Op weg naar een Generieke Aanpak Natuur

Transcriptie

1 Op weg naar een Generieke Aanpak Natuur 1

2 Generieke Aanpak Natuur Auteur: Maarten W. Kaales / Ministerie Economische Zaken, Directie Natuur en Biodiversiteit Mede mogelijk gemaakt door de Werkgroep Generieke Ontheffing & Soortenmanagementplannen. In deze werkgroep zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd: Rijksoverheid Directie Natuur en Biodiversiteit Dienst Regelingen Dienst Landelijk Gebied Gemeenten Amsterdam Tilburg Ede Rheden Westland Adviesbureaus en overige organisaties Bureau Stadsnatuur Ecoresult EcoGroen Advies Bureau Waardenburg NatuurInclusief Soortenbescherming Nederland Foto s Bureau Stadsnatuur, tenzij anders vermeld. Disclaimer Dit document geeft een aanzet voor de ontwikkeling van een Generieke Aanpak Natuur. Aan de inhoud van dit document kunnen geen rechten worden ontleend. 2

3 Volg ons op Twitter 3

4 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1. Inleiding 1.1 Groene Groei en biodiversiteit 1.2 Generieke Aanpak en vooruit kijken Hoofdstuk 2. De Generieke Aanpak Natuur Een fictief voorbeeld Hoofdstuk 3. De Generieke Aanpak Natuur 2.1 Inleiding Stap 1: Vaststellen Gemeentelijke visie en ambitie Stap 2: Opstellen Soortenmanagementplan Stap 2A: Onderzoek naar beschermde flora en fauna in plangebied Stap 2B: Beschrijving belang ruimtelijke ontwikkelingen Stap 2C: Beschrijving kansen Stap 2D: Beschrijving uit te voeren maatregelen Stap3A: Aanvragen van een Generieke Ontheffing Stap 3B: Aanvragen van een Reguliere Ontheffing Stap 3C: Aanvragen van een ontheffing Tijdelijke Natuur Stap 4: Uitvoeren van maatregelen Stap 5: Toezicht en handhaving Stap 6: Implementatie Generieke Aanpak in de organisatie Stap 7: Evaluatie Hoofdstuk 4. Vereisten aanvragen ontheffing BIJLAGE 1: BIJLAGE 2: BIJLAGE:3 BIJLAGE:4 BIJLAGE:5 BIJLAGE:6 BIJLAGE:7 BIJLAGE:8 Begrippenlijst opbouw Soortenmanagementplan Onderzoek naar Flora en Fauna Ruimtelijke ontwikkelingen en ingrepen Beschrijving kansen Beschrijving maatregelen Overzicht van kaarten en middelen bij proces Generieke Aanpak Natuur Bronnenoverzicht 4

5 Hoofdstuk 1. Inleiding 1.1. De Generieke Aanpak Natuur In een dichtbevolkt land als Nederland levert het stedelijk gebied een niet te onderschatten bijdrage aan de biodiversiteit. Soorten als gierzwaluw, gewone dwergvleermuis en laatvlieger zijn sterk afhankelijk van dit type leefgebied. Dit schept een verantwoordelijkheid voor de mens die de stad gebruikt en ontwikkelt. Bij de ontwikkeling van het stedelijk gebied dient steeds een afweging gemaakt te worden tussen de (beoogde) functie van het gebied en de in dat gebied voorkomende soorten, waarbij de beschermde status van deze soorten een grote rol speelt. Natuurwetgeving als de huidige Flora- en faunawet en de toekomstige Wet Natuurbescherming bieden het juridisch kader voor deze afwegingen. Tot op heden wordt deze afweging veelal uitgevoerd aan de hand van natuurtoetsen op projectniveau, waarbij met gegevens die zich veelal beperken tot het projectgebied de lokale situatie werd geïnterpreteerd. Deze aanpak is niet optimaal effectief. Bovendien blijven er kansen voor de biodiversiteit liggen. In dit document wordt een alternatief beschreven waarbij ruimtelijke ontwikkelingen (economie) en soortbescherming (ecologie) samen optrekken in de gemeente. Dit alternatief is de Generieke Aanpak Natuur. De Generieke Aanpak Natuur vergt een investering in onderzoek en in maatregelen waarmee de soortenbescherming in de gemeente langjarig geborgd kan worden. Bij de uitvoering van de aanpak kunnen veel partijen betrokken worden: de gemeente zelf, initiatiefnemers van ruimtelijke ontwikkelingen, maatschappelijke organisaties en andere overheden. De Generieke Aanpak Natuur bereikt dit door gebieden en hun functies voor de beschermde flora en fauna te beschermen en anderzijds kansrijke locaties zo veel mogelijk te benutten. Hierdoor worden populaties minder kwetsbaar voor ruimtelijke ontwikkelingen en is de gemeente flexibeler in het plannen en uitvoeren van deze ruimtelijke ontwikkelingen. Op deze wijze betaalt het investeren in onderzoek door de gemeente zich snel uit. De Generieke Aanpak Natuur levert niet alleen kansen op voor flora en fauna, maar ook voor burgers en bedrijven. Door het borgen van deze soortenbescherming, kunnen ruimtelijke ontwikkelingen met zo min mogelijk vertraging uitgevoerd worden. De Generieke Aanpak Natuur biedt kansen om burgers en bedrijven te ontzorgen als zij bij ruimtelijke ontwikkelingen minder afhankelijk worden van eigen ecologisch onderzoek. De Generieke Aanpak Natuur kan burgers en bedrijven meer zekerheid geven bij de aanvraag van een ontheffing op grond van de Flora- en faunawet, zeker als er op een overkoepelende ontheffing wordt aangevraagd voor alle in de Generieke Aanpak Natuur opgenomen maatregelen en voornemens voor ruimtelijke ontwikkelingen. 5

