Balansdag op het Werk

Transcriptie

1 Handleiding Balansdag op het Werk Voorkom overgewicht

2 Inhoud 1. Inleiding Gezond gewicht: De Balansdag Wat is een Balansdag? Het gevaar van overgewicht Hoe ontstaat overgewicht? Hoe weet je of je te zwaar bent? Waarom een Balansdag op het Werk? Doel De rol van de werkgroep Bevoegdheden Taakverdeling Hoe zit de handleiding in elkaar? Activiteiten A. Algemeen: Inventarisatie B. Algemeen: Poster C. Algemeen: Artikel D. Algemeen: Nieuwsbrieven E. Algemeen: Informatiematerialen F. Algemeen: Evaluatie A. Lunch: Lunchanalyse B. Lunch: Proeverij A. Lekkere trek: 4 uurtje B. Lekkere trek: Hapjes vergelijken A. Bewegen: Lunchwandeling B. Bewegen: Bewegingswedstrijd C. Bewegen: Recreatieve voorzieningen Materialen A. Algemeen: Inventarisatie Vragenlijst B. Algemeen: Artikel voor de personeelskrant C. Algemeen: Link nieuwsbrieven D. Algemeen: Informatiematerialen bestellen E. Algemeen: Evaluatie formulier Meer informatie Project Balansdag op het Werk Balansdag op het Werk 2

3 1. Inleiding Wat is een Balansdag? Een Balansdag is een dagje minder na een dagje meer. Als je vandaag te veel hebt gegeten, neem je morgen een Balansdag. Dus: minder eten en meer bewegen. Zo blijft je gewicht in balans. Een Balansdag is géén lijndag. Je eet gezond volgens de Schijf van Vijf. Je neemt geen extra s zoals snoep en snacks, gewone frisdrank en alcohol. En: je beweegt meer. Een Balansdag is een lekker actieve, gezonde dag! Het achterliggende idee van de Balansdag is dat het niet erg is als je op een bepaalde dag iets te veel hebt gegeten, als je maar snel de balans herstelt. Een heel positieve boodschap om te krijgen en over te brengen. In september 2005 startte het proefproject Balansdag in bedrijven. Al snel bleek de Balansdag een zeer geschikt middel om op het werk aandacht te besteden aan een gezonde leefstijl. Werknemers worden zich bewuster van de energiebalans. Dit is de balans tussen wat iemand aan calorieën binnen krijgt ten opzicht van het aantal calorieën dat iemand nodig heeft. Simpel gezegd: als je meer eet en drinkt dan je nodig hebt, word je dikker. De Balansdag biedt een concreet handvat om die balans te bewaren. Werknemers kunnen gezamenlijk aan de slag om meer te bewegen en minder te eten. Bovendien inspireert een succesvolle Balansdag werknemers om ook op gewone dagen vaker te kiezen voor gezond. En daar wordt een bedrijf gezonder van! Veel bedrijven die niet aan de pilot meededen zijn ook erg geïnteresseerd in de Balansdag op het Werk. Het Voedingscentrum heeft daarom diverse Balansdagmaterialen ontwikkeld en beschikbaar gesteld voor alle Nederlandse bedrijven. Uit de pilot bleek dat de Balansdag op het Werk vooral effectief is als er een actieve werkgroep is die zich verantwoordelijk voelt voor de introductie en uitvoering. Deze actiemap is daarom met name bedoeld als handleiding voor de werkgroepen. Balansdag op het Werk 3

4 2. Gezond gewicht: De Balansdag Wat is een Balansdag? Voor je het weet, ben je een paar kilo s zwaarder. Je broek gaat steeds strakker zitten Diëten, lijnen, dat is geen pretje. Veel beter is het, om die extra kilo s te voorkómen. Dan blijf je je prettig voelen. Dat kan door momenten waarop je te veel hebt gegeten snel te compenseren met een Balansdag: een dagje minder na een dagje meer. Wie op tijd een Balansdag inlast, eet gemiddeld genomen niet te veel, beweegt voldoende en blijft op gewicht. Een Balansdag is echter geen dag waarop je maaltijden overslaat of extreem weinig eet. Dat is ongezond en heeft net als streng lijnen vaak een averechts effect. Drie maaltijden per dag en af en toe een tussendoortje vormen ook op je Balansdag de basis. Tijdens een Balansdag kies je voor caloriearme, maar wel volwaardige voeding. Bijvoorbeeld: vetarme producten, kleinere porties en tussendoor niet snoepen. Bij voorkeur herstel je het evenwicht nog diezelfde dag. Heb je s ochtends een slagroompunt gegeten, neem dan bijvoorbeeld een lichte lunch. Staat er s avonds een uitgebreid etentje op het programma? Sla dan overdag de tussendoortjes over. Behalve minder calorierijk eten is extra bewegen ook een middel om te balansen (compenseren). Voor beweging geldt de algemene stelregel: beweeg elke dag minstens 30 minuten. Dat hoeft geen zware sportieve inspanning te zijn. Naar je werk fietsen, de hond uitlaten, traplopen en tuinieren tellen net zo goed mee. Wil je lichaamsbeweging gebruiken als methode om te compenseren dan moet je meer bewegen dan alleen de aanbevolen 30 minuten per dag. Meer informatie over de Balansdag is te vinden op de internetpagina van het Voedingscentrum Het gevaar van overgewicht In Nederland neemt overgewicht steeds grotere vormen aan. Een sluipend gevaar, ook voor wie nu (nog) een gezond gewicht heeft. Overgewicht is niet goed voor het lichaam. Mensen met een gezond gewicht zijn fitter, hebben een betere conditie, bewegen soepeler en voelen zich lichamelijk lekkerder. Net als met roken heb je met overgewicht een grotere kans dat je minder lang leeft. Ook heb je meer en vroegtijdig kans op ernstige ziekten en lichamelijke ongemakken, zoals diabetes type 2, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, rug- en gewrichtsklachten en bepaalde soorten kanker. Een gezond gewicht hebben en behouden levert dus veel op. Nu, en voor de rest van je leven! Hoe ontstaat overgewicht? Je lichaamsgewicht is het resultaat van de hoeveelheid calorieën die je eet en drinkt en de hoeveelheid calorieën die je lichaam verbruikt. Consumeer je meer dan je verbruikt, dan neemt je gewicht toe. Een dag wat meer eten kan dus best, als je die extra calorieën maar weer tijdig verbruikt door de volgende dag wat meer te bewegen en wat minder te eten. Op dit moment een gezond gewicht hebben, is helaas geen garantie voor de toekomst. Naarmate je ouder wordt, heeft je lichaam steeds minder energie nodig. Bovendien gaan mensen vaak gaandeweg steeds minder bewegen. Als je dan hetzelfde of zelfs meer eet en drinkt, neemt je gewicht langzaam maar zeker toe. Zo komt er elk jaar ongemerkt een kilootje bij. Na een paar jaar scheelt dat al snel een of twee kledingmaten! De vuistregel is dat een volwassen man genoeg heeft aan ongeveer 2500 en een volwassen vrouw aan 2000 kilocalorieën per dag. Deze waarden gelden voor een relatief inactieve leefstijl; mensen met een actievere leefstijl die meer bewegen, hebben dagelijks meer calorieën nodig. Balansdag op het Werk 4

