Gids voor de leeszaalgebruiker. Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet

Transcriptie

1 Gids voor de leeszaalgebruiker Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet 1

2 INHOUD WELKOM 3 Openingstijden en inschrijving 3 Algemene orde 3 Aanvragen en raadplegen van collectiestukken 4 Weigering van de toegang tot de leeszalen 5 OPZOEKINGEN 6 Bibliotheek, archief en collecties Museum Plantin-Moretus 6 Oude drukken 6 Handschriften 6 Archieven 7 Typografische collecties 7 Objecten 8 Verhaeren-collectie 8 DE COLLECTIES VAN HET PRENTENKABINET 9 De bibliotheek van het Prentenkabinet 10 OUDE DOCUMENTEN HANTEREN 11 Boeken, manuscripten en archiefdocumenten 11 Tekeningen en prenten 13 FOTOCOPIES EN BEELDMATERIAAL 14 PRAKTISCH 17 Inlichtingen 17 Wie is wie? 17

3 WELKOM Welkom in de leeszaal van het Museum Plantin-Moretus/ Prentenkabinet. De collecties die u hier kan raadplegen zijn kostbaar, maar ook kwetsbaar. Wij vragen u dan ook om volgende regels en richtlijnen altijd na te leven tijdens uw aanwezigheid in de leeszaal. Openingstijden en inschrijving De leeszaal is voor iedereen open op werkdagen (maandag vrijdag) van 10u tot 16u. Inschrijving is gratis. Breng bij een eerste bezoek een geldig identiteitsbewijs mee om uw registratie in orde te brengen. U ontvangt een lezerskaart en een exemplaar van de Gids voor de leeszaal. Het is ook mogelijk u als lezer te registreren via de webpagina van de online catalogus op: Klik op de knop lezergegevens / persoonsgegevens. U ontvangt vervolgens via een lezersnummer. U krijgt uw lezerskaart in de leeszaal na controle van uw identiteitsbewijs. Bij elk volgend bezoek meldt u zich met uw lezerskaart aan bij het leeszaalpersoneel en vult u het aanwezigheidsregister in. De leeszaal is gelegen op de eerste verdieping en daardoor niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Algemene orde Bij uw opzoekingen, en zeker in noodsituaties volgt u steeds de aanwijzingen van het personeel op. Voorwerpen die niet noodzakelijk zijn voor uw opzoekingen, zoals jassen, boeken- en computertassen, rugzakken, paraplu s,, bergt u op in de vestiairekasten achter de inkombalie. Het Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet is niet verantwoordelijk voor verlies van of schade aan persoonlijke bezittingen. Als u eigen boeken of prenten meebrengt, meld dit dan bij aankomst bij het personeel. 3

4 De lezers hebben recht op stilte in de leeszaal. Wij vragen u om zich rustig in het museum te verplaatsen, niet hardop te praten en mobiele telefoons uit te schakelen. Eten, drinken en roken is verboden in het museum en de leeszaal. Gids voor de leeszaalgebruiker Aanvragen en raadplegen van collectiestukken Stukken aanvragen kan vanaf openingstijd (10.00 uur) tot een half uur vóór sluitingstijd (15.30 uur). U wordt verzocht om uw werkzaamheden tijdig af te ronden. Documenten die ingevoerd zijn in de online catalogus, kunnen elektronisch aangevraagd worden via de online catalogus ( Wanneer u in de catalogus de juiste beschrijving gevonden hebt, klikt u op de knop bestel en meldt u zich aan met uw lezersgegevens. Documenten die ingevoerd zijn in Adlib (prenten, tekeningen, ) kunnen elektronisch aangevraagd worden via de online catalogus ( Wanneer u in de catalogus de juiste beschrijving gevonden hebt, klikt u op de knop Vraag selectie aan, waarna u de mogelijkheid hebt om deze werken te reserveren in de leeszaal. U kunt stukken via de online catalogus ook op voorhand aanvragen voor consultatie in de leeszaal op een moment dat u past. Voor stukken die niet ingevoerd zijn in de online catalogus vult u per aangevraagd document volledig en duidelijk een leesbriefje in, met vermelding van uw lezerskaartnummer. Dit geeft u aan het leeszaalpersoneel, dat het werk zal ophalen. Voor een reeks opeenvolgende prenten kan u één leesbriefje invullen. Voor werken die zich in de permanente opstelling van het museum bevinden, meld u uw bezoek vooraf. Het is immers niet mogelijk stukken dezelfde dag uit de toonkast te halen. U kunt maximaal 5 boeken of 10 tekeningen / prenten tegelijk aanvragen. Het leeszaalpersoneel beslist hoeveel stukken u tegelijk kan raadplegen. Geraadpleegde stukken overhandigt u terug aan het leeszaalpersoneel. 4