6 1.2 Generieke Aanpak en vooruit kijken Dit groeidocument beschrijft wat onder de Generieke Aanpak Natuur wordt verstaan, voor wie deze aanpak bedoeld is, wat de aanpak oplevert, welke organisaties er baat bij hebben en welke investering het vraagt. Aan de hand van deze aanpak zullen er enkele pilots uitgevoerd worden. Met praktijkervaring die met deze pilots opgedaan zal worden, zal dit groeidocument aangevuld en tot een eindversie gecompleteerd worden. In dit groeidocument wordt de Generieke Aanpak Natuur uitgelegd en geïllustreerd aan de hand van een voorbeeld waarbij één soortgroep (vleermuizen) centraal staat. De meerwaarde van de Generieke Aanpak Natuur is echter dat deze aanpak verbreed kan worden met meer soorten, waarmee het daadwerkelijk een generieke aanpak wordt. De Generieke Aanpak Natuur is een gebiedsgerichte werkwijze waar ingezet wordt op kansen voor flora en fauna bij ruimtelijke ontwikkelingen 1. Die kansen kunnen optimaal benut worden wanneer op gemeentelijk niveau ontwikkelaars, ruimtelijk georiënteerde initiatiefnemers, woningbouwcorporaties en bedrijfsleven samenwerken. De werkwijze van de Generieke Aanpak Natuur kan toegepast worden in elke gemeente. De aanpak zal per gemeente verschillen. Geen enkele gemeente is immers hetzelfde. Uitvoering van de Generieke Aanpak Natuur is maatwerk. Om dat maatwerk te kunnen leveren, is het van belang te kunnen beschikken over actuele verspreidingsgegevens van beschermde soorten voor het gehele grondgebied van de gemeente. Door deze verspreidingsgegevens in relatie te brengen met voorziene ruimtelijke ontwikkelingen, worden kansen en knelpunten voor de gemeente en haar partners zichtbaar. Knelpunten ontstaan wanneer een ruimtelijke ontwikkeling tot verstoring en/of tot het verlies van leefgebied leidt. Aan de hand van de Generieke Aanpak Natuur kan een inschatting gemaakt worden van de verenigbaarheid van ruimtelijke ontwikkelingen en beschermde soorten in het stedelijk gebied voor een periode van 10 jaar. Daarbij wordt uitdrukkelijk aandacht besteed aan zowel de voorziene kansen als de knelpunten. Door te kunnen anticiperen op zowel knelpunten als kansen, kan een optimale afweging gemaakt worden waarbij zowel de stad als de stedelijke soorten zich kunnen (blijven) ontwikkelen. Door kansen zo goed mogelijk te benutten en te anticiperen op de verwachte knelpunten door het gericht uitvoeren van maatregelen zullen soorten beter worden beschermd. 1 Evenementen vallen niet onder de Generieke Aanpak Natuur 6

7 1.3 Het soortenmanagementplan Een hulpmiddel voor het borgen van de soortenbescherming een Soortenmanagementplan (SMP). Een SMP is een plan of programma waar de bestaande en de potentiële biodiversiteit in verband gebracht wordt met de voorziene ruimtelijke ontwikkelingen en waarin de uit te voeren maatregelen staan beschreven. In een SMP wordt de methode beschreven waarmee de verspreidingsgegevens van één of meer beschermde soorten voor het gehele grondgebied van de gemeente in kaart worden gebracht. Vervolgens worden de resultaten hiervan gespiegeld aan de wensen op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling in de gemeente. Een SMP beschrijft het voorkomen van soorten en de staat van instandhouding ervan. Het beschrijft cruciale verblijfsgebieden, ruimtelijke ontwikkelingen, kansen voor de betreffende soorten en maatregelen die nodig zijn om een goede staat van instandhouding voor de betrokken soorten te kunnen realiseren. Een SMP beschrijft ook de knelpunten en geeft aan met welke maatregelen deze op te lossen zijn. Doordat in een SMP de staat van instandhouding wordt beschreven in relatie tot de voorziene ruimtelijke ontwikkelingen voor een langere periode van bijvoorbeeld 10 jaar, kan het als basis dienen voor het aanvragen van een zogenoemde Generieke Ontheffing bij het bevoegd gezag (de Minister van Economische Zaken) voor de in het SMP opgenomen maatregelen en initiatieven. De inhoud van het SMP wordt dan getoetst aan de voorwaarden die de Flora- en faunawet stelt aan het verlenen van een ontheffing. De aanvraag van dergelijke ontheffing zal doorgaans betrekking hebben op een langere periode (10 jaar) en op uiteenlopende activiteiten van verschillende initiatiefnemers. De aanvrager van een dergelijke ontheffing (in de situatie beschreven in dit document doorgaans de gemeente) moet dan kunnen aantonen dat er concrete en afdwingbare afspraken aan het SMP ten grondslag liggen met alle betrokken partijen, bijvoorbeeld in de vorm van een convenant. Ook moet het SMP voorzien in voldoende monitoring en evaluatie, zodat gedurende de looptijd van het SMP bijgestuurd kan worden als de situatie zich anders ontwikkelt dan in het SMP is voorzien. De ontheffinghouder is verantwoordelijk voor de in de ontheffing opgenomen voorwaarden. Het ministerie van Economische Zaken heeft op beperkte schaal Generieke Ontheffingen verleend 2. De ervaringen daarmee zijn voldoende positief om te werken aan een bredere inzet van dit instrument, inclusief informatievoorziening voor aanvragers. Onderhavig document is daar een eerste aanzet toe. De komende periode zal gebruikt worden om praktijkervaring op te doen met de Generieke Aanpak Natuur, inclusief toepassing van de Generieke Ontheffing. De praktijkervaring die hiermee opgedaan wordt zal als basis dienen om dit document uit te werken tot een Handreiking Generieke Aanpak Natuur. 2 Onder meer tbv het Rugstreepmanagementplan in de Noordoostpolder 7

8 Schema Globaal processchema van De Generieke Aanpak Natuur 8

9 Hoofdstuk 2 De Generieke Aanpak Natuur Een fictief voorbeeld In dit hoofdstuk wordt de Generieke Aanpak Natuur geïntroduceerd in de vorm van een voorbeeld, uitgewerkt aan de hand van kaarten. Dit voorbeeld illustreert het principe van een soortenmanagementplan. Een en ander is nu uitgewerkt voor één soort, de Gewone dwergvleermuis, maar kan op dezelfde (generieke) wijze uitgewerkt worden voor andere vleermuissoorten en zelfs andere dier- en plantensoorten. De gemeente Braamberg heeft in dit voorbeeld het voornemen om een industrieterrein aan te leggen in een half-open landschap. Om dit te realiseren moeten er bomen gekapt, sloten gedempt, grond bouwrijp gemaakt en zal er uiteindelijk gebouwd gaan worden. Daarnaast is in een ander deel van de gemeente stadsvernieuwing aan de orde. Daarbij zal een deel van een woonwijk gesloopt worden waarna nieuwbouw volgt. Voor het SMP van de gemeente Braamberg wordt onderzoek gedaan naar het voorkomen van de Gewone dwergvleermuis in de gemeente Braamberg. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bestaande gegevens, nieuw onderzoek en gevalideerde ecologische modellen. De gemeente Braamberg heeft al haar actuele en historische gegevens in de NDFF 3 onder gebracht. De gemeente Braamberg heeft ook de ambitie om alle Rode Lijstsoorten in de gemeente in kaart te brengen. Foto: De Generieke Aanpak Natuurwetgeving geeft meer zekerheid over een gemeente als vestigingsklimaat voor ondernemers. 3 Nationale Databank Flora en Fauna 9

10 Kaart 1: Verspreidingskaart Nadat het onderzoek is afgerond en de gegevens in de NDFF zijn ingevoerd, worden er verspreidingskaarten gegenereerd. Hieronder volgt de spreidingskaart van de Gewone dwergvleermuis. Deze kaart is een weergave van alle gevalideerde waarnemingen uit de NDFF van deze soort. Deze fictieve verspreidingskaart laat de mate van voorkomen zien: hoe groter de stip, des te meer individuen er op die locatie zijn waargenomen. Dit is een weergave van bestaande data. De verspreiding weerspiegelt dan ook voornamelijk de onderzoeken die in het kader van een ruimtelijke ingreep zijn uitgevoerd. Ondanks dat er (nog) geen vlakdekkend onderzoek is uitgevoerd, blijkt nu al uit dit beeld dat het een relatief algemeen voorkomende soort is. De gunstige staat van instandhouding zal dan ook niet snel in het geding zijn. De lichtgroene lijnen geven (drukke) doorgaande wegen weer. 10

