Onderzoek naar swingers en seksueel overdraagbare aandoeningen

Transcriptie

1 Onderzoek naar swingers en seksueel overdraagbare aandoeningen Scriptie Medische Antropologie en Sociologie Auteur: Maartje Vergoossen (nr.: ) Begeleider: Dr. G. Hekma Tweede lezer: Mw. drs. G.J.E Gerrits Ingeleverd: Universiteit van Amsterdam, 4 oktober 2007

2 Inhoudsopgave Pagina Samenvatting 3 Voorwoord 4 1 Inleiding in het onderzoek 1.1 Introductie Achtergrond Theoretisch kader Onderzoeksvragen 13 2 Methodologie 2.1 Onderzoekstype Beschrijving locatie Onderzoeksgroep Dataverzameling en analyse Ethiek 25 3 Beschrijving en kenmerken van een hobby 3.1 Het fenomeen swingen Subcultuur Drugsgebruik 42 4 Kennis, percepties en gedrag van swingers ten aanzien van SOA 4.1 Kennis Risicoperceptie Seksueel gedrag Swingers en SOA 67 5 Conclusie 77 Bibliografie 80 Bijlagen I Afkortingenlijst 84 II Topiclijst interviews 86 III Enquête 90 IV Stellingen FGD 104 2

3 Samenvatting Swingers zijn (hetero)stellen die gezamenlijk seks hebben met andere (hetero)stellen of vrijgezellen (Folder SFC* 1, 2006:1). De GGD Zuid Limburg (GGD ZL*) ziet steeds meer swingers op het SOA-spreekuur. Swingers lopen vanwege hun wisselende seksuele contacten, theoretisch, een grotere kans op seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA*) dan mensen met een monogame relatie (Graat, 2006). Over swingers en SOA is echter weinig bekend. In dit onderzoek richt ik me dan ook op de risicoperceptie van swingers ten opzichte van SOA en vraag ik me af of, en hoe, deze perceptie hun swinggedrag beïnvloedt. De data is verzameld via observaties van SOA-consulten, diepte-interviews, enquêtes en Focus Group Discussions (FGDs*) met swingers die ik bereikt heb via de GGD of andere swingers. Resultaten van dit onderzoek tonen aan dat de groep swingers zeer divers is, wat betreft leeftijd, beroep, religie, seksuele voorkeur, manier van swingen, etc. Het komt erop neer dat je als stel gezamenlijk seks hebt met andere stellen of vrijgezellen. Verdere invulling van een ontmoeting tussen stellen is afhankelijk van alle aanwezigen en wordt bepaald aan de hand van ieders behoeftes. Mensen swingen om spanning, plezier en variatie aan te brengen in hun (seks)leven en omdat ze graag nieuwe mensen leren kennen. Sommige stellen zoenen en strelen alleen met anderen, anderen hebben ook orale seks en weer anderen hebben geslachtsgemeenschap met een ander tijdens het swingen. Swingers vormen een subcultuur, want ze delen een leefstijl die afwijkt van de dominante cultuur in Nederland. Swingerswereld hebben verder ongeschreven regels, eigen gelegenheden en ontmoetingsplaatsen om elkaar te treffen, eigen gebruiken, delen een gezamenlijk geheim en leiden een dubbelleven. Sommige swingers in dit onderzoek gebruiken een condoom bij penetratie, maar niet bij orale seks. Andere swingers gebruiken nooit een condoom. Redenen waarom swingers geen condoom gebruiken is, omdat ze het storend vinden, de seks minder lekker is, ze weinig risico denken te lopen en andere swingers hen soms overhalen tot onveilige seks. De onderzochte swingers hebben weinig tot matige kennis over SOA en de gevolgen. Swingers die ervaring hebben met SOA zijn meestal beter op de hoogte dan anderen. De kans op SOA beredeneren ze zowel op basis van hun kennis over en ervaring met SOA als op hun swinggedrag. De risicoperceptie van swingers leidt tot het aanpassen van hun swinggedrag: ze worden kritisch bij de partnerkeuze, het condoomgebruik stijgt niet. Swingers lopen bewust kans op SOA, maar proberen dit met argumenten voor zichzelf en anderen goed te praten. 1 Woorden met een * komen voor in de afkortingenlijst (bijlage I). Ze krijgen eenmalig een *, daarna zijn ze te herkennen aan het gebruik van HOOFDLETTERS: FGD en SOA bijvoorbeeld. 3

4 Voorwoord Voor jullie als lezers is dit voorwoord het startschot van mijn scriptie. Voor mijzelf is met dit voorwoord echter juist de finish van deze scriptie in zicht. Ik had nooit verwacht dat swingers en SOA mijn scriptieonderwerp zouden worden, maar ik ben er oprecht blij mee dat het zo is gelopen. Toen de GGD ZL me vroeg of ik onderzoek wilde doen naar swingers moest ik nadenken, maar mijn interesse was gewekt. Vind ik dat een interessant onderwerp, wil ik er onderzoek naar doen en hoe interview je wildvreemde mensen over onderwerpen als seks en SOA? Nu ik 7 maanden verder ben, kan ik zeggen dat de antwoorden Ja, Ja, en heel gemakkelijk zijn. Ik had de eindstreep echter niet kunnen halen zonder de hulp van een heleboel mensen. Dr. Gert Hekma, mijn scriptiebegeleider, bedankt voor uw tijd, moeite en begeleiding tijdens het maken van deze scriptie. Mijn tweede lezer, mw. Trudie Gerrits, omdat u hiervoor tijd wilde vrijmaken in uw schema. Mijn stagebegeleidster, collega-interviewer en chauffeur van de GGD ZL, Anne-Marie Niekamp, omdat ik altijd bij je terechtkon voor tips en hulp en met ontzettend veel plezier en enthousiasme met jou aan dit onderzoek heb gewerkt. Ik heb veel van je geleerd! Alle medewerkers van de afdeling IZB van de GGD ZL en in het bijzonder het afdelingshoofd en de medewerkers van de SOA-poli. Ik ben jullie stuk voor stuk dankbaar, omdat jullie allen op de één of andere manier iets voor mij betekent of gedaan hebben en altijd geïnteresseerd waren in waar ik mee bezig was. Dank jullie wel. Zonder de hulp en bereidheidwilligheid van alle swingers die ik mocht volgen en bestoken met vragen, stellingen en enquêtes, was dit onderzoek niet mogelijk geweest. Jullie gastvrijheid, openheid en vriendelijkheid tegenover mij en anderen, zouden een voorbeeld moeten zijn voor velen. De liefde voor jullie partners en de eerlijkheid binnen jullie relaties is inspirerend en iets wat ik ieder mens zou gunnen. Duizendmaal dank! Mijn lieve ouders, omdat ik dankzij jullie kon studeren, wat niet altijd makkelijk was, maar wel heel belangrijk. Het is me gelukt! Zusje, je verdiend het gelukkig te zijn. Geef niet op en vecht. Je kunt het! Verder dank aan mijn schoonfamilie, vrienden en bekenden voor jullie hulp, steun, interesse en aanmoedigingen om deze scriptie tot een goed einde te brengen. Mijn beste vriend en liefde van mijn leven, ik bewonder je ambitie en ben blij dat je er altijd voor me bent. Je hield me, als ik het even niet zag zitten, voor dat afstuderen een leuke baan en ons eigen huis binnen handbereik zou brengen. Je had gelijk! Ik wens jullie veel leesplezier! Maartje 4