5 Stukken worden maximaal twee weken in lezing gehouden. Het leeszaalpersoneel kan weigeren werken in lezing te geven die in te slechte staat verkeren. Wie ze toch wil raadplegen, richt een schriftelijke aanvraag met motivering aan de directie. Werken die tijdelijk in bruikleen of restauratie zijn, kunnen evenmin in lezing worden gegeven. Archieven die digitaal of in uitgeprinte versie beschikbaar zijn, worden in eerste instantie via dit medium geraadpleegd. Er worden geen stukken uitgeleend. Alle stukken worden uitsluitend in de leeszaal geraadpleegd. Opmerkingen over de informatie op steekkaarten meldt u aan het personeel. Gelieve deze zelf niet te noteren op de steekkaart. Alleen het gebruik van potlood is toegelaten.. Weigering van de toegang Het personeel kan de toegang tot de leeszalen weigeren aan wie het leeszaalreglement overtreedt of de studiesfeer en openbare orde verstoort. Bezoekers die bewust schade toebrengen aan de stukken wordt onmiddellijk de toegang tot de leeszaal ontzegd. Zij zijn verplicht de door hen aangebrachte schade te vergoeden, hetzij door betaling van de restauratiekosten, hetzij door vervanging. De directie bepaalt het bedrag van de schadevergoeding. De stukken zijn beveiligd tegen diefstal. Bij poging tot diefstal, vandalisme of verstoring van de openbare orde waarschuwt het museum onmiddellijk de politie. Het leeszaalpersoneel staat ter beschikking voor vragen, advies en hulp. 5

6 OPZOEKINGEN Bibliotheek, archief en collecties Museum Plantin- Moretus De verzamelingen van het Museum Plantin-Moretus bevatten naast ca oude drukken en 600 manuscripten onder meer ook archieven, tekeningen, prenten, koperplaten, matrijzen, stempels en houtblokken. Er is eveneens een vakbibliotheek over boekgeschiedenis, over de geschiedenis van Antwerpen in de 16de en 17de eeuw en over de geschiedenis van het humanisme en de wetenschappen. Alle gedrukte inventarissen en steekkaarten voor uw opzoekingen vindt u in de leeszaal. Gids voor de leeszaalgebruiker Oude drukken Zowel de oude als de moderne vakbibliotheek worden sinds 1993 ingevoerd in de Anet-catalogus. Deze elektronische catalogus kan u via het internet raadplegen. Het adres is: desktop/mpm. Niet alle boeken van het Museum Plantin-Moretus zijn ingevoerd in de online catalogus. Voor de volledigheid is het nog steeds nodig de kaartcatalogus te raadplegen in de leeszaal. Voor de moderne vakbibliotheek is er naast een alfabetische ook een systematische catalogus voor de werken aangekocht vóór In de Anet-catalogus zijn deze moderne werken ontsloten volgens een UDC-systematiek. Voor de oude drukken is het momenteel nog niet mogelijk per onderwerp te zoeken. Handschriften De collectie handschriften is beschreven in Jan Denucé, Museum Plantin-Moretus. Catalogue des manuscrits-catalogus der handschriften, Antwerpen, 1927 (cat. nr. BL A 11). Deze collectie is ook gedeeltelijk via de Anet-catalogus consulteerbaar. 6