11 Kaart 2: Functiekaart Met behulp van de verspreidingskaart worden de waarnemingen geïnterpreteerd en kunnen specifieke functies locaties toegekend worden. Op bovenstaande functiekaart staan de locatie met de vaste rust en verblijfsplaatsen weergegeven. Iedere cirkel stelt een kolonie van de Gewone dwergvleermuis voor. De lijnen zijn vastgestelde vliegroutes en de stippellijnen betreffen gewenste / potentiële verbindingen. 11

12 Kaart 3: Ruimtelijke ontwikkeling Op deze kaart zijn de voorziene ruimtelijke ontwikkelingen weergeven. In donkerblauw de realisatie van het industrieterrein (het project met de grootste omvang), en in lichtblauw de sloop en nieuwbouw van een woonwijk. Het bouwrijp maken van de grond bestemd voor het industrieterrein en het slopen van de woonwijk zal tegelijkertijd plaatsvinden. 12

13 Kaart 4: Knelpunten Wanneer voorgaande kaarten met elkaar vergeleken worden, worden de knelpunten zichtbaar. Zowel op de locatie waar gebouwd gaat als op de locatie waar gesloopt gaat worden, hebben kolonies Gewone dwergvleermuizen hun territorium met vaste rust- en verblijfsplaatsen en foerageergebieden. Naast de hierboven gesignaleerde knelpunten, vormen de (drukke) doorgaande wegen ook knelpunten waar zij de vastgestelde vliegroutes en de gewenste / potentiële verbindingen doorkruisen. Dit zijn derhalve zowel bestaande als potentiële knelpunten. 13

14 Kaart 5: Kansenkaart De gemeente Braamberg heeft tijdens het flora en faunaonderzoek ook specifiek naar kansen voor gewone dwergvleermuizen gezocht. Deze kansen zijn gevonden en zijn in onderstaande kansenkaart uitgewerkt. Om de gunstige staat van instandhouding niet in het geding te laten komen, kunnen een aantal kansen benut worden. Dit bestaat uit het natuurinclusief ontwerpen en bouwen van zowel de woonwijk als het industrieterrein. Bij die laatste bestaat zelfs de mogelijkheid om nieuwe groenstructuren in het ontwerp op te nemen. Om de uitwisseling tussen de verschillende locaties en kolonies te bevorderen, kunnen er een aantal barrières ten aanzien van de verbindingsroutes opgeheven worden. 14

15 Kaart 6: Maatregelenkaart Vervolgens dienen bovenstaande kansen geconcretiseerd worden aan de hand van maatregelen. Op de maatregelenkaart wordt duidelijk om welke maatregelen het concreet kan gaan. Bij het bouwrijp maken van het terrein bestemd voor het industrieterrein kan reeds rekening gehouden worden met de toekomstige groenstructuur. Hierbij moet dan bij het ontwerp van de groenstructuur rekening gehouden worden. Dit is bij uitstek een kans om zo veel mogelijk natuurinclusief te ontwerpen en te bouwen. Ook in bestaande woonwijken kan op kleinere schaal natuurinclusief gebouwd worden. Te denken valt daarbij aan duurzaam ingebouwde vleermuiskasten waarmee vleermuizen uit aangrenzende wijken waar gesloopt zal gaan worden- opgevangen kunnen worden. Het opheffen van de barrières ten aanzien van de verbindingsroutes tenslotte kan aan de hand van hop-overs, in combinatie met aanpassingen aan het lichtarmatuur vorm gegeven worden. 15

16 Kaart 7: SMP-kaart Op de SMP kaart wordt het totaalbeeld weergegeven ten aanzien van de Gewone dwergvleermuis in de gemeente Braamberg. Hoewel een deel van een woonwijk waar een kolonie zich heeft gevestigd zal verdwijnen, komt er door natuurinclusief te bouwen een duurzaam potentieel gebied voor terug. Door hiermee te garanderen dat de onbedreigde kolonies daadwerkelijk duurzaam kunnen voortbestaan en te investeren in de ontwikkeling van deze kolonies, kan de gemeente Braamberg de gunstige staat van instandhouding van de vleermuizen binnen de gemeente op peil houden en mogelijk zelfs verbeteren. Ondanks de kansen die benut worden, waarmee de gunstige staat van instandhouding van de vleermuizen binnen de gemeente gegarandeerd wordt, zijn enkele negatieve effecten als gevolg van de voorziene ontwikkelingen niet te voorkomen. Er zal daarom op basis voor de in het SMP opgenomen maatregelen en ontwikkelingen een ontheffing van de Flora- en faunawet moeten worden aangevraagd. Dit zou in de vorm van een Generieke Ontheffing kunnen gebeuren. 16

17 Hoofdstuk 3. Uitwerking van de Generieke Aanpak Natuur 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de Generieke Aanpak uitgewerkt. Aan de hand van stappen wordt het proces beschreven dat doorlopen moet worden om de Generieke Aanpak uit te voeren. Het resultaat is een kader voor het maken van soortenmanagementplannen, de structuur voor het implementeren van de Generieke Aanpak Natuur. Schema 3.1: De Generieke Aanpak Natuur schematisch weergegeven. 17