5 Hoe weet je of je te zwaar bent? Er zijn twee eenvoudige testen om er achter te komen of je een gezond of een ongezond gewicht hebt: de BMI test (Body Mass Index) en de Tailletest. De BMI test vergelijkt gewicht met lichaamslengte (lichaamsgewicht in kilo s delen door het kwadraat van de lengte). Een gezonde BMI-score ligt tussen de 18,5 en 25. Ligt hij tussen de 25 en 30, dan is dat een duidelijke waarschuwing: je bent te zwaar en moet zorgen dat je op een gezonde manier wat kilo s kwijtraakt. Loop je echter extra gezondheidsrisico vanwege een hoge cholesterolspiegel of doordat er hart- en vaatziekten in de familie voorkomen, dan is dit extra belangrijk. Bij een score boven de 30 is actie geboden. In dat geval ben je echt te zwaar en doe je er verstandig aan om je leefgewoontes structureel aan te passen. Het is raadzaam om daarbij een huisarts of een diëtist advies te vragen. Met de Tailletest meet je of je lichaam vetreserves vooral opslaat rond de buik. Dan loop je namelijk meer risico dan wanneer de kilo s zich vooral rondom je heupen en dijen verzamelen. Je kunt dit op een eenvoudige manier vaststellen, met behulp van een taillelint. Omtrek taille Conclusie Man Vrouw < 94 cm < 80 cm Geen verhoogd risico: zorg dat je op gewicht blijft! cm cm Je nadert de risicogrens: niet meer aankomen! > 102 cm > 88 cm Verhoogd risico: probeer af te vallen! Balansdag op het Werk 5

6 3. Waarom een Balansdag op het Werk? Doel Uit onderzoek blijkt dat in de periode tussen je 20 e en 40 e jaar vaak de basis gelegd wordt voor overgewicht. Ook is bekend dat je ongeveer de helft van je wakkere tijd op het werk doorbrengt. De werkplek is dus een belangrijke plaats om iets aan het voorkómen van overgewicht te doen. De Balansdag op het Werk is bedoeld als hulpmiddel voor een goede balans tussen voeding en lichaamsbeweging. Enerzijds door aandacht te creëren voor de risico s van overgewicht en door tips te geven hoe het ook anders kan. Anderzijds door te zorgen dat de werkplek mogelijkheden biedt om gezond te eten en voldoende te bewegen. Onder werktijd eten en drinken mensen op verschillende momenten. Bijvoorbeeld bij de lunch, maar ook zijn er traktaties van jarige collega s, tussendoortjes en het beruchte vieruurmoment. Gezond eten kiezen is niet altijd gemakkelijk. Mensen met vooral zittend werk komen vaak beweging te kort. Als reden voor ongezond eetgedrag op het werk wordt ook vaak hoge werkdruk genoemd en dat er gemakkelijk ongezonde snacks te verkrijgen zijn (snackautomaten). Met het programma Balansdag op het Werk kunt u aandacht besteden aan al die aspecten van gezonder leven op de werkplek. Er zijn drie belangrijke deelthema s: Lunch Lekkere trek Beweging Aan deze thema s kunnen verschillende activiteiten gekoppeld worden (zie hoofdstuk 5). Voor het deelthema lunch kunt u bijvoorbeeld denken aan het inschakelen van een diëtiste voor het geven van een lunchanalyse. Balansdag op het Werk 6