7 Archieven Het Plantin-Moretusarchief omvat de oudste documenten over de geschiedenis van de Europese boekdrukkunst. De UNESCO verklaarde het op 4 september 2001 tot werelderfgoed met opname in zijn register Memory of the World. De documenten van dit uniek bedrijfs- en familiearchief zijn op te zoeken via de Inventaris op het Plantijnsch Archief van Jan Denucé (1926), die voorhanden is in de leeszaal (cat. nr. BL A 12) of via de webpagina. Archiefstukken kan u ook elektronisch aanvragen. Zoek op de titel of woord uit de titel zoals die voorkomt in de inventaris van Jan Denucé of zoek op plaatskenmerk op het nummer van het archiefstuk als MPM: Arch. #. Voor archiefstukken uit het Fonds Graaf Charles Moretus-Plantin kan u terecht in de inventaris op dit archieffonds (1952), te raadplegen in de leeszaal (BL A 17) of via de webpagina. Het Museum Plantin-Moretus bewaart eveneens familie- en bedrijfsarchieven van verwanten van de familie Moretus uit de 17de en 18de eeuw. Een ervan is het omvangrijke koopmansarchief van Henri François Schilders ( ), actief in de internationale groothandel, financiële handel en zeeverzekering. De inventaris hiervan werd in 2008 voltooid en is eveneens in de leeszaal te raadplegen of via de webpagina. Typografische collecties Het museum bezit voor de 16de eeuw unieke collecties typografisch materiaal met ca stempels, ca matrijzen en 9 ton gegoten letters. Ca houtblokken, ca koperplaten en ca. 650 tekeningen vormen daarnaast de fondsen boekillustratiemateriaal. De koperplaten zijn ontsloten via fiches op naam van de graveur en per onderwerp. Van de houtblokken zijn albums in de leeszaal voorhanden met 7

8 alle afdrukken van deze blokken (cat. nr. BL A 1). De tekeningen zijn beschreven in Frank van den Wijngaert, De oude tekeningen van het Museum Plantin-Moretus, ca (cat. nr. BL A 10). De collecties stempels en matrijzen zijn toegankelijk via de Inventaris van de stempels en matrijzen van het Museum Plantin- Moretus = Inventory of the Plantin-Moretus Museum punches and matrices (cat. nr. BL A 18). Objecten Voor de kunstcollecties van het museum (schilderijen, porselein, meubilair, ) is in de leeszaal de voorwerpencatalogus ter beschikking, evenals inventarissen op de deelcollecties. Verhaeren-collectie Een bijzondere verzameling in het Museum Plantin-Moretus is de schenking van René Vandevoir met boeken, autografen en objecten van en over de dichter Emile Verhaeren. Deze verzameling is beschreven in Francine de Nave, Le salon Émile Verhaeren: donation du président René Vandevoir au Musée Plantin-Moretus à Anvers = Het salon Émile Verhaeren: schenking voorzitter René Vandevoir aan het Museum Plantin-Moretus te Antwerpen, Antwerpen, 1987 (cat. nr. BL K 41). Gids voor de leeszaalgebruiker Het leeszaalpersoneel staat ter beschikking voor vragen, advies en hulp. 8

9 DE COLLECTIES VAN HET PRENTENKABINET Het Prentenkabinet bewaart een belangrijke verzameling oude tekeningen en grafiek van Antwerpse grootmeesters uit de zestiende tot de achttiende eeuw. Daarnaast verzamelt het ook werk van moderne en hedendaagse Antwerpse kunstenaars. De collecties van het Prentenkabinet bevatten eveneens houtblokken, koperplaten, moderne en oude prentenboeken en schetsboeken. Een apart luik binnen de verzamelingen van het Prentenkabinet is de deelcollectie Iconografie van Antwerpen. Deze biedt illustratiemateriaal met een bijzondere documentaire waarde over het oude stadsbeeld, de haven, het verleden en de folklore van de metropool. De oude collectie loopt tot 1800; de moderne begint vanaf Alle werken zijn terug te vinden via de verschillende catalogi in de leeszaal. Tekeningen van oude en moderne meesters staan op naam van de kunstenaar. Prenten van oude en moderne meesters kan men opzoeken op naam van de graveur, volgens onderwerp en in geval van portretten ook op de naam van de geportretteerde. Er bestaan aparte steekkaartenreeksen voor: oude en moderne prenten- en schetsboeken. de iconografie en geschiedenis van Antwerpen. Een groot fonds Rubensgrafiek is ontsloten via een aparte steekkaartenreeks. De koperplaten en houtblokken staan gecatalogeerd op kunstenaarsnaam. Tekeningen uit de collectie Charles Van Herck zijn opzoekbaar via de tentoonstellingscatalogus Tekeningen uit de 17de en de 18de eeuw: de verzameling Van Herck, Brussel, 2000, die beschikbaar is in onze handbibliotheek. Dit fonds is een permanente bruikleen van de Koning Boudewijnstichting.Voor eventuele reproductie moet schriftelijke toestem- 9