18 Stap 1: vaststellen Gemeentelijke visie en ambitie Zoals in schema 3.1. weergegeven, begint de Generieke Aanpak Natuur met een gemeentelijke gebiedsvisie en de ambitie die daar uit voortvloeit. In deze gemeentelijke gebiedsvisie wordt een beeld geschetst waarbinnen de beschermde soorten in de gemeente zich in een duurzaam gunstige staat van instandhouding bevinden. Als de gunstige staat van instandhouding van soorten in een gemeente duurzaam geborgd is, dan ontstaat er ruimte om maatschappelijke ontwikkelingen toe te kunnen staan die van invloed kunnen zijn op die soorten. Het levert de gemeente met andere woorden speelruimte op. Uitgangspunt is dat elke gemeente een visie heeft op natuur en groen en op voorziene ruimtelijke ontwikkelingen. In het bijzonder een visie op natuur en verwachte ruimtelijke ontwikkelingen zijn belangrijke bouwstenen voor de Generieke Aanpak Natuur en, meer in het bijzonder, een Soortenmanagementplan. In de ambitie wordt beschreven in welk tempo en aan de hand van welke stappen de gemeente het gewenste beeld beoogt te bereiken. Tevens kan in de ambitie opgenomen worden in welke mate de gemeente haar partners zoals woningbouwcorporaties of organisaties uit de bouw- en recreatiebranche wil stimuleren om bij te dragen aan de Generieke Aanpak Natuur, bijvoorbeeld door samen projecten te initiëren. Daarnaast kan een gemeente of een lokale organisatie of bedrijf- de ambitie hebben om meer te doen dan wettelijk verplicht. Deze ambitie kan er bijvoorbeeld uit bestaan om onbeschermde Rode Lijstsoorten en/of regionaal zeldzame soorten extra te beschermen. Zeker als meer partijen dan alleen de gemeente dergelijke ambities hebben, dan is het wenselijk een beeld te krijgen van alle maatregelen die worden genomen. Die maatregelen kunnen wellicht ook geïntegreerd worden in het SMP. Voorbeeld gemeente Braamberg In haar visie geeft de gemeente Braamberg aan dat zij Groene Groei hoog in het vaandel heeft staan. Ontwikkelingsgebieden worden vastgelegd in een structuurvisie en bestemmingsplannen. Ruimtelijke ontwikkeling is gewenst zolang dit geen schade oplevert voor de biodiversiteit. In haar gebiedsvisie geeft de gemeente Braamberg aan dat er alleen zorgvuldig gehandeld kan worden wanneer er een SMP op gemeentelijk niveau gemaakt wordt. Bij het opstellen van een gemeentelijke visie kunnen gemeentelijke gebiedsplannen gebruikt worden. De gemeente Braamberg gebruikt hiervoor onder meer stedenbouwkundige (bouw)plannen, de stedelijke structuurvisie, herstructureringsopgaven en bestemmingsplanwijzigingen. De gemeente Braamberg beschrijft in haar ambitie dat de staat van beschermende soorten gunstig moet zijn, maar dat er bij ruimtelijke ontwikkelingen ook rekening wordt gehouden met Rode Lijstsoorten. 18

19 Stap 2: opstellen Soortenmanagementplan Het Soortenmanagementplan vormt het hart van de Generieke Aanpak Natuur. Hierin worden vier belangrijke stappen onderscheiden: 1. onderzoek naar flora en fauna; 2. het in kaart brengen van ruimtelijke ontwikkelingen; 3. het beschrijven van kansen; 4. het beschrijven van maatregelen. Een soortenmanagementplan veronderstelt dat er gemanaged wordt. In het geval van de Generieke Aanpak Natuur wordt hiermee een pro-actieve houding van de gemeente bedoeld. Het gaat hierbij om het zodanig organiseren van maatregelen waarmee soortenbescherming duurzaam geborgd wordt, dat de gewenste Groene Groei mogelijk gemaakt wordt. Lees meer in Bijlage 3 over het opstellen van een SMP. Er wordt gestart met een onderzoek naar de beschermde flora en fauna. Bij de effectbeoordeling worden de ruimtelijke ontwikkelingen in kaart gebracht en de kansen beschreven. Alle onderdelen van het SMP beïnvloeden elkaar, maar er wordt gestart met ecologisch onderzoek en geëindigd met het beschrijven van maatregelen. 19

20 Stap 2A: Onderzoek naar beschermde flora en fauna in het plangebied Het onderzoek naar flora en fauna in het plangebied dient het volgende te omvatten: Een begrenzing en beschrijving van plangebied en onderzoeksgebied; Een beschrijving van de onderzoeksmethode ten aanzien van de voorkomende beschermde soorten en potentieel geschikte habitats; Een beschrijving van onderzoeksmateriaal en -omstandigheden; Resultaten van het flora en faunaonderzoek; Een inventarisatie van voorziene ruimtelijke ontwikkelingen met focus op de daaruit voortvloeiende ingrepen/werkzaamheden/activiteiten; Een beoordeling van voorziene effecten van de ingrepen/werkzaamheden/activiteiten op de in de ter plaatse voorkomende flora en fauna; Een beschrijving van de mitigerende en compenserende maatregelen; Conclusie(s) en aanbevelingen; Gebruikte bronnen Lees meer in Bijlage 3 over het onderzoek naar flora en fauna. Het onderzoek naar flora en fauna is de ruggengraat van het soortenmanagementplan. Daarbij zijn gevalideerde data cruciaal voor het interpreteren van de omvang van populaties en de eventuele knelpunten die ontstaan als gevolg van ruimtelijke ontwikkelingen. 20

21 Voorbeeld gemeente Braamberg De gemeente Braamberg wil de gehele gemeente onderzocht hebben ondanks dat er voor de komende 10 jaren slechts twee grote ontwikkelingen voorzien zijn: een industrieterrein en een woonwijk. De gemeente beseft dat het inventariseren op plangebiedniveau (beperkt tot industrieterrein en woonwijk), onvoldoende is om de effecten van die ruimtelijke ontwikkelingen op een complexe soortgroep als vleermuizen te kunnen inschatten. De gemeente Braamberg wil snel een inschatting kunnen maken van de potentieel geschikte leefgebieden van de vleermuissoorten. Hiervoor wordt een globaal onderzoek uitgevoerd waarbij in eerste instantie de kansenkaarten van de GaN benut worden. In het buitenland worden dergelijke geografische vleermuismodellen reeds toegepast. Publicatie in wetenschappelijk vakbladen kan de bruikbaarheid van deze modellen sterk onderbouwen. Door deze potentie-inschatting, gebaseerd op bestaande gegevens van voorkomende flora en fauna in combinatie met gebiedskenmerken, weet de gemeente Braamberg op welke gebieden er nader ingezoomd moet worden. Voor dit nader onderzoek is het vleermuisprotocol richtinggevend. Door dit nader onderzoek beoogt de gemeente Braamberg inzicht te verkrijgen in: - De verspreiding van vleermuissoorten, inclusief kolonies - De concentraties van vleermuizen in de gemeente - De locaties van vaste rust- en verblijfsplaatsen: met name kraamkolonies en winterverblijven Hoewel foerageergebieden en vliegroutes strikt genomen niet beschermd zijn op grond van de Flora- en faunawet, vervullen deze uiteraard cruciale functies voor vleermuizen. 21

22 Stap 2B: Beschrijving ruimtelijke ontwikkelingen Ruimtelijke ontwikkelingen binnen een gemeente zijn geen autonome ontwikkeling, maar vinden plaats ten behoeven van belangen en belanghebbenden. In deze stap gaat het om het in beeld brengen van de verschillende type ruimtelijke ontwikkelingen, met daarbij een analyse van de achterliggende belangen en belanghebbenden. Te denken valt aan zaken als werkgelegenheid, verkeer, recreatie en dergelijke. Er dient daarbij gemotiveerd te worden waarom bepaalde ruimtelijke ontwikkelingen op een bepaalde locatie nodig zijn en niet op een andere locatie uitgevoerd kunnen worden. Het is voor een gemeente van belang om met de bouw- en recreatiebranche in gesprek te gaan en actief af te stemmen over hun ruimtelijke plannen voor de komende 10 jaren. Behalve onderzoek op gemeentelijk niveau, is het van belang om samen met partijen die grote ruimtelijke ontwikkelingen willen gaan uitvoeren te onderzoeken hoe deze plannen zich het best met de bestaande populaties van beschermde soorten laten verenigen. Omdat deze (private) partijen baat hebben bij betrouwbare natuurgegevens en de toepassing van de Generieke Aanpak, wordt geadviseerd om met deze partijen samen te werken, waarbij de kosten zo efficiënt mogelijk gedeeld kunnen worden. Een dergelijk samenwerkingsverband kan worden bekrachtigd in een convenant waarin concrete doelen en uitvoeringsafspraken worden vastgelegd. Deze convenantpartners zijn actief betrokken in het verdere proces van de Generieke Aanpak Natuur. Deze oplossing ligt in het verlengde van de eisen die de Gewone Dwergvleermuis aan haar leefomgeving stelt, in de het vroegtijdig signaleren van de knelpunten zoals die in deze stap inzichtelijk worden gemaakt en in de kansen die zich voordoen (volgende stap van het SMP). Lees meer in Bijlage 5 over ruimtelijke ontwikkelingen in relatie tot het SMP. 22

