bepaalde richting. Zij de daarvoor bedoelde hersengedeelten door een trauma gestoord, dan kunnen mensen, ondanks een hoge intelligentie niets beslissen. Het gevoel kan hen niet meer bijstaan. Emoties zijn daarom niets anders dan de kwintessens van onze levenservaringen, in het lichaam opgeschreven. En zij zijn, volgens Emeran Mayer, vooral in de buik gedicteerd en opgeslagen. Telkens als de darm samentrekt, wanneer het serotonine of andere zenuwboodschappers uitstoot, of wanneer het immuuncellen in werking zet, worden alle data door de N. Vagus (zwervende zenuw) naar boven geleidt. In de hersenen wordt dat omgezet in onbehagen of opgewektheid, vermoeidheid of vitaliteit, in een slecht of een goed humeur. De buik maakt de stemming. Geen collega lacht vandaag nog, wanneer neurogastroenterologen en professoren in de fysiologie vooral in de zo verrassend omvangrijke zenuwvezels, die de kleine met de grote hersenen verbindt, quasi een biologische correlatie van het menselijke buikgevoel en de intuïtie zien. Zij ontstaat door de wisselwerking tussen twee intiem verbonden hersenen. Als resultaat stellen de onderzoekers een emotie-gedachtendatabank in de hersenen, die alle omhoog gestuurde reacties en data van de buik verzamelt. Ongeveer iedere onaangename sensatie bij sterk beangstigenden situaties, maar ook biologische code van voorpret, zoals de vlinders in de buik of irriterende afwenden bij oogcontact met bepaalde personen. Iedere keer, wanneer de mens een beslissing in een zelfde situatie maken moet, baseert hij zich niet alleen op intellectuele berekeningen, maar er wordt massaal door iedere onbewuste informatie uit de gigantische catalogus van opgeslagen emoties en lichaamsreacties een stempel op gedrukt, zelfs de gut feelings. Daarin zien de onderzoekers ook een drijfveer voor de evolutie: de sterke leerschool van het voorste hersendeel in het hoofd is aan de buik toe te schrijven. Want van onderen komt de grote massa aan informatie, aan feedback, zoals Emeran Mayer het noemt, dat boven verwerkt moet worden. De hele dag vertelt de buik aan het verhalen aan het hoofd. Hij creëert het emotionele profiel. Iedere minuut van het leven wordt in de hersenen een gevoelsbed opgemaakt ook voor de nacht, zoals studies bewijzen, waarbij zich het continue bombardement door de dromen ontlaadt: produceert het buikbrein gedurende de diepe slaapfase veeleer zachte ritmische golven, zo begint het inwendige gedurende de droomrijke REM-fase van de slaap opgewonden te stuiptrekken. De intensieve stimulatie van de ingewanden en hun serotoninecellen verloopt parallel aan de nachtelijke beelden in het hoofd. En: vele IBS-patiënten klagen over slaapstoornissen gedurende de slaap worden dezelfde hersengebieden geactiveerd als bij de ballonspanning. Droomt de darm een beetje mee? Heeft men na een zware, slechte maaltijd niet ook slechte dromen, vraagt Emeran Mayer terug. Dag en nacht benutten mensen deze verborgen opslag, zonder het bewust te worden. De code van de buik stijgt slechts dan op van het donkere water van het onbewuste, wanneer ze kunstmatig versterkt worden zoals bij chronische stress. Die maakt mensen gevoeliger, het wordt plotseling opgemerkt dat de darm en de ziel door elkaar gehusseld zijn. Het heeft een biologische nut, zegt Mayer, dat zeer sterke gevoelens in het bewustzijn binnen dringen Hoe beter mensen zich angst herinneren, des te beter kunnen ze de volgende keer beslissen. Onze evolutie is daarom zo succesvol, omdat emoties zowel negatief als positief ons veroorloven betere beslissingen te nemen. Hoe sterker de emotionele ervaring, des te betere somatische stempels kunnen we als raad gebruiken. En des sneller merken we: hier gaat het fout. Voor de rest overheerst Buikbrein Buikbrein

