Lezing Marcel Crok voor Bebeka Shipping Geachte dames en heren,

Transcriptie

1 Lezing Marcel Crok voor Bebeka Shipping 2015 Geachte dames en heren, Hartelijk dank voor uw uitnodiging om hier iets over mijn werk te vertellen. Om maar met de deur in huis te vallen. Ik heb goed nieuws en slechts nieuws voor u. Eerst maar het goede nieuws: het gaat lang niet zo slecht met het klimaat als u denkt en ook de vooruitzichten voor de toekomst zijn lang niet zo somber als u door de gevestigde klimaatwetenschap, de milieubeweging, de politiek en de media wordt voorgeschoteld. Het slechte nieuws is dat dit genuanceerde beeld van het al dan niet bestaande klimaatprobleem nagenoeg niet door officiële instanties verkondigd wordt. Integendeel, de VN, politici, wetenschap en media promoten het beeld van een wereldwijde klimaatcrisis. Deze klimaatcrisis zou vrijwel uitsluitend het gevolg zijn van de uitstoot van broeikasgassen, waarvan CO2 de belangrijkste is. Deze overtuiging, van wetenschappers en beleidsmakers, heeft geleid tot een eendimensionale aanpak van het klimaatprobleem: de CO2- uitstoot moet en zal aangepakt moeten worden want daarmee valt het klimaatprobleem op te lossen. Doomsday Clock U heeft dit allemaal zo vaak gehoord dat het wel waar moet zijn. Vorige week meldde de Bulletin of the Atomic Scientists dat ze hun beroemde Doomsday Clock (slide 2) op drie voor twaalf hebben gezet, vooral vanwege de klimaatcrisis. Het is de derde keer sinds de start in 1947 dat de klok zo dicht bij de twaalf staat. De laatste keer gebeurde dat op het hoogtepunt van de Koude Oorlog. Het onderwerp staat hoog op de internationale politiek agenda. (slide 3) Vorige week zei Obama tijdens zijn jaarlijkse State of the Union: no challenge poses a greater threat to future generations than climate change. Minister van buitenlandse zaken John Kerry gooide er vorig jaar nog een schepje bovenop. Hij vindt klimaatverandering een net zo grote bedreiging als terrorisme. De aanzwellende retoriek van Obama en Kerry en vele andere wereldleiders en prominente organisaties waaronder de VN komt niet zomaar uit de lucht vallen. In december van dit jaar vindt namelijk weer een belangrijke klimaatconferentie plaats, ditmaal in Parijs. (slide 4) Landen hopen daar internationale afspraken te maken om de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen aan banden te leggen om zo de opwarming van de aarde onder de internationaal afgesproken twee graden doelstelling te houden. (slide 5) Want het Kyoto protocol liep eind 2012 af. Oh ja, het Kyoto Protocol. In de grafiek (slide 6) ziet u de CO2- concentratie in de lucht sinds 1958, gemeten op de vulkaan Mauna Loa op Hawaï. Kunt u zien wanneer het Kyoto Protocol in werking trad? Het zij u vergeven. Het was in Sindsdien is de CO2- concentratie alleen maar harder gestegen. Zelfs de economische crisis van de laatste jaren kon daar weinig aan veranderen. Kyoto was geen succes, erkennen zelfs de voorstanders ervan. Waarom dat zo is kunt u zien in de volgende grafiek. (slide 7) De landen die verplichtingen aangingen onder het Kyoto Protocol (met name Europa) deden het nog niet eens zo slecht. Ze haalden hun doelstelling, gemiddeld 6% reductie ten opzichte van 1990, maar juist in opkomende economieën als China en India groeide de CO2- uitstoot explosief. De stippellijn in de grafiek geeft overigens aan wat de CO2- uitstoot is als je rekening houdt met consumptie. Inderdaad, het is dat deel waar u het als scheepvaart van moet hebben. Europa is de productie gaan uitbesteden aan vooral Azië en haalt de goederen per schip hierheen. (slide 8) Men zou kunnen concluderen dat het Europese klimaatbeleid tot nu toe goed is geweest voor jullie sector