23 Voorbeeld gemeente Braamberg Parallel aan het onderzoek naar flora en fauna worden de toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen geïnventariseerd. Om invulling te kunnen aan de visie waarin Groene Groei hoog in het vaandel staat, is een inschatting nodig van de impact die de voorziene ruimtelijke ontwikkelingen kunnen hebben op de waargenomen populatie van Gewone dwergvleermuis. Voor de komende 10 jaar zijn twee grote ontwikkelingen voorzien; een industrieterrein en een woonwijk. Deze ontwikkelingen vallen geografisch samen met enkele verblijfsplaatsen en foerageergebieden. Deze functies zullen daardoor verdwijnen waardoor er in de toekomst hinder ondervonden zal worden van de ruimtelijke ontwikkelingen wanneer hier niet op wordt geanticipeerd. Uit de inventarisatie blijkt dat de geplande ontwikkelingen in de gemeente Braamberg een grote impact heeft op één van de vijf kolonies van de Gewone Dwergvleermuis. Er zal een dermate groot deel van deze kolonie dat de kolonie in zijn geheel in de problemen komt. Dit knelpunt moet derhalve opgelost worden. 23

24 Stap 2C: Beschrijving kansen Regeren is vooruitzien. Wanneer bekend is welke delen van de gemeente van belang zijn voor welke soorten, en wanneer de ruimtelijke ontwikkelingen voor een periode van tenminste tien jaar in beeld gebracht zijn, kan vastgesteld worden waar zich duurzame ontwikkelingsruimte voor beschermde soorten bevinden. Deze locaties zijn van groot belang en bieden grote kansen. Wanneer namelijk de populaties niet alleen duurzaam kunnen voortbestaan, maar zich kunnen ontwikkelen, dan ontstaat in de gemeente als geheel meer speelruimte. Concreet: wanneer zich in wijk A een vleermuizenpopulatie ontwikkelt, kan in wijk B, waar zich enkele rust- en verblijfplaatsen bevinden, gemakkelijker een omgevingsvergunning verleend worden, omdat immers de gunstige staat van instandhouding binnen de betreffende gemeente gewaarborgd kan worden. Gemeenten (en hun ontwikkelingspartners) doen er daarom verstandig aan deze kansen, kansrijke locaties en bijbehorende maatregelen zorgvuldig en duidelijk in beeld te brengen. Het benutten van kansen is ook van belang voor het tegengaan van een negatief cumulatief effect. Dit is een langzaam negatief proces dat zeer moeilijk te monitoren is. Lees meer in bijlage 6 over het benutten van kansen in relatie tot het SMP. 24

25 Voorbeeld gemeente Braamberg Kansen doen zich vaker voor dan we ons realiseren. Uit voorgaande SMP-elementen wordt duidelijk welke kansen er liggen voor flora en fauna op het gebied van ruimtelijke inrichting, groenbeheer en gebruik van terreinen. Uit het onderzoek naar flora en fauna in de gemeente Braamberg blijkt dat in de huidige situatie het plangebied van het voorziene industrieterrein de potentie heeft van geschikt foerageer- en verblijfsgebied voor diverse vleermuissoorten. Het feit dat er tijdens het veldonderzoek geen waarnemingen van vleermuizen zijn gedaan, doet daar niet aan af. Desalniettemin informeert de stadsecoloog de landschapsarchitect en de stedenbouwkundige over deze potentie van het gebied voor vleermuizen. Vervolgens wordt een stedenbouwkundig ontwerp gemaakt waarin rekening wordt gehouden met de bestaande ecologische waarden. Daarbij kan de groenstructuur zoveel mogelijk aansluiten op de bestaande structuren. Hiermee kan het potentieel aan geschikt foerageer- en verblijfsgebied voor maar liefst 75% in tact blijven door dit in het ontwerp te integreren. Tevens is het mogelijk met het ontwerp een nieuwe structuur te creëren die voor de Gewone Dwergvleermuis dienst kan doen als foerageergebied. Een belangrijk kans wordt voorts geboden door aandacht te besteden aan het lichtplan. Lichtvoorzieningen bieden bij uitstek kansen om rekening te houden met vleermuizen. Met name een zorgvuldige armatuur-keuze biedt veel mogelijkheden. Waar de groenstructuren door infrastructuur worden doorsneden, zijn potentiële knelpunten niet te vermijden. Door te sturen met licht en groenstructuren kunnen er bij deze toekomstige knelpunten hop-overs gerealiseerd. Door het licht worden de vleermuizen bij het knelpunt geweerd en geleid naar de hop-over waarmee ze veilig de weg over kunnen vliegen. De gemeente Braamberg hanteert een ecologisch groenbeheer. Waar nodig wordt het groen intensief onderhouden, waar mogelijk worden de belangrijkste groenstructuren extensief onderhouden. Dit om zo veel mogelijk rust te creëren voor foeragerende vleermuizen. Ook andere soorten profiteren hier van. Het onderhoud vindt zo veel mogelijk plaats tijdens de winterslaap van de vleermuizen. 25

26 Stap 2D: Beschrijving uit te voeren maatregelen Dit is een belangrijke stap in het Soortenmanagementplan. De uit voorgaande onderdelen voortvloeiende maatregelen dienen hier verzameld en uitgewerkt te worden. Dit totaal aan uit te voeren maatregelen vloeit voort uit de integratie van de drie voorgaande stappen (onderzoek naar flora en fauna, naar ruimtelijke ontwikkelingen en het benutten van kansen). Dit totaaloverzicht van (mitigerende en compenserende) maatregelen wordt bij voorkeur gekoppeld aan een digitale kaart waarop al deze maatregelen worden weergegeven. Hierbij kan per maatregel een realisatiemoment worden vermeld. Bij het uitvoeren van de maatregelen dient altijd zorgvuldig te worden gewerkt. Voor een groot aantal soorten kan hieraan invulling gegeven worden door te handelen overeenkomstig een door het ministerie van EZ goedgekeurde gedragscode. Dit werken conform een gedragscode biedt vrijstelling van de Flora- en faunawet voor de tabel 2- soorten. Voor strenger beschermde soorten zoals vogels en soorten van bijlage IV van de Habitatrichtlijn (waaronder alle vleermuissoorten) is een ontheffing vereist. Bij het beschrijven van de uit te voeren maatregelen, is het cruciaal om te benadrukken dat de uitvoering aan de hand van ecologische werkprotocollen voorbereid dient te worden. Deze ecologische protocollen dienen door een deskundige en specifiek voor de situatie te worden opgesteld. Lees meer in bijlage 7 over het beschrijven van maatregelen in het SMP. 26