10 ming aan de Koning Boudewijnstichting worden gevraagd. Contacteer hiervoor: Julie Lenaerts Opdrachthouder Koning Boudewijnstichting Brederodestraat 21, B-1000 Brussel tel fax lenaerts.j@kbs-frb.be De bibliotheek van het Prentenkabinet Het Prentenkabinet heeft een vakbibliotheek met bijna titels, in hoofdzaak toegespitst op de Antwerpse grafische kunsten van de zestiende eeuw tot vandaag. In de bibliotheekcatalogus staan de steekkaarten geordend per auteur of, wanneer die niet gekend is, per titel. Er is ook een beperkte onderwerpscatalogus. Om een werk te raadplegen vult u een leesbriefje (smal formaat) in. Vermeld daarop zeker het catalogusnummer dat u bovenaan rechts op de fiches vindt. Na gebruik plaatst het personeel de boeken voor u terug. Gids voor de leeszaalgebruiker Het leeszaalpersoneel staat ter beschikking voor vragen, advies en hulp. 10

11 OUDE DOCUMENTEN HANTEREN U werkt met unieke archiefstukken en zeer kostbare oude drukken, tekeningen en prenten. Behandel hen met de grootste voorzichtigheid. Zo voorkomt u beschadigingen en verval van de kwetsbare collectie. Lees deze richtlijnen vóór u met de studie van de stukken begint. Algemene richtlijnen Het is verboden te roken, te eten of te drinken in het museum en de leeszaal. Was vóór het raadplegen van de werken steeds uw handen. Vetvlekken of vuil kunnen onherstelbare schade aanbrengen. Maak eerst voldoende werkruimte vrij op uw werkplaats. Geen enkel voorwerp mag op een opengeslagen werk gelegd worden. Scherpe instrumenten zoals scharen, messen, nietjesmachine, paperclips, en materialen als lijm, plakband of corrector (Tippex) zijn niet toegelaten in de leeszaal. Gebruik enkel potlood of computer voor het maken van notities tijdens het raadplegen van de stukken. Slijp nooit uw potlood in de buurt van een oud werk. Leg nooit een schrijfblad of notablok op een oude druk of archiefstuk. Het is niet toegestaan aantekeningen of schrappingen te maken op de werken. Probeer ook nooit iets weg te vegen of weg te gommen op een object. De bezoeker mag nooit een stuk kalkeren zonder toelating. De lezer is verplicht schade te melden aan het leeszaalpersoneel. Restauratie wordt door een daartoe opgeleid persoon uitgevoerd, in geen geval door de lezer. Reinig de handen na het raadplegen van oude documenten voor uw eigen hygiëne en gezondheid. Doe dit zeker na het manipuleren van houtblokken, die behandeld zijn tegen schimmels. 11

12 Gids voor de leeszaalgebruiker Boeken, manuscripten en archiefdocumenten Oude drukken en ingebonden archiefstukken plaatst u op leeskussens of boekenleggers. Om de bladen open te houden kan u gewichtsslangetjes gebruiken. Deze zijn in de leeszaal te verkrijgen. Behandel de werken met de grootste omzichtigheid. Voor het manipuleren van kwetsbare banden zijn katoenen handschoenen te krijgen bij het leeszaalpersoneel. Open een oude druk vanuit het midden. Dit vermindert de kans op slijtage van de rug en het loskomen van het voorplat. Stapel de stukken niet geopend op elkaar. Leg ze nooit op de grond, op of onder uw computer, of met de opengeslagen kant op de tafel. Raak de werken zo weinig mogelijk aan en alleen aan de randen, om slijtage te voorkomen. Vouwen, kreuken en plooien van bladzijden of documenten is verboden. Leun nooit met armen of ellebogen op de werken om het breken van boekbanden of ruggen, het scheuren van bladzijden en het maken van ezelsoren te vermijden. Wijzig nooit de oorspronkelijke interne ordening van losbladige archiefstukken. Eigen nota s mogen niet aan de stukken worden toegevoegd. Plaats de werken steeds met de grootst mogelijke zorg terug in hun oorspronkelijke verpakking. Wrijf niet in uw ogen en breng uw handen niet aan de mond als u oude documenten raadpleegt. Intensief contact kan eventueel leiden tot irritatie, roodheid of infectie. 12