2 De Staat van het Klimaat Voor ik al teveel ga uitweiden over de economische en politieke kant van het verhaal eerst terug naar het klimaat zelf. Wat is De Staat van het Klimaat (slide 9), zoals ik mijn boek noemde. Zoals ik al verklapte aan het begin is er goed nieuws. Dat nieuws bestaat uit twee delen. Ten eerste: ons huidige klimaat blijkt aanzienlijk minder gevoelig voor broeikasgassen dan de klimaatwetenschappers al een jaar of dertig vermoeden. Dit is uitermate goed nieuws want aangezien de CO 2 - emissies nog wel een tijdje zullen stijgen, betekent een lagere klimaatgevoeligheid ook minder opwarming voor de toekomst. Ten tweede: zoals ik net in de quiz ook al opmerkte is er geen trend waar te nemen in het voorkomen van extremen, zoals orkanen, overstromingen, droogte en bosbranden. Dit is een enorm belangrijke waarneming want het betekent dat we nog geen aanwijzingen hebben dat de toename van CO 2 in de atmosfeer het voorkomen van extreem weer beïnvloed. Als meer CO 2 niet leidt tot meer extreem weer, dan zal ook CO 2 - reductie waarschijnlijk geen effect hebben op extreem weer. Dit simpele gegeven heeft nagenoeg geen aandacht gekregen in 25 jaar klimaatpolitiek. Telkens weer wordt ons voorgeschoteld dat we CO 2 moeten reduceren om rampen te voorkomen. Dat zal echter sowieso niet gaan werken. Orkanen kwamen voor in 1900, in 1950, in 2000 en zullen ook voorkomen in de toekomst. Er zijn ook geen aanwijzingen dat orkanen krachtiger en dus verwoestender zijn geworden door de opwarming van de aarde. De financiële schade door orkanen is wel fors toegenomen, maar dat komt doordat er steeds meer kapitaal staat langs de kusten. Als je hiervoor corrigeert blijft er ook geen trend in schade over. Haiyan De tyfoon Haiyan (slide 10) richtte in 2013 een enorme verwoesting aan in de Filippijnen. Tenminste 6300 mensen vonden de dood. Stel u bent inwoner van het gebied en u mag kiezen hoe een x bedrag aan klimaatgeld in het gebied besteed zou moeten worden. Zegt u dan: doe mij maar een paar windmolenparken en zonnepanelen waarmee we wat CO 2 reduceren. Of zegt u: we gaan dat geld gebruiken voor stevigere huizen, schuilkelders, early warning systemen, betere stadsplanning en watermanagement, tegengaan van kusterosie en het aanleggen van bufferzones voor de kust. Uiteraard kiest u voor het laatste maar helaas hebben de arme bevolkingsgroepen die het hardst getroffen worden door extreem weer nagenoeg geen inbreng in de verdeling van klimaatgelden. Terug naar het goede nieuws over klimaat. Wordt dit goede nieuws erkend door klimaatwetenschappers en bijvoorbeeld door het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het IPCC? Het IPCC publiceerde in 2011 een speciaal rapport over weersextremen en kwam daarin ook tot de conclusies die ik zojuist heb beschreven: geen trends in overstromingen, orkanen, droogte. Dus ja, het IPCC erkent dit goede nieuws. Alleen, het IPCC schreeuwt dit absoluut niet van de daken waardoor het nagenoeg geen bekendheid geniet bij het brede publiek dat bij iedere ramp, zoals Haiyan, opnieuw geconfronteerd wordt met de vraag komt dit nu door de opwarming van de aarde? Maar strikt genomen erkent het IPCC dit goede nieuws dus volledig en aangezien IPCC- rapporten de basis vormen voor het internationale klimaatbeleid zou dus inzicht dus ook in het beleid moeten doorsijpelen. Ik herhaal zou want in de praktijk is hier weinig van te merken. Een gevoelige kwestie Het eerste deel van het goede nieuws wordt in feite niet erkend door het IPCC. Hierover schreven de Britse onafhankelijke onderzoeker Nic Lewis en ikzelf vorig jaar het rapport A Sensitive Matter, How the IPCC buried evidence showing good news about global warming. (slide 11) In dit rapport documenteren wij hoe het IPCC is omgegaan met de wetenschappelijke literatuur van de laatste