27 Voorbeeld gemeente Braamberg De gemeente Braamberg beschrijft in het SMP concreet alle uit te voeren maatregelen. Maatregelen uit het flora en fauna-onderzoek In kaart brengen uitvoeringslocaties mitigerende en compenserende maatregelen; Ecologische waarden vastleggen op kaart (digitaal ontsluiten) en afstemmen met stedenbouwkundige en landschapsarchitect; Onderscheiden welke delen extensief en welke intensief onderhouden gaan worden; Moment van onderhoud vastleggen in RAW-bestekken. Maatregelen uit inventarisatie van ruimtelijke ontwikkelingen Sloop bestaande bebouwing; Kap van enkele bestaande groenelementen en solitaire bomen; Dempen van sloten; Bouwrijp maken grond; Aanleg kabels en leidingen. Maatregelen voortvloeiend uit de kansen Afstemmen met stedenbouwkundige, landschapsarchitect en lichtdeskundige over het opheffen van barrières bij ontsluitingswegen met behulp van hop-overs; Selecteren inheemse (!) boomsoorten, geschikt om als haag te onderhouden; Hagen zo min mogelijk direct aan fietspaden of wegen aanleggen, maar waar mogelijk gescheiden door extensief beheerde grasachtige vegetatie; Vastleggen beheervormen (intensief/extensief) in RAW-bestekken en dit wordt gecommuniceerd met de ondernemersvereniging zodat zij de reden kennen van het gekozen beheer. Zo veel mogelijk vermijden kwetsbare perioden bij plannen uitvoering maatregelen. Opstellen en uitvoeren ecologisch werkprotocol ten behoeve van zorgvuldig werken, indien het onvermijdelijk is om in de kwetsbare periode maatregelen uit te voeren; Vaststellen afspraken over het lichtgebruik; Beleid vaststellen ten aanzien van natuurinclusief bouwen; Vaststellen afspraken over de milieueducatie inzake ruimtelijke ontwikkeling; 27

28 Stap 3: Het aanvragen van een (generieke) ontheffing De in het SMP voorziene ruimtelijke ontwikkelingen kunnen leiden tot het overtreden van de verbodsbepalingen ten aanzien van beschermde soorten. In dat geval is ontheffing van de Flora- en faunawet nodig. Wanneer meerdere ruimtelijke ontwikkelingen verspreid over een langere periode (5 tot 10 jaar) aan de orde zijn, kan het in de rede liggen om een generieke ontheffing aan te vragen. Wanneer het bevoegd gezag een dergelijk ontheffing afgeeft, betekent dat grote zekerheid ten aanzien van het economisch ontwikkelklimaat en borging van de soortenbescherming. Voor de activiteiten waar een ontheffing voor is verleend, hoeft geen natuurtoets in het kader van de aanvraag van een omgevingsvergunning te worden uitgevoerd. Daarnaast doen zich een aantal voordelen voor wanneer er volgens de Generieke Aanpak Natuur gewerkt wordt. De toepassing van de Generieke Aanpak kan burgers en bedrijven ontzorgen door: minder belemmeringen voor ruimtelijke ontwikkeling als gevolg van een betere integratie met soortenbescherming; minder vertraging bij de uitvoer van plannen door een betere afstemming binnen de gebiedsgerichte aanpak; lagere kosten; duidelijke spelregels. Bovendien worden gemeenten, provincies en RUD s beter gefaciliteerd door; een gebiedsgerichte aanpak met meer inzicht in de effecten van ruimtelijke ingrepen; het kunnen maken van een betere afweging inzake ruimtelijke plannen en bij het verlenen van omgevingsvergunningen; 28

29 Door het wettelijk toetsingskader (zie hoofdstuk 3) te betrekken bij het opstellen van het SMP, kunnen voorwaarden voor het aanvragen van ontheffingen vroegtijdig worden meegenomen in de wijze van onderzoek. Dit zorgt voor een aanvraag die is afgestemd op het (generieke) toetsingskader van het bevoegd gezag. Dit kan het aanvraagproces versnellen, omdat het bevoegd gezag in minder gevallen de aanvrager om aanvullende informatie zal verzoeken. 29

30 Stap 4: Uitvoeren van maatregelen Bij deze stap staat (de voorbereiding op) de daadwerkelijke uitvoering centraal. Het in het Soortenmanagementplan beschreven proces wordt nu in de praktijk gebracht. Hierbij worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: De (generieke) ontheffing is - indien nodig- verleend; Alle deelnemende partijen voeren de maatregelen waarvoor zij verantwoordelijk zijn zorgvuldig en adequaat uit; De vastgestelde maatregelen en afspraken dienen op de uitvoeringslocaties op schrift aanwezig te zijn; Ecologische werkprotocollen ten aanzien van specifieke handelingen voortvloeiend uit het SMP dienen op de uitvoeringslocaties op schrift aanwezig te zijn; Aan de (Generieke) Ontheffing verbonden voorwaarden worden uitgevoerd; De zorgplicht wordt in acht genomen. Implementatie Generieke aanpak Natuur De Generieke Aanpak Natuurwetgeving betekent in eerste instantie een investering, in onderzoek en de mogelijkheden van aangepaste werkwijze. Daarom is het van belang om het gemeentebestuur enthousiast te maken voor de mogelijkheden ten aanzien van de Generieke Aanpak Natuur. Het bestuur dient vervolgens geïnformeerd te worden over de kosten en de baten, waarna visie en ambitie vastgesteld kunnen worden. Bij de implementatie wordt met alle partijen gecommuniceerd over de verdeling van rollen en de verantwoordelijkheden ten aanzien van de Generieke Aanpak Natuur. Binnen de gemeente (die in veel gevallen de aanvrager van de Generieke Ontheffing zal zijn) worden alle betrokken afdelingen geïnformeerd over de Generieke Aanpak Natuur. Naast informeren worden er ook op afdelingsniveau concrete afspraken gemaakt over rollen en verantwoordelijkheden en krijgen medewerkers specifieke taken toegewezen. Dit is van belang voor de voortgang van het proces. Een afdeling moet niet alleen verantwoordelijk zijn voor onderdeel van het proces maar zich ook verantwoordelijk voelen. De handelingen die voortvloeien uit het SMP moeten worden vertaald naar structuurvisies, ruimtelijk ontwerpen, bestemmingsplannen, ecologische werkprotocollen, beheer en onderhoud, en naar RAW-bestekken etc. Het gemeenschappelijk belang moet worden gecommuniceerd. Uitvoerende partijen (aannemers) worden middels de hierboven beschreven documenten geïnformeerd over de te volgen werkwijze. Bovenstaande wordt formeel bevestigd en schriftelijk vastgelegd door de hoofduitvoerder. Dit in verband met eventuele vanuit bevoegd gezag, monitoring en evaluatie. Belangrijk is dat de beschreven implementatie zoals die beschreven is in het SMP (onder stap 2D: beschrijving van maatregelen) ook daadwerkelijk aantoonbaar wordt uitgevoerd. 30