7 4. De rol van de werkgroep Voor een succesvolle introductie van de Balansdag op het Werk, is een actieve werkgroep belangrijk. De werkgroep speelt een centrale rol. Deze groep bedenkt het plan van aanpak en organiseert de uitvoering daarvan. Alleen insiders weten immers wat binnen hun bedrijf de beste manier is om medewerkers te benaderen en welke praktische mogelijkheden daarvoor aanwezig zijn. De uitdaging voor de werkgroep luidt: overtuig uw collega s ervan dat de Balansdag zinvol, haalbaar en gemakkelijk in te passen is. Deze handleiding kan daarbij ondersteunen. Bevoegdheden Als werkgroep moet u weten wat u zelf kunt beslissen, hoeveel tijd u mag besteden aan deze taak, hoeveel budget u ter beschikking heeft en voor welke zaken toestemming van anderen nodig is. Dat kan beter van tevoren helder afgesproken worden, dan dat u er halverwege achter komt dat bijvoorbeeld het management daar andere ideeën over heeft. Taakverdeling Efficiënt werken vereist een goede taakverdeling. Het is handig als de werkgroep een duidelijke voorzitter heeft die de voortgang in de gaten houdt, contactpersoon is en vergaderingen plant. Heldere onderlinge communicatie is onmisbaar. Tussen de leden van de werkgroep onderling, maar ook tussen werkgroep, management en eventuele andere partijen die bij de uitvoering van activiteiten betrokken zijn. Het is handig als één persoon die communicatie in de gaten houdt. Voor meer informatie over Balansdag op het Werk kunt u contact opnemen met het Voedingscentrum: Fleur Markus , markus@voedingscentrum.nl. Hoe zit de handleiding in elkaar? Op de volgende pagina s treft u een overzicht aan van mogelijke activiteiten rond de Balansdag op het Werk. U als werkgroep bepaalt zelf welke activiteiten u wilt en gaat ondernemen. Ook vindt u er handige communicatiehulpmiddelen om uw collega s te prikkelen aan de activiteiten mee te doen. Er is een overzicht van materialen die u bij het Voedingscentrum kunt bestellen. Balansdag op het Werk 7

8 5. Activiteiten Algemeen A. Inventarisatie B. Poster C. Artikel D. Nieuwsbrieven E. Informatiefolders F. Evaluatie Lunch A. Lunchanalyse B. Proeverij Lekkere trek A. 4 uurtje B. Hapjes vergelijken Bewegen A. Lunchwandeling B. Bewegingswedstrijd C. Recreatieve voorzieningen Balansdag op het Werk 8

9 A. Algemeen: Inventarisatie Wat gebeurt er? Een aantal werknemers vult een schriftelijke vragenlijst in over het thema gezond gewicht. Het is namelijk belangrijk om te weten hoe uw collega s tegen het onderwerp aankijken voordat u begint met de activiteiten van Balansdag op het Werk. U inventariseert daarmee ook welke wensen en ideeën werknemers op dit gebied hebben. Door deze inventarisatie kunt u achteraf ook gemakkelijker bepalen of het programma effectief is geweest. Niet alle medewerkers hoeven deze vragenlijst in te vullen, een steekproef is vaak voldoende om een goed beeld te krijgen. Op de internetsite kan heel gemakkelijk uitgerekend worden hoe groot de steekproef binnen uw bedrijf moet zijn om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Wat heeft u nodig? Vragenlijst (zie hoofdstuk 6: Materialen, pagina 23). Hoe gaat u te werk? Spreek van tevoren af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Inventariseer welke extra vragen van belang zijn voor het bedrijf. Inventariseer de mogelijkheden om de vragenlijsten uit te zetten en terug te ontvangen. Door de vragenlijst persoonlijk te geven en terug te vragen zijn mensen eerder bereid hem in te vullen. Informeer de betrokkenen (afdeling communicatie, afdelingshoofd, e.d.). Tips Ga na hoe u een zo hoog mogelijke respons krijgt. Kondig de vragenlijst bijvoorbeeld aan in het teamoverleg of via intranet. Kijk of u de medewerkers die de vragenlijst invullen na afloop een klein cadeautje kunt geven. Bedenk en bespreek van tevoren hoe de vragenlijsten zo efficiënt mogelijk verwerkt kunnen worden. De uitkomsten van deze vragenlijst kunnen bijvoorbeeld aan de directie voorgelegd worden om het belang van het project te benadrukken en de betrokkenheid te vergroten. Balansdag op het Werk 9

10 B. Algemeen: Poster Wat gebeurt er? Verspreid door het bedrijf hangen posters over de Balansdag. Ook staat erop waar je meer informatie kunt vinden. Wat heeft u nodig? Balansdagposter (verkrijgbaar via het Voedingscentrum; zie hoofdstuk 6: Materialen, pagina 27). Hoe gaat u te werk? Spreek van tevoren af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Inventariseer mogelijke plakplaatsen. Zorg dat de poster opvalt en hang hem bij voorkeur niet temidden van allerlei andere uitingen (andere posters, verslagen, enz.). Zijn er vanuit uw organisatie eisen aan de plaats en afmetingen van de posters? Informeer de betrokkenen (beheerder, afdeling communicatie, afdelingshoofd, e.d.). Hang de posters op als de (meeste) medewerkers naar huis zijn, dan is het effect bij binnenkomst maximaal. Tips Hang in ieder geval een poster op nabij het bedrijfsrestaurant en aanwezige automaten. Maar denk ook aan minder voor de hand liggende plaatsen waar veel medewerkers komen (de toiletten, het trappenhuis, enz.). Laat één persoon de posters ophangen, dan weet u zeker dat dit overal op hetzelfde moment gebeurt. Bewaar de poster na afloop, dan kunt u ze in de toekomst wellicht nog eens ophangen als geheugensteuntje. Balansdag op het Werk 10

