Een (historische) wandeling van het begrip kinderrechten:

Transcriptie

1 Een (historische) wandeling van het begrip kinderrechten: 30 jaar Kinderrechtswinkel 9 juni 2017 Kathy Vlieghe Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi vzw) 1

2 Kinderrechten: een complex probleem! 2

3 Kinderrechten & Kinderrechtenperspectief 3

4 I. Kinderrechten: Evolutie Kindbeelden Hoe kijken we naar kinderen? Vroeger was het anders - In andere culturen is het (nog steeds) anders Aldus: de leefwereld van kinderen en de omgang tussen volwassenen en kinderen: Lijkt vanzelfsprekendheid maar is niet zo!! Onze kijk op kinderen is ontstaan in een bepaalde periode: het is historisch gegroeid / sociaal geconstrueerd Evolutie naar erkenning als aparte groep met aparte gedragingen 4

5 Kindbeeld-en 5

6 Kinderen zijn toekomstige volwassenen zegt men. Ze zijn pas in wording, ze bestaan eigenlijk nog niet helemaal, ze horen er voorlopig nog niet bij Wat bedoelt men daar toch mee? Wij kinderen: leven wij nog niet, voelen wij dan niet, lijden wij dan niet net als de volwassenen? En de kinderjaren: zijn die dan geen deel van het echt leven gewoon van iedereen? Waarom willen ze ons dan laten wachten en waarop? Janusz Korczak

7 Historiek verander(en)d kindbeeld: mijlpalen 20e eeuw = Eeuw van het kind 1911: Afschaffing kinderarbeid 1912: Kinderbeschermingswet 1914: Leerplichtwet (1948: vrouwen stemrecht (België)) 7

8 Kindbeelden Wat wil je worden, vroeg de juf, t was in de derde klas, ik keek haar aan en wist het niet, ik dacht dat ik al iets was. Toon Hermans Kinderen in nog-niet-positie als dominant beeld Kinderen zijn de toekomst Men vergeet te kijken en te luisteren naar wat vandaag voor elk kind betekent 8

9 Kindbeelden Positie van kinderen in de maatschappij: Kinderen als kostbaar en schaars goed Minderjarigheid = handelingsonbekwaamheid = geen verantwoordelijkheid Zorg en bescherming van kind worden toevertrouwd aan het gezin (uitgangspunt = bekwame ouders) Weinig maatschappelijke ondersteuning in de opvoeding: opvoeden = privé-aangelegenheid (fouten maken = persoonlijk falen van ouders en/of kinderen) 9

10 Kindbeelden: VRK Bewustwording van kindbeelden en kritieken op het dominante (nog steeds aanwezig) kindbeeld liggen mee aan de basis van de totstandkoming van het Kinderrechtenverdrag 10

11 Voorlopers VRK Tweede helft 20 e eeuw: keerpunt nog-niet status van kinderen ter discussie Kinderen als subject Kinderen zijn dragers van mensenrechten Zelfstandige uitoefening van rechten Vandaag nog weerspiegeling in competentiedebat (leeftijd!) 11

12 Voorlopers VRK Verklaring van de rechten van het kind (1959) 1979 internationaal jaar van het Kind: start opmaak Verdrag 1989: goedkeuring Kinderrechtenverdrag 12

13 II. Verdrag inzake de Rechten van het Kind Krachtigste apart instrument voor kinderen Bijna universeel geratificeerd Erkenning van kinderen als dragers van mensenrechten Kinderen als betekenisverleners, zingevers met eigen perspectieven 1990: goedkeuring België (inwerkingtreding 1992) Drie Facultatieve Protocollen Betrokkenheid van kinderen bij gewapende conflicten (2000) Verkoop van kinderen, prostitutie en pornografie (2000) Klachtenprocedure (2014 in werking) 13

14 Verdrag inzake de Rechten van het Kind en de relatie Kind Ouders Staat Staat Kind Ouders Belang van het gezinsleven Ouderlijk gezag: ouders verantwoordelijk voor opvoeding Maar! de Staat moet hen hierin ondersteunen 14

15 II. Kinderrechtenverdrag 54 artikelen Art. 1-41: gewaarborgde rechten Art : toezicht Art : inwerkingtreding Ieder kind heeft 15