13 Goede wetenschappers hebben visioenen nodig, zegt Gerschon. En ze moeten de juiste vragen stellen: kan, met het oog op deze kennis, de buik ook een deel van de biologische matrix van het onbewuste zijn? Het onbewuste als beschermende raadgever en verleider. Het onbewuste een van de grootste raadsels in de wetenschap voor de volgende honderd jaar, zoals Gerschon verwacht. Eén ding menen alle buikbreinspecialisten vandaag reeds te weten: er bestaat een wijsheid van de buik. 11. Twijfel aan de vrije wil Zal ik mijn baan opgeven? Ga ik met de auto of met de trein? Is een relatie goed voor mij? Beslissingen die we dagelijks duizendmaal nemen - en de mensen zijn er meestal van overtuigd dat ze de besluiten volgens hen eigen wil nemen. Experimentele psychologen betwijfelen dat, zoals Benjamin Libet van de University of Calfornia in San Fransico. Hij verzocht proefpersonen op een zelf gekozen tijdstip een arm te bewegen en daarbij op een klok te kijken en het exacte tijdstip van de beslissing op te merken om dan de beweging uit te voeren. Gedurende het experiment werden de hersenstromingen van de proefpersonen gecontroleerd om het beslissingspotentiaal te meten dat een handeling aankondigde. Resultaat: de hersenen waren zeker een halve seconde voor het bewuste besluit tot beweging reeds actief. Er wordt een beslissing genomen, die de proefpersoon later zo verstaat als ware hij het zich bewust, zegt Wolfgang Prinz van het Max-Plancken-instituut voor psychologisch onderzoek in München. Klaarblijkelijk controleert het bewustzijn niet absoluut onze beslissingen, maar neemt een soort van stroman rol op zich, waarbij het ons een hersenschim geeft alsof we een vrije wil zouden hebben. Veeleer stuurt een andere instantie onze vaardigheid om beslissingen te nemen het onbewuste. Naar de biologische fundamenten wordt nog altijd gezocht; en best mogelijk heeft het buikbrein een wezenlijk aandeel hierin. Dat ondersteunt Prinz ook, in ieder geval in de zin van het spreekwoord: de meeste besluiten komen uit de buik. En naderhand wordt verzocht de rationele gronden te verzamelen waarom we zo en niet anders gehandeld hebben. Bierbuiken verbergen meer psychische kenmerken dan de hersenen. Buikbrein Buikbrein

14 12. Wanneer de buik zijn zenuwen verliest Het verbazingwekkend eigenwijze en hoog georganiseerde zenuwnet rondom de darm wordt in de toekomst van de geneeskunde steeds belangrijker. De wetenschappers vragen zich af: wat gebeurt er met het brein in het lichaam, wanneer het verteringskanaal tegensputtert of zwaar ziek wordt? De nieuwe onderzoeksrichting zou totaal nieuwe aanknopingspunten voor genezing van vele darmziekten kunnen leveren. Dat zou een zegen zijn, want dergelijke aandoeningen zijn een massaal fenomeen. Bij sommige van deze aandoeningen is de samenhang met een dysfunctie van het buikbrein reeds bewezen, zoals bij Morbus Hirschsprung. Het komt bij 1 : pasgeborenen voor. Deze kinderen komen met een doof deel van de darm op de wereld. Er mist een stuk van het zenuwstelsel dat de darm als een netwerk omgeeft en wel in de einddarm. Reeds kleine onderbrekingen zijn genoeg om het totale verteringssysteem te verstoren. De voeding verzameld zich voor het falende stuk darm en een megacolon met de zich opstapelende darminhoud ontstaat. Bij vele andere aandoeningen ziet men eveneens een verband met het enterische zenuwstelsel. Hoe zeer dit over het welzijn en gezondheid heerst, is te zien bij zware maagdarminfecties. Dan branden de reacties van de darm op bacteriën of gifstoffen zich in het neuronale netwerk in en dat ontwikkelt een geheugen: ook wanneer de infectie overwonnen is, geeft het buikbrein noch alarmsignalen. De eigenlijk gezonde persoon voelt zich verder slecht, zonder de kleinste resultaten bij onderzoek. Ook bij voedingsallergieën zou het buikbrein volgens de nieuwste inzichten zien voelsprieten in het spel hebben. Reeds lang is bekend dat de tot het immuunsysteem behorende mastocyten (mestcellen) boodschappers (mediatoren) vrij zetten, die zenuwcellen activeren. Onlangs hebben wetenschappers gevonden dat omgekeerd ook