3 jaren die erop wijst dat het klimaat veel minder gevoelig is voor broeikasgassen dan lang gedacht. Klimaatgevoeligheid is bij definitie de mondiale opwarming die je krijgt als de CO 2 - concentratie verdubbelt. Sinds de start van de industriële revolutie is de CO 2 - concentratie toegenomen van ongeveer 280 ppm tot 400 ppm, een toename van 40%. Ergens in de komende eeuw zal de CO 2 - concentratie waarschijnlijk verdubbelen. De klimaatwetenschap gaat er eigenlijk al sinds 1979, een soort startjaar voor global warming als belangrijk thema, vanuit dat verdubbeling van CO 2 een opwarming geeft van 1,5 tot 4,5 graad. Dus het kan 1,5 zijn, 4,5 of iets ertussen in. Dat is nogal een brede range, hoor ik u denken. Inderdaad, en het maakt nogal wat verschil of de klimaatgevoeligheid 1,5 graden of 4,5 graden is. In het laatste geval staat ons nog heel wat opwarming te wachten, in het eerste geval zal hooguit milde opwarming volgen. Nu zijn de schattingen voor de klimaatgevoeligheid al die jaren eigenlijk vooral bepaald door klimaatmodellen. Dat zijn zeer uitgebreide computerprogramma s dikwijls meer dan een miljoen softwareregels waarmee onderzoekers ons wereldwijde klimaat zo goed mogelijk proberen te simuleren. In deze modellen laat men de CO 2 - concentratie gestaag oplopen en dan berekent het model de opwarming die het gevolg zal zijn. Daaruit volgt ook de klimaatgevoeligheid van het model. Sinds jaar en dag hebben modellen een klimaatgevoeligheid van tussen de 2 en 4,5 graad. Het gemiddelde van de nieuwste generatie klimaatmodellen is bijna 3,5 graden. Logisch dus dat die modellen flink wat opwarming voorspellen voor de komende eeuw. Daar komen dan ook de doemverhalen vandaan dat vier graden opwarming in 2100 een feit is als we niet snel fossiele brandstoffen vervangen door CO 2 - vrije energie. Overgevoelige modellen Echter sinds enkele jaren is het ook mogelijk om goede schattingen te maken van de klimaatgevoeligheid op basis van waarnemingen. Dat gaat als volgt: men neemt aan dat de stijging van de temperatuur sinds 1850 wel het gevolg moet zijn van de opwarmende effect van de broeikasgassen. Een deel van de extra energie die de broeikasgassen vasthouden zal echter door de oceanen opgenomen worden. Met deze drie waardes mondiale temperatuur, effect van broeikasgassen en opwarming oceanen en de onzekerheden daarin kan men nu een observationele schatting maken van de klimaatgevoeligheid, een methode die nagenoeg onafhankelijk is van de modellen. Wat blijkt: de klimaatgevoeligheid van het waargenomen klimaat is veel lager dan dat van de modellen. Een recente studie van Nic Lewis, die volledig gebaseerd is op data van het IPCC zelf, komt tot een beste schatting van 1,64 graden. Dat is maar de helft van de klimaatgevoeligheid van de modellen! In ons rapport bespreken we alle relevante studies over klimaatgevoeligheid die het IPCC meeneemt en leggen we uit waarom de lage schattingen op dit moment verreweg de beste zijn. Die conclusie werd en wordt niet met gejuich ontvangen door het IPCC en de klimaatgemeenschap. Zij vinden dat wij teveel bewijs weggooien en houden daarom vast aan een bredere range. Het IPCC zelf gaf in 2007 nog een beste schatting van 3 graden. In het vijfde rapport in 2013 gaf het IPCC simpelweg geen beste schatting meer en presenteerde het de inmiddels bijna traditionele range van 1,5 tot 4,5 graden. Dit betekent echter ook dat het IPCC toegeeft dat het sinds 1979 geen millimeter is opgeschoten om een van de belangrijkste parameters in de klimaatdiscussie, de klimaatgevoeligheid, preciezer in beeld te krijgen. Lewis en ik denken dat het IPCC niet wilde kiezen tussen de observationele schattingen en de modelschattingen omdat grote delen van de IPCC- rapporten gebaseerd zijn op modellenwerk. Vrijwel alles wat u in de media hoort over de toekomst van ons klimaat is namelijk gebaseerd op deze modellen. Door toe te geven dat deze modellen een onrealistische klimaatgevoeligheid hebben