5 1 Inleiding in het onderzoek 1.1 Introductie Traditionele relaties waarin twee mensen lief, leed en het bed delen zijn niet meer zo vanzelfsprekend. Er zijn steeds meer mensen die, afzonderlijk, maar met medeweten van de partner, seks hebben met anderen. Deze mensen hebben een open relatie. Er zijn ook mensen die samen met hun partner seks hebben met anderen. Deze mensen heten swingers (Wilson, 2007:56). Volgens SwingersFunclub, een organisatie voor swingers, zijn swingers: Mensen die een leefwijze nastreven waarbij (hetero)stellen erotische contacten zoeken en hebben met andere (hetero)stellen/singles. Hierbij is altijd sprake van goed overleg tussen beide partners én bepalen partners samen welke erotische activiteiten voor hen passend zijn. Dit kan variëren van seks in het bijzijn van andere stellen, tot gedeeltelijke of volledige partnerruil, thuis of in clubs. (Folder SFC, 2006:1). Dit is een verslag van een sociaal wetenschappelijk onderzoek naar swingers dat ik heb uitgevoerd in samenwerking met de GGD ZL. Swingen is als onderwerp gekozen, omdat het een volkomen onderbelicht fenomeen is waar jarenlang geen sociaal wetenschappelijke aandacht voor is geweest. Dit is vreemd, aangezien seks een belangrijke rol speelt in de huidige samenleving. Je kunt geen tijdschrift openslaan of je radio, tv en computer aanzetten of er is wel iets over seks te lezen, horen, zien. Onlosmakelijk verbonden met seks zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA). Naar SOA en swingers is helemaal geen sociaal wetenschappelijk onderzoek gedaan, terwijl swingers wel degelijk een risicogroep zijn. Zij hebben namelijk wisselende seksuele contacten en zijn dus te vergelijken met mannen die seks hebben met mannen (MSM*) en prostituees. Voor mij was dit een kans om sociaal wetenschappelijk onderzoek te doen op een maatschappelijk relevant terrein van de gezondheidszorg. Een terrein en een onderwerp dat bovendien uitzonderlijk interessant was en zeer geschikt om toegepast onderzoek te doen. Hopelijk komt er door dit onderzoek meer aandacht voor swingers als risicogroep voor SOA. 5

6 1.2 Achtergrond Mensen die veel wisselende, onveilige 2, seksuele contacten hebben, lopen een groter risico op SOA. Dit kan een probleem zijn. Aangezien elk swingend stel meestal met verschillende stellen seks heeft en die stellen ook weer met andere stellen, kan op die manier, als er sprake is van onveilige seks, een heel netwerk van swingers besmet raken met SOA als eenmaal iemand binnen het netwerk besmet is. Vandaar dat dit onderzoek een hoge maatschappelijke relevantie heeft: door zich te verdiepen in het fenomeen swingen, kan de GGD ZL er misschien achter komen hoe swingers het beste te benaderen zijn met preventiecampagnes en voorlichting en hoe ze over te halen zijn tot veilig vrijen en periodiek testen. Over swingers en SOA is heel weinig bekend in Nederland, daarom is dit onderzoek ook theoretisch relevant. Sinds de jaren 70 en 80 is er bijna geen sociaal wetenschappelijk onderzoek meer gedaan naar swingers in Nederland. Naar swingers en SOA is nog nooit onderzoek gedaan in Nederland. Gelukkig begint daar nu verandering in te komen. Recent is door Van der Poel & Boon (2007) landelijk onderzoek gedaan naar swingers en Hepatitis B 3. Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van GGD Nederland en er werd gekeken naar seksueel risicogedrag van swingers en kansen en mogelijkheden voor Hepatitis B preventie bij swingers. In dit onderzoek werd ook aan de informanten gevraagd of ze andere SOA (gehad) hadden (Van der Poel & Boon, 2007). Conclusies uit dit landelijke onderzoek, onder 566 swingers, waren: bijna 25% van hen had één of meerdere SOA gehad. Chlamydia (44%), genitale wratten (36%), gonorroe (17%) en schaamluis (16%) waren de meest voorkomende (Van der Poel & Boon, 2007: 19). Zelfgerapporteerde Hepatitis B-infecties waren laag in vergelijking met andere risicogroepen, dit kan wijzen op onderrapportage. Slechts een klein deel van de respondenten had voldoende kennis over Hepatitis B en onveilige seks kwam veel voor (Van der Poel & Boon, 2007: 37-39). Reden dus om meer onderzoek te doen naar deze groep. Het is belangrijk om te weten hoe swingers over SOA denken en of, en hoe, dat hun swinggedrag beïnvloed. Bovendien is er nog weinig bekend over het swingen als activiteit en over swingers als groep. Aan de hand van deze studie kunnen we daar ook informatie over verkrijgen. 2 Volgens SOA AIDS Nederland (2004) is onveilige seks (m.b.t SOA, niet zwangerschap): Vaginale en anale penetratie zonder condoom en orale seks (stimuleren van penis/vagina/anus met mond en tong) zonder condoom of beflapje. HIV wordt pas overgedragen als er sprake is van contact met bloed, voorvocht of sperma (Folder SOA AIDS Nederland, 2004: 22-24). 3 Een virale SOA die wordt veroorzaakt door het Hepatitis B Virus (HBV) dat zich in de levercellen nestelt. Onbeschermd seksueel contact is de voornaamste manier om het virus over te dragen. Andere manieren zijn via bloedtransfusies met besmet bloed, tijdens de bevalling van moeder op kind, prikverwondingen, gemeenschappelijk gebruik van naalden (Van der Poel & Boon, 2007: 4) 6