de neuronen een directe invloed hebben: in de darm hebben zij zenuwuiteinden gevonden die direct naar de mastocyten voeren. Buikbrein 27 Hier vermoeden de onderzoekers een verbindingsplaats tussen zenuw- en afweersysteem, hetgeen verklaart via welke weg onze psyche allergische reacties teweeg kan brengen. Een grotere rol dan tot nu toe aangenomen speelt het buikbrein bij zware chronische darmontstekingen, zoals bij Morbus Crohn. Bij deze aandoening zijn delen van de darm sterk geprikkeld. De patiënten lijden bij een acute aanval aan heftige pijnen, voortdurende diarree en uitputting. Dat hun ziekte een taboeterrein betreft maakt de druk van het lijden nog groter. Röntgenbeeld van de dikke darm, met is de endeldarm een tumor. Het schijnt dat het immuunsysteem van Morbus Crohn patiënten het darmslijmvlies aanvalt. Ook een deel van het buikbrein is in zijn functie veranderd. In het ontstoken, maar ook in het niet getroffen deel van de darm bestaat een verhoogd aantal zenuwcellen, dat het hormoon vasoactiv intestinal polypeptid uitstoot. Deze substantie laat de darmspieren verslappen en bevordert diarree, omdat zij de vloeistofafgifte in de darm verhoogt. 28 Buikbrein

15 Als derde oorzaak voor Morbus Crohn zijn de psychische oorzaken in discussie. Maar het is moeilijk na te gaan of psychische verstoringen werkelijk oorzakelijk zijn, of dat zij door de lijdensweg van de ziekte ontstaan. Zeker is echter: de meeste patiënten hebben baat bij psychotherapie ook wanneer het slechts helpt om met de belastende symptomen te leven. Veel meer voorkomend als Morbus Crohn is het spastisch colon (zie hoofdartikel). In de Engelstalige landen heet het IBS ( irritable bowel syndrom ). Vele patiënten zijn arbeidsongeschikt of moeten vroeger met pensioen gaan IBS kost de gemeenschap miljarden. Bij vele van deze aandoeningen reageert het zenuwstelsel van de darmen over sensibel. Deze organische overgevoeligheid is op de kleinste gas of ontlastingsopslag terug te voeren naar het zich laat aanzien na verschillende studies: de voor kort geleden nog als raadselachtige bekeken ziekte is daarmee fysiologisch te diagnosticeren. Desalniettemin wil Stephan Bischoff, hoofdarts aan de geneeskundige faculteit van Hannover iedere patiënt met de verdenking op nervale verstoringen in de darmen ook psychosomatisch laten onderzoeken ; behandelaars zoals hij zien dagelijks hoe direct het buikbrein met de gevoelswereld samenhangt. Om speciaal darmkanker te voorkomen zijn naast een evenwichtige voeding voldoende ballaststoffen belangrijk. Dergelijke vezels en bronsubstanties, die voornamelijk in volkerenproducten, groente en fruit te vinden zijn, binden gifstoffen. Bovendien ontspannen zij de structuur van de darminhoud en verlichten daarmee het transport. Een andere mogelijkheid om de darmkanker terug te dringen zijn vroege diagnosen zoals een jaarlijkse test op voor het oog onzichtbaar bloed in de ontlasting, die de verzekeringen nu voor alle verzekerden boven de 45 jaar betalen. Vrij vertaald uit artikel Geo, nr 11 november R.K. Muts D.O. / D.M. Heeft het buikbrein ook met de meeste gevreesde ziekte van het verteringsapparaat te maken: de darmkanker, waaraan in Duitsland ieder jaar over de mensen lijden? Hoogstwaarschijnlijk, meent Bischoff; aansluitend is het enterische zenuwstelsel een belangrijk besturingsorgaan, nauw verbonden met het darmimmuunsysteem, die bij tumorafweer een centrale rol speelt. Bewegingsverstoringen zijn te wijden aan de buikzenuwen. Laten zij de voedselbrei te langzaam door het verteringskanaal glijden, dan staan de slijmvliescellen langer dan nodig in contact met potentieel kankerverwekkende bestanddelen. Daarom is het belangrijk de darm en zijn zenuwnetwerk goede bestaansmogelijkheden te verschaffen. Bischoff zegt daarbij consequent ontspanningspauzen op de oude dag in te programmeren. Zo laat zich de overmatige stress verminderen, die het verteringssysteem beschadigd. Buikbrein Buikbrein