31 De uitvoering volgt na het opstellen van het SMP en de ontvangen ontheffing, zo blijkt uit het schema van 3.1. De pijl die rechtstreeks vanuit het SMP naar de uitvoering loopt, is van toepassing wanneer er maatregelen uitgevoerd kunnen worden zonder ontheffing; zoals bijvoorbeeld natuurinclusief bouwen (het benutten van kansen!). Voorbeeld gemeente Braamberg De gemeente Braamberg heeft van het bevoegd gezag een Generieke Ontheffing ontvangen. De aan de ontheffing verbonden randvoorwaarden komen overeen met de maatregelen uit het SMP. Dit levert gemeente flinke tijdswinst op. Op het moment dat met het opstellen van het SMP gestart werd, heeft de gemeente het toetsingskader voor ontheffing als randvoorwaarde voor het ecologisch onderzoek en de vastlegging ervan gebruikt. Dit heeft er voor gezorgd dat de maatregelen in het SMP zijn gebaseerd zijn op betrouwbare gegevens, gebaseerd op de door de NDFF gevalideerde gegevens van de gemeente Braamberg. De hierboven genoemde maatregelen die uitgevoerd worden onder deze stap zijn maatregelen voor het benutten van kansen en maatregelen ten behoeve van het mitigeren en compenseren van negatieve effecten. Het implementeren van de Generieke Aanpak Natuur bij de gemeentelijke organisatie als bij de convenantpartners is cruciaal om de uitvoering ervan duurzaam te kunnen borgen. Concreet betekent uitvoering geven aan het SMP dat ruimtelijke ingrepen ten behoeve van ruimtelijke ontwikkeling op een aantoonbare zorgvuldige wijze gebeurt. De gemeente Braamberg heeft ten tijde van het opstellen van het SMP ecologische werkprotocollen laten ontwikkelen voor de meest voorkomende werkzaamheden zodat deze generieke toegepast kunnen worden. Vervolgens zijn deze generieke ecologische werkprotocollen op maat gemaakt voor de specifieke omstandigheden. Deze aanvulling is op het formulier van het protocol ingevuld. De inrichtingswerkzaamheden zoals het kappen van bomen, het slopen van bebouwing en het dempen van sloten wordt op de minst kwetsbare momenten uitgevoerd. Deze werkzaamheden, die onder het bouwrijp maken van de grond vallen, worden begeleid door een deskundige op het gebied van ecologie (dit kan een stadsecoloog zijn of een ecologisch medewerker van een ecologisch adviesbureau). Deze ecologische begeleiding heef de gemeente Braamberg geregeld op het moment dat bekend werd dat er gestart zou worden met de start van de aanleg van het industrieterrein. 31

32 Toen de gemeente Braamberg begon met het schrijven van een SMP in het kader van de Generieke Aanpak Natuur was gemeente zich er van bewust dat deze nieuwe aanpak alleen slagingskans had wanneer deze in de organisatie geïmplementeerd zou worden. Bij het uitvoeren van alle fysieke maatregelen is het uitvoeren van het implementatieproces minstens zo belangrijk. De gemeente is zich er bewust van dat dit proces een cultuuromslag teweeg zal brengen en dat er enige tijd overheen gaan voordat dit ingebed is de gemeentelijke organisatie. Foto: Werkzaamheden ten behoeve van natuurontwikkeling en de ontsluiting daarvan dienen zorgvuldig te worden uitgevoerd. 32

33 Stap 5: Toezicht houden en Handhaven Het bevoegd gezag voor de verlening van de ontheffing, is verantwoordelijk voor het toezicht op de uitvoering van de ontheffingsvoorwaarden door de ontheffinghouder. Het bevoegd gezag voor het verlenen van ontheffingen op grond van de Flora- en faunawet is de Minister van Economische Zaken. De ontheffinghouder van de Generieke Ontheffing (in de situatie zoals beschreven in dit document is dat de gemeente) is verantwoordelijk voor het naleven van de voorwaarden uit de ontheffing. Het is aan de gemeente om over deze naleving afspraken te maken met andere partijen, bijvoorbeeld in het kader van een convenant van de Generieke Aanpak Natuur. Een ontheffing is een persoongerichte beschikking. Dit betekent dat een derde (iemand anders dan de ontheffinghouder) geen gebruik kan maken van die ontheffing. Daarvoor zal de ontheffing de mogelijkheid moeten bieden dat de ontheffinghouder derden kan machtigen. De aanvrager van ontheffing blijft verantwoordelijk voor de naleving van de ontheffing. Als de derde de voorwaarden uit ontheffing overtreedt, zal de ontheffinghouder hier door het bevoegd bestuursorgaan op worden aangesproken. Om die reden zal de ontheffinghouder de machtiging willen vastleggen in een privaatrechtelijke overeenkomst. De instrumenten die de ontheffinghouder heeft om de derde aan te spreken op het niet houden aan de ontheffing/overeenkomsten beperken zich dan ook tot de privaatrechtelijke mogelijkheden. Houdt de derde zich niet aan de overeenkomst, dan kan de ontheffinghouder bijvoorbeeld de overeenkomst ontbinden. Het gevolg daarvan is dat de derde door het bevoegd gezag (nu: DR, toekomst: provincie) dan niet meer aangesproken zal worden op het overtreden van de voorwaarden uit de ontheffing, maar op het werken zonder een ontheffing. Wel is het natuurlijk mogelijk dat de aanvrager van de omgevingsvergunning zijn aanvraag (voor zover het over flora en fauna gaat) baseert op het soortenmanagementplan, los van een eventuele generieke ontheffing: het gaat dan om een aparte omgevingsvergunning met een verklaring van geen bedenkingen of een aparte ontheffing op grond van de Flora- en faunawet. 33