7 1.3 Theoretisch kader Subcultuur Subculturen zijn, volgens Kottak (2002), groepen met verschillende culturele tradities die in dezelfde complexe samenleving naast elkaar bestaan. Subculturen ontstaan onder andere door verschillen in klasse, regio, etniciteit, taal en religie (Kottak, 2002: ), maar ook door verschillen in leefwijze, favoriete muziekstijl of hobby s. In het onderzoek van Vogels & Van der Vliet (1990), over seksuele netwerken en AIDS* onder Nederlandse scholieren, blijkt dat bij partnerkeuze verschillende factoren een rol spelen. Seksuele leefstijl bijvoorbeeld, men zoekt vaak iemand met dezelfde seksuele ervaring of dezelfde opvattingen over seks. Ook opleidingsniveau, plaats waar wordt uitgegaan, vrijetijdsbesteding, muziekvoorkeur en leeftijdscategorie blijken factoren te zijn (Vogels & Van der Vliet 1990 In: Van Daalen & De Regt, 1994: 88-89). Vogels & Van der Vliet trekken de conclusie dat scholieren met een bepaalde leefstijl aparte seksuele netwerken vormen. Dit zijn vrij gesloten netwerken, omdat de contacten binnen de circuits blijven. Contacten tussen groepen met een andere leefstijl zijn schaars, dus als iemand binnen het circuit AIDS heeft zal dat zich vooral verspreiden onder jongeren binnen dat circuit. Zij verwachten dat het lang duurt voor het van het ene naar het andere circuit overslaat (Vogels & Van der Vliet 1990 In: Van Daalen & De Regt, 1994: 89). Ik vraag me af hoe dat bij swingers zit, spelen bij hun keuze voor swingpartners ook verschillende factoren een rol? Hoe zit het met SOA? Vormen swingers één circuit en verspreiden SOA zich dus redelijk snel of zijn swingers ook onder te delen in kleine netwerken afhankelijk van interesses, leeftijd, seksuele leefstijl, enz. zodat het langer duurt voor SOA zich verspreiden? Volgens de theorie van de arts-antropoloog Kleinman (1980) heeft ieder individu zijn eigen kennis ten aanzien van ziekte en gezondheid. Deze ideeën en kennis worden door ieder individu anders geïnterpreteerd en toegepast. Er zijn dus verschillende explanatory models (EMs*) die onder meer worden beïnvloed door sociaal economische omstandigheden, persoonlijke interpretaties, ervaringen uit het verleden en de culturele context van het individu. Ze worden gevormd en gebruikt om om te gaan met een specifiek gezondheidsprobleem. Wanneer de modellen van verschillende mensen sterk met elkaar overeenkomen, is de kans groter dat hun gewoonten ten aanzien van ziekte en gezondheid zullen corresponderen (Kleinman, 1980: 106). Als swingers op basis van dezelfde hobby s en/of opvattingen een subcultuur vormen, delen ze dan ook hun opvattingen over ziekte en 7

8 gezondheid? Denken ze bijvoorbeeld hetzelfde over veilige en onveilige seks, over SOA, over de ernst van SOA of zijn daar toch duidelijke verschillen in op te merken? SOA en seksueel (risico)gedrag Seksueel gedrag kan verschillende vormen van risico met zich meebrengen volgens Bancroft et al. (2003): SOA, ongewenste zwangerschap, schade aan primary relationships, geweld, sociaal stigma of juridische gevolgen (Bancroft et al., 2003: 555). Voor dit onderzoek is alleen SOA van belang. Volgens SOA AIDS Nederland (2004) lopen gemiddeld meer dan mensen per jaar een SOA op. SOA zijn infecties die je kunt krijgen door onveilige seks. Ze worden voornamelijk overgedragen door sperma, bloed, vaginaal vocht en bij contact met slijmvliezen die voorkomen in de mond, penis, vagina en anus. SOA kun je hebben zonder last te hebben van klachten, je kunt ze dus ook weer doorgeven zonder dat je het weet (SOA AIDS Nederland, 2004: 9). Bij een SOA-test op een GGD wordt getest op chlamydia (CT*), gonorroe (GO*), syfilis (SYF*), Hepatitis B (HEP. B*) en HIV*. Op SOA als genitale wratten (GW) en herpes genitalis (HG) wordt niet getest, omdat deze SOA (meestal) zichtbare of voelbare klachten of symptomen geven. Chlamydia is een verraderlijke aandoening, omdat er meestal geen of slechts vage klachten zijn. Een gevolg van een niet behandelde chlamydia bij vrouwen kan een eileiderontsteking zijn, wat leidt tot verminderde vruchtbaarheid en een grotere kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Bij mannen kan een onbehandelde chlamydia leiden tot ontstekingen aan de prostaat, bal en bijbal. Als behandeling van chlamydia wordt een antibioticum voorgeschreven (SOA AIDS Nederland, 2004: 10; eigen observaties en data tijdens stage, 2007). Gonorroe (druiper) kan ook, net als chlamydia, ontstekingen aan de prostaat, bal, bijbal (mannen) of eileider (vrouwen) veroorzaken wat kan leiden tot onvruchtbaarheid. Als je er tijdig bij bent is gonorroe goed te behandelen met een antibioticum (SOA AIDS Nederland, 2004: 11-12; eigen observaties en data tijdens stage, 2007). Syfilis begint meestal met een klein zweertje op de geslachtsorganen, anus of mond. Het voelt hard aan, doet meestal geen pijn en de lymfeklieren in de buurt van het zweertje zijn opgezet. Het zweertje gaat vanzelf weg, maar de bacterie blijft en verspreid zich via het bloed door het hele lichaam. In het tweede stadium verschijnen er vlekjes op de huid, vooral bij de handpalmen en voetzolen. Ook deze gaan vanzelf weg, maar de bacterie niet. Syfilis is bij tijdige ontdekking goed te genezen met antibiotica/penicilline. Als je in de eerste 2 stadia niet 8

9 behandeld bent, kunnen, vaak na jaren, organen, hersenen, ruggenmerg en botten beschadigd gaan raken. Je bent al die tijd besmettelijk voor anderen via seksueel contact. (SOA AIDS Nederland, 2004: 13; eigen observaties en data tijdens stage, 2007). Het Hepatitis B virus veroorzaakt een ontsteking in de lever en wordt, naast seksueel contact, ook overgebracht door bloed-bloedcontact. De ziekte gaat meestal vanzelf over door rust (acute Hepatitis B), maar niet altijd (chronische Hepatitis B). Mensen die een chronische Hepatitis B hebben noemt men dragers. Van deze dragers houdt 25 tot 40% een blijvende ontsteking van de lever, waarna je uiteindelijk kunt overlijden aan levercirrose en leverkanker. Behandeling bij acute Hepatitis B is er niet, veel rust helpt. Chronische Hepatitis B is niet te genezen, alleen te behandelen met medicijnen die de klachten wegnemen. Als je eenmaal drager bent, blijf je altijd besmettelijk voor anderen. Hepatitis B is de enige SOA waartegen vaccinatie mogelijk is (SOA AIDS Nederland, 2004: 12; eigen observaties en data tijdens stage, 2007). De gevaarlijkste SOA is HIV, het virus dat AIDS veroorzaakt en het afweersysteem aantast. Iemand die HIV heeft wordt seropositief genoemd, dan hoef je nog niet ziek te zijn. Het virus is echter wel actief en beschadigt het afweersysteem. Als iemand ernstige klachten gaat krijgen, wat jaren kan duren, kan een arts vaststellen dat diegene AIDS heeft. Sommige medicijnen remmen het virus af, er is echter geen geneesmiddel dat het virus doodt of een vaccin dat de ziekte voorkomt (SOA AIDS Nederland, 2004: 13; eigen observaties en data tijdens stage, 2007). Genitale wratten worden veroorzaakt door een virus en kunnen voorkomen op, rond of in de geslachtsdelen of de anus. Genitale wratten komen veel voor, omdat ze erg besmettelijk zijn. Gebruik van een handdoek of washand van iemand die ze heeft kan al genoeg zijn. Seksueel contact is dus niet altijd nodig om ze te verspreiden. Wratten zijn meestal geen gezondheidsprobleem, behalve als ze bijvoorbeeld in de plasbuis zitten en obstructie geven. Je kunt ze laten weghalen bij de dokter, maar ze kunnen altijd terugkomen omdat het virus lang in het lichaam aanwezig blijft (SOA AIDS Nederland, 2004: 11; eigen observaties en data tijdens stage, 2007). Herpes genitalis is ook een SOA waarbij het virus in je lichaam aanwezig blijft. Het virus veroorzaakt blaasjes op of rond de geslachtsdelen en wordt overgedragen als het in contact komt met slijmvliezen. De blaasjes worden later wondjes en de eerste infectie kan erg pijnlijk zijn. Een ander herpesvirus (herpes labialis) is beter bekend als de koortslip. Orale seks kan ervoor zorgen dat het herpes labialis virus op de geslachtsdelen terechtkomt en het herpes genitalis virus naar de mond worden overgebracht. Gedurende een herpesaanval kun je beter geen of veilige gemeenschap hebben, ook orale seks (en zoenen in het geval van 9