4 zou het IPCC dan feitelijk toegeven dat we hun voorspellingen met een grote korrel zout moeten nemen. De stagnatie van de opwarming En er is meer bewijs dat de modellen te gevoelig zijn voor broeikasgassen. Mogelijk heeft u gehoord van de zogenaamde global warming hiatus, the pause, of in gewoon Nederlands de stagnatie. De laatste vijftien jaar warmt de aarde vrijwel niet meer op terwijl de CO 2 - emissies juist groter dan ooit zijn. Van de 114 modelruns waarover het IPCC beschikt is er geen een die dat verloop voorspelde. Alle modellen voorspelden aanzienlijk meer opwarming (slide 12) en ook het warme jaar 2014 verandert daar niets aan. Klimaatwetenschappers zijn druk doende om deze stagnatie te verklaren. De een zegt dat de warmte in de diepe oceaan is gaan zitten, een tweede wijdt het aan de zon die sinds 2008 wat minder actief is geworden, een derde denkt dat vulkaanuitbarstingen voor wat meer afkoeling zorgen dan gedacht en er zijn nog veel meer hypotheses geopperd. Tot zover dus reikt de consensus. Soms zelfs opperen ze in hun stukken dat hun modellen wellicht wat te gevoelig zijn voor broeikasgassen om die optie dan toch weer snel te verwerpen. Oh ja, en velen zeggen dat een periode van 15 jaar veel te kort is om de modellen echt op af te rekenen. Maar kijkt u eens in deze grafiek (slide 13). Hier ziet u de opwarmende trend in verschillende modellen gedurende de afgelopen 35 jaar. Gemiddeld geven de modellen 50% meer opwarming dan is waargenomen. Ook dit wijst erop dat modellen te gevoelig zijn voor broeikasgassen. Het zijn dus interessante tijden in het klimaatdebat. Klimaatonderzoekers sluiten graag de gelederen door te wijzen op de consensus. 97% van de wetenschappers zou het erover eens zijn dat de mens de aarde opwarmt. Verschillende wetenschappelijke studies met die strekking zijn er de afgelopen jaren gepubliceerd. Die studies zeggen me nagenoeg niets. Ik zou bijna zeggen: natuurlijk is er een consensus. De klimaatwetenschap is extreem gepolariseerd en gepolitiseerd. Er openlijk voor uitkomen dat je sceptisch bent is zeer gevaarlijk voor je carrière. Vorig jaar trad de Zweedse onderzoeker Lennart Bengtsson toe tot de adviesraad van de Britse Global Warming Policy Foundation. Inderdaad, de organisatie waar Lewis en ik ons rapport publiceerden. Die organisatie heeft het label sceptisch. Bengtsson, inmiddels de 80 gepasseerd, is een kanon in zijn vakgebied, was directeur van vooraanstaande instituten in Engeland en Duitsland. Hij kreeg meteen een storm van kritiek over zich heen van vooraanstaande collega s die hun samenwerking met hem dreigden op te zeggen. Twee weken later bezweek Bengtsson onder de druk en legde hij zijn onbetaalde functie bij de GWPF alweer neer. Ik heb geen leven meer, verzuchtte hij in een verklaring. Er is dus een immense sociale druk om het paradigma de mens warmt de aarde op te ondersteunen en om je niet te afficheren met sceptici. The science is settled? Er is eigenlijk maar één grafiek nodig (slide 14) om het klimaatdebat verder uit te leggen. In de bovenste grafiek ziet u hoe modellen, als ze antropogene effecten meenemen, goed in staat zijn de mondiale temperatuur in de 20e eeuw te simuleren. In de onderste grafiek zijn de modellen alleen maar gevoed met natuurlijk klimaatfactoren, vulkaanuitbarstingen en veranderingen in de zon. U ziet dat de modellen de opwarming sinds de jaren 70 dan niet kunnen simuleren. Ergo, het is de mens, concludeert de klimaatwetenschap. Voornamelijk hierop is de conclusie gebaseerd van het IPCC dat het nu 95% zeker is dat de mens tenminste de helft van de opwarming sinds 1950 heeft veroorzaakt. Een conclusie die algemeen geïnterpreteerd is als the science is settled.