16 KeKi Presentatie Kinderrechten VVSG 24 november

17 VRK: 20 november Ratificatie door België in 1992 Kenmerken: Comprehensief Juridisch bindend Universeel De drie P s: protectie provisie participatie Vier basisprincipes: Non-discriminatie Belang kind Recht op leven, overleven, ontwikkeling Recht mening te uiten passend belang ( participatie ) 17

18 Inhoud PARTICIPATION art.12 recht op een eigen mening art.13 vrije meningsuiting art.14 vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst art.15 vrijheid van vereniging art.30 rechten voor kinderen van minderheden en inheemse volkeren op hun eigen cultuur, taal en godsdienst 18

19 Inhoud Art. 12: MENING VAN HET KIND 1. De Staten die partij zijn, verzekeren het kind dat in staat is zijn of haar eigen mening te vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in overeenstemming met zijn of haar leeftijd en rijpheid. 2. Hiertoe wordt het kind met name in de gelegenheid gesteld te worden gehoord in iedere gerechtelijke en bestuurlijke procedure die het kind betreft, hetzij rechtstreeks, hetzij door tussenkomst van een vertegenwoordiger of een daarvoor geschikte instelling, op een wijze die verenigbaar is met de procedureregels van het nationale recht. 19

20 Inhoud Art. 12 MENING VAN HET KIND Art. 12(1) Spreekrecht ALLE aangelegenheden PASSEND BELANG Art. 12(2) Hoorrecht Gerechtelijke en bestuurlijke procedure Link met art.3 Belang van het kind Samenhang art.13(1) : recht op informatie! 20

21 II. Kinderrechtenverdrag - Toezicht VN-Comité voor de Rechten van het Kind (art. 43) Rapportageplicht (art. 44) Slotbeschouwingen door het Comité Alternatief rapport België: Discussiedagen Algemene Commentaren o.a. nr. 7 (2005) Implementing child rights in early childhood Omzetting in nationale wetten (art. 4) 21

22 Wat zijn mensenrechten? 22

23 Wat zijn kinderrechten? Kinderrechten: (fundamentele) normen die gericht zijn op het realiseren van sociale rechtvaardigheid, menselijke waardigheid voor kinderen. Kinderrechten zijn aldus te beschouwen als mensenrechten van kinderen (KeKi, 2012) 23

24 III. Het kinderrechtenperpectief Complex geheel van betekenissen - Juridisch (fundamentele rechtsbronnen - Relationele praktijk (omgaan met mensen) - Reflectie: samen leren, ontdekken, ondervinden 24

25 25

26 II. Kinderrechtenperspectief Relationele praktijk - Kindbeeld KINDBEELD KIND IS KIND HEEFT RECHT OP Focus op welzijn (protection/provision) Afhankelijk Kwetsbaar Gekwetst Bescherming Veiligheid Emotionele zekerheid Zorg Focus op agency (participation) Zelfstandig Bekwaam Verantwoordelijk Het woord nemen Gehoord worden Invloed uitoefenen Beslissingen mee vorm geven Agency: capaciteit om betekenis te geven aan wat rondom je gebeurt, om keuzes te maken en om zelf verandering te initiëren

27 De metafoor van de ijsberg 27

28 Voicing Een KR benadering mbt voicing children vereist: - reflecteer over de positie van volwassenen en professionelen en overweeg het perspectief van het kind als een belangrijk element in ons denken/acties 28

29 Juridsiche en maatschappelijke betekenis Juridisch: verdragen, wetten, regels, beleid (art. 12 VRK ) beleidsdomeinen Maatschappelijk: relaties onderling Houding van volwassen tov kinderen geest van KR Doel: volwaardig burgerschap 29

30 Participatie Is er iets veranderd? (voice=choice?) - Het is onmogelijk om KR te horen omdat ze beïnvloed zijn of gemanipuleerd door de ouders - Participatie van kinderen ondermijnt ouderlijk gezag. Ouders weten ALTIJD wat het best is voor hun kinderen - Het kind betrokken partij laten zijn in de rechtbank, brengt hem in een riskante situatie. - Kinderen denken op korte termijn en praktisch, niet logisch of op langere termijn - Kinderen moet je niet vragen naar hun standpunt/mening omdat ze anders in een positie gedwongen worden om te kiezen. 30

31 Uit: Mevrouw de Jeugdrechter Had ik een toverstokje, dan bracht ik je ouders opnieuw samen, maar helaas dat lukt niet 31