10 een koortslip) wordt afgeraden. Er is geen behandeling tegen herpes genitalis en labialis, alleen middelen die zorgen dat de klachten eerder weggaan of dat je minder aanvallen hebt (SOA AIDS Nederland, 2004: 11; eigen observaties en data tijdens stage, 2007). Na over deze SOA gelezen te hebben, vraag je je af hoe groot de risico s van onveilige seks zijn en waarom mensen onveilige seks hebben. Risico s zijn niet precies weer te geven, in procenten bijvoorbeeld, maar je kunt wel zeggen of iets in het algemeen erg risicovol of weinig risicovol is. Rekening houdend met het feit dat wat voor de één een groot risico is, voor de ander een klein risico kan zijn. Ik maak een onderscheid in SOA die worden overgebracht door contact met slijmvliezen, sperma of vaginaal vocht (categorie 1: chlamydia, gonorroe en syfilis) en SOA die, naast door slijmvliezen (alleen bij HIV en in mindere mate dan bij categorie 1), sperma of vaginaal vocht, ook door bloed worden overgebracht (categorie 2: Hepatitis B en HIV). Hepatitis B is vele malen besmettelijker dan HIV. Twee andere SOA, die door intiem huidcontact worden overgebracht (categorie 3), zijn genitale wratten en herpes genitalis. In onderstaand schema is alles overzichtelijk weergegeven. Seksueel contact in volgorde van meest tot minst risicovol (zonder condoom/beflapje) Risico voor SOA categorie 1 (chlamydia, gonorroe, syfilis) Risico voor SOA categorie 2 (Hepatitis B en HIV) Anale seks (penetratie) Risicovol. Risicovol, vooral voor hepatitis B. Vaginale seks (penetratie) Pijpen (risicovoller voor actieve dan voor passieve partij) Beffen Droogneuken Seksspeeltjes gebruiken Risicovol. Kans is kleiner dan bij anale seks. Risicovol. Kans is kleiner dan bij anale/vaginale seks. Doorslikken van sperma vergroot het risico. Weinig risicovol, maar de kans is aanwezig. Weinig risico, tenzij voorvocht of sperma in vagina/anus komt. Weinig risico, mits ieder eigen speeltjes gebruikt, de speeltjes goed reinigt voor men ze wisselt of condoom erom doet en dat wisselt als speeltje bij ander wordt gebruikt. Risicovol, vooral voor hepatitis B. Kans is kleiner dan bij anale seks. Risicovol. Kans is kleiner dan bij anale/vaginale seks. Doorslikken van sperma vergroot het risico. Weinig risicovol, tenzij contact met menstruatiebloed. Weinig risico, tenzij voorvocht of sperma in vagina/anus komt. Weinig risico, mits ieder eigen speeltjes gebruikt, de speeltjes goed reinigt voor men ze wisselt of condoom erom doet en dat wisselt als speeltje bij ander wordt gebruikt. Risico voor SOA categorie 3 (genitale wratten en herpes genitalis) Risicovol. Risicovol. Kans is kleiner dan bij anale seks Risicovol voor herpes genitalis (vooral tijdens actieve infectie). Weinig risicovol voor genitale wratten. Risicovol voor herpes genitalis (vooral tijdens actieve infectie). Weinig risicovol voor genitale wratten. Zeer risicovol bij intiem huidcontact. Herpes is vooral een risico tijdens een aanval. Weinig risico, mits ieder eigen speeltjes gebruikt, de speeltjes goed reinigt voor men ze wisselt of condoom erom doet en dat wisselt als speeltje bij ander wordt gebruikt. 10

11 Volgens diverse onderzoekers zijn er verschillende redenen waarom mensen onveilige seks hebben. Vincke & Bolton (1995) denken dat mensen onveilige seks prefereren, omdat het lekkerder is of omdat mensen verliefd zijn op hun partner. Andere redenen zijn dat men weet dat een partner geen SOA of AIDS heeft; dat de partner onveilige seks wil; dat men onder invloed is van alcohol of drugs; dat er geen condooms beschikbaar zijn; dat risicovol gedrag wordt ondersteund door de omgeving; en de perceptie dat een gedragsverandering niet beschermt tegen besmetting (Vincke & Bolton, 1995: 185). Moore & Oppong (2007) erkennen ook de reden van verliefdheid op de partner en voegen daaraan toe dat liefde en intimiteit een soort ontkenning creëren van het besmettingsgevaar van HIV. Die ontkenning wordt als rechtvaardiging voor het hebben van onveilige seks gebruikt. HIV maakt echter geen onderscheid tussen mensen die van elkaar houden en mensen die niet van elkaar houden. Iemand die HIV positief is heeft niet de keuze om ervoor te zorgen dat zijn/haar levenspartner niet besmet raakt. Ook zijn mensen bereid onveilige seks te hebben vanwege de emotionele gehechtheid aan hun partner. Zij kunnen zich geen leven zonder elkaar voorstellen en gaan dus liever samen dood dan dat één van de twee alleen achterblijft (Moore & Oppong, 2007: 1060). Hart (1995) zegt ook, net als Vicke en Bolton (1995), dat seks zonder condoom lekkerder is en bovendien natuurlijker. Tot slot zouden sommige mannen moeite hebben een erectie te houden en een condoom zou dat gevoel versterken (Hart, 1995: 148). Bovenstaande redenen worden genoemd in relatie tot HIV en risicogedrag. SOA als chlamydia en gonorroe zijn makkelijker te behandelen en minder ernstig dan HIV, daar moet rekening mee worden gehouden als ik ga kijken welke redenen swingers geven voor onveilige seks Risicoperceptie Risicoperceptie is het schatten van de kans op een risico bij een bepaalde gebeurtenis (Benthin et al., 1993: 155). Hoe bepalen mensen het risico van iets? Daar zijn binnen de antropologie en sociologie verschillende theorieën over die zich richten op de sociaal, culturele omgeving van mensen. De Cultural Analysis (C.A.*) benadering is er daar één van. Parker (2001) beschrijft dat de focus van HIV/AIDS onderzoek zich van individuele psychologie verplaatste naar het collectieve karakter van seksuele betekenissen. Mensen zijn tenslotte geïntegreerd in de context van specifieke culturele settings (Parker, 2001: 166). C.A. wil erachter komen wat seksuele handelingen betekenen voor betrokkenen, in welke context ze plaatsvinden, wat de sociale waarde is van seksuele ontmoetingen en welke seksuele culturen en subculturen zich bevinden in een samenleving (Parker, 2001: 166). Aan de hand 11