16 13. De darmflora In het gehele maagdarmkanaal treffen we normale, nietpathogene (niet ziekmakende) micro-organismen aan: de symbionte flora. Deze flora komt overal in het lichaam voor, en komen reeds met de geboorte en via de borstvoeding in het maagdarmkanaal terecht (moedermelk bevat bifidusfactoren (stofwisselingsproducten van de bifidusbacterie), waardoor er een evenwicht ontstaat; koemelk bevat deze factoren niet). In de dunne darm vindt voornamelijk een enzymatische vertering plaats, waarbij de enzymen van mond, maag en pancreas een belangrijke plaats innemen in de voorvertering van voedsel (bijvoorbeeld van polypeptiden dipeptiden). In de dunne darm treffen we bijvoorbeeld amino- en di-peptidasen, saccharase, maltase aan. Daarnaast bevat de dunne darm ook melkzuurvormende micro-organismen (acidophilus, bifidus, streptococcen). Zij zorgen voor een zuur milieu in de dunne darm. Door deze zuurgraad kunnen mineralen en vitaminen normaal opgenomen worden door de slijmvliezen, die hiertoe een bepaalde potentiaal (evenredig met de zuurgraad) nodig hebben. In de dikke darm treffen wij veel meer bacteriën, in een zogenaamd aëroob- en een anaëroob milieu (zuurstofafhankelijk en niet-zuurstofafhankelijk). Tot de aerobe flora behoren: Eschericia coli humana (colibacil) en enterococcen (grampositief). Tot de anaërobe flora behoren: bacteroides (gramnegatief), lactobacillus acidophilus (grampositief), bifidobacterium (grampositief); eubacterium, peptococcus en clostridium. Dysbiose factoren mogen getolereerd worden mits dit niet meer dan 10% bedraagt van de totale darmflora. Buikbrein 31 Hiermee wordt bedoeld dat van alle bacteriën die in ons maagdarmkanaal leven, tenminste 90% in overeenstemming met de mens moet leven. Met andere woorden de bacteriën in ons maagdarmkanaal zijn onze gasten, wij functioneren als gastheer/vrouw. 1. Het begin Een baby heeft in de baarmoeder nog geen darmflora. Deze ontvangt het kind via de moeder. De eerste weg is het geboortekanaal. De vagina van de vrouw bevat ten tijde van de geboorte veel symbionte flora. Deze flora wordt bij de geboorte in het kind geperst en vindt zijn weg naar het maagdarmkanaal. Het is ook van groot belang dat het kind na de geboorte niet direct gewassen wordt. Het vet en het slijm op de huid van het kind bevat belangrijke informatie voor de opbouw van een gezonde darmflora. Recente onderzoeken tonen gelukkig ook eindelijk aan, dat zogenaamde niet direct gewassen kinderen veel meer weerstand opbouwen, dan kinderen die direct schoon gewassen worden. Een keizersnede is natuurlijk een noodzakelijke ingreep, hetgeen echter wel in een verminderde darmflora resulteert. Een tweede weg wordt gevormd door de moedermelk. Moedermelk bevat van nature veel darmflora. Regelmatige borstvoeding is dan ook uitermate belangrijke voor de opbouw van de weerstand van het kind. Vervangingsmelk of koemelk bevat al deze gezonde factoren niet. Ook dit is recent op wetenschappelijke wijze aangetoond. 2. Het vervolg In de kindertijd wordt de darmflora opgebouwd. Deze darmflora is uniek; zo uniek als het DNA. Geen mens heeft dezelfde darmflora, omdat de darmflora, precies zoals het woord zegt, in SYMBIOSE met de gastheer leeft. 32 Buikbrein

17 Van groot belang is hierbij een juiste voeding voor de darmflora en het vermijden van toxische stoffen. Juist in de kindertijd is de voeding van groot belang, aangezien hier de darmflora opgebouwd wordt en in samenwerking met het lymfesysteem de meeste afweer opbouwt. 