11 C. Algemeen: Artikel Wat gebeurt er? In de personeelskrant staat een artikel over de Balansdag op het Werk. Dit artikel gaat over het nut en de noodzaak van het voorkómen van overgewicht door regelmatig een Balansdag te nemen. Wat heeft u nodig? Tekst voor een artikel over de Balansdag. Een artikel kan zich richten op de Balansdag in het algemeen of op een bepaald deelthema (lunch, bewegen, lekkere trek). (Zie voorbeeld hoofdstuk 6: Materialen, pagina 25.) Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Ga na of de start van de Balansdag op het Werk te combineren valt met de verschijningsdatum van de personeelskrant. Stem met de redactie af wat de sluitingsdatum is voor aanlevering van kopij en in welke vorm deze aangeleverd moet worden. Zoek iemand die een stimulerend openingsartikel kan schrijven. Tips Maak het artikel niet te technisch, uw collega s moeten zich er persoonlijk in kunnen herkennen. Vul het artikel aan met korte interviews waarin werkgroepleden of andere medewerkers vertellen over hun eigen voedingsgewoontes. Zorg dat het niet alleen succesverhalen worden, ook moeilijke momenten en ongezonde gewoontes zijn interessant. Vraag ook de directeur naar zijn of haar eetgewoontes. Het is altijd prettig om te ontdekken dat hij of zij ook maar een mens is! Kijk ook nog eens naar de ingevulde vragenlijsten. Misschien staan hier ook nog opmerkingen in die leuk zijn voor het artikel. Balansdag op het Werk 11

12 D. Algemeen: Nieuwsbrieven Wat gebeurt er? De medewerkers ontvangen het eerste nummer van een speciale nieuwsbrief die helemaal gaat over de Balansdag. Hierin staat wat het belang van de Balansdag is en wat het principe van balansen (compenseren) inhoudt. Wat hebt u nodig? Ter inspiratie vindt u op het archief van Balansdagnieuwsbrieven. Kijk hiervoor op de pagina van de Balansdag. Een voorbeeldnieuwsbrief vindt u in hoofdstuk 6: Materialen, pagina 26. Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Bepaal de beste manier van verspreiding (postvakjes, toesturen naar huisadres, invoegen in personeelkrant, neerleggen in bedrijfsrestaurant, uitdelen, , intranet enzovoort). Als u de nieuwsbrief verzendt, stel dan (in overleg met een communicatiemedewerker) een begeleidende brief op die de actie toelicht. Overleg met de betrokkenen hoe de mailing georganiseerd moet worden (repro-afdeling, postkamer, enzovoort). Tips U kunt de nieuwsbrief verspreiden tussen de opvolgende activiteiten van de Balansdag op het Werk. Balansdag op het Werk 12

13 E. Algemeen: Informatiematerialen Wat gebeurt er? Alle werknemers ontvangen één of meer materialen over de Balansdag op het Werk en een toelichtende brief. De volgende materialen zijn beschikbaar: De folder Balansdag op het Werk geeft korte informatie en tips over de Balansdag. Het taillelint kan gebruikt worden om de middelomtrek te meten. Dit meet je door met het lint op het smalste deel van het middel tussen de onderste rib en de bovenkant van het heupbeen te meten. De BMI-meter is een draaischijf waarmee werknemers hun Body Mass Index kunnen berekenen. Memoblokjes met Balansdagtips Wat heeft u nodig? Brief (zie hoofdstuk 6: Materialen, pagina 27) Folder Balansdag op het Werk Taillelint BMI-meter Memoblokjes met Balansdagtips (alles verkrijgbaar via het Voedingscentrum, zie hoofdstuk 6: Materialen, pagina 27). Hoe gaat u te werk? Bepaal welke materialen verspreid worden. Spreek af wie deze activiteit coördineert. Maak een begeleidende brief om de materialen aan te bieden. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Bepaal de beste manier van verspreiding (postvakjes, toesturen naar huisadres, invoegen in personeelskrant, neerleggen in het bedrijfsrestaurant, enzovoort). Overleg met de betrokkenen hoe de mailing georganiseerd moet worden (repro afdeling, postkamer, enzovoort). Tip Als u de materialen verzendt, onderteken de begeleidende brief dan namens de werkgroep en vermeld de namen van alle werkgroepleden. Zo zien de werknemers dat naaste collega s bij het initiatief betrokken zijn en dat dit niet van bovenaf is opgelegd. Balansdag op het Werk 13

14 F. Algemeen: Evaluatie Wat gebeurt er? Na afloop van elk deelthema bespreekt de voltallige werkgroep het verloop daarvan. Is alles volgens plan verlopen, zijn knelpunten goed opgelost, hoe reageerden de medewerkers op de activiteit, zijn er aandachtspunten voor de voorbereiding en uitvoering van het volgende deelthema? De uitkomsten worden op papier samengevat. Wat heeft u nodig? Formulier evaluatie (zie hoofdstuk 6: Materialen, pagina 28). Hoe gaat u te werk? Voor elke activiteit stelt u steeds een actielijst op (Wat?, Wie?, Wanneer?). Verzamel na afloop deze lijsten en geef alle werkgroepleden een exemplaar. Loop de lijsten stuk voor stuk na, aan de hand van het evaluatieformulier. Bespreek of de werkgroep goed functioneerde. Was de taakverdeling helder, bood de projectleider voldoende ondersteuning, verliep de communicatie naar wens? Verwerk de uitkomsten in een kort eindverslag, mét praktische tips voor de volgende deelactie. Tips Het is verleidelijk om alleen medewerkers te polsen van wie u een positieve reactie verwacht. Maar ook kritiek is waardevol. Probeer steeds te kijken of verschillende mensen een bepaalde mening hebben of dat het gaat om een individuele mening. Eis niet het onmogelijke van uzelf. Per slot van rekening is dit niet uw normale werk en zijn sommige activiteiten aardig complex. Dat er hier en daar wellicht iets fout gaat of niet optimaal uit de verf komt is helemaal niet erg. Al doende leert men! Balansdag op het Werk 14

15 A. Lunch: Lunchanalyse Wat gebeurt er? Er komt een diëtist(e) naar het bedrijfsrestaurant tijdens de lunch. Bij haar/hem kunnen werknemers informatie vragen over gezonde voeding en de Balansdag. Ook kunnen ze laten uitrekenen of de lunch die ze zojuist hebben opgeschept relatief veel of weinig calorieën bevat. De diëtist(e) geeft terplekke desgewenst een kort persoonlijk voedingsadvies. Wat heeft u nodig? Tafel, enkele stoelen en een aankondigingbord. Een diëtist(e) is te vinden via onderstaande organisaties: De Nederlandse Vereniging van Diëtisten ( De Diëtisten Coöperatie Nederland ( De thuiszorgorganisaties; In de Gouden Gids vindt u ook adressen van diëtisten; Een aantal diëtisten die bij het Voedingscentrum werken, kunnen de door u beschreven werkzaamheden in eigen tijd en op persoonlijke titel doen. Wanneer u daarin geïnteresseerd bent, kunt u de aanvraag mailen naar: voorlichtingsbureaulipa@hotmail.com. Onkostenvergoeding voor diëtist(e) circa 100 per uur, exclusief reiskosten. Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Benader ruim van tevoren een diëtist(e) en overleg de mogelijkheden. Kies een geschikte dag (of verschillende dagen), bij voorkeur kort nadat de mailing verstuurd is. Tips Tijdens deze actie kunt u informatiefolders uitdelen. De lunchberekening moet snel verlopen. Vraag de diëtist(e) om ruim van tevoren langs te komen om het assortiment van het restaurant te bekijken, zodat hij of zij zich daarop kan voorbereiden. Help uw collega s over de drempel door zelf vragen te stellen aan de diëtist(e). Als er meer mensen bij de tafel staan, trekt dat vanzelf anderen aan. Het zal veel bekijks opleveren als een zware delegatie (directie) het voortouw neemt. Als u meer diëtisten uitnodigt, kunnen er meer lunches tegelijkertijd beoordeeld worden. Maak foto s van medewerkers die zich laten adviseren. Balansdag op het Werk 15

16 B. Lunch: Proeverij Wat gebeurt er? In het bedrijfsrestaurant kunnen medewerkers verschillende lunchproducten proeven, calorierijke en caloriearme. Het is niet direct zichtbaar welke producten veel en welke weinig calorieën bevatten, die uitslag krijg je pas te horen nadat je geproefd hebt en je oordeel over de smaak hebt gegeven. Het oordeel van alle proevers wordt bijgehouden op een scorelijst. Wat hebt u nodig? Tafel en aankondigingsbord Diverse lunchproducten uit verschillende rubrieken. Per rubriek calorierijke en caloriearme soorten. Servies en bestek Scorelijst om de beoordeling van de producten te turven Één à twee personen voor de stand Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Stel samen met de cateraar een assortiment samen voor deze proeverij. Daarbij kunt u uitgaan van de tabel in de folder Balansdag op het Werk. De voedingsmiddelen met een groene stip bevatten weinig calorieën (Balansdagproducten). Voor uitgebreidere informatie kunt u tegen vergoeding een diëtist(e) inschakelen. Een diëtist(e) kunt u vinden via onderstaande organisaties: De Nederlandse Vereniging van Diëtisten ( De Diëtisten Coöperatie Nederland ( De thuiszorgorganisaties; In de Gouden Gids vindt u ook adressen van diëtisten; Een aantal diëtisten die bij het Voedingscentrum werken, kunnen de door u beschreven werkzaamheden in eigen tijd en op persoonlijke titel doen. Wanneer u daarin geïnteresseerd bent, kunt u de aanvraag mailen naar: voorlichtingsbureaulipa@hotmail.com. Regel een tafel, de benodigde schaaltjes en bestek, maak een tekstbord en een scorelijst. Tips Zorg dat de test niet al te doorzichtig is door te kiezen voor light-varianten die te extreem en te herkenbaar zijn. Geef de mensen achter de kraam opvallende kleding. U zorgt voor hilariteit (en dus nieuwsgierigheid) door van tijd tot tijd iemand geblinddoekt te laten proeven en te laten raden wat hij gegeten heeft. Maak foto s van medewerkers die deelnemen aan de proeverij. Verwerk de waardering die de diverse producten hebben gekregen in het slotartikel, na afloop van dit deelthema. Balansdag op het Werk 16

17 A. Lekkere trek: 4 uurtje Wat gebeurt er? Alle werknemers krijgen een gezond 4 uurtje, bijvoorbeeld een stuk fruit en een flesje water. Wat hebt u nodig? Gezonde tussendoortjes. Bijvoorbeeld fruitsalade of stuk fruit en flesje mineraalwater, light frisdrank of light yoghurtdrank. Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Regel de producten om uit te delen. Tips Maak foto s van medewerkers die de 4 uurtjes eten en/of drinken. Deze actie is goed te combineren met het uitdelen van brochures of nieuwsbrief. Balansdag op het Werk 17

18 B. Lekkere trek: Hapjes vergelijken Wat gebeurt er? Op een centrale plaats staat een vitrine waarin allerlei lekkere tussendoortjes staan uitgestald, ingedeeld in rubrieken als: gebak & koek, zoutjes & snoep, frituurproducten, fruit, frisdranken. Elk product is voorzien van een kaartje met daarop het aantal calorieën. Wat hebt u nodig? Vitrinekast in het bedrijfsrestaurant Assortiment producten Schaaltjes om deze op te presenteren. Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer? Stel het assortiment samen, in overleg met een diëtist(e). Het is de bedoeling om per rubriek een paar varianten naast elkaar te zetten (relatief licht en zwaar). Betrek de cateraar bij deze activiteit of koop deze producten zelf in bij de plaatselijke bakker, snackbar of supermarkt. Een echt exemplaar spreekt veel meer aan dan een foto of beschrijving. Maak de bijbehorende bordjes. Op internet staat een uitgebreide Caloriechecker waar u het aantal calorieën per product kunt vinden. Een diëtist(e) kan u adviseren bij de productkeuze. Een diëtist(e) kunt u vinden via onderstaande organisaties: De Nederlandse Vereniging van Diëtisten ( De Diëtisten Coöperatie Nederland ( De thuiszorgorganisaties; In de Gouden Gids vindt u ook adressen van diëtisten; Een aantal diëtisten die bij het Voedingscentrum werken, kunnen de door u beschreven werkzaamheden in eigen tijd en op persoonlijke titel doen. Wanneer u daarin geïnteresseerd bent, kunt u de aanvraag mailen naar: voorlichtingsbureaulipa@hotmail.com. Onkostenvergoeding voor diëtist(e) circa 100 per uur, exclusief reiskosten. Tips Een sluipende dikmaker is suiker in je koffie. Beeld dit uit door koffie met suiker te vergelijken met een kop koffie zonder suiker of met zoetjes. Kies bij voorkeur producten waarvan u weet dat ze populair zijn onder uw collega s. Maak foto s van medewerkers die de vitrine bekijken, ten behoeve van de verslaglegging na afloop van dit deelthema. Balansdag op het Werk 18

19 A. Bewegen: Lunchwandeling Wat gebeurt er? Alle medewerkers ontvangen een routebeschrijving voor een korte wandeling in de directe omgeving van het bedrijf. Deze wandeling voert langs onverwacht mooie plekjes in de buurt of langs straten en gebouwen waarover aardige wetenswaardigheden te vertellen zijn. Een leuk alternatief voor zittend je lunch doorbrengen! Wat heeft u nodig? Routebeschrijving. Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Verken de directe omgeving van het bedrijf en stippel een wandeling uit van ongeveer 30 minuten waarin je voldoende interessante plekken passeert. Dat kunnen natuurelementen zijn (weiland, park, enz.), maar ook in de bebouwde omgeving is vaak meer te zien dan je op het eerste gezicht zou verwachten (architectuur, geschiedenis, wat gebeurt er in omliggende bedrijven, enz.). Werk uw bevindingen uit tot een heldere routebeschrijving, bijvoorbeeld in de vorm van een ontdekkingstocht. Over markante punten geeft u een korte toelichting. Laat iemand de routebeschrijving testen die niet aan het voorwerk heeft meegeholpen. Zoek iemand die deze beschrijving kan vormgeven. Tips U maakt van deze activiteit meer een happening als u de medewerkers behalve de routebeschrijving ook een verantwoord lunchpakketje aanbiedt, in samenwerking met de cateraar. Staat uw bedrijf midden in een bebouwde omgeving of op een industrieterrein, schroom dan niet om eens bij die andere bedrijven aan te bellen. Als u uitlegt waar u mee bezig bent, zullen zij het ongetwijfeld leuk vinden om iets over hun bedrijf te vertellen wat u in uw routebeschrijving kunt opnemen. Misschien is het zelfs wel mogelijk om een bezichtiging aan de wandeling te koppelen. U kunt iets vertellen over de voordelen van bewegen, bijvoorbeeld dat je met bewegen calorieën verbrandt. Of geef een stappenteller mee als stimulans. Maak foto s van medewerkers tijdens de lunchwandeling, ten behoeve van de verslaglegging na afloop van dit deelthema. Balansdag op het Werk 19

20 B. Bewegen: Bewegingswedstrijd Wat gebeurt er? Een aantal vrijwilligers doet mee aan een wedstrijd: één week dragen zij een stappenteller onder werktijd. De uitdaging: een zo hoog mogelijke eindscore te behalen. De deelnemers moeten dus steeds op zoek gaan naar mogelijkheden om binnen hun reguliere werk zoveel mogelijk te bewegen. Na één week maakt u de winnaar bekend. Wat heeft u nodig? Stappentellers (verkrijgbaar bij sportzaken, Nederlandse Hartstichting) Formulier om per dag het aantal stappen per kandidaat bij te houden Toepasselijke prijzen. Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Benader mogelijke kandidaten. U kunt dit doen door gericht op mensen af te stappen van wie u denkt dat ze dit leuk vinden, of door een algemene oproep te doen. Koop de stappentellers in. Spreek af waar de kandidaten deze kunnen ophalen en weer kunnen inleveren. Maak voor elke kandidaat een scoreformulier. Bedenk een manier om de uitslag van de wedstrijd bekend te maken. Zorg voor toepasselijke prijzen. Tips Maak foto s van de prijsuitreiking, ten behoeve van de verslaglegging na afloop van dit deelthema. Balansdag op het Werk 20

21 C. Bewegen: Recreatieve voorzieningen Wat gebeurt er? Er komen extra mogelijkheden om meer te bewegen op het werk. Medewerkers zullen sneller overgaan tot meer lichaamsbeweging als de omgeving hen daartoe uitnodigt. Daarom onderzoekt u aanvullende mogelijkheden voor actieve ontspanning. Bijvoorbeeld een tafeltennistafel, fitnessapparatuur, het inrichten van een eenvoudig voetbal- of volleybalveldje op het bedrijfsterrein. Op een centrale plaats hangt u een intekenlijst waarop medewerkers hun belangstelling kunnen aangeven. Waar de meeste animo voor is, wordt gerealiseerd. Wat heeft u nodig? Intekenlijst De materialen voor de gekozen activiteit Hoe gaat u te werk? Spreek af wie deze activiteit coördineert. Stel een actielijst op van alle stappen die nodig zijn om deze activiteit voor te bereiden en uit te voeren. Geef voor elk actiepunt aan: Wat?, Wie?, Wanneer?. Ga na hoeveel budget beschikbaar is voor dergelijke voorzieningen en bedenk op basis daarvan een aantal mogelijkheden. Maak een intekenlijst waarop de werknemers hun voorkeur kunnen aankruisen. Neem op grond van de uitslag een beslissing en koppel deze naar de medewerkers terug. Tips Geef alle medewerkers een setje met drie stickers met verschillende kleuren. Daarmee kunnen ze hun voorkeur kenbaar maken op de intekenlijst (bijv: rode sticker=1 e, groene=2 e, gele=3 e voorkeur). Dergelijke stickers zijn verkrijgbaar bij de kantoorboekhandel. Laat op de intekenlijst ruimte open voor eventuele andere goede ideeën, waardoor je onder werktijd aan extra lichaamsbeweging kunt doen. Denk ook aan mogelijkheden als het instellen van sportieve evenementen van tijd tot tijd: een sportdag, een onderlinge competitie, een gezamenlijke fietsdag, hardloopclubje enzovoort. Laat de werknemers niet alleen weten welke wensen gehonoreerd zullen worden, maar ook op welke termijn dat zal gebeuren. Balansdag op het Werk 21

22 6. Materialen Algemeen A. Inventarisatie vragenlijst B. Artikel voor de personeelskrant C. Link nieuwsbrieven D. Informatiematerialen bestellen E. Evaluatie formulier Balansdag op het Werk 22

23 A. Algemeen: Inventarisatie Vragenlijst Begeleidende brief Beste collega, Overgewicht voorkomen op de werkplek? Of, gewoon (nog) gezonder eten tijdens de lunchpauze? Gezondheid is belangrijk. Daar hoort gezonde voeding en bewegen bij. Daarom doet [bedrijf] mee aan het project: Balansdag op het Werk van het Voedingscentrum en NISB. Bij [bedrijf] doen we veel zittend werk/vinden we de gezondheid van de werknemers belangrijk/willen we ziekte en overgewicht voorkomen/vinden we fit- en gezondheid belangrijk/etc.[ideeën van het bedrijf en de werkgroep] Wat vind jij? Graag vragen we 5 minuten van je tijd voor het invullen van deze vragenlijst. Wij willen namelijk weten hoe je zelf omgaat met eten, drinken en bewegen op de werkplek. Jouw suggesties voor verbeteringen op [bedrijf] zijn van harte welkom. De vragenlijst kun je anoniem [deponeren in de bus bij de ingang van het gebouw]. Alvast vriendelijke bedankt, Namens de werkgroep: [namen] Balansdag op het Werk 23

24 Vragenlijst In de volgende vragen bedoelen we met letten op gewicht : alles wat je doet om te voorkomen dat je geleidelijk zwaarder wordt. Dat hoeft niet een speciaal dieet te zijn, bedoeld om op gewicht te blijven of af te vallen, maar kan ook gaan om kleinere aanpassingen in jouw leefstijl. 1. Je kunt voorkomen dat je zwaarder wordt door op je gewicht te letten. Eens / oneens / weet niet 2. Geef aan welke van deze drie stellingen het beste bij je past: o Ik heb er nog nooit bij stilgestaan om op mijn gewicht te gaan letten, om te voorkomen dat ik zwaarder word. o Ik heb er wel eens over nagedacht, maar weet nog niet of ik op mijn gewicht ga letten om te voorkomen dat ik zwaarder word. o Ik ben niet van plan op mijn gewicht te gaan letten, om te voorkomen dat ik zwaarder word. 3. Wat vind je van je eigen gewicht: ben je te zwaar of te licht? Veel te zwaar / een beetje te zwaar / goed / een beetje te licht / veel te licht 4. Let je precies op hoeveel je eet? Nooit / zelden / soms / vaak / zeer vaak 5. Probeer je te voorkomen dat je zwaarder wordt door voldoende te bewegen? Nooit / zelden / soms / vaak / zeer vaak 6. Let je op wat je eet, om te voorkomen dat je zwaarder wordt? Nooit / zelden / soms / vaak / zeer vaak 7. Waar kan [bedrijf] in verbeteren? o Presentatie in bedrijfsrestaurant o Aanbod in bedrijfsrestaurant o Aanbod tussendoortjes o Aanbieden beweegactiviteiten o [..] 8. Welke suggesties heb jij om gezonde voeding en bewegen bij [bedrijf] te verbeteren? Suggesties voeding: Suggesties bewegen: Tot slot enkele algemene vragen: Wat is je geslacht? Man/vrouw Wat is je leeftijd?... jaar Wat is je gewicht?... kg Wat is je lengte?... cm Welke werkomschrijving past het beste bij je functie? [Uitvoerend werk / kantoorwerk /...] 10. Heb je nog opmerkingen naar aanleiding van de vragen? Vriendelijk bedankt voor het invullen. Balansdag op het Werk 24