32 III. Kinderrechten in België Initiatieven van de overheid Vlaams: Oprichting Kinderrechtencommissariaat (parlementaire instelling) (1997) KER-decreet: kindeffectrapport (1997) wordt JoKER (2012) integratie in RIA Decreet houdende het voeren van een Vlaams Jeugd- en Kinderrechtenbeleid (2008) vernieuwd decreet (2012) Een coördinator kinderrechten met medewerking van aanspreekpunten kinderrechten (nu kinderrechten en jeugd) Aanstelling coördinerend minister Kinderrechten Vlaams actieplan kinderrechten (sluit aan bij jeugdbeleidsplan) jeugd- en KR beleidsplan (2012 Decreet Integrale Jeugdhulp en Decreet Rechtspositie Minderjarige in IJH vernieuwd in

33 Kinderrechten in België 33

34 Kinderrechten in België Organisaties: 1978: Centrum voor de Rechten van het Kind Universiteit Gent, Prof.E.Verhellen 1987 : Eerste Kinderrechtswinkel in Vlaanderen Brugge, i.s.m. Jongeren Advies Centrum (JAC) Brugge 1996: Kinderrechtencoalitie Vlaanderen Netwerk van NGO s. Alternatief rapport 1997: Kinderrechtencommissariaat Kinderrechtencommissaris benoemd door Vlaams Parlement Bekendmaking VRK en toezicht op de naleving ervan 2007: Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind (NCRK) Coördinatie uitwerking officieel rapport België + voorstelling 2010 : Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi) Interuniversitaire samenwerking rond kinderrechten bevorderen en resultaten wetenschappelijk onderzoek toegankelijk maken voor beleid en praktijk. 34

35 Kinderrechten in België Wie is wie? KRC: klachtenlijn en advieswerk NCRK KEKI (VL jeugdraad) Ambrassade Kireco Jint VVJ Informatie & communicatie: Kinderrechtswinkel Kind & Samenleving Awel ( ) En verder - Eurochild - What do you think (Unicef) 35

36 KR als rode draad in de BP waarom? Beoordelingscriterium afdeling Jeugd (transversaal) betekenis van KR (hoe helpt jouw org hieraan mee) Doelstellingen linken aan VRK/Slotbeschouwingen/general comments Comité Benoemen= zichtbaarheid= verbindend werken 36

37 Conclusies en reflecties Kinderrechten zijn een belangrijke hefboom voor de realisatie van respect voor kinderen MAAR Complex proces van implementatie Het blijft een werkwoord/attitude VRK is geen eindpunt van de dialoog Blijvende uitdagingen en spanningen Invulling van autonomie als individuele verantwoordelijkheid Interdisciplinaire benadering van kinderrechten Ruimte voor (kritische) reflectie over de betekenis van kinderrechten 37

38 38

39 39

40 IV. KR educatie: een blijvende uitdaging principes ivm KR en MR vertalen in de praktijk - Onzekerheid bij leerkrachten - Goodwill van enkele - Vertaalslag/hoe discussie voeren - Hoe rekening houden met diverse levenservaring/rugzak van het kind, ook van KR wiens rechten worden bedreigd? - Wat zullen de ouders zeggen? (mandaat van de lk?) (loslaten van controle: spanning,drempel) - Politiek geladen? Waardengeladenheid: morele vraagstukken bespreekbaar maken - Kr betrekken in beslissingen die van belang zijn in hun onderwijs/ kritische burgers 40

41 KR educatie Binnen onderswijscontext is KRE onlosmakelijk verbonden met het recht op onderwijs, gelijke onderwijskansen, inclusie, participatie: oproep tot interpretatie van context en betekenis van KR hierbinnen Early childhood/lagere school: respect eigenheid van kinderen 1999: Verhellen (in,op,door onderwijs) 2015: Quennerstedt : rechten op/in onderwijs Ervaringsgericht leren: vb. dagelijkse situaties gebruiken en bespreken met KR Participatie: betrokken worden bij aspecten van het schoolleven/omgaan met geweld/pesten/uitsluiting 41

42 KR educatie vandaag Concrete onderwijspraktijk - container van educaties maar hoe verhouden die zich tot elkaar? 42

43 43

44 Video: Dit is Sil 44