3. Het belang van de darmflora Bekend is de vorming van vitamine K. Mensen kunnen zelf geen vitamine K opnemen; ze zijn daartoe aangewezen op hun eigen darmflora. Vitamine K is van belang bij de opbouw van verschillende stollingsfactoren voor het bloed. Tegenwoordig krijgen veel baby s vitamine K toegediend, hetgeen reeds wijst op een slecht begin van de darmflora. In de symbionte flora worden vele vitaminen teruggevonden (B 1, B 2, B 6, B 12, foliumzuur, biotine, B 5 ). De darmflora heeft hierbij zowel een functie van productie van deze vitaminen als bij de opname van deze vitaminen. Vooral de B-vitaminen zijn hierbij van belang. Het belang van de B-vitaminen is veelvuldig aangetoond. Iedereen heeft ooit de gebreksziekten geleerd, zoals Beri Beri, Pelagra, anaemie, etc. Vioor het zover is passeren echter talloze kleine symptomen de revue. B -vitaminen zijn onder meer van belang voor de omzetting van koolhydraten, eiwitten en vetten, bloedsomloop, hormonen, stofwisseling, bloedcellen, etc. Ook mineralen (Ca, Mg, K, P, Fe) worden door melkzure verbindingen omgezet. Ze zijn niet alleen van belang als bouwstoffen (bot, myeline, Hb, etc), maar ook als katalysatoren voor het in gang zetten van de intracellulaire processen en dus voor de absorptie (vertering) zelf (bijv. Ca 2+ is een belangrijke secondmessenger in de cel). De symbionte flora leeft in een zogenaamde kolonisatieresistentie, wat wil zeggen dat zij met verschillende stammen samen leven; andere stammen worden niet getolereerd. Deze tolerantie gaat zover als de gezondheid van de flora. Een gezonde flora weert zich tegen andere bacteriën, die met het voedsel mee komen. Je zou kunnen zeggen dat de darmflora zelf antibiotica produceert, maar dan wel hele specifieke. Hoe slechter het met de darmflora gesteld is, hoe meer vreemde bacteriën binnen kunnen dringen. In samenwerking met vele lymfatische systemen van de darm (o.a. plaques van Peyer) worden immunglobulinen geproduceerd. Immuunglobulinen zijn weer van belang voor de immuniteit van het lichaam. Een gezonde darmflora produceert bovendien zogenaamde cytolysefactoren. Dit zijn tumorremmende stoffen, van groot belang voor de dagelijks ontspoorde cellen in het lichaam. De lactobacillus acidophilus; een gezonde gast in onze darmen. Buikbrein Buikbrein

18 14. Commentaar Buikbrein Integraal Medisch Centrum Zowel in de Mesologie als in de Osteopathie wordt reeds jaar en dag onderwezen dat de buik belangrijker is dan het hoofd. De kennis van de 10% informatie van boven naar beneden en de 90% van beneden naar boven is onze inzet voor therapie. Reeds jaren behandelen wij de zogenaamde psychosomatische aandoeningen omgekeerd: vanuit de buik naar het hoofd (somatopsychisch). En daarbij boeken we goede resultaten. Ook voor de vroege diagnosen zijn beide methoden een zeer goed alternatief. Juist door de verfijnde tastzin van de osteopaat kan hij het geringste bewegingsverlies van de darmen (en andere organen) voelen en reeds vroeg ingrijpen, voordat het lichaam grootste alarmsignalen nodig heeft en vergevorderde aandoeningen het gevolg zijn. De mesoloog kan met zijn geraffineerde testmogelijkheden precies uitzoeken waar en op welke wijze (met welke stoffen) het probleem zich manifesteert. Meestal komen we daarbij uit op de buik. Ondersteund door de kennis uit de Chinese Geneeskunde en de Ayur Veda wordt de buikchemie aan de psyche gekoppeld. Lang niet altijd wordt dit als zodanig in een direct verband uitgelegd. Maar al te zeer zijn we ons bewust van de self forfilling profesy die van dergelijke uitspraken uitgaat. Maar een ieder die iets van de homeopathie begrepen heeft, weet, dat alle proeven met homeopathie zowel de lichamelijke, psychische als mentale resultaten naar voren kwamen. De onlosmakelijke verbinding tussen lichaam, psyche en geest vormt van aanvang aan de basis voor de Mesologie. In het IMC worden vele (vaak individueel verschillende) oorzaken gevonden, waar de medische wetenschap (nog) geen antwoord op weet. Net zoals bij het IBS-syndroom, worden vele aandoeningen waarbij men in het laboratorium niets aan kan tonen, verwezen naar het rijk der fabels, als psychosomatisch of tussen de oren bestempeld, met vaak als enige oplossing dan men er mee moet leren leven. Buikbrein 35 Zowel de Mesologie als de Osteopathie zijn in staat oorzaken