12 van deze benadering hoop ik erachter te komen hoe dit bij de swingcultuur in elkaar zit. Is de context, betekenis en sociale waarde van seksuele handelingen van invloed op de risicoperceptie van swingers? Een tweede benadering is de Contagion Theory (C.T.*) die gebruikt wordt door Scherer & Cho (2003). Zij zeggen dat het idee van sociale besmetting suggereert dat individuen standpunten of gedragingen van anderen in het sociale netwerk, waar ze mee communiceren, overnemen. Die individuen die de meeste verbondenheid hebben met elkaar, delen in de meeste gevallen dezelfde informatie, standpunten, meningen en gedragingen als het gaat over controversiële kwesties. Hier staat tegenover dat individuen die weinig contact hebben, minder vaak dezelfde informatie over een kwestie hebben en minder vaak dezelfde standpunten en meningen delen (Scherer & Cho, 2003: ). Is dit ook zo bij netwerken van swingers en hun opvattingen over SOA? De auteurs vroegen zich verder af of individuen anderen zoeken die hetzelfde denken over risico s. Het hebben van dezelfde risicoperceptie zou in dat geval de vorming van sociale netwerken beïnvloeden. Andersom is echter ook mogelijk: netwerken worden gevormd op basis van andere criteria, zoals sociale verwantschap. De risicoperceptie wordt gevormd naar aanleiding van verbindingen met anderen. Sommigen hebben dan eerst andere risicopercepties, maar door de tijd heen veranderen deze percepties, door de uitwisselingen van ideeën, zodat ze meer op elkaar gaan lijken. Het is allebei mogelijk, maar Scherer & Cho (2003) neigen naar de laatste verklaring (Scherer & Cho, 2003: 266). Op welke manieren vormen swingers netwerken? Zoeken ze anderen die hetzelfde denken over SOA en risico s of passen ze juist hun risicoperceptie aan aan anderen in hun netwerk? Een derde benadering is die van Leap (1995). Hij zegt dat er vaak sprake is van een contradictie tussen weten en doen, dus een verschil tussen kennis, perceptie en gedrag. MSM weten veel over de risico s van onveilige seks, maar hebben wel steeds onveilige seks (Leap, 1995: 234). Blijkbaar vinden zij risicovolle seks geil en wordt veilige seks vergeten als er sprake is van een overweldigend gevoel van passie en lust (Leap, 1995: 235). Komt dit ook voor bij swingers, hebben zij wel of niet voldoende kennis over de risico s van SOA en als gevolg daarvan wel of niet onveilige seks? 1.4 Onderzoeksvragen Het doel van dit onderzoek was inzicht te verschaffen in de subcultuur van swingers en hun manier van omgaan met SOA. Mijn vraagstelling was: Wat is de risicoperceptie van swingers, 12

13 die zich laten testen op SOA, ten opzichte van SOA en beïnvloedt dat hun swinggedrag? Zo ja, op welke manier? Deelvragen bij deze vraagstelling waren verdeeld over vier thema s: Het fenomeen swingen - Welke definitie(s) gebruiken swingers om uit te leggen wat swingen is? - Welk type mensen swingt? (leeftijd, religie, beroep, seksuele voorkeur, enz.) - Waarom swingen mensen? Subcultuur - Hoe vinden swingers stellen? - Waar hebben swingers seks met elkaar? - Met hoeveel verschillende partners hebben swingers seks per swingafspraak? - Beschouwen ze zichzelf als behorende tot een subcultuur of aparte groep in de samenleving? Waarom wel of niet? - Gelden er bepaalde regels ten opzichte van (on)veilige seks binnen de subcultuur? SOA en seksueel (risico)gedrag - Wat weten swingers over SOA en de risico s en gevolgen ervan? - Hebben swingers meestal veilige of onveilige seks? - Hebben swingers bepaalde redenen om onveilige seks te hebben? - Welke redenen zijn dat? Risicoperceptie - Op welke manier beredeneren swingers de kans op het oplopen van SOA? - Wat zien swingers als veilig en onveilig op het gebied van seks? - Zien swingers swingen als iets risicovols? - Zijn de risico s rond het swingen redenen om er mee te stoppen? 13

14 2 Methodologie 2.1 Onderzoekstype Dit onderzoek was zowel explorerend als beschrijvend van aard. Het explorerende deel van het onderzoek zit hem in het feit dat er weinig recente onderzoeksgegevens bekend zijn over de onderzoekspopulatie swingers en hun levensstijl of subcultuur. Met een explorerend onderzoek konden de GGD ZL en ik meer te weten komen over hen. Alle onderzoek over swingers is oud en, misschien, achterhaald. Naar swingers en SOA is helemaal nooit onderzoek gedaan, daarom wilde ik ook meer weten over het gesignaleerde probleem, swingers als risicogroep voor SOA. Het was dus belangrijk om achter de eigenschappen en oorzaken van het probleem te komen. Dit onderzoek was bedoeld als pilot, een soort vooronderzoek om ten eerste te exploreren hoe de onderzoeksgroep eruit ziet en ten tweede om uit te zoeken wat het probleem rond die onderzoeksgroep precies inhoudt. Het beschrijvende deel van dit onderzoek kreeg vervolgens vorm door, aan de hand van de verkregen data, een beschrijving te geven van de onderzoeksgroep en zijn kenmerken en gedragingen. Ook van het probleem kon ik nu een beschrijving geven. Een algemeen of generaliserend beeld van onderzoeksgroep en probleem was niet mogelijk, gezien de kleine hoeveelheid data, maar ik kon wel opvallende dingen, verschillen en overeenkomsten binnen de groep uit de gegevens halen en onder de aandacht brengen. De door mij getrokken conclusies zijn niet representatief voor de gehele populatie swingers. Een andere selectie van respondenten zou kunnen leiden tot andere conclusies, verschillen en overeenkomsten. Op deze manier hoop ik in ieder geval een basis gelegd te hebben voor verder vervolgonderzoek naar swingers (en SOA). 2.2 Beschrijving locatie Voor mijn masteronderzoek heb ik 13 weken lang (van 3 april tot 29 juni 2007) stage gelopen op de afdeling infectieziektebestrijding (IZB*) van de GGD Zuid Limburg. Tijdens deze stage heb ik, samen met mijn begeleidster, onderzoek gedaan naar swingers en SOA. De keuze voor de GGD was willekeurig, aangezien ik een aantal verschillende GGD-en in Nederland heb benaderd om te vragen of ik er stage kon lopen. Uiteindelijk is het de GGD ZL geworden. De GGD ZL heeft drie vestigingen in Limburg waar cliënten terechtkunnen voor bijna alles wat met gezondheid te maken heeft. De afdeling IZB houdt zich bezig met verschillende taken, 14

15 namelijk algemene infectieziektebestrijding, tuberculosebestrijding (TBC), reizigersvaccinatie en SOA-zorg. Ik heb voornamelijk op de hoofdvestiging van de GGD ZL in Heerlen gezeten. Daar zitten de onderdelen algemene infectieziektebestrijding, reizigers en SOA verdeeld over 2 verdiepingen. Op de begane grond, waar de SOA poli zich bevindt, is een balie en gezamenlijke wachtkamer voor zowel SOA cliënten als voor reizigersvaccinatie. Er zijn 2 behandelkamers voor SOA, 2 voor reizigers en 1 kamer voor beiden. Verder is er een SOAverpleegkundigenkamer en een callcenter van waaruit de SOA-afspraken- en uitslagenlijn opereren. Cliënten kunnen een afspraak maken op één van de drie locaties en via de uitslagenlijn, twee weken later, hun uitslagen opvragen van elk van de drie locaties. Daarnaast is er een artsenkamer en vergaderruimte 4. Voor dit onderzoek was alleen het onderdeel SOA-zorg belangrijk. Daarom heb ik 13 weken doorgebracht op de SOA-verpleegkundigenkamer. De afdeling bestaat uit een afdelingshoofd en vier artsen die zich bezighouden met SOA, reizigers en algemene infectieziektebestrijding. De artsen zijn elke week op bepaalde dagen op de hoofdvestiging en de andere dagen/dagdelen op één van de andere twee vestigingen. Verder zijn er 12 verpleegkundigen die SOA-spreekuren (en reizigersspreekuren) draaien. Voor hen geldt ook dat ze enkele dagen/dagdelen op de hoofdvestiging zijn en de andere dagen/dagdelen op één of twee van de andere vestigingen. Voorlichting geven op scholen, het callcenter bemannen, electronische patiëntendossiers bijhouden (EPDs*), outreach activiteiten organiseren en evenementen bezoeken die zich richten op risicogroepen als jongeren en homoseksuelen behoort ook tot hun takenpakket. Ook zijn er verpleegkundigen die opvangtehuizen, gevangenissen, bordelen en afwerkplekken bezoeken om voorlichting te geven en SOA-testen uit te voeren. Tot slot zijn er twee doktersassistentes die administratieve taken verrichten: Afspraken inplannen, vragen van bellers beantwoorden, testuitslagen invoeren en doorgeven aan cliënten, zorgen dat er genoeg medicijnvoorraad is en dat de behandelkamers uitgerust zijn met alles wat de verpleegkundigen nodig hebben. Op een andere verdieping van het gebouw bevindt zich het secretariaat van IZB. Hier werken ongeveer 6 á 7 secretaresses/administratieve krachten die zich bezighouden met de afsprakenlijn van de reizigersvaccinatie en allerlei administratieve taken binnen de afdeling IZB 5. Om een indruk te geven van wat een SOA-consult inhoudt, zal ik beschrijven hoe een consult globaal zou kunnen verlopen 6. De verpleegkundige roept de man/vrouw binnen 7 en 4 Eigen observaties tijdens stage op GGD ZL, april t/m juni Eigen observaties tijdens stage op GGD ZL, april t/m juni Gebaseerd op eigen observaties tijdens het bijwonen van SOA-consulten tijdens mijn stageperiode. 15

16 laat hem/haar plaatsnemen. In de wachtkamer vullen alle cliënten een SOA registratieformulier in, waarop gevraagd wordt naar de reden van hun bezoek, hun SOA verleden, seksuele voorkeur, aard van de seksuele contacten, aantal partners in de laatste 6 maanden, of men seks heeft gehad in het buitenland of met een partner die drugs spuit, of ze harddrugs gebruiken, welke anticonceptie men gebruikt, of men prostituee of prostituant 8 is (geweest), of men allergisch is voor antibiotica en of men gevaccineerd is tegen Hepatitis B. Het consult bestaat uit een vraaggedeelte (anamnese) en een testgedeelte en duurt ongeveer 30 min., afhankelijk van de situatie van de cliënt. Tijdens het vraaggedeelte vraagt de verpleegkundige eerst aan de cliënt waarom hij/zij een test wenst. Aan de hand van het antwoord vraagt ze dan verder. Als mensen klachten hebben, vraagt ze welke klachten dat zijn en van wie en hoe ze iets hebben kunnen oplopen. Ze zal voorlichting geven over veilig vrijen en vragen van de cliënt beantwoorden. De verpleegkundige of een arts zal naar de klachten kijken en aan de hand daarvan een voorlopige diagnose stellen en een behandeling voorstellen. Als mensen vanwege een nieuwe relatie komen, zal de verpleegkundige vragen hoe veilig of onveilig de cliënt tot nu toe heeft gevreeën, vertellen hoeveel risico hij/zij dan kan hebben gelopen, voorlichting geven en aanraden dat de partner zich ook laat testen voor het geval men onveilig wil vrijen. Als mensen gewaarschuwd zijn door hun (ex) partner, zal de verpleegkundige kijken hoe groot het risico is dat de cliënt nu ook die SOA heeft en iets vertellen over de SOA waar diegene voor gewaarschuwd is. Verder bespreekt de verpleegkundige de antwoorden die de cliënt heeft opgeschreven op het SOA formulier en gaat in op de antwoorden die duiden op een verhoogd risico zoals een groot aantal partners, de seksuele voorkeur (MSM bijvoorbeeld), gebruik van drugs, seks in het buitenland, aard van de contacten (anaal bijvoorbeeld). In het kort schrijft de verpleegkundige dan op de achterkant van het formulier wat de cliënt verteld heeft en wat er mogelijk aan de hand kan zijn (anamnese). Dit wordt later allemaal ingevoerd in het EPD zodat het makkelijk is terug te vinden als een cliënt nog een keer komt of als er sprake is van een SOA en behandeling. Na dit vraaggesprek is het tijd voor de eigenlijke SOA-test. Bij mannen wordt bloed afgenomen en zij dienen urine in te leveren, vrouwen dienen naast bloed zelf op het toilet een vaginaal uitstrijkje te maken met een wattenstokje (swab). Als cliënten hebben verteld dat ze 7 Bij een SOA consult van gewone cliënten worden de partners apart naar binnen geroepen. Swingers worden meestal samen getest, als ze dat willen natuurlijk, omdat men van swingers verwacht dat ze volkomen open en eerlijk tegen elkaar zijn. In gewone relaties wil het nog wel eens voorkomen dat één van de twee vreemdgaat. Als de partner dan bij het consult aanwezig is, zal dat niet worden toegeven aan de verpleegkundige. 8 Persoon die prostituees bezoekt 16

17 (onveilige) anale seks hebben, wordt er meestal ook een anaal uitstrijkje gemaakt met een wattenstokje. Meestal doet de verpleegkundige dit, maar als cliënten dat niet willen mogen ze het zelf doen op het toilet. Het bloed wordt getest op de SOA Hepatitis B, HIV en syfilis. De urine van mannen, het vaginale wattenstokje van de vrouw en eventueel het anale wattenstokje van de man/vrouw) wordt getest op de SOA chlamydia en gonorroe. Als de cliënt nog niet gevaccineerd is tegen Hepatitis B, en dit wel wenst, is dit mogelijk. De verpleegkundige zal dan iets vertellen over Hepatitis B, wijzen op het belang van vaccinatie, de eerste vaccinatie zetten en een afspraak maken met de cliënt voor de tweede vaccinatie. Alle buisjes, potjes en swabs worden voorzien van een sticker met het consultnummer, naam en geboortedatum van de cliënt. Tot slot van het consult krijgt de cliënt een briefje met een telefoonnummer van de uitslagenlijn en een datum wanneer hij kan bellen voor de uitslag. De uitslag is altijd 2 weken na het consult. Als er geen vragen meer zijn, verlaat de cliënt de behandelkamer. Als de cliënt voor de uitslag belt en er is een SOA (chlamydia of gonorroe) gevonden, dan wordt meteen een afspraak gemaakt om te langs te komen en te behandelen met antibiotica. Als er sprake is van een ernstigere SOA (syfilis, Hepatitis B of HIV), dan wordt de uitslag niet door de telefoon meegedeeld. De verpleegkundige belt dan zelf de cliënt zodra de uitslag bekend is (dat is iets eerder dan dat de cliënt kan bellen voor de uitslag) en maakt een afspraak met hem/haar. Tijdens de afspraak wordt dan verteld wat er aan de hand is en wordt gekeken hoe het verder moet. Syfilis wordt door de GGD zelf behandeld, iemand met een Hepatitis B of HIV besmetting wordt doorverwezen naar een specialist. Een SOA-consult van swingers verloopt op een soortgelijke manier, alleen wordt hier een uur voor ingepland, omdat men (meestal) met twee mensen getest dient te worden. Als swingers voor de eerste keer komen wordt gevraagd naar hun contacten, of die veilig zijn of niet, de frequentie en met hoeveel partners men seks heeft. Ook wordt geïnformeerd naar drugsgebruik, waar men seks heeft en welke handelingen er plaatsvinden. Er wordt voorlichting gegeven over SOA in het algemeen en over de (on)veiligheid van de genoemde handelingen en vragen worden beantwoord. Hepatitis B vaccinatie wordt sterk aangeraden, als de cliënten die nog niet gehad hebben. Alles wordt opgeschreven in de anamnese. Swingers wordt ook aangeraden zich periodiek te laten testen, afhankelijk van de hoeveelheid contacten/frequentie van het swingen, tussen de 2 en 4 keer per jaar. Als swingers vaker komen, hoeft er niet altijd zo veel tijd aan de anamnese besteedt te worden, veel is dan al bekend. Alleen de periode tussen de twee controles is relevant. Het testgedeelte is voor 17

18 swingers hetzelfde als voor niet-swingers: bloed (en eventueel urine of een vaginale en/of anale swab). 2.3 Onderzoeksgroep Voor dit onderzoek waren swingers de onderzoekspopulatie. Ik heb gebruik gemaakt van convenience sampling, wat inhield dat ik mensen die zichzelf bij de GGD bekend maken als swinger, en gebruikmaken van de services van de GGD, heb benaderd. Er is bij deze onderzoeksgroep sprake van een zekere bias, omdat mensen die geen gebruik maken van de services van de GGD buiten deze sample vallen. Aan het begin van dit onderzoek in maart 2007, een maand voor ik aan mijn stage begon, is de verpleegkundigen die de SOAspreekuren doen, gevraagd of zij alle swingers die ze zagen wilden inlichten over het onderzoek en hen vragen mee te doen. De verpleegkundigen hebben dit heel serieus gedaan en vrijwel alle swingers bleek bereid mee te werken. Als een swinger of swingend koppel bereid was om mee te doen met het onderzoek, stuurden de verpleegkundigen mij een mail met de naam/namen, geboortedatum(s) en telefoonnummer(s) van de swinger(s). Ik had een Excel-bestand gemaakt waarin ik alle gegevens van swingers, die bereid waren mee te doen, bijhield. Uit dit bestand koos ik vervolgens koppels uit om een afspraak mee te maken voor een interview. Deze selectie gebeurde deels willekeurig, in de volgorde van aanmelding en deels op grond van selectiecriteria. Deze selectiecriteria konden bijvoorbeeld zijn dat ik de personen zelf gezien had tijdens een consult en dat ze me erg geschikt en bereidwillig leken. Soms werd ik er door de verpleegkundigen op geattendeerd dat de mensen die ze me doorgaven aardig, leuk of interessant waren. Het kwam ook voor dat ik op leeftijd selecteerde, omdat ik anders meer mensen uit de ene leeftijdscategorie had geïnterviewd dan uit de andere. Een vrouwelijke ex-swinger die geïnterviewd wilde worden, was ook zeer interessant om te betrekken in de onderzoeksgroep. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat ik, vanwege de bias, ook gebruik zou maken van snowball sampling (via de swingers van de GGD in contact komen met swingers die niet bekend waren bij de GGD). Door het succes van het onderzoek en de bereidwilligheid van de swingers via de GGD is dat er, wat betreft interviewen, echter niet meer van gekomen. Toen mijn stage was afgelopen, telde de lijst met swingers die mee wilden doen ongeveer 90 tot 100 personen, waar ik er in totaal 21 van heb geïnterviewd. Allemaal swingers bereikt via convenience sampling. Uit het bestand met swingers heb ik uiteindelijk 10 koppels en 1 vrouw gekozen om te interviewen. In de onderstaande 2 tabellen staat wat basisinformatie over hen, bijvoorbeeld 18

19 hun naam 9, tot welke leeftijdscategorie ze behoren (20 t/m 29 jaar, 30 t/m 45 jaar of 46 t/m 60 jaar), hoe lang ze swingen ( 2 jaar, 2,5 t/m 5 jaar, 5,5 t/m 9,5 jaar of 10 jaar), of ze ooit SOA gehad hebben en zo ja, welke, of ze die tijdens het swingen hebben opgelopen of ervoor en of ze drugs gebruiken tijdens het swingen (wappen). De ene tabel bevat de gegevens van de mannen, de andere tabel de gegevens van de vrouwen. Nr. 1 van de mannen vormt een koppel met nr. 1 van de vrouwen, nr. 2 met nr. 2, enz. De vrouw met nr. 11 is zonder haar partner geïnterviewd. Van de verpleegkundigen begreep ik dat ze vrijgezel was, toen ik haar ging interviewen bleek ze echter getrouwd te zijn. Haar partner was op het moment van het interview aan het werk, dus hem heb ik niet gesproken. Tabel 1 Persoonlijke gegevens van geïnterviewde mannelijke swingers Nr. Naam Leeftijds Hoe lang SOA Welke Voor of tijdens Wappers categorie swinger gehad swingen 1 Walter 46 t/m jaar Ja CT+GO Tijdens Ja 2 Jos 46 t/m 60 2,5 t/m 5 jaar Ja 2x CT+GO GO voor, CT tijdens Ja 3 Michiel 30 t/m 45 2 jaar Ja CT Voor Nee 4 Gerard 46 t/m 60 2 jaar Nee - - Ja 5 Floris 30 t/m 45 2 jaar Nee - - Nee 6 Thijs 30 t/m 45 2,5 t/m 5 jaar Nee - - Ja 7 Freek 46 t/m 60 5,5 t/m 9,5 jaar Nee - - Ja 8 Falco 30 t/m 45 5,5 t/m 9,5 jaar Ja HG Tijdens Ja 9 Richard 30 t/m jaar Nee - - Ja 10 Uri 46 t/m 60 2,5 t/m 5 jaar Ja GO Voor Nee Bron: eigen materiaal verzamelt tijdens stage, 2007 Ik heb in de paragraaf over seksueel risicogedrag al uitgelegd dat CT staat voor chlamydia, GO voor gonorroe, GW voor genitale wratten, SYF voor syfilis, HEP. B voor hepatitis B, HG voor herpes genitalis, HIV is het virus dat AIDS veroorzaakt en wappers zijn mensen die drugs gebruiken tijdens het swingen. 9 De namen van alle genoemde swingers zijn om privacyredenen verzonnen. 19