5 Maar zuiverder is om te zeggen: onze modellen kunnen de opwarming tussen 1970 en 2000 alleen verklaren met het opwarmende effect van broeikasgassen. Wat valt er nog meer aan te merken op dit bewijs. De stagnatie uiteraard na het jaar 2000 die de modellen helemaal niet zagen aankomen maar die in deze grafiek veel slechter in beeld gebracht is dan in de grafiek die ik eerder liet zien. En die stagnatie brengt ook een andere factor in beeld, de rol van de oceanen. Het is goed mogelijk dat de oorzaak van de stagnatie gezocht moet worden bij de nog slecht begrepen interactie tussen de oceanen en de atmosfeer. Er zijn periodes dat de oceanen meer warmte opnemen, maar er zijn ook periodes dat de oceanen warmte afstaan aan de atmosfeer. Oceanen In dit plaatje (slide 15) ziet u de veranderingen in de Atlantic Multidecadal Oscillation (AMO). Er zijn periodes dat de Atlantische oceaan warmer dan gemiddeld is en periodes van relatieve koude. De periode duurt ongeveer zestig jaar hoewel niemand met zekerheid kan zeggen hoe lang deze schommeling in het klimaat al bestaat. Hoe dan ook, juist in de periode ging de AMO van koud naar warm. Meerder papers hebben gesteld dat de AMO bijgedragen heeft aan de opwarming in deze periode. Klimaatmodellen kunnen de AMO echter niet goed simuleren, laat staan de timing ervan, en schrijven alle opwarming tussen 1970 en 2000 toe aan de broeikasgassen. Ze komen dus weliswaar overeen met de waargenomen opwarming, maar om de verkeerde reden. Een ander zwak punt in de bewijsvoering is de opwarming tussen 1910 en 1940 die in feite net zo sterk was als de opwarming tussen 1970 en 2000, namelijk ongeveer een halve graad. Die vroege opwarming kan echter nog helemaal niet aan CO 2 toegeschreven worden en als je goed kijkt in de grafiek kunnen de modellen die periode ook helemaal niet goed simuleren. Dit valt ook duidelijk waar te nemen in de stijging van de zeespiegel. (slide 16) Die begon al rond 1850, wat algemeen beschouwd wordt als het einde van de Kleine IJstijd, een periode die van grofweg 1350 tot 1850 liep en waarin gletsjers in de Alpen, maar ook elders in de wereld zich spectaculair en soms ook dramatisch dorpen wegvagend uitbreidden. Of de Kleine IJstijd, die niet echt een ijstijd was, een wereldwijd fenomeen was of zich beperkte tot Europa is nog een druk bediscussieerd onderwerp. Hoeveel kouder deze periode was ook en ook over de oorzaken ervan bestaan verschillende hypotheses, waaronder een verhoogde vulkanische activiteit als wel een verlaagde zonneactiviteit. Hoe dan ook de moderne opwarming en daarmee de stijging van de zeespiegel begon ruim voordat CO 2 volgende het IPCC dominant werd. Een versnelling van de zeespiegel zien we echter niet. En zo kan ik nog uren doorgaan, maar die tijd ontbreekt ons. Sommigen van u zullen instemmend geknikt hebben bij het aanhoren van mijn verhaal. Het bevestigt uw beeld van het klimaatdebat. Anderen zullen juist weerstand voelen en denken dat ik de boel verdraai. Zij maken zich echt zorgen over de toekomst, voor hun kinderen en kleinkinderen en denken dat CO 2 hiervoor een gevaar vormt. Bedenk dan dat ook ik kinderen en hopelijk over 25 jaar kleinkinderen heb en dat ook ik wil dat zij een leefbare aarde tot hun beschikking hebben. Dat wil nagenoeg iedereen. Parijs Terug naar de politiek, het beleid, de economie. Het komende jaar (slide 17) zal u in de aanloop naar Parijs keer op keer te horen krijgen dat het nagenoeg onmogelijk is om de opwarming van de aarde tot twee graden te beperken. Die redenering is gebaseerd op de in mijn ogen overgevoelige klimaatmodellen. Lewis en ik laten in ons rapport zien dat het een na hoogste scenario van het IPCC, dat momenteel niet onredelijk lijkt, pas rond 2100 tot twee graden opwarming zal leiden. Wij stellen dus dat er totaal geen reden voor paniek is. Het is geen drie voor twaalf zoals de doomsday clock stelt, het is ook geen vijf voor twaalf. Klimaat is iets van lange tijdschalen. Vooralsnog duurt de

6 stagnatie van de opwarming voort en niemand onder de klimaatwetenschappers kan voorspellen of en zo ja wanneer de opwarming weer verder zal gaan. Maar goed, dit positieve beeld van ons klimaat speelt nagenoeg geen rol in de internationale klimaatonderhandelingen, die sterk gebaseerd zijn op de klimaatmodellen van het IPCC. De verwachtingen voor een bindend internationaal klimaatakkoord zijn niet hooggespannen. Na meer dan twintig jaar vruchteloos onderhandelen begint langzamerhand het besef door te dringen dat landen verplichtingen opleggen niet zal gaan werken. Klimaatsceptici als Lewis en ik zelf spreek ik liever van klimaatrealisten wordt wel verweten ethisch onverantwoord bezig te zijn. We zouden twijfelzaaiers zijn en daarmee de transitie naar een duurzame energievoorziening en dus oplossing voor het klimaatprobleem traineren. Die bal kan je echter gemakkelijk terugkaatsen. Nu energie flink duurder maken kan zeer nadelig zijn voor de leefomstandigheden van het arme deel van de wereldbevolking. Catch- 22 In feite is het debat over klimaatbeleid een klassieke Catch- 22 situatie. Rijke landen zijn mede rijk geworden dankzij goedkope fossiele energie. Rijke landen kunnen zich goed wapenen tegen klimaatverandering. Rijke landen hebben doorgaans veