Werken in Labreports Parallels Virtuozzo CrossOver VMware ThinApp. Application & Desktop Delivery

Transcriptie

1 jaargang 11 nummer 6 augustus 2009 Application & Desktop Delivery Features De digitale levensstijl Het einde van de desktop Bare-metal hypervisors Toepassingen in de cloud Focus Vrije werkplek in ziekenzorg Smartphone als kantoor DNA van je werkplek Serie Besparen op de cloud Marketwatch Applicatievirtualisatie v2 Application & Desktop Delivery Werken in 2009 Labreports Parallels Virtuozzo CrossOver VMware ThinApp nr. 6 aug 09 NL 6,80 BE 7,40

2 Colofon NetOpus Postbus DJ Haarlem Telefoon redactie (023) Fax redactie (023) redactie Hoofdredactrice Mireille Rameau Adjunct-hoofdredacteur Onno Louwen Eindredacteur Jaap de Wreede Redacteur Marcel Beelen Vormgeving John Spierings, Jan Wesel, Dennis van der Zanden Medewerkers Remy Habets, Gabrie van Zanten Uitgever Martin Smelt Traffic Marco Verhoog Media Order Anique den Brave, Bob Bottelier, Mirella van der Willik Boekhouding René de Muijnck, Geeta Hobo Directie Wouter Hendrikse, Richard Mul P&O en Algemene Zaken Hans Nusselder (dir.) Prepress & Druk Senefelder Misset Doetinchem Distributie Betapress Advertenties Karel Broshuis Telefoon (023) Fax (023) Commercieel manager Danny Francken Telefoon (023) Marketing Miranda Mettes, Daniël Hendrikse Telefoon (023) Abonnementen HUB Uitgevers b.v. Ingrid van der Aar Postbus 3389, 2001 DJ Haarlem Telefoon (023) Fax (023) Een abonnement kan elk moment ingaan, en kost voor 10 nummers 162,50. Een abonnement wordt steeds automatisch voor eenzelfde periode verlengd tenzij u twee maanden voor de vervaldatum schriftelijk opzegt. NetOpus is een uitgave van Menno Dekker Telefoon (023) Fax (023) m.dekker@hub.nl BV Hoewel aan NetOpus door de redactie en de uitgever uiterste zorg is besteed, aanvaarden de redactie noch de uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in het blad en/of op de website. Reproductie van artikelen, of andere redactionele bijdragen op welke wijze dan ook is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Copyright 2009 HUB Uitgevers b.v. Wij nemen je gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer op in een gegevensbestand. De verwerking van je gegevens is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens in Den Haag door HUB Uitgevers b.v., de verantwoordelijke voor je gegevens. Je gegevens worden gebruikt voor de uitvoering van met jou gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementen administratie. Daarnaast kunnen wij je gegevens gebruiken om je op de hoogte te houden van interessante informatie en/of aanbiedingen. Jouw gegevens kunnen ook aan door ons zorgvuldig geselecteerde partijen ter beschikking worden gesteld. Je gegevens kunnen, samen met hun informatie over jou, worden geanalyseerd om de aanbiedingen en/of informatie zoveel mogelijk op je interesses af te stemmen. Je kunt bij het opgeven van je gegevens bezwaar maken tegen beschikbaarheids stelling van je gegevens aan derden. Ook kun je je eigen gegevens opvragen en verzoeken ze te corrigeren of te verwijderen. Stuur hiertoe een kaartje aan de abonnementen administratie. Postbus 3389, 2001 DJ Haarlem. Application & desktop delivery applicatie- en desktopbezorging Het proces waarbij allerlei typen toepassingen of volledige bureaubladen gecentraliseerd vanuit het datacenter snel en veilig worden bezorgd bij de eindgebruiker. Dit kan over elk type verbinding en op elk type werkplek, waarbij wordt gebruikgemaakt van virtuele toepassingen op basis van server-based computing, applicatiestreaming en virtuele machines.

3 Application & Desktop Delivery Colofon & Inhoud Analyses War of the hypervisors (Gabrie van Zanten) 8 Wanneer reclame niet meer leuk is... Vrijheid vs. policy s (Marcel Beelen) 10 Het nieuwe werken en systeembeheerders Application & Desktop Delivery Einde van de desktop Desktop RIP 12 Het aantal desktops neemt sterk af in vergelijking met mobiele werkplekken. Wat zijn de gevolgen van het inhalen van de desktop door de laptop? En wat gebeurt er met online werkplekken die VDI belooft te bieden als er in de toekomst nauwelijks nog desktops zijn? 12 Altijd en overal kunnen werken De VDI-hype blijft 16 Client-side bare-metal hypervisors Meer dan gebakken lucht 20 Je toepassingen in de cloud Lifestyle die werkt 26 Leven en werken anno 2009 Focus Ziekenzorg Smartphone is mobiel kantoor You ve got personality 42 DNA van je werkplek Serie Besparen op de cloud Next generation 48 Labreports VMware ThinApp CrossOver 58 Parallels Virtuozzo Containers Handige freeware voor de beheerder Attachment Vergadertoekomst Vraag en antwoord 36 Tegenwoordig willen we overal werken, in de trein, onderweg, op congressen. Wat daarbij helpt, is de komst van smartphones met aanraakschermen en goede browsers zoals de iphone. Met de Citrix App Receiver kun je Windowstoepassingen in je back-office op de smartphone bedienen. 68 DNA van je werkplek 70 Profielen ofwel de persoonlijke instellingen en werk omgeving van de medewerker vormen altijd een uitdaging. De zogeheten DNA of personality van de werkplek is misschien wel één van de meest complexe componenten binnen de delivery-wereld. Virtualiseer jezelf in vier dimensies Tricks & Traps 30 We gingen op bezoek bij het Orbis Medisch Centrum, waar de vrije werkplek tot de dagelijkse realiteit behoort. Een praktijkverhaal over zowel fysieke als op de interne cloud draaiende desktops. Werken in de trein Application en desktop delivery v2 Toolbox Ziekenhuis biedt vrije werkplek 46 IT-budget en crisis deel 3 Marketwatch Iedereen heeft er een andere mening over wat cloud computing nu eigenlijk is. In dit artikel geven we een definitie en gaan we in op de gevolgen van cloud computing voor de werkplek. We bekijken de webtop, de netbook en de nettop. Ook blikken we terug op de NC en de NetPC. 30 Virtueel werken bij Orbis Medisch Centrum Werken in de trein Toepassingen in de wolken Vrije werkplek anno 2014 De ontwikkelingen op de desktop gaan nu zo snel, dat deze er over vijf jaar helemaal anders kan uitzien. We doen een voorzichtige blik in de toekomst

4 Van de redactie Trend zet zich door Vrije werkplek is here to stay Vorig jaar introduceerde NetOpus de term vrije werkplek als invulling voor het nieuwe werken. De vrije werkplek gaat echter veel verder dan enkel en alleen het nieuwe werken (mobiel werken, thuis werken op tijdstippen dat het uitkomt) om een betere balans werk/leven te realiseren. De vrije werkplek biedt de eindgebruiker de gelegenheid om de baas te blijven over de eigen werkomgeving. De medewerkers willen naast mobiliteit en de gelegenheid om thuis of onderweg te kunnen werken, ook hun automatiseringshulpmiddelen creatief inzetten, bijvoorbeeld met toepassingen naar keuze. Ze willen op de zakelijke laptop een filmpje kijken in de vakantie en op de privé-pc werken als dat toevallig zo uitkomt. Met andere woorden: de keuze voor de werkplek wordt steeds vrijer en de medewerker zelf kan elk sys teem en besturingssysteem kiezen dat het best aansluit bij zijn of haar levensstijl en wensen. Het inperken van vrijheden op zakelijke werkplekken is uit de tijd en sluit niet aan bij de belevingswereld van je medewerkers. Bedrijven met volledig locked-down werkplekken beginnen al te merken dat medewerkers zich verzetten of zelfs vertrekken. Ook zijn er organisaties die al hun medewerkers lokale Administratorrechten geven op de werkplek. Dit alles lijkt een nachtmerrie in wording voor IT-beheerders en IT-managers. Nog even nalezen Dit Application & Desktop Deliverythemanummer van NetOpus is een vervolg op dat van Vorig jaar signaleerden we de eerste tekenen van de vrije werkplek, met onder meer de opkomst van de zakelijke Mac en onderzochten we OpenSolaris als werkplek. We zagen twee organisaties die de volledige werkplek virtualiseerden en hostten bij een provider op basis van Citrix XenApp en Suns SunRay. Ook testten we de eerste virtuele desktop-oplossing van Citrix (XenDesktop) en de preview van het inmiddels verschenen Citrix XenApp 5.0. Verder keken we naar de gevolgen voor ergonomie op de vrije werkplek. Deze artikelen zijn nog steeds actueel. Wil je ze nog eens nalezen? Het magazine is in zijn geheel te downloaden van Recente ontwikkelingen Dit jaar brengen we het vervolg van de vrije werkplek. Dat begrip heeft alles te maken met technologieën voor application & desktop delivery, virtualisatie en cloud computing. Hiermee kunnen toepassingen worden aangeboden op elk type werkplek, van Windows-desktop en Linux-laptop tot Mac of smartphone. Deze trend naar de vrije werkplek zien we terug in allerlei recente ontwikkelingen. Denk daarbij aan het Bring Your Own Computer-concept en de snelle opkomst van de netbook. De populariteit van smartphones als zakelijke werkplek en in het bijzonder het vrijgeven van de Citrix App Receiver-client voor de iphone, de ontwikkelingen op het gebied van grafische versnelling van presentatieprotocollen en cloud computing zijn direct gerelateerd aan de vrije werkplek. Je vindt deze onderwerpen in deze speciale zomeruitgave van NetOpus, naast een actueel overzicht van de markt en Labreports over onder meer virtualisatieproducten Parallels Virtuozzo Containers en CrossOver. Lees vooral ook het boeiende werkplekverhaal van het hypermoderne Orbis- ziekenhuis. Wil je reageren op een artikel in dit thema nummer? NetOpus hoort heel graag je mening over de vrije werkplek in de praktijk en interessante producten of diensten die erbij aansluiten, zodat we volgend jaar opnieuw op een doorsnede van deze trend kunnen ingaan. Marcel Beelen

5 NetOpus: Augustus 2009 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Analyse Titel: War of the Hypervisors Auteur: Gabrie van Zanten Pagina s: 8-10 War of the Hypervisors Wanneer reclame niet meer leuk is... Is het je ook opgevallen dat er op tv steeds meer productvergelijkende reclames komen? In de VS is dit al jaren toegestaan en dat levert vaak leuke resultaten op. Zo zie je in een grappig filmpje een ruimteschip boven een Coca Cola- en een Pepsi-automaat zweven en uit beide een blikje naar boven beamen, even later gevolgd door het opstralen van de gehele Coca Colaautomaat. In de IT-wereld vliegen reclames echter uit de bocht. Gabrie van Zanten In de virtualisatiewereld doen ook Microsoft en VMware hun best om te laten zien dat de één beter is dan de ander. Op zich niks mis mee, maar de manier waaróp gaat helemaal de verkeerde kant op. Het begon onschuldig, met kostenvergelijkingen die nooit goed na te rekenen zijn doordat de kostenposten vaag worden omschreven. Zijn er werkelijk bedrijven die deze informatie gebruiken in hun besluitvormingstraject? Op het verkeerde been Iets minder onschuldig maar nog wel amusant, zijn de featurevergelijkingen die technisch correct zijn, maar organisaties wel op het verkeerde been zetten. De features van VMware ESX en Microsoft Hyper-V komen niet geheel met elkaar overeen. Toch worden ze regelmatig vergeleken, waarbij je eigenlijk tussen de regels door moet lezen: Ongelooflijk dat product X dit niet kan en wij wel. Microsoft vermeldt trots dat Hyper-V Quick Migration heeft waarmee je een virtuele machine (vm) kunt pauzeren en verplaatsen naar een andere host (met downtime) en deze feature heeft VMware niet. Dat klopt, maar VMware heeft wel een VMotion feature waarmee je zonder downtime of pauzeren een vm kunt verplaatsen van de ene host naar de andere. Maar ach, wie vindt dat nou interessant? In het verlengde hiervan ligt het inspelen op features die de concurrent wel heeft. Ten tijde van het uitbrengen van Hyper-V 1.0, waarin geen Live Migration-feature zat, werd VMwares VMotion afgedaan als onnodige feature waarop niemand echt zit te wachten. Verbazingwekkend dat vervolgens al ver voor de release van Hyper-V 2.0 (oktober 2009), overal valt te lezen dat Hyper-V 2.0 Live Migration heeft en dus geschikt is voor de enterprise-omgevingen. Dat was Hyper-V 1.0 volgens de eerdere campagnes toch ook al of niet? Tien mythes Het werd allemaal een graadje erger en vooral beschamender toen de Top 10 VMWare myths-video van Microsoft verscheen. Hierin bezweren twee heren tien mythes over VMware ESX. Voor het eerst werd ik lichtelijk geïrriteerd door wat de video liet zien. De twee heren zijn bepaald niet de minsten: David Greschler, Director of Virtualisation Strategy Microsoft, en Edwin Yuen, Technical Product Manager. Toch doen ze in deze video duidelijk foutieve beweringen, die door elke techneut met enige virtualisatie-affiniteit al snel kunnen worden ontmaskerd (zie www. gabesvirtualworld.com/?p=445). Onbegrijpelijk dat deze heren zich lenen voor dit soort video s. Het is een aantasting van hun geloofwaardigheid! De video bleek een eerste stap op weg naar het echte moddergooien. Een medewerker van VMware presenteerde een filmpje waarin Hyper-V werd getest en spontaan crashte toen de cpu overbelast raakte. Daarop volgde een reactie van Microsoft waarin de testmethode in twijfel werd getrokken én een aanval werd gedaan op het feit dat de VMware-medewerker zich niet als zodanig bekendmaakte. Vanaf dat moment ging het echt mis met verwijten over en weer op persoonlijke blogs. Maar eigenlijk was ik toen al afgehaakt. Industriestandaard Persoonlijk word ik nogal moe van dit soort praktijken. Beide partijen schieten er namelijk niets mee op. Integendeel, er worden nogal wat onwaarheden over de producten de wereld in geholpen die dankzij de duizenden weblogs alleen maar worden versterkt. De verdediging of rechtzetting van zo n bewering wordt meestal niet herhaald. Wat blijft hangen zijn onjuiste beweringen die je als serieuze consultant met moeite krijgt rechtgetrokken in klantgesprekken. Kortom, niemand wordt er beter van! Ik stel dan ook voor om er heel snel mee te stoppen en de energie te richten op nuttiger zaken. Meer features en minder bugs bijvoorbeeld. En heel misschien een industriestandaard virtualisatiebenchmark? Maar dat zal wel Virtual Reality zijn. «Gabrie van Zanten is specialist, architect en trainer op het gebied van virtualisatie. Bij zijn werkgever Logica is hij mede verantwoordelijk voor het Virtualisation Competence Center. Hij volgt de ontwikkelingen in de virtualisatie markt op de voet.

6 Vrijheid vs. policy's Analyse Vrijheid vs. policy s Het nieuwe werken en systeembeheerders Als je in de IT werkt, dan heb je het liefste controle over de werkomgeving van de medewerkers van je bedrijf. Je wilt weten wat er op je netwerk is aangesloten, je wilt voorkomen dat medewerkers zelf software installeren en downloaden en je hebt liever niet dat ze uren spenderen aan het zelf oplossen van storingen. Niet omdat je de gebruikers wilt pesten, maar omdat je het beste voorhebt met je bedrijf. IT moet immers efficiënt en gestroomlijnd draaien. Marcel Beelen Als systeembeheerder heb je nog meer wensen. Zo wil je al helemaal niet dat je gebruikers zelf Linux installeren op de werkplek en daarna met een probleem de helpdesk bellen.je firewall is strak afgeschermd, je filtert websites waarop gebruikers mogelijkerwijze gegevens kunnen zetten en Facebook komt er toch echt niet door, laat staan MSN. Je probeert je gebruikers op te voeden, beleid te maken en gaat gesprekken met ze aan om toch vooral te standaardiseren. Als ze zondigen, geef je ze straf in de vorm van minder of tragere support, een soort implementatie van omgekeerde service level agreements. Specifieke wensen En we kennen allemaal de directeur die privé zelf een laptop heeft gekocht. Natuurlijk een ander merk en veel mooier en dunner dan de standaardbedrijfslaptop. Hij komt vervolgens om de zoveel weken langs. Hij wil ermee kunnen inloggen vanaf thuis en onderweg, hij wil er offline zijn zakelijke op bekijken en hij wil de antivirussoftware van de zaak gebruiken. Als blijkt dat op zijn laptop een nieuwere, veel betere office is geïnstalleerd, komt hij vragen waarom we dat nog niet overal gebruiken. En als na een weekend zijn laptop helemaal van streek is, komt hij vragen of je de fabrieksinstellingen kunt herstellen, maar het heeft geen haast hoor. Als je de laptop weer aan de praat hebt, blijkt hij de digitale foto s niet meer te kunnen inlezen van zijn zojuist aangeschafte digitale fotocamera, mist hij belangrijke bestanden en doet zijn draadloze thuisnetwerk het plotseling niet meer. En als je denkt alles te hebben gehad, komt hij enkele weken later met zijn nieuwe Apple iphone bij de helpdesk en begint het hele circus weer van voren af aan... Formeel ondersteun je thuiswerkplekken en privé-apparatuur niet, maar in dit geval maak je maar een uitzondering. Machtspositie Elke beheerder kent zo wel een manager die relatief veel tijd opslurpt van de IT-staf en die de irritaties wel eens hoog doet oplopen. Alles gedogen en voor iedereen altijd klaar staan, gaat te ver en misschien maakt de directeur hier onbewust gebruik van zijn machtspositie. Toch is hij een voorbeeld van iemand die probeert werk en leven te combineren. Je ziet alleen dat hij privéspullen mee naar het bedrijf neemt, maar wat je niet ziet, is dat hij thuis dag en nacht aan het werk is. Hij is op zoek naar een afgewogen combinatie van werk en leven en vraagt daarbij terecht of onterecht om ondersteuning. Vrijheid op de werkplek en vrije keuze van apparatuur en software zijn zaken die zich ergens in het midden bevinden van de situatie waarbij je alles standaardiseert en reguleert en de directeur die alles mag. Stilaan komen ideeën en producten los waarmee het mengen van privé- en zakelijke IT mogelijk wordt. Zoals de Citrix AppStore Dazzle. Toepassingen op Windows worden gemakkelijk beschikbaar gesteld en dit creëert vrijheid voor medewerkers om software zelf te kiezen. En met bare-metal hypervisors op werkplekken van Citrix of VMware wordt bijvoorbeeld de keuze voor laptops veel vrijer, doordat elk merk met hetzelfde image kan werken. Creatieve processen Vrijheid is dus op komst. Je moet er als beheerder alleen voor openstaan. Beschikbaarheid, betrouwbaarheid, efficiëntie en standaardisatie van IT kunnen samen gaan met vrijheid op de werkplek. Dit zal creatieve processen van medewerkers en innovatieve processen in het bedrijf stimuleren. Maar dat dit een eenvoudig organisatorisch proces is, heeft niemand gezegd. «Marcel Beelen is sinds 1987 werkzaam in de ICT-industrie als beheerder, projectleider en ICT-architect. Sinds 2001 is hij freelance technisch schrijver van artikelen, boeken, case studies, handleidingen, nieuwsbrieven - veelal over zijn specialisatie application delivery, virtualisatie en werkplekintegratie.

7 NetOpus: Augustus 2009 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Application & Desktop Delivery Titel: Einde van de desktop Auteur: Marcel Beelen Pagina s: Einde van de desktop Altijd en overal kunnen werken De desktop is al jaren het meest gebruikte hulpmiddel voor het werken met bedrijfstoepassingen. In 2008 is hij echter ingehaald door de notebook. Er zijn vorig jaar meer notebooks aangeschaft dan desktops. Van de meer dan 300 miljoen computers die jaarlijks worden verkocht, is dus meer dan de helft een portable computer. De verwachting is dat deze trend zich de komende jaren nog verder doorzet, omdat dit aansluit op de lifestyle van altijd en overal kunnen werken. Het werk wordt meegenomen naar huis en andere locaties en het privéleven wordt meegenomen naar de zaak. Marcel Beelen Afbeelding 1. De rose Sony Vaio-notebook is een voorbeeld van een op vrouwen gericht product Een notebook is niet alleen als fysieke verschijning, maar in alle aspecten anders dan een desktop. De gemiddelde notebook is trager en duurder dan zijn desktoptegenhanger. Het apparaat is gevoeliger voor defecten als gevolg van het meenemen, gevoeliger voor diefstal, bevat vaak lokale gegevens en vormt daardoor een security-risico. Een notebook is een groot deel van de tijd niet aangesloten op het bedrijfsnetwerk en dat maakt het beheer op afstand een stuk complexer. Het beheer is ingewikkelder door standaard extra features zoals een ingebouwde webcam, Bluetooth, een aanraakscherm of een vingerafdruklezer met bijbehorende stuurprogramma s en toepassingen. Verder heeft een notebook meer componenten die onderhevig zijn aan slijtage. Een accu kan niet oneindig vaak worden opgeladen, spanningsadapters raken nogal eens defect, kabels komen tussen een scharnier en gaan kapot enzovoort. De zakelijke levensduur van een notebook wordt geschat op twee tot drie jaar, terwijl een desktop eerder drie tot vier jaar meegaat. Dit weegt blijkbaar allemaal niet op tegen hét grote voordeel van de notebook: je kunt hem altijd meenemen en altijd en overal werken en genieten van de digitale levensstijl. De notebook is te koop in allerlei verschijningsvormen, van dik tot ultradun en van zwaar tot superlicht. Er zijn ecologische notebooks met een bamboebehuizing en zelfs speciale vrouwennotebooks voorzien van Swarovski-kristallen en geleverd met een trendy witleren tasje. Bij de notebook vormt het design een belangrijk aspect tijdens de selectie. Notebook en beheermodel Het aantal medewerkers dat onderweg moet of wil werken, wordt almaar groter. De keuze voor een mobiele werkplek is dan ook zeer uitgebreid en dat maakt het erg ingewikkeld een passende standaard -notebook voor je medewerkers te selecteren. De ultieme combinatie van meenemen én comfortabel werken lijkt toch wel een 15 inch-breedbeeldscherm te zijn. Je combineert hiermee mobiliteit - dankzij een redelijk gewicht, een accu die voldoende lang meegaat en een voldoende zware processor -, met ergonomie - dankzij een redelijk formaat toetsenbord en beeldscherm waarmee je ook wat langer kunt werken. Dit formaat notebooks is erg goedkoop (tussen de 400 en 500 euro), behalve als je extra dun en lichtgewicht zoekt. Dan gaat de prijs omhoog (van tot euro voor een ultra-light of ultra-thin notebook). Maar het kan ook veel groter met versjouwbare notebooks. Deze zware jongens in de notebookwereld wegen kilo s en zijn krachtig in prestaties. De versjouwbare notebook is geschikt als desktopvervanger en zelfs als gaming-machine, maar niet meteen om in de trein of op een congres mee te werken. Het meenemen ervan zal in de praktijk vooral gebeuren als je voor langere perioden extern moet werken, bijvoorbeeld gedetacheerd bij klanten. Maar grotere schermen hoeven niet dik en zwaar te zijn. Denk aan de Apple MacBook Air die deze trend heeft ingezet. Verder zien we nog tablet-pc s en industriële en medische (tablet/notebook-)pc s en zelfs (tablet/notebookgebaseerde) thin clients. Voor al deze verschijningsvormen is wel een markt, hoewel die in sommige gevallen niche mag worden genoemd. Flexibele toekomst In de kennis dat binnen je bedrijf op enig moment het aantal notebooks het aantal desktops inhaalt - als dat al niet is gebeurd - en met als doel in te spelen op de mobiele flexibele toekomst, is het aan te raden je beheermodel om te vormen. Het beheer is veelal gericht op desktops en voor notebooks regel je

8 Einde van de desktop Application & Desktop Delivery aparte aanvullende instellingen en componenten met software. Het is slim dit om te draaien, door je beheer omgeving primair in te richten voor notebooks en de bijzondere inrichting daarvan zoals online versus offline gebruik en bijzondere hulpmiddelen voor authenticatie en beveiliging. De traditionele desktop op het bedrijfsnetwerk vormt daarvan een subset en gedraagt zich hetzelfde als de notebook als die met het netwerk is verbonden. Daarop ontbreken dan echter zaken. De meeste fabrikanten hebben aparte modellen voor de zakelijke markt en voor de thuismarkt, hoewel de verschillen soms kunstmatig zijn. Met het elders in deze NetOpus beschreven BYOC-concept kun je een IT-omgeving bouwen met privénotebooks die zakelijk worden gebruikt. Als je dat echter op dit moment nog te extreem vindt, zul je de notebook gewoon zakelijk moeten ondersteunen zoals de meesten van ons dat doen. Dit uiteraard inclusief alle bijbehorende extra s als (webgebaseerde) vpn-toegang, een Repair on the road-dienst, phone home software en misschien wel een opdruk op de behuizing als fysieke identificatie. Misschien zul je medewerkers sneller een notebook geven dan ze er zelf om vragen, vooruitlopend op het nieuwe werken en de vrije werkplek. De vraag is: wat betekent dit voor de traditionele desktop? Een speciale werkplek Elke organisatie heeft de behoefte aan speciale werkplekken. Hiermee bedoelen we de werkplekken die worden ingericht als technisch werkstation voor bijvoorbeeld researchmedewerkers of ontwikkelaars, of werkplekken in de meet- en regeltechniek (bijvoorbeeld fabrieken of ziekenhuizen). De eerste categorie medewerker heeft vooral behoefte aan zware werkstations en lokale Admin-rechten. De tweede categorie systemen is vaak aangesloten op speciale apparatuur en er zijn aparte adapters en software bij nodig. Ook deze categorie medewerkers heeft Afbeelding 2. De Sony Vaio-all-in-one vaak behoefte aan lokale Admin-rechten of speciale group policy-instellingen met meer rechten. Door de zware of ingewikkelde lokale toepassingen, bijzondere rechten en wellicht speciale hardwarecomponenten zijn dit tevens de minst flexibele werkplekken met het oog op uitwisselbaarheid en mogelijkheden om te roamen. De medewerker is voor een belangrijk deel van zijn toepassingen (of hardwareonderdelen) gebonden aan deze fysieke werkplek. Dit zijn typisch werkplekken die de minderheid vormen (minder dan tien procent van de installed base), maar wel hard noodzakelijk zijn en zelfs vaak als bedrijfskritisch worden aangemerkt en door andere leveranciers dan je huisleverancier worden aangeboden. Deze speciale desktops kunnen niet worden vervangen door een ander werkplekmodel en blijven ook in de toekomst bestaansrecht hebben. Maar de meer traditionele desktops, in de vorm van de strak afgeschermde zoveel mogelijk centraal beheerde werkplek met lokaal geïnstalleerde toepassingen, wordt minder bruikbaar. De traditionele desktop migreert ofwel naar een meer open desktop of wordt vervangen door een meer open notebook. Applicatiestreaming en applicatie-isolatie maken het mogelijk op unmanaged of losely managed systemen toch op betrouwbare wijze bedrijfstoepassingen lokaal aan te bieden en lokaal te draaien. Streaming- en isolatietechnologie kon wel eens de voornaamste ontwikkeling op de desktop zijn, belangrijker dan virtuele machines en hypervisors, omdat het een component is die meehelpt de pc in lagen te hakken. Nettop en NetPC Als je resterende desktops echter moet openbreken door medewerkers meer rechten te geven, terwijl ook nog eens een groot deel van de werkplekken notebooks wordt, wat betekent dit dan voor de traditioneel beheerde dichtgetimmerde desktop? Hebben medewerkers door hun functie toch behoefte aan een vaste werkplek, maar niet de power of vrijheid nodig van de speciale werkplek, dan kun je een werkplekvariant kiezen die de laatste jaren aan het ontstaan is, een hybride fat client. Veel bedrijven zijn gestandaardiseerd op een specifiek model desktop, waarop ze met een mix werken van lokaal geïnstalleerde toepassingen, gepubliceerde terminal server-toepassingen en webgebaseerde toepassingen. Omdat er sterk wordt geleund op gecentraliseerde toepassingen - en met het toenemend aantal cloud/web-toepassingen wordt dat alleen maar meer -, zou je het thin fat clients mogen noemen. Het aantal centraal draaiende toepassingen neemt nog steeds toe en dat veel toepassingen niet zouden draaien op terminal servers, is al langer geleden naar het rijk der fabelen verwezen. Op een bepaald moment wordt het aantal lokale toepassingen zo laag, dat we voor dit type werkplek zouden kunnen besluiten daarvoor de term NetPC uit 1997 weer van stal te halen. De NetPC was echter een geflopte poging om een standaard te maken voor een lichte afgeschermde beheerde pc, en omdat we die last niet willen erven, is een nettop een betere en meer aansprekende benaming in deze tijd van de netbooks.

9 Einde van de desktop Application & Desktop Delivery Veel van de op dit moment gebruikte desktops bij organisaties zijn feitelijk al nettops, omdat ze maar een paar toepassingen lokaal meer draaien. Desktop als appliance De thin client is veruit de goedkoopste en meest uitwisselbare werkplek, als je daarop een op terminal server (of Citrix XenApp) gepubliceerd bureaublad bedient, met daarbinnen alle toepassingen zónder lokaal geïnstalleerde toepassingen. Omdat deze omgeving slechts is weggelegd voor een enkel bedrijf, is de thin client nooit echt een succes geworden (afhankelijk van je perspectief) en blijven de verkoopaantallen erg laag in vergelijking met alle andere typen werkplekken. Fabrikanten van thin clients trachten door meer en meer lokale toepassingen en services mogelijk te maken, deze client beter geschikt te maken voor de massa. Waar onze nettop een uitgeklede fat client is, maken thin client-bouwers dus juist aangeklede thin clients: fat thin clients. De thin client ervaart concurrentie van onze nettop. Er zijn organisaties die met aanvullende software (bijvoorbeeld PowerFuse van RES Software) Afbeelding 4. De veranderende mix aan werkplekken van de fat client nog meer een thin client maken, waarbij lokale gestreamde toepassingen in het centraal gepubliceerd bureaublad op een terminal server of Citrix XenApp-omgeving zijn te bedienen. De werkomgeving van deze werkplekken is strak afgeschermd en de uitwisselbaarheid (door middel van roaming) is optimaal. Medewerkers die geen behoefte hebben aan een vrije werkplek waarop ze zelf software moeten kunnen installeren, zijn net zo goed af met een nettop als met een managed pc. Het grote voordeel van de nettop is dat deze veel beter is te beheren en honderd procent uitwisselbaar is. Uitgeklede desktops? Werken met gepubliceerde terminal server- of XenApp-toepassingen vermindert al jaren steeds meer de noodzaak voor lokale toepassingen. Waar lokale toepassingen nodig zijn, op notebooks, op speciale werkplekken of losely managed vrije werkplekken, past applicatie-streaming perfect in het model, omdat het de meer open gedachte ondersteunt. Beide technologieën zijn net zo goed te gebruiken op vrije werkplekken als op gesloten nettops en alles wat zich daar tussenin bevindt. Afbeelding 3. Zo kan een pc er ook uitzien We zien nu al dat design ook bij zakelijke desktops een rol begint te spelen. Fabrikanten ontwikkelen compacte hybride pc s die inzetbaar zijn als nettop of als pc. In beeldschermen geïntegreerde pc s (Sony noemt ze allin-ones) zijn heel goed inzetbaar als nettops, maar ook als pc s. We moeten ervoor waken dat onze nettops geen uitgeklede desktops worden, zoals de netbooks te ver uitgeklede notebooks zijn. Sommige netbookbouwers (als Asus en MSI) bieden al nettops aan: netbooktechnologie met een desktopjasje. In ons werkplekmodel zijn nettops echter volwaardige pc s die worden gebruikt als nettop. Het is verder voorspelbaar dat thin client-fabrikanten met nettops komen die de grens met dikke thin clients doen vervagen. Als beheerder moeten we inspelen op de vrije werkplek door gepubliceerde toepassingen op terminal server/citrix XenApp, applicatie streaming en image provisioning innovatiever in te zetten. Geef medewerkers meer keuzevrijheid wat betreft de logische inrichting van hun werkomgeving, zodat ze ook zelf creatiever kunnen worden in hun vak. Zet dezelfde technologie in om gesloten nettops te introduceren bij medewerkers die taakgebonden werk verrichten en notebooks als mobiele werkplek die je op het netwerk gebruikt als werkplek door ze te voorzien van een groot breedbeeldscherm en toetsenbord om het werken te veraangenamen. Meer mobiliteit en design in de voortdurend veranderende werkplekmix vormen de komende jaren de rode draad. «

10 NetOpus: Augustus 2009 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Application & Desktop Delivery Titel: De VDI-hype blijft Auteur: Marcel Beelen Pagina s: De VDI-hype blijft Client-side bare-metal hypervisors Met een Virtual Desktop Infrastructure (VDI) benader je vanaf een willekeurige werkplek - notebook, desktop, thin client, smartphone - een gecentraliseerde Windows XP- of Windows Vista-omgeving die draait binnen een virtuele machine. VDI wordt tegenwoordig ook wel Hosted Virtual Desktops (HVD) genoemd. Een goede algemene omschrijving passend bij de andere application delivery-modellen is server-side desktopvirtualisatie. Marcel Beelen Met HVD-producten verplaats je de Windows XP of Windows Vista-desktop naar het datacenter en bedien je deze op afstand met RDP, ICA of één van de andere presentatieprotocollen. De centrale images zijn uiteraard voorzien van alle benodigde toepassingen. Dit boeiende concept draagt bij tot een beter beheersbare werkplek, simpelweg doordat de systemen zich gevirtualiseerd in het datacenter bevinden. Hoe cool wij als IT-specialist de Virtual Desktop ook mogen vinden, om ze in de praktijk om te zetten ontbreekt het vaak aan een goede businesscase. Er zijn nog geen betrouwbare en representatieve ROIof TCO-berekeningen beschikbaar. Feit is wel dat HVD veel duurder is dan een terminal server/citrix XenApp-oplossing waarmee je nagenoeg hetzelfde kunt realiseren. Maar elke technologie vindt uiteindelijk zijn weg in je organisatie, omdat er net een probleem mee kan worden opgelost dat met andere gebruikte methodes niet of slechts moeizaam lukt. Componenten van HVD Er bestaan verschillende aanbieders van HVD-producten. Helaas lukt het je niet om alles wat nodig is voor een volledige HVD-oplossing te kopen bij één fabrikant. Een effectieve en complete HVD-oplossing bestaat minimaal uit de volgende componenten: virtuele machine-software (hypervisor) met management software Windows XP/Vista-installaties op virtuele machines inclusief Microsoft VECD-licenties een remote-presentatieprotocol voor toegang tot werkplekken gecentraliseerd geoptimaliseerd image-beheer voor de Windows-images een personality-beheer-oplossing om de gedeelde systeemimages te personaliseren en onderhouden een desktop connection broker om sessies te sturen en beheren werkplekken, bij voorkeur desktop appliances, om de centrale Windows-versie op te bedienen. Geen terminal server? Als variant op HVD is het mogelijk een fysieke centrale blade-pc toe te voegen in je architectuur. Dit apparaat heeft als extra voordeel dat je hier geen server deelt met andere gebruikers. Je hebt een eigen processor, eigen geheugen en gegarandeerd alleen last van jezelf. Je host in dit geval geen virtuele pc, maar een fysiek exemplaar vanuit het datacenter. Dus de V in HVD is niet meer van toepassing. Ook is het mogelijk een HVD-omgeving te huren via de cloud (het internet). De cloud-aanbieder zorgt dan voor de ingewikkelde architectuur en het beheer daarvan. Als je op een terminal server of Citrix XenApp-server een volledig bureaublad publiceert, kun je hiermee ook een vorm van HVD implementeren. Het enige nadeel daarbij is dat je Windows deelt met vele andere eindgebruikerssessies en geen persoonlijk Windows-image draait. Hierdoor kun je nooit met Administrator-rechten werken en ervaart de eindgebruiker altijd een locked-down Windows-omgeving. Dit is voor veel organisaties geen enkel probleem, maar het geven van veel vrijheid en een terminal server-infrastructuur gaan niet samen. Bij HVD kan echter een eindgebruiker wel met Administrator-rechten werken en is het mogelijk vrijheid te bieden om zelf toepassingen te installeren, instellingen te veranderen en de omgeving te customizen. Fabrikanten van HVD-oplossingen gaan er echter van uit dat je de centrale omgeving als zakelijke werkplek aanbiedt en deze afschermt. Het voordeel van vrijheid op HVD ten opzichte van de terminal server valt dan weg. Ook andere vermeende problemen van terminal servers zijn door de tijd ingehaald. Het aantal toepassingen dat het niet doet op een terminal server, wordt ook steeds minder groot, doordat streaming-technologie zorgt voor een goede isolatie van toepassingen. Silo s van terminal servers zijn hierdoor echt niet meer nodig, wat het beheer van terminal servers weer vereenvoudigt. En de echte grafisch- of processorintensieve toepassingen die je op een terminal server niet wilt, zijn ook voor HVD minder geschikt. HVD-vraagstukken Een aantal componenten van HVD is nog in ontwikkeling of je moet ervoor gaan shoppen bij een andere fabrikant. Hier-

11 De VDI-hype blijft Application & Desktop Delivery bij moet je denken aan image beheer, personality-beheer en grafische versnelling. Imagebeheer Er hoeft qua imagebeheer geen verschil te zijn tussen een HVD-omgeving of een omgeving met lokale fat clients. Doordat bij HVD de images zich echter centraal bevinden, opent dit wel mogelijkheden om imagebeheer beter te regelen. Voor duizend virtuele werkplekken heb je echt niet duizend images op je SAN nodig. Storage-oplossingen zorgen voor het efficiënt opslaan van de vele images, door dubbele data te delen. Andere oplossingen hebben het effect dat je slechts één image nodig hebt en dat de verschillen tussen de images tijdens provisioning hun unieke eigenschappen krijgen toegekend. Personality-beheer Direct gerelateerd aan imagebeheer is het aspect van personality van het image. Als je elke medewerker een eigen permanent image biedt, neemt de hoeveelheid centrale opslagruimte snel toe. Een alternatief is om elke dag als het ware een nieuwe pc aan te bieden vanuit een vers image. Door de toevoeging van applicatiestreaming zorg je ervoor dat de toepassingen daaraan worden toegevoegd. Maar hoe zorg je er dan voor dat alle persoonlijke instellingen en instellingen van toepassingen weer op de werkplek verschijnen? Hét grote voordeel van HVD ten opzichte van terminal server-oplossingen is dat elke medewerker een eigen aan te passen werkomgeving heeft. Dat is alleen mogelijk door een oplossing voor personality-management toe te voegen. Roaming profiles bieden hiervoor geen goed functionerende oplossing. Verderop in deze NetOpus gaan we hierop wat dieper in. Graphics-versnelling Het RDP- en ICA-protocol is nog net niet voldoende snel om het ware pc-gevoel te bieden. Er zijn daarom allerlei ontwikkelingen gaande om de grafische prestaties van gecentraliseerde toepassingen te verbeteren, door toevoegingen aan of naast de protocollen (zie de rubriek Marketwatch op p. 48). Deze eis geldt eveneens als je werkt met thin clients (desktop appliances). Helaas is het nog zo dat deze toevoegingen je architectuur ingewikkelder maken en ook wat meer eisen stellen aan de bandbreedte. Er is veelal speciale hardware voor nodig in de server of de clients, of er moet software worden toegevoegd op de server en/of clients. Inzetscenario s voor VHD Citrix XenApp of terminal server is voor de meeste bedrijfstoepassingen de meest geschikte en meest kosteneffectieve oplossing. Het aanbieden van werkplekken met VHD heeft slechts een beperkt inzetgebied. We nemen ze stuk voor stuk onder de loep. Eén bureaublad op thin clients HVD is zinvol als je een omgeving opzet die volledig bestaat uit één volledig gevirtualiseerd bureaublad per gebruiker, op desktop appliances (tc s) die grafische versnellingstechnieken ondersteunen, aangesloten op het lokale bedrijfsnetwerk. Met andere woorden: VHD als werkplekvervanging door thin clients, waarbij alle gebruikers altijd met een sessie naar een virtuele machine werken. Hiermee voorkom je het nog te bespreken multiple-desktop-dilemma of een lokale pc die je moet onderhouden. Consolideren dubbele werkplek Heb je een technisch georiënteerd bedrijf waar medewerkers gemiddeld twee of meer werkplekken op het Afbeelding 1. Offline virtual desktop met VMware View netwerk hebben, dan zou je de extra werkplekken kunnen virtualiseren en met HVD kunnen aanbieden. Je kunt een locked-down werkplek handhaven en daarop enkele open virtuele werkplekken aanbieden of andersom, een open werkplek handhaven en een locked-down zakelijke werkplek op HVD draaien. Consolideren terminal servers Als je een werkplekinfrastructuur hebt met fat clients en een kleinere terminal server-omgeving voor bijvoorbeeld thuiswerkers, zou je deze laatste kunnen consolideren met HVD. Je gaat dan terug van twee te beheren werkomgevingen naar één. De fat clients zijn qua image en beheermogelijkheden identiek aan de virtuele fat clients op de HVD-infrastructuur. Calamiteitenomgeving Je kunt een calamiteitenomgeving opzetten op basis van een HVD-infrastructuur. Mocht er bijvoorbeeld een calamiteit voorkomen waarbij een volledig gebouw uitvalt, dan kunnen medewerkers tijdelijk remote werken op gevirtualiseerde fat clients. Admin-rechten en vrijheid Een lokale fat client voldoet niet altijd voor werkplekken waar medewerkers

12 De VDI-hype blijft Application & Desktop Delivery Admin-rechten nodig hebben, zoals voor software engineers vaak het geval is, of omgevingen waar medewerkers anderszins vrijheid eisen om bijvoorbeeld software te installeren. Dan kan VHD uitkomst bieden, zeker bij oursourcing of offshoring. Fat client-centralisatie Er zijn organisaties die willen centraliseren, maar waar het proces zeer moeizaam verloopt, doordat de gebruikers te veel vrijheid op de werkplek zijn gewend. Je zou dan de fat client simpelweg kunnen verplaatsen naar het datacenter, en de medewerkers deze gewoon op afstand laten bedienen op hun bestaande pc die je als thin client inricht. Pas als vervolgstap ga je dan thin clients plaatsen, de gevirtualiseerde fat clientomgevingen optimaliseren, standaardiseren en wellicht uiteindelijk vervangen door een terminal server-oplossing. HVD als offline-oplossing De H voor Hosted in HVD zegt het al: het gaat om een online oplossing. Zonder verbinding heb je geen HVD. Als je het HVD-image gemakkelijk zou kunnen meenemen, was je in staat ook lokaal en offline te werken met hetzelfde image. Je verplaatst de virtuele werkplek van het datacenter naar de werkplek en later weer terug. Om het image echter te laten functioneren heb je een hypervisor nodig. In theorie zou het kunnen met VMware Workstation of een ander host-gebaseerd product, maar het feit dat het host- gebaseerd is, maakt de beschikbaarheid en de prestaties te afhankelijk van het host-besturingssysteem. Verschillende fabrikanten komen daarom met een client-side baremetal hypervisor (een type-1 hypervisor) die draait op de hardware zonder dat een host-besturingssysteem nodig is. Fabrikanten positioneren dit als oplossing voor offline HVD. Het zakelijke image wordt onderhouden met de centrale HVD-omgeving in het datacenter en alle tools die daarbij beschikbaar zijn. Het image wordt initieel gedownload vanuit het datacenter naar de lokale hypervisor en daarna periodiek gesynchroniseerd. De technologie is een verlengstuk van HVD, waarbij het image centraal én lokaal kan draaien en wederzijds wordt ge-update. HVD vereist naast de toch al complexe HVD-infrastructuur ook nog eens een ingewikkelde synchronisatietechniek om Windows, toepassingen, data en instellingen heen en weer te sync en. De technologie wordt gepositioneerd om twee werkplekken (één privé en één zakelijk) te draaien op één systeem. Dit kan twee richtingen op. Op een zakelijke laptop voeg je een privé-windows-installatie toe. Dit lijkt onwaarschijnlijk, want dan zou de medewerker een losse privé-windowslicentie moeten aanschaffen om zelf te installeren en onderhouden op de zakelijke laptop. Andersom lijkt logischer: aan een privé-laptop wordt een zakelijk image toegevoegd met alle bedrijfstoepassingen erop. Datzelfde scenario kan worden gebruikt voor inhuurkrachten die met hun eigen apparatuur op je bedrijfsnetwerk willen werken. Je zou dit overigens ook kunnen zonder bare-metal hypervisor met reguliere host-gebaseerde hypervisors. De bedoeling is dat beide besturingssystemen simultaan draaien. Anders kun je ook kiezen voor dual-boot. Maar hoe zit het dan met de opstarttijd van je notebook? Het kost je ook nog eens meer intern geheugen, extra processortijd en meer schijfruimte. De bare-metal variant is door een optimale isolatie van de twee omgevingen een stukje veiliger in te richten. Om te voorkomen dat je bedrijfsnetwerk wordt vervuild, mag er eigenlijk geen enkele interactie zijn tussen de privé- en de zakelijke omgeving. Maar heeft je zakelijk image geen last van een hangende dvd-speler in je privé-image? Heeft je zakelijke SAP nog voldoende performance tijdens een privédownload? En hoe kan een helpdesk troubleshooten? De aangekondigde producten van Citrix en VMware krijgen de mogelijkheid om vanuit de zakelijke virtuele machine een toepassing transparant te tonen op de privé-omgeving (seamless Windows). Multiple-desktop-dilemma De grootste uitdaging voor HVD en bare-metal hypervisors is volgens ons niet technisch, maar heeft te maken met het multiple-desktop-dilemma. Een medewerker heeft met HVD of de bare-metal hypervisor al snel twee of meer Windows-bureaubladen op zijn desktop of laptop. Voor techneuten geen probleem, maar voor veel medewerkers tamelijk verwarrend. Het merendeel van de medewerkers kan uitstekend met SAP omgaan, of een ERP-systeem bedienen, een EPD bijhouden of en en internetten. Zaken als snelkoppelingen, een default-printer veranderen, plug-ins uitschakelen, de vervelende UAC-meldingen wegklikken en zelfs bestandsbeheer zijn echter vaak erg ingewikkeld. Een fabrikant mag er weliswaar een hulpprogramma aan toevoegen om snel te kunnen schakelen tussen bureaubladen, het blijft voor de gemiddelde pc-gebruiker lastig. Welke omgeving produceert geluid, hoe worden devices verbonden, welke netwerkmappings zijn in welke omgeving gemaakt, welke printer is waar bekend, hoe worden toetsen gemapt en waar blijven de bestanden? Uitdagingen bij de vleet Als HVD al op grote schaal gaat worden gebruikt, dan duurt dat nog wel enkele jaren. Er zijn nog te veel openstaande technische, organisatorische en TCO-uitdagingen. Waar de clientside bare-metal hypervisor wel op korte termijn een grote toegevoegde waarde kan hebben, is het verbergen en standaardiseren van de hardware van werkplekken. Het virtuele image van het gast besturingssysteem is immers identiek op laptops en desktops van Dell, IBM en HP. De virtuele tools op het gast-os moeten dan wel alle componenten van de hardware ondersteunen (webcams, bluetooth enzovoort). Stel je voor: één golden image voor al je notebooks en desktops! «

13 NetOpus: Augustus 2009 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Application & Desktop Delivery Titel: Meer dan gebakken lucht Auteur: Marcel Beelen Pagina s: Meer dan gebakken lucht Je toepassingen in de cloud Cloud computing is vorig jaar komen opborrelen als de ultieme oplossing om je toepassingen uit te rollen. Of eigenlijk is er geen sprake van uitrollen: de toepassingen draaien transparant in de cloud. Als pioniers worden Salesforce.com, Google en Amazon genoemd, maar ook Sun, en daarmee lijkt cloud computing meteen gedefinieerd: het gebruik van webtoepassingen afgenomen bij een Application Service Provider (ASP). Hoe werkt het in de praktijk? Marcel Beelen Salesforce.com werd in 2002 al de eerste ASP genoemd en later werd het bedrijf omgedoopt tot marktleider in SaaS. Dat is software als dienst en als je er per afname-eenheid voor betaalt, wordt er gesproken van utility computing. Dat heeft een grappig effect. Je kunt positieve, maar ook negatieve verouderde messaging van aanbieders en artikelen over ASP, SaaS Afbeelding 1. Online status van de IaaS en PaaS Services van Amazon en utility computing namelijk actualiseren door simpelweg de betreffende term te vervangen door cloud computing. En om deze hype niet te missen gebeurt dat ook op grote schaal. Portfolio met wolken Nagenoeg elke leverancier van hardware of software probeert zijn productportfolio richting cloud computing te praten. Door al het vaak tegenstrijdige marketinggeweld rondom cloud computing mist niet alleen de boodschap doel, maar blijven ook alle vooroordelen en nadelen van ASP en SaaS gehandhaafd. Het is aan fabrikanten die in de cloud-wereld zijn gestapt - waaronder VMware, Microsoft, IBM, Dell, Citrix en HP - om helderheid te verschaffen met een eenduidige boodschap en open standaarden. Maar zover is het nog niet. De beste uitleg van wat cloud computing nu precies is, vinden we bij pionier Sun/ Oracle. Volgens Sun is cloud computing onder te verdelen in drie abstractielagen, die zijn geïmplementeerd in drie typen cloud computing en domeinspecifieke clouds. Drie lagen De drie abstractielagen van cloud computing zijn IaaS, PaaS en SaaS: Infrastructure as a Service, Platform as a Service en Software as a Service. Software as a Service (SaaS) is het hoogste abstractieniveau. Hierbij worden complete toepassingen, draaiend op de infrastructuur van de aanbieder, ondemand als dienst afgenomen door een mix van bedrijven en klanten. Voorbeelden zijn Salesforce.com en de dienst itunes van Apple. Infrastructure as a Service is de onderste laag in het model. Hierbij worden opslag, netwerken en reken capaciteit als diensten over het netwerk aangeboden. Voorbeelden zijn Amazon s Web Services (AWS) die met EC2 virtuele computers en met S3- opslagdiensten aanbiedt. In het midden zien we Platform as a Service: middleware-diensten voor ontwikkelaars, waarmee diensten kunnen worden gestuurd, zoals Googles App Engine en Salesforce. coms Force.com-platform. Als je Windows-toepassingen of virtuele desktops over de cloud draait met Citrix XenApp, zou je ook XenApp als IaaS kunnen be-

14 Meer dan gebakken lucht Application & Desktop Delivery Afbeelding 3. Symbolische weergave van een hybride cloud Afbeelding 2. Symbolische weergave van een public en private cloud schouwen. Met andere woorden: cloud computing heeft veel meer te maken met IT-infrastructuur en datacenters dan met alleen webtoepassingen/saas/ utility computing. Web/cloud-toepassingen vormen slechts een component binnen cloud computing. Drie typen cloud computing De drie abstractielagen zien we terug in de drie typen cloud computing: publieke (externe), interne en hybride clouds. Waar publieke clouds hebben te maken met cloud datacenters op het internet, zijn interne clouds geïmplementeerd in datacenters bij bedrijven (op het intranet). Hybride clouds zijn wat ingewikkelder. Daar worden delen van de infrastructuur intern gebruikt en andere delen (vaak als fallback of uitwijk) extern belegd. Ook hier is cloud computing bijna synoniem aan datacenter-infrastructuur. Het nieuwe van cloud computing is dat er aan datacenters technologie wordt toegevoegd die de IT-infrastructuur in het datacenter verbetert. Resources van opslag en rekencapaciteit, servers en netwerkcomponenten worden modulair en kunnen worden gegroepeerd in pools. Verder zijn ze schaalbaar en dynamisch aan te passen en configureren, bij voorkeur automatisch en gestuurd door de daadwerkelijke afname van deze resources. Dit verklaart waarom VMware, HP en bijvoorbeeld Citrix in de cloud zijn gestapt: virtualisatie is hiervan een belangrijk onderdeel. Een derde cloud-variant zoals Sun die noemt, is de domeinspecifieke cloud. Daarmee wordt bedoeld dat je specifieke infrastructuurgerichte diensten afneemt. Hierbij kun je denken aan: BaaS (Backup as a Service), MaaS (Monitoring as a Service), STaaS (Storage as a Service) of bijvoorbeeld CaaS (Collaboration as a Service). Deze domeinspecifieke diensten zijn op zichzelf al een cloud, want de aanbieder zorgt voor de infrastructuur, het eventuele platform en de gehoste en lokale client-toepassing (of agent). Domeinspecifieke diensten kun je heel gemakkelijk en losstaand afnemen, zonder diep in te grijpen in je bestaande infrastructuur, datacenter of beveiligingsbeleid. Dit in tegenstelling tot SaaS, wat vaak ingewikkelde gevolgen heeft voor bedrijfsprocessen en beleid. Een heldere definitie Laten we nu eens proberen een definitie te geven van cloud computing. Cloud computing is infrastructurele IT-technologie, waarbij alle componenten en resources in interne of externe datacenters dynamisch worden gemaakt, zodat ze schaalbaar, flexibel en beheersbaar zijn. Het doel is toepassingen en diensten als een utility aan te bieden, ondemand, transparant en werkplekonafhankelijk met hoge beschikbaarheid en tegen vaste afnamekosten. Cloud computing wordt ook wel Next Generation Internet Computing genoemd, draaiend in het Next Generation Datacenter. Cloud-toepassingen zijn gewoon webtoepassingen, die echter draaien in een dynamisch en flexibel datacentrum. Cloud computing heeft de potentie om de nadelen van en de vooroordelen over webtoepassingen en ASP/SaaS (zie kader op p. 23) als sneeuw voor de zon te laten verdwijnen. Het komt ooit zover dat je elke toepassing kunt oppakken en verplaatsen. Voor eindgebruikertoepassingen kan dat nu al, bijvoorbeeld als toepassingen met VMware ThinApp zijn geïsoleerd als package. Ook toepassingen die draaien op een terminal server/citrix XenApp-farm, zijn flexibel in te zetten. Maar voor servertoepassingen en systeemservices is de technologie pas in een vroeg ontwikkelingsstadium. Stel je voor dat je de gehoste SAP-toepassing met back-office en storage met de muis oppakt bij provider A en versleept naar het datacenter van provider B om daar vrolijk weer verder te draaien, veilig en snel zonder verstoringen. Stel je voor dat je ook een interne Exhange-server op dezelfde wijze met data en achterliggende diensten oppakt en verplaatst naar een extern datacenter. Dat wordt outsourcen met een druk op de knop. En als de provider

15 Afbeelding 4. Symbolische weergave van domeinspecifieke clouds slechte dienstverlening biedt, pak je het geheel zo weer op om elders of alsnog intern verder te draaien. Het idee wordt workload portability genoemd en is feitelijk de ultieme implementatie van cloud computing. Infrastructuurfabrikanten zijn druk doende hun cloud computing-strategie vast te stellen en te modelleren naar hun productportfolio, om het ware dynamische datacenter te kunnen bouwen. In de tabel hiernaast zie je enkele van de door hen gebruikte begrippen, maar kijk niet verbaasd op als ze over enkele maanden weer anders worden genoemd. Volledige workload portability laat nog wel een paar jaar op zich wachten, zeker doordat de bandbreedte voor de externe cloud dit simpelweg niet aankan. Vrije werkplek en de cloud In de begintijd van het internet waren er veel bedrijven die , later Usenet news en zelfs internettoegang limiteerden. Ook nu worden soms technische maatregelen getroffen om bepaalde webdiensten op je bedrijfsnetwerk af te schermen, bijvoorbeeld door poorten dicht te zetten in firewalls. Organisaties worstelen dan ook met de vele sociale netwerksites en online mail, online opslag, communicatie en collaboratietoepassingen. Het afschermen van cloud-toepassingen is echter niet verstandig, want deze passen perfect bij de vrije werkplek en de belevingswereld van medewerkers. Cloud-toepassingen die worden aangeboden buiten je organisatie om, zijn zonder belemmeringen te gebruiken door elke medewerker die dit wil. Doordat er veelal geen software voor hoeft te worden geïnstalleerd, is Cloud-terminologie van enkele fabrikanten de toepassing bruikbaar op elke werkplek zonder enige betrokkenheid van de IT-afdeling. De hoeveelheid toepassingen en mogelijkheden in de cloud is zo dynamisch dat het feitelijk vechten tegen de bierkaai is. Bovendien vinden je medewerkers toch hun weg wel richting cloud, omdat die aansluit op hun manier van leven en werken. Ze gebruiken de cloud-toepassingen thuis al en willen ze zakelijk niet ontberen. Het beste wat je als organisatie en IT-afdeling kunt doen, is het erkennen van de cloud-omgeving als creativiteit bevorderende en innovatieve werkomgeving en er een beleid bij ontwikkelen. Het beleid moet dan niet zijn bedoeld om vrijheden in te perken, maar om het gewenste gedrag en beleid te sturen. Stimuleer het gebruik van sociale netwerk- en contactensites, maar leg duidelijk uit welk gedrag je van je medewerkers verwacht. Welke informatie raad je bijvoorbeeld aan niet naar buiten te brengen? Dat je geen vertrouwelijke bedrijfsgegevens op de cloud wilt hebben, is wel logisch, maar mis- Amazon - Amazon Web Services met onder meer Elastic Compute Cloud (Amazon EC2) - Apple - MobileMe, iwork.com - en Cisco - Unified Computing System (UCS), Data Center Citrix - Citrix Cloud Center (C3) - EMC - Cloud optimized storage (COS), EMC Atmos, EMC Atmos Online - Google - Google Apps, Google Docs, Google Seach Engine, AddSense, AddWords en vele vele andere services - IBM - IBM Lotus Live, IBM Smart Business Desktop Cloud, IBM CloudBurst en meer - Microsoft - Windows Live-diensten, Azure Services Platform Oracle - Oracle Cloud Computing Center - Sun - Sun Cloud - VMware - VMware vcloud, VMware VDC-OS -

16 Meer dan gebakken lucht Application & Desktop Delivery Op deze manier ben je in staat belangrijke trends te herkennen en zou je kunnen besluiten een gelijksoortige cloud- oplossing als alternatief in huis op te zetten. schien heb je ook liever niet dat de foto s van bijvoorbeeld een afdelingsfeestje online komen te staan. Stimuleer het gebruik van webdiensten - bijvoorbeeld voor samenwerken - maar wijs op de beveiligings- en privacyconsequenties. Ook al ondersteunt de IT-afdeling de Afbeelding 5. Citrix Dazzle, app store voor Windows-applicaties tools zelf niet, toch is het zeer zinvol kennis op te bouwen door er zelf mee te werken. Dat geldt zeker voor de servicedesk en interne adviseurs, want die kunnen inhoud geven aan het beleidsmatig sturen van medewerkers die zoekende zijn naar hun cloud- oplossing. Extra beheeruitdagingen Een drietal extra uitdagingen voor de moderne applicatiebeheerder vormen offline clouds, de nieuwe client/servertoepassingen en app stores. Alle drie zijn ze direct gerelateerd aan de vrije werkplek. Hoewel het natuurlijk fantastisch is dat je toepassingen in de cloud kunt draaien, heb je helaas niet altijd een (voldoende snelle) internetverbinding. Dit is misschien wel het grootste nadeel van je toepassingen in de cloud. Aanbieders van webtoepassingen zijn bezig om offline varianten te ontwikkelen van hun toepassing. ThinkFree Office heeft bijvoorbeeld al jaren een online en een offline versie. Google ontwikkelt een offline versie van Gmail en Google Apps. Je zou dit reverse cloud computing kunnen noemen. Als cloud-toepassingen door gebruikers ook lokaal worden geïnstalleerd en gebruikt, is dat een extra applicatie in je toch al lange lijst van toepassingen. Hybride cloud-toepassingen draaien deels lokaal en deels in de cloud. Mogelijke voordelen van cloud-toepassingen Aanbieder houdt ze up-to-date Besturingssysteemonafhankelijk Goede service levels Hoge beschikbaarheid Lage kosten Overal te gebruiken Periodieke kosten in plaats van investeringen Schaalvoordeel Ultieme bereikbaarheid van je gegevens Vooraf bekende kosten Vpn is niet langer nodig Werken aan gedeelde documenten is eenvoudig Werkplekonafhankelijk Ze zijn veelal goedkoop Mogelijke nadelen van cloud-toepassingen Afhankelijk van versiebeleid aanbieder Afhankelijkheid van ISP voor nieuwe versies en opties Beschikbaarheid en uitwijk bij calamiteiten onduidelijk Bij problemen overgeleverd aan de ISP en cloud provider De mogelijkheden van de applicatie zijn veelal beperkt De Total Cost of Ownership kan hoger zijn Gevoeliger voor cybercrime door schaalgrootte Je wordt onderdeel van een massa-aanbieder Matig of onbekend niveau van dienstverlening Niveau van beveiliging onduidelijk en niet in eigen hand Prestaties zijn variabel Privacy is onzeker QoS, bandbreedte en latency verbinding beïnvloeden de werkervaring Schaalnadelen en verlies aan flexibiliteit

17 Meer dan gebakken lucht Application & Desktop Delivery Noemden we dat vroeger geen client/ server-toepassingen en waren dat geen onmogelijke toepassingen om te beheren die ook nog eens heel veel prestaties kostten op de werkplek? De nieuwe generatie cloud client/server-applicaties kost weliswaar op de werkplek niet veel performance, maar vreet wel bandbreedte en kan net zo ingewikkeld zijn te beheren als gevolg van de vele afhankelijkheden. Tot slot zijn daar nog de app stores, zoals Apple die als eerste heeft ontwikkeld. Dit is op zich ook zelf een cloudtoepassing. Geïntegreerd met de iphone en ipod Touch vormt het een nieuwe client/server-toepassing om software te downloaden en kopen. In navolging van Apple verschenen de BlackBerry Application Center online winkel App World, Nokia Ovi Store, Googles Android Market en Microsoft Windows Marketplace. Citrix Dazzle breidt het app store-concept uit van de mobiele naar de desktopwereld. Voor eindgebruikers is dit fantastisch, maar je organisatie vindt deze supereenvoudige manier om toepassingen te downloaden en installeren waarschijnlijk beangstigend. Toch sluit het perfect aan bij de vrije werkplekgedachte: je geeft medewerkers meer vrijheid en flexibiliteit in hun softwarekeuze. «Cloud-werkplek of crisiswerkplek: de netbook In 1997 bedachten Sun en Oracle de network computer, de nc. Het zou een besturingssysteemloze werkplek moeten worden met als enige doel het draaien van Java-toepassingen. De nc zou als vervanging van de pc dienen, maar door het gebrek aan Java-toepassingen (zeker in die tijd) kwam de nc niet van de grond. In 2000 werd de nic door Oracle bedacht: de new internet computer, zonder harde schijf en met een embedded Linux-besturingssysteem. De nic had hetzelfde doel en is eveneens een stille dood gestorven. Wat de nc en nic niet is gelukt, is de netbook wel gelukt. Dat is een mobiel laptop-achtig apparaatje, alleen een heel stuk lichter, dunner, kleiner en goedkoper. Echte specificaties voor dé netbook bestaan niet. Ze hebben vaak een scherm tot tien inch met een lage resolutie (1024 bij 600 pixels), een kleine harde schijf of sdd, een trage maar energiezuinige processor (Intel Atom, Freescale ARM, AMD Yukon of Via C7-M tot 2 Ghz) en een gewicht van ongeveer een kilo. Omdat ze als internetwerkplek worden verkocht, zijn ze meestal voorzien van een webcam en microfoon, Bluetooth en WiFi. Windows Vista draait niet op veel netbooks en ze zijn daarom vaak voorzien van Windows XP Home Edition of soms van een Linux-versie. De starterversie van Windows 7 is speciaal voor netbooks bedacht. Netbook is een samentrekking van internet notebook. De naam netbook is naar verluidt bedacht door Psion, dat eind jaren negentig Windows CE-gebaseerde exemplaren op de markt bracht. Netbooks worden verkocht voor bedragen rond de 300 euro tegen een zeer lage marge, met een enkele aanbieding voor 149 euro en topmodellen zelfs voor 600 euro. Elke zichzelf respecterende fabrikant heeft wel één of meer netbooks in de verkoop (van Acer, Asus en Packard Bell tot HP-dochter Compaq, Dell, Toshiba en sinds kort zelfs Sony). De eerste netbooks waren bedoeld als goedkope terminal voor derdewereldlanden. De meer dan tien miljoen exemplaren die in 2008 over de toonbank zijn gegaan, worden echter voornamelijk door leerlingen of in thuissituaties gebruikt, vooral als tweede systeem naast de bestaande desktop of notebook. Het zijn nu dus producten voor de consumentenmarkt, voor kortstondig gebruik, voornamelijk op het web. Veel consumenten hebben echter spijt van de aanschaf, omdat ze er een ander verwachtingspatroon bij hadden. Het mogen weliswaar compacte, lichtgewicht, leuk ontworpen en relatief goedkope apparaatjes zijn met een langere accuduur, ze zijn ook erg traag, het beeldscherm is erg klein, de resolutie is te laag en de harde schuifruimte is beperkt. Het is geen desktopof laptopvervanger. De netbook is eerder een verlengde van de smartphone. Telecomaanbieders hebben ze op de websites staan naast de smartphones, met een mobiel breedbandabonnement, gratis of met hoge korting. Telefoonfabrikanten komen met netbooks; smartphonebesturingssystemen als Android komen op de netbooks. En de smartbook komt eraan: een kruising tussen de kleine smartphone en de grotere netbook. Sommige fabrikanten stellen dat netbooks geschikt zijn voor licht zakelijk gebruik. Het wordt zakelijk pas interessant als er hetzelfde besturingssysteem op draait als op de reguliere werkplek en laptops (geen home edition), waardoor de netbook dezelfde antivirussoftware kan draaien, je vpnoplossing en alle beveiligingsmaatregelen ondersteunt en lokaal dezelfde toepassingen kan draaien als de laptop. Dan verwordt de netbook echter tot laptop en zijn de onderscheidende factoren (compact, licht, klein, goedkoop) waarschijnlijk verdwenen. De tijd zal het leren. Hoe past de netbook in het idee van de vrije werkplek? Eigenlijk is het de slechtste keuze. Een netbook wil je liever niet op je netwerk - zelfs niet als thin client - en is als mobiele werkplek voor zakelijk gebruik te beperkt. Voor mobiliteit ben je beter af met een BlackBerry, iphone of smartphone, een goedkopere zwaardere 15 inchlaptop of een dure 12 inch-ultradunne laptop. De netbook is leuk voor thuis en daar blijft het bij.

18 NetOpus: Augustus 2009 Thema: Application & Desktop Delivery Rubriek: Application & Desktop Delivery Titel: Lifestyle die werkt Auteur: Marcel Beelen Pagina s: Lifestyle die werkt Leven en werken anno 2009 Vorig jaar introduceerden we de vrije werkplek. Dat is het zichtbare resultaat van het samengaan van de digitale lifestyle met het nieuwe werken, dat uitmondt in vrijheid voor medewerkers. Een lock-down op de werkplek is uit de tijd en steeds meer bedrijven geven hun mensen vooral op laptops lokale Administrator-rechten. In dit artikel zetten we je hopelijk aan tot nadenken over de onvermijdelijke vrije werkplek. Marcel Beelen Bij veel organisaties zijn werkplekken afgeschermd en beveiligd en is het werk sterk intern gericht. Informatie-uitwisseling is mogelijk via intranet, shares, en soms een documentmanagementsysteem of interne wiki. Standaardisatie speelt hierbij een belangrijke rol: standaardisatie van de fysieke pc, de componenten en randapparatuur, standaardisatie van Windows, Windowsversies, toepassingen en versies van toepassingen. Om de werkplek een hogere beschikbaarheid te geven, zodat bedrijfskritische toepassingen het altijd doen, wordt de pc vaak afgeschermd voor ongeautoriseerde wijzigingen door de medewerkers. Het beheer wordt op afstand uitgevoerd en toepassingen worden met softwaredistributie onderhouden. De medewerker mag zelf geen software installeren. De IT-staf zorgt voor patches, antivirussoftware en alle andere beheertaken. Nieuwe tijden Het op deze wijze uitvoeren van een lock-down van de werkplek is echter uit de tijd geraakt. Steeds meer bedrijven geven aan dat ze moeite hebben om jongere medewerkers binnen te houden. Deze groep medewerkers, die relevant is voor de toekomstige bedrijfsvoering, laat zich niet meer in het keurslijf stoppen van standaardisatie en dichtgetimmerde werkplekken zonder enige vrijheid of opgelegde apparatuur zoals een pc en standaard mobiele telefoon. Werkplekken moeten dus meer open worden, om medewerkers tevredener en creatiever te maken. Helaas, als je niet langer een lock-down op de werkplekken uitvoert, lijkt het einde zoek. Digitale lifestyle We leven in een digitale wereld. Ben je tussen de 25 en 45 jaar jong, dan hoor je tot de categorie mensen die het ontstaan van het digitale leven vanaf het begin heeft meegemaakt. Je was je bewust van de opkomst van: pc s, Windows, internet, , het World Wide Web, de wiki s en blogs, maar ook het grootschalig gebruik van gsm s, umts, breedbandverbindingen thuis, hardeschijfrecorders, digitale foto- en filmcamera s, game consoles, mp3-spelers en digitale tv en internet op de gsm. Ben je jonger dan 25 jaar, dan weet je al niet beter meer of deze technologieën horen er gewoon bij. Al deze ontwikkelingen hebben met elkaar gemeen dat de manier waarop je in het dagelijks leven communiceert, informatie tot je laat komen en informatie verwerkt, drastisch is veranderd. De digitale lifestyle is al jaren de belangrijkste trend die ons dagelijkse leven beïnvloedt. Bovendien leiden al deze nieuwe communicatievormen tot nieuwe toepassingen die worden bediend op allerlei (vaak ook nieuwe) apparaten. Digitaal leven wordt een way of life en de gebruikte apparaten krijgen een belangrijk lifestyle-aspect. Kleur, gewicht en ontwerp van je ipod, design-laptop, Nintendo DSi of laatste model smartphone zijn een belangrijk aspect van het digitale leven. Ook is het belangrijk dat je ermee wordt gezien. Werken en leven Onder de invloed van deze ontwikkelingen smelten zakelijk en privé samen. Het zoeken naar een goede balans werk/leven is voor medewerkers erg belangrijk, of het nu is om files te mijden, meer tijd aan de kinderen te spenderen of om productiever te zijn. Hiervan maken zaken als structureel of op ad hoc-basis thuis werken, mobiel werken en op afwijkende tijdstippen werken, onlosmakelijk deel uit. Veel medewerkers willen hun activiteiten en taken inrichten volgens dit nieuwe werken. Organisaties durven echter veelal niet de controle op hun medewerkers los te