op het gebied van dysfuncties op te sporen en te behandelen, ook al kan de wetenschap dat niet aantonen of bewijzen. De osteopaat is bij uitstek de discipline die de vrijheid terug kan geven aan het buikbrein. Met zijn speciale technieken en respect voor het weefsel kan hij zowel het lichaam als de psyche in haar vitaliteit bevrijden. Het is reeds twee tot drie duizend jaar lang bekend, onder andere in de Ayur Veda en de Chinese Geneeskunde, dat aan organen een bepaald psychische gedrag gekoppeld kan worden. Dit zijn belangrijke gedragseigenschappen. Zo staat het hart voor levensvreugde, de dunne darm voor besluitvaardigheid, de nieren voor de wil en de lever voor moed. Overmatige of te weinig activiteit in het orgaan voert tot verandering in gedrag, zoals euforie of depressies, agressiviteit, zorgen, etc. De mesoloog heeft hier kennis van en zal dit ook in zijn therapieplan betrekken, zij het gelukkig op onbewust niveau. Bewuste kennis lijdt in dit geval maar al te vaak tot manipulatie van het gedrag, bewijzen zijn er in de geschiedenis genoeg te vinden. De osteopaat interpreteert dit op een geheel eigen wijze. Het gevoel van bewegingsverlies in de ingewanden wordt op subtiele wijze zodanig beïnvloed, dat de structuur zich kan bevrijden. Een vrij beweeglijke structuur herstelt zijn functie, (in)direct wordt dus ook de psyche bevrijd. Wij zijn echter net als de Ayur Veda van mening dat voeding de belangrijkste prikkel voor de darm betekend. Stress, waarover veel in dit artikel gesproken wordt, is geen factor die van buiten af komt, buiten de voeding om. Stress heeft een mens nodig om te overleven, overmatige stress is geen externe factor. Het gaat erom, zo zeggen we in de Mesologie, hoe we reageren op de stress. Rust in het verteringsapparaat en daarmee eten wat bij het individu past, is daarvoor het belangrijkste fundament. Daarom werken ook al die zogenaamde diëten niet. Ze zijn te algemeen, Voeding is altijd een individuele aangelegenheid. Wat de een verdragen kan, kan voor de ander een allergische stof zijn. Wat voor de ander een belangrijke bouwstof is, kan de een niet verteren. R.K. Muts D.O. / D.M. 36 Buikbrein

19 De ontdekking van het Buikbrein De ontdekking van het buikbrein De 100 miljoen zenuwcellen die het menselijke spijsverteringskanaal bevat, fascineert de wetenschappers steeds meer. Ze hebben ontdekt dat achter de ergernis, waar men de buik vol van heeft, of de zorgen waar men mee in de maag blijft zitten, meer steekt dan spreekwoorden. Het begrip buikgevoel bevat een lang verdrongen waarheid. Onze ingewanden herbergen een tweede brein, dat zeer nauw met de hersenen communiceert. De impulsen uit de buik beïnvloeden niet alleen het welbevinden, maar ook het denken van de mens. 1. De ontdekking van het buikbrein 1 2. Een bron van psychoaffectieve substanties 2 3. Aan het begin van een revolutie 3 Rob Muts studeerde na zijn opleiding voor Fysiotherapie aan de beroepsopleidingen voor Osteopathie, Chinese Geneeskunde, Homeopathie en Integrale Geneeskunde. Hij is oprichter en directeur van het Integraal Medisch Centrum te Amsterdam, een centrum voor diagnostiek en therapie gericht op de integratie van complementaire geneeswijzen. Tevens is hij directeur van de Academie voor Mesologie en het college voor Osteopathische Geneeskunde, waar hij doceert en zich richt op de beroepsmatige aspecten. 4. De effectieve verdediging 6 5. Wie speelt hier met wie? 7 6. Een onafhankelijke geest in het lechaam 9 7. Een gigantische chemiefabriek De artsen zijn radeloos Een overvloed aan boodschappen Angst laat zijn sporen na Twijfel aan de vrije wil Wanneer de buik zijn zenuwen verliest De darmfora Commentaar buikbrein Integraal Medisch Centrum 34 Buikbrein 37 Uitgave van Patiëntenplatform IMC R.K. Muts D.O. / D.M. April 2002 Integraal Medisch Centrum Hugo de Grootkade NL-1052 LT Amsterdam Tel: +31 (20) Fax: +31 (20) imc@cistron.nl 38 Website: Buikbrein imc.