34 Werkwijze Er wordt gecontroleerd op de randvoorwaarden uit de Generieke Ontheffing; Er wordt gecontroleerd op de uitvoering van de ecologische werkprotocollen; Er wordt gecontroleerd op de uitvoering van maatregelen zoals genoemd onder de stap Uitvoering van maatregelen hierboven; De werkwijze is overeenkomstig die van het controleren van afgegeven vergunningen; Het gemeentelijk apparaat is vanuit haar vergunningverlenende rol ingericht op het toezicht houden en het handhaven van voorwaarden die in vergunningen worden genoemd. Het toezicht houden en het handhaven van de voorwaarden die in de Generieke Ontheffing worden genoemd zijn in werkwijze hetzelfde. Schema De controle vindt plaats op het naleven van de beschreven maatregelen in het SMP. De bevindingen van dit proces worden teruggekoppeld aan het SMP. Het SMP is dan niet meer alleen een fysiek document, maar een digitaal pakket dat in ontwikkeling is en blijft. Zie het schema in 3.1. Voorbeeld gemeente Braamberg De gemeente houdt toezicht op de naleving van het SMP en op de naleving van de Generieke Ontheffing. Hiervoor hebben de ambtenaren een cursus groene handhaving gevolgd. Omdat de provincies veel ervaring hebben met groene handhaving zijn er in verband met het implementatieproces ook bijeenkomsten met de provincie georganiseerd waarna in het veld de theorie in praktijk werd gebracht. De spin-off was dat er meer begrip en waardering ontstond voor elkaars werk en dat specifieke kennis op effectieve wijze opgedragen werd. De gemeente Braamberg heeft de controle op de naleving van de Generieke Aanpak Natuur geïmplementeerd in haar organisatie. Niet alleen op afdelingsniveau, maar ook op medewerkerniveau zijn er concrete afspraken gemaakt over rollen, verantwoordelijkheden en taken ten aanzien van de naleving op de Generieke Aanpak Natuur. Er wordt gecontroleerd op: De naleving van het SMP / voorwaarden uit de (Generieke) Ontheffing Zorgvuldig handelen bij het uitvoeren van ruimtelijke ingrepen 34

35 Stap 6: Monitoring De initiatiefnemer van de Generieke Aanpak Natuur zal willen weten of de voorgenomen maatregelen ook de verwachte effecten zullen hebben. De uitvoering van de Generieke Aanpak Natuur dient dus gemonitoord te worden. Dit is zelfs noodzakelijk als op basis van de Generieke Aanpak Natuur een ontheffing van de Flora- en faunawet is verleend. Uitgangspunten Het moment van monitoring dient bekend te zijn; Vastgesteld is wat de consequenties (kunnen) zijn wanneer uit de monitoring blijkt dat de uitgevoerde maatregelen niet het gewenste effect hebben. Aanvrager en eventuele deelnemende partijen zijn hiermee bekend; Aanvrager en eventuele deelnemende partijen zijn bekend met de consequenties dat wanneer uit de monitoring blijkt dat de gunstige staat van instandhouding van een bepaalde beschermde soort in het onderzoeksgebied niet gunstig blijkt te zijn. Werkwijze Het Flora en Faunaonderzoek naar beschermde soorten wordt in deze stap opnieuw uitgevoerd. De resultaten worden vergeleken met de uitkomsten van het Flora en Faunaonderzoek dat in het kader van het Soortenmanagementplan is uitgevoerd. Periodiek (bijvoorbeeld jaarlijks) wordt er een voortgangsrapportage geleverd met daarin de verantwoording en voortgang van ruimtelijke ontwikkelingen. Een overzicht van de uitgevoerde mitigerende en compenserende maatregelen vormt daar een onderdeel van. Voorbeeld gemeente Braamberg De gemeente laat in het vierde jaar na aanvang van de Generieke Aanpak Natuur een monitoring uitvoeren. Bij de monitoring geeft de gemeente Braamberg aan welke methodiek er wordt gebruikt. Een logboek met incidenten en wijzigingen in het project is daarbij een belangrijk onderdeel. Hierbij monitoort de gemeente de volgende aspecten: De gunstige staat van instandhouding van de beschermde flora en fauna; De effectiviteit van de gerealiseerde voorzieningen ten behoeve van mitigatie en compensatie; Het proces van de Generieke Aanpak Natuur binnen de gemeentelijke organisatie; Het proces van de Generieke Aanpak Natuur met de convenantpartners; Het cumulatief effect van kleine effecten (die elk afzonderlijk niet tot nauwelijks meetbaar zijn) 35

36 Stap 7: Evaluatie Gedurende de looptijd en aan het einde van de Generieke Aanpak kan het in de rede liggen om een evaluatie uit te voeren. In het geval de Generieke Aanpak Natuur de basis vormt voor een ontheffing, dan kan een evaluatie aanleiding vormen tot aanpassing van de ontheffing inclusief voorwaarden. De evaluatie dient inzicht te geven in: De werking van de uitgevoerde mitigerende en compenserende maatregelen; De staat van instandhouding van de beschermde soorten in het onderzoeksgebied; De werking van het proces van de Generieke Aanpak met de deelnemende partijen. Schema De evaluatie in het processchema van de Generieke Aanpak volgt na de monitoring (3.1). Voorbeeld gemeente Braamberg De gemeente evalueert de Generieke Aanpak Natuur. Hiervoor worden de monitoringsrapportages en de tussentijdse bevingdingen gebruikt. Voor het evalueren wordt een externe organisatie ingezet om schijn van belangenverstrengeling te voorkomen. 36

37 Hoofdstuk 4 vereisten aanvragen ontheffing Dit hoofdstuk zet kort en in algemene termen uiteen wat de vereisten zijn om ontheffing van de Flora- en faunawet aan te vragen en te kunnen verlenen. Deze informatie is derhalve ook sterk richtinggevend voor het aanvragen van een generieke ontheffing. Om de criteria voor ontheffingverlening helder te kunnen schetsen, wordt eerst het kader waarmee de Flora- en faunawet dier- en plantensoorten beoogt te beschermen, samengevat. Voor detailinformatie met betrekking tot het aanvragen van een generieke ontheffing kan contact opgenomen worden met Dienst Regelingen. Op de website van Dienst Regelingen (het DR-loket) is meer informatie te vinden over de Flora- en faunawet, ontheffingen (inclusief digitaal aanvraagformulier), alsmede over de omgevingsvergunning. Op termijn zal specifieke informatie over het aanvragen van een generieke ontheffing beschikbaar komen. 4.1 Beschermingsregime Flora- en faunawet De Flora- en faunawet identificeert welke dier- en plantensoorten als beschermd worden aangemerkt. Vervolgens formuleert de Flora- en faunawet welke handelingen verboden zijn ten aanzien van deze beschermde soorten, de verbodsbepalingen. Hierop kunnen uitzonderingen gemaakt worden, waarbij afhankelijk van het beschermingsniveau van de soort, één of meer criteria gelden om ontheffing te kunnen verlenen. Dit hoofdstuk focust op de mogelijkheid van ontheffingverlening. Over zaken als vrijstelling voor algemene soorten en de vrijstelling waaraan de gedragscode Flora- en faunawet is gekoppeld, biedt het DR-loket adequate informatie. 4.2 Beschermde soorten De beschermde dier- en plantensoorten worden doorgaans onderverdeeld in 3 tabellen: Tabel 1-soorten zijn algemeen voorkomende soorten; Tabel 2- soorten zijn noch algemeen (tabel 1), noch streng beschermd (tabel 3); Tabel 3-soorten zijn streng beschermd soorten, bestaande uit: - dier- en plantensoorten opgenomen in bijlage IV van de EU-Habitatrichtlijn; - dier- en plantensoorten opgenomen in bijlage 1 van het Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten 37