19 Lifestyle die werkt Application & Desktop Delivery laten en blijven met hun denkbeelden in de twintigste eeuw hangen. Om het nieuwe werken te introduceren moeten er organisatorische en technische maatregelen worden getroffen. Zo zul je organisatorisch moeten zorgen voor een managementstijl waarbij je medewerkers beoordeelt op output en stuurt aan de hand van targets. Je stuurt dan immers niet langer op fysieke aanwezigheid, wat eigenlijk toch al de verkeerde methodiek was. Je zult als manager je medewerkers moeten leren vertrouwen en minder moeten bouwen op fysieke controle om het overzicht te behouden. Je medewerkers zullen misschien een mentaliteitsverandering moeten ondergaan om een verandering in de bedrijfscultuur in gang te zetten. Verder zul je de arbowetgeving in het achterhoofd moeten houden en misschien wel de CAO moeten aanpassen. Technisch is het zaak de infrastructuur die buiten het bedrijfsnetwerk treedt, goed te beveiligen, zodat bewust of onbewust lekken van informatie wordt tegengegaan, en is het noodzakelijk software of een dienst te introduceren om medewerkers op afstand te laten samenwerken en communiceren. Sommige bedrijven werven al expliciet nieuw personeel met deze nieuwe arbeidsvorm. Een mooi voorbeeld zien we op de website van Capgemini: Als professional wil je zelf bepalen waar en wanneer je het meest effectief kunt werken. Zo houd je werk en privé in balans. Onze medewerkers hebben meer tijd voor zichzelf. Je kunt bijvoorbeeld in overleg met je manager bepalen op welk tijdtip je werkdag begint en ook thuiswerken is geen probleem. In de toekomst ontkomt ook jouw bedrijf hier waarschijnlijk niet meer aan. Hogere productiviteit Elke maand wordt er wel weer een - soms discutabel - onderzoek gepubliceerd over de voor- en nadelen van het nieuwe werken. Medewerkers zijn beter en langer bereikbaar, met een lager ziekteverzuim; ze zijn tevredener en besparen op reistijd en -kosten. Uit Afbeelding 1. Meer behoefte aan Admin-rechten op werkplekken één onderzoek blijkt dat medewerkers die thuiswerken tot veertig procent productiever zijn. Maar hoe meet je productiviteit? Verder blijken de randvoorwaarden voor productiviteitsverhoging onduidelijk. Thuis werken in de woonkamer met twee jonge kinderen om je heen is natuurlijk heel iets anders dan thuis werken in een afgezonderde werkkamer. Verder is de productiviteit sterk afhankelijk van persoon tot persoon. De ene medewerker is heel goed in staat te multitasken en zorgt er zelf voor dat hij de benodigde uren maakt. Als hij s middags naar het oudergesprek op school gaat of de gemeente bezoekt, worden die uren s avonds of in het weekend wel ingehaald. Een ander is echter niet in staat deze urenboekhouding voor zichzelf netjes op orde te houden. Te veel bij de koffiemachine Toch verschilt thuiswerken helemaal niet zoveel van werken binnen het bedrijf. Ook daar zie je grote verschillen tussen medewerkers. Sommigen zijn ware timemanagers en erg effectief, terwijl anderen meer ad hoc en vraaggestuurd of zelfs chaotisch werken. Ook binnen je bedrijf lopen medewerkers rond die het minder nauw nemen met de uren en meer tijd dan nodig spenderen in de kantine, bij de koffieautomaat of met hun neus in de krant. Naast op ad hoc-basis een dag thuiswerken of structureel thuiswerken wordt mobiel werken steeds relevanter en niet langer voorbehouden aan road-warriors en specifieke functies bij bijvoorbeeld de overheid en in de gezondheidszorg. Mobiliteit biedt de optie om op andere tijdstippen te werken vanaf andere locaties dan alleen thuis. Technologie reeds in huis De technologie voor het nieuwe werken heb je al in huis. Waarschijnlijk is er al een methode om op afstand in te loggen met een vpn- of ssl/vpn-oplossing. Ook zijn er zeker laptopgebruikers die je ondersteunt met speciale voorzieningen om onderweg te werken, zoals een methode voor tweewegauthenticatie. En minimale ondersteuning op smartphones voor enkele bijzondere medewerkers zal ook wel onderdeel uitmaken van je IT-omgeving. Het is dus een kwestie van het opschalen en verder uitwerken van de technologie om deze geschikt te maken voor bredere inzet als ondersteuning voor het nieuwe werken. Misschien dat het zinvol is om web- of videoconferencing of iets als SharePoint Services toe te voegen. Daarnaast kan VoIP samenwerking en bereikbaarheid verbeteren. Ook instant messaging is erg handig, om te communiceren en de beschikbaarheid/aanwezigheid te kunnen zien. Meer keuzevrijheid Nu de verkoopaantallen van laptops de desktops hebben ingehaald en de moderne touchscreen- smartphones dankzij de iphone en betaalbare breedbandabonnementen populairder zijn dan ooit, is het ook echt haalbaar om overal te werken. De digitale lifestyle en het nieuwe werken hebben grote effecten op de werkplek. De zakelijke computer is niet langer puur een bedrijfsmiddel en de privécomputer wordt ook zakelijk ingezet. Datzelfde geldt voor de zakelijke respectievelijk privételefoon en smartphone. Als IT-beheerder worden we steeds vaker geconfronteerd met medewerkers die op privéapparatuur willen werken of op zakelijke apparatuur privé activiteiten willen uitvoeren. Wat

20 is erop tegen om je zakelijke laptop mee te nemen op vakantie en er s avonds een videootje op te bekijken? Wat is het bezwaar als je je privémail op je zakelijke laptop leest? En waarom kun je niet op je privélaptop een dag thuis werken of s avonds nog wat taken verrichten? Privé-iPhone-gebruikers vragen daarop toegang tot zakelijke Exchange. Zakelijke smartphone-gebruikers willen er ook privé op bloggen als ze onderweg zijn. De nieuwe werkplek is een werkplek die door de medewerker zelf wordt bepaald. Hardware, besturingssysteem en toepassingen mogen binnen grenzen vrij worden gekozen. Sommige organisaties staan privéwerkplekken op het Lan toe en andere organisaties geven medewerkers lokale Admin-rechten, zodat ze zelf software kunnen installeren als hun functie het toelaat. De vrije werkplek ontstaat door het huwelijk van de digitale manier van leven en het nieuwe werken. De vrije werkplek biedt de ultieme invulling van een goede werk/leven-balans. Uit een onderzoek is gebleken dat de fysieke werkplek niet inspirerend genoeg is. Verkeerde verlichting, een verkeerde indeling van de ruimte, rommel op het bureau, te weinig persoonlijke touch, te weinig uitzicht naar buiten. Dit alles draagt bij tot vermindering van creativiteit en inspiratie. De vrije werkplek maakt creativiteit mogelijk op de computer door keuzevrijheid te bieden in toepassingen en het personaliseren van de werkomgeving. Meer inspiratie De vrije werkplek vormt het verlengde van de fysieke bureauwerkplek. De meeste medewerkers blijken hun inspiratie voor het werk op te doen onderweg naar huis, in het weekend of tijdens de vakantie. Ook hier is de vrije werkplek een oplossing: met je zakelijke laptop kun je s avonds, in het weekend en op vakantie even werken als je dat wilt. Het mag, maar het hoeft natuurlijk niet. Je houdt medewerkers tevreden en biedt ze een creatieve en open werkomgeving, waardoor ze productiever worden en vooral minder snel op zoek gaan naar een andere werkgever. Wil je deze vrije werkplek laten aansluiten op het nieuwe werken, dan moet er wat extra gebeuren. Het allerbelangrijkste is dat je organisatie zich bewust wordt van de toenemende vraag naar de vrije werkplek en het feit dat deze deel moet gaan uitmaken van de infrastructuur en de bedrijfscultuur. Network Access Control Een uitdaging wordt het toelaten van privéhardware op het bedrijfsnetwerk, zelfs als de systemen Mac OS X of misschien wel Linux draaien. Je ontkomt hierbij niet aan oplossingen voor Nac. Met Network Access Control kun je controleren of systemen voldoen aan het bedrijfsbeleid op het gebied van security, zoals het actief hebben van antivirussoftware op het systeem. Verder kun je met vlan s op je netwerk voorkomen dat vreemde systemen toegang krijgen tot bepaalde onderdelen van het netwerk. Ook zul je zakelijke toepassingen moeten aanbieden op niet- ondersteunde hardware om het systeem zinvol te kunnen inzetten als werkplek. In die omgeving moeten privé/persoonlijke toepassingen worden gebruikt samen met zakelijke toepassingen. Hier is server-side applicatie virtua- Bring Your Own Computer BYOC is een al heel lang bestaande afkorting die afkomstig is uit de gaming-wereld, waar deelnemers op een BYOC Lan Party hun eigen computer moesten meebrengen om te gamen. De term BYOC is door Citrix hergebruikt als Buy your own computer. Het is een concept waarbij het bedrijf een vast bedrag aan de medewerkers geeft (2.100 dollar) om hiermee zelf een laptop te selecteren en te kopen om deze drie jaar lang zakelijk te gebruiken. Er is dan nog maar één pc (een laptop) nodig voor privé en zakelijk gebruik. Een privécomputer, betaald door de zaak, moet wel aan een aantal randvoorwaarden voldoen. Zo eist Citrix dat het systeem Windows XP, Vista of Mac OS draait en is voorzien van antivirussoftware. Ook is het verplicht er een driejarig onderhoudscontract bij af te sluiten. De medewerker is zelf verantwoordelijk voor het gebruik van legale software. Bedrijfstoepassingen worden aangeboden via XenApp-servers. De gebruikers zijn gelukkig, want die mogen een mooie pc uitzoeken, en de IT-afdeling is gelukkig, want die hoeft geen werkplekken meer te ondersteunen. De IT-afdeling kan de diversiteit in hardware nooit ondersteunen. Dus de derde partij die de pc s aanbiedt, zal moeten worden gebeld voor hardwareproblemen. Het oplossen van Windows-, Mac- of Linux-problemen en het patchen zal door de medewerker zelf moeten worden uitgevoerd, net zoals op elke thuis-pc. Alleen voor de zakelijke remote-omgeving kan de IT-afdeling worden gebeld. Of dit ook in Nederland kan? Deze nieuwe vorm van het Pc-privé-project zal financieel en belastingtechnisch nog eens goed moeten worden bekeken.