25 B. Algemeen: Artikel voor de personeelskrant Het is tijd voor de Balansdag! Heel lang geleden woonden we nog in holen en gingen we rennend op bizonjacht. Tegenwoordig brengen we de dagen door zittend achter de computer en in de auto. Minder bewegen, meer eten en we worden gemakkelijk dikker. Je broek gaat steeds strakker zitten en voor je het weet ben je ongemerkt een paar kilo s zwaarder. Diëten, lijnen, jojoën, dat is geen pretje. Veel beter is het om die extra kilo s te voorkomen, dan blijf je je prettig en fit voelen. Dat kan door momenten of een dag waarop je te veel hebt gegeten snel te compenseren door minder te eten en/of meer te bewegen. Vanaf deze week introduceert [naam bedrijf] de Balansdag op het Werk. Zo wordt het steeds gemakkelijker om momenten dat je te veel eet of drinkt te compenseren met minder eten en/of meer bewegen. Nu al aan de slag met de Balansdag? Probeer dit Balansdagrecept voor de lunch eens: Gevulde pitabroodjes (4 pers) Ingrediënten 4 pitabroodjes sla 2 tomaten tomatenketchup halvanaise 2 blikjes tonijn op water (naturel) 1. Rooster de pitabroodjes in de broodrooster. 2. Snijd de gewassen en drooggedepte slabladen in smalle reepjes. Snijd de tomaten in plakjes. Verdeel de tonijn in stukjes. 3. Snijd de broodjes open en vul ze met sla, tomaat en tonijn. Schep er wat tomatenketchup en eventueel wat halvanaise op en klaar is je broodje. Balansdag op het Werk 25

26 C. Algemeen: Link nieuwsbrieven Op via de pagina over de Balansdag kunt u het archief van de Balansdagnieuwsbrieven bekijken. U kunt zich ook abonneren op de Balansdag nieuwsbrief via deze website. Voorbeeld nieuwsbrief Balansdag op het Werk 26

27 D. Algemeen: Informatiematerialen bestellen De volgende materialen zijn via het Voedingscentrum te bestellen: Folder Balansdag op het Werk Taillelint BMI-meter Voetstappen* Poster Memoblokjes met Balansdagtips Balanskaartjes voor Balansproducten in de kantine U kunt contact opnemen met Fleur Markus om de materialen voor de Balansdag op het Werk te bestellen. Zie voor contactgegevens achter in deze handleiding. * Voetstappen zijn (afhaalbare) stickers voor op de vloer, die u van de lift naar de trap kunt plakken. Op de stickers staat een stimulerende tekst om de trap in plaats van de lift te gebruiken. Begeleidende brief materialen: Beste collega, Overgewicht voorkomen op het werk? Of, gewoon (nog) gezonder eten tijdens de lunchpauze? Gezondheid is belangrijk. Daar hoort gezonde voeding en bewegen bij. Daarom doet [bedrijf] mee aan het project: Balansdag op het Werk van het Voedingscentrum en NISB. Bij [bedrijf] doen we veel zittend werk/vinden we de gezondheid van de werknemers belangrijk/willen we ziekte en overgewicht voorkomen/vinden we fit- en gezondheid belangrijk/etc.[ideeën van het bedrijf en de werkgroep] Onder een aantal collega s hebben we een vragenlijst afgenomen voor verbeterpunten, dan wel suggesties ten aanzien van voeding en beweging binnen [bedrijf]. Deze punten nemen we mee bij de uitvoering van het project: Balansdag op het Werk. Om alvast een idee te geven wat een Balansdag inhoudt, tref je bij deze brief een informatiebrochure. Ook is een taillelint en BMI-meter bijgevoegd. Met de BMI-meter en het taillelint weet je binnen mum van tijd of je een gezond gewicht hebt en of je gezondheid risico loopt. [Alleen de materialen bespreken in de brief die ook daadwerkelijk verspreid worden] Wij wensen je veel plezier de komende weken. Voor vragen en suggesties over het project kun je contact opnemen met [naam]. Met vriendelijke groet, Namens de werkgroep [namen] Balansdag op het Werk 27

28 E. Algemeen: Evaluatie formulier Plannen Welke activiteiten had u van tevoren gepland voor de introductie? Welke daarvan zijn uiteindelijk uitgevoerd? Welke niet en waarom niet? Uitgevoerde activiteiten Zijn de activiteiten uitgevoerd zoals van tevoren bedacht? Zo nee: wat ging er anders? Pakte dat beter uit of juist niet? Bereik Hoeveel medewerkers zijn in aanraking gekomen met de introductie (aantallen materialen die verspreid zijn, aantallen medewerkers die aan activiteiten hebben deelgenomen, enz.)? Is dat meer of minder dan u had gehoopt? Indien minder: waar zou dat aan kunnen liggen? Oordeel medewerkers Hoe reageerde de meerderheid van de werknemers op de activiteiten? Werd er in de wandelgangen veel over de Balansdag gesproken? Waren er ook uitgesproken positieve of negatieve meningen? Kwamen die reacties van een enkeling of een grotere groep? Organisatie Hoe verliep de samenwerking binnen de werkgroep? Kwam de tijdsinvestering overeen met wat u van tevoren had verwacht? Kwam de financiële planning overeen met de verwachtingen? Verliep de communicatie naar wens (binnen en buiten de werkgroep)? Kreeg u voldoende steun vanuit het management? Verliep de samenwerking met derden naar wens? Eigen oordeel Welk rapportcijfer zou u zelf geven aan de manier waarop de introductie heeft plaatsgevonden? Aandachtspunten voor het vervolg Zijn er punten waarbij u rekening moet houden bij de voorbereiding van het volgende thema? Balansdag op het Werk 28

29 7. Meer informatie project Balansdag op het Werk Voedingscentrum Contactpersoon: Fleur Markus Bezoekadres: Eisenhowerlaan KL Den Haag Postadres: Postbus CK Den Haag Telefoon: (algemeen) (Fleur Markus) Fax: Internet: Uw bedrijf Contactpersoon:... Bezoekadres:... Postadres:... Telefoon: Internet:... Balansdag op het Werk 29