13 Tekeningen en prenten Tekeningen en prenten zijn kwetsbaar en lopen gemakkelijk schade op door verkeerde manipulatie en vocht. Wees daarom uiterst voorzichtig met de werken en neem volgende regels in acht. Het is niet toegelaten het werk zelf aan te raken. Manipulatie gebeurt via de kartons waarop ze gemonteerd zijn. Indien de prenten niet gemonteerd zijn, moet u handschoenen dragen. Vraag ze aan bij het leeszaalpersoneel. De kartons worden opgetild en teruggelegd met beide handen, zonder ze om te draaien. Om de werken te bestuderen liggen ze plat op de tafel. Hou ze niet in de handen. Wanneer u ze toch opstaand wil bekijken, kan u ze op een staander plaatsen. Die kan u vragen aan het leeszaalpersoneel. Wanneer u de achterzijde van de tekeningen of prenten wil bekijken, vraagt u dit aan het leeszaalpersoneel. Wijzig nooit de oorspronkelijke interne ordening van de prenten in de dozen. Eigen nota s mogen niet in de dozen worden achtergelaten. Plaats de prenten steeds met de grootst mogelijke zorg terug in hun doos. Let op met hoesten, niezen en transpireren. Afhankelijk van de dikte en staat van bewaring legt u prentboeken op leeskussens. U kunt deze vragen aan het leeszaalpersoneel. Koperplaten en houtblokken hanteert u met handschoenen aan. Vingerafdrukken laten onuitwisbare sporen na op de koperplaten. Het leeszaalpersoneel staat ter beschikking voor vragen, advies en hulp. 13

14 FOTOKOPIES EN BEELDMATERIAAL Fotokopies U kunt fotokopies uit boeken laten maken door het leeszaalpersoneel. De prijs voor een fotokopie bedraagt 0,10 euro. Fotokopies aanvragen kan tot een half uur voor sluitingstijd (15.30 uur). Gezien de kwetsbaarheid van de stukken worden fotokopies uit archieven, handschriften of boeken van vóór 1800 niet toegestaan. Van tekeningen en prenten worden nooit fotokopies genomen. Fotokopiëren van boeken van na 1800 kan soms worden geweigerd als het boek in te slechte staat is. Beeldmateriaal U kunt beeldmateriaal van de werken bestellen. Aanvragen worden schriftelijk gericht aan: Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet Vrijdagmarkt Antwerpen of museum.plantin.moretus@stad.antwerpen.be Gids voor de leeszaalgebruiker Gelieve in uw aanvraag duidelijk te vermelden: om welk werk het gaat (auteur, titel, catalogusnummer). voor welk doel de foto en/of de publicatie bestemd is. onder welke vorm u het beeld wenst aangeleverd te krijgen: digitaal (tiff/jpeg), ektachroom, zwart/wit- of kleurenafdruk. De prijs is afhankelijk van een eventuele opname door een fotograaf, het type beeld en het doel van de publicatie (wetenschappelijk, commercieel, ). De beelden worden pas bezorgd na ontvangst van de betaling. Voor het verwerken van de aanvraag, de opname en de verzending dient u rekening te houden met ongeveer drie weken leveringstijd. U mag ook zelf foto s maken voor eigen gebruik, maar zonder flits 14

15 of statief. Voor elk ander gebruik richt u een schriftelijke aanvraag voor toelating aan het museum. Het leeszaalpersoneel staat ter beschikking voor vragen, advies en hulp. 15

16 PRAKTISCH Inlichtingen Telefoon Onthaal Leeszaal Museum Fax Onthaal Leeszalen museum.plantin.moretus@stad.antwerpen.be Website Catalogus Gids voor de leeszaalgebruiker 16

17 Wie is wie? Directeur Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet Iris Kockelbergh iris.kockelbergh@stad.antwerpen.be Conservator Prentenkabinet Marijke Hellemans marijke.hellemans@stad.antwerpen.be Conservator boeken en archief Dirk Imhof dirk.imhof@stad.antwerpen.be Medewerkers Leeszaal Nico De Brabander nico.debrabander@stad.antwerpen.be Mieke Slechten mieke.slechten@stad.antwerpen.be Coördinatie leeszaall Marc Cauwenbergh marc.cauwenbergh@stad.antwerpen.be Bruiklenen Patricia Kolsteeg patricia.kolsteeg@stad.antwerpen.be Reproducties Nico De Brabander nico.debrabander@stad.antwerpen.be 17

18 Gids voor de leeszaalgebruiker 18

19

20