20 Tabel 2 Persoonlijke gegevens van geïnterviewde vrouwelijke swingers Nr. Naam Leeftijds Hoe lang SOA Welke Voor of Wappers categorie swinger gehad tijdens swingen 1 Julia 46 t/m jaar Ja 2x CT + GO Tijdens Ja 2 Esther 46 t/m 60 2,5 t/m 5 jaar Ja 2x CT, GO, CT+GO Ja HG en GW tijdens, GW+HG voor 3 Joyce 30 t/m 45 2 jaar Ja GW Voor Nee 4 Petra 46 t/m 60 2 jaar Ja 2xCT Tijdens Ja 5 Evi 30 t/m 45 2 jaar Ja CT Tijdens Nee 6 Bianca 30 t/m 45 2,5 t/m 5 jaar Nee - - Ja 7 Marjo 30 t/m 45 5,5 t/m 9,5 jaar Nee - - Ja 8 Astrid 30 t/m 45 5,5 t/m 9,5 jaar Nee - - Ja 9 Emma 46 t/m jaar Nee - - Ja 10 Tessa 46 t/m 60 2,5 t/m 5 jaar Nee - - Nee 11 Katja 30 t/m 45 2,5 t/m 5 jaar Nee - - Nee Bron: eigen materiaal verzamelt tijdens stage, 2007 Naast deze 10 koppels en 1 vrouw was er nog een tweede groep swingers. Met hen heb ik FGDs gehouden. Deze tweede groep bestond uit 8 koppels. Aan enkele van deze koppels ben ik via snowball sampling gekomen, namelijk via een stel op de GGD. Zij hadden een grote groep met vaste koppels en in die groep kwam chlamydia voor. Om de beurt kwamen koppels uit die groep zich laten testen, maar de chlamydia bleef zich verspreiden binnen die groep. Toen is in overleg met dat stel besloten dat zij hun vaste contacten zouden vragen of zij interesse hadden om allemaal tegelijk getest (en eventueel behandeld) te worden op de GGD. Die interesse was er, er zouden 17 koppels komen, uiteindelijk zijn er 8 koppels geweest. De andere koppels konden niet vanwege werk, persoonlijke omstandigheden, lange reisafstand naar de GGD ZL, enz. Er waren dus 8 koppels die in 3 groepen getest zijn en waar 3 FGDs mee gedaan zijn. Ik heb wederom twee tabellen gemaakt met hun persoonlijke gegevens. De man met nr. 12 hoort bij de vrouw met nr. 12, man nr. 13 bij vrouw nr. 13, enz. 20

21 Tabel 3 Persoonlijke gegevens van aanwezige mannelijke swingers tijdens FGD Nr. Naam Leeftijds Hoe lang SOA Welke Voor of tijdens Wappers categorie swinger Gehad swingen 12 Erik 46 t/m 60 2 jaar Nee - - Ja 13 Nol 30 t/m 45 2 jaar Ja CT Tijdens Ja 14 Marco 30 t/m 45 5,5 t/m 9,5 jaar Ja CT - Ja 15 Peter 46 t/m 60 2 jaar Ja 2x CT Tijdens Ja 16 Frederik 46 t/m 60 2,5 t/m 5 jaar Ja CT + GO Tijdens Ja 17 Johan 46 t/m jaar Ja GO + GW Tijdens Ja 18 Pim 46 t/m 60? jaar 10 Nee - - Ja 19 Jan-Willem 46 t/m jaar Ja CT Tijdens Ja Bron: eigen materiaal verzamelt tijdens stage, 2007 Tabel 4 Persoonlijke gegevens van aanwezige vrouwelijke swingers tijdens FGD Nr. Naam Leeftijds Hoe lang SOA Welke Voor of tijdens Wappers categorie swinger gehad swingen 12 Marion 46 t/m 60 2 jaar Ja CT Tijdens Ja 13 Marianne 30 t/m 45 2 jaar Ja CT Tijdens Ja 14 Iris 30 t/m 45 5,5 t/m 9,5 jaar Ja 2xCT + GO Tijdens Ja 15 Olga 46 t/m 60 2 jaar Ja CT Tijdens Ja 16 Ada 46 t/m 60 2,5 t/m 5 jaar Ja CT Tijdens Ja 17 Anna 30 t/m jaar Nee - - Ja 18 Loes 46 t/m 60? jaar 11 Nee - - Ja 19 Merel 46 t/m jaar Ja CT Tijdens Ja Bron: eigen materiaal verzamelt tijdens stage, 2007 De derde groep swingers die ik gezien heb waren de mensen van de SOA consulten. Ik heb nauwelijks data van hen, alleen wat ze me tijdens het consult verteld hebben. Dit waren 11 swingers, 4 daarvan heb ik later geïnterviewd dus die horen bij de 21 geïnterviewden. Blijven 7 swingers over, 3 mannen en 4 vrouwen. Eén vrouw was alleen, haar partner moest werken. 10 Niet bekend hoelang dit stel swingt 11 Niet bekend hoelang dit stel swingt 21

22 Tabel 5 Persoonlijke gegevens van mannelijke swingers gezien tijdens SOA consult Nr. Naam Leeftijds Hoe lang SOA Welke Voor of tijdens Wappers Categorie swinger gehad swingen 20 Job 20 t/m 29 5,5 t/m 9,5 jaar Nee - - Ja 21 Gerrit 30 t/m 45 5,5 t/m 9,5 jaar Nee - - Ja 22 Lars 30 t/m 45? jaar 12 Nee - - Nee Bron: eigen materiaal verzamelt tijdens stage, 2007 Tabel 6 Persoonlijke gegevens van vrouwelijke swingers gezien tijdens SOA consult Nr. Naam Leeftijds Hoe lang SOA Welke Voor of tijdens Wappers categorie swinger gehad swingen 20 Tatjana 20 t/m 29 5,5 t/m 9,5 jaar Nee - - Ja 21 Madeleine 46 t/m 60 5,5 t/m 9,5 jaar Ja CT Tijdens Ja 22 Ingrid 30 t/m 45? jaar 13 Ja GW Tijdens Nee 23 Pascalle 30 t/m 45? jaar 14 Ja GW Tijdens Ja Bron: eigen materiaal verzamelt tijdens stage, 2007 Conclusies over mijn onderzoeksgroep zijn te vinden in hoofdstuk 3 en Dataverzameling en analyse Dit onderzoek was vooral kwalitatief van aard en ik heb de volgende methoden gebruikt: observatie, literatuuronderzoek, enquêtes, diepte-interviews en FGDs. Mijn veldwerk/stageperiode was in te delen in drie gedeelten: het voorbereidende werk, het interviewgedeelte en de afsluiting. Het voorbereidende werk Tijdens de eerste 3 weken van mijn stage heb ik van alles gedaan. Eerst kennisgemaakt met iedereen op de afdeling en daarna aan het werk. De eerste dag natuurlijk overlegd met mijn begeleidster: hoe gaan we het aanpakken? We wisten al dat we kwalitatief onderzoek gingen doen, dus zijn we begonnen met het verzinnen van onderwerpen voor de topiclijst. Ook 12 Niet bekend hoelang dit stel swingt 13 Niet bekend hoelang dit stel swingt 14 Niet bekend hoelang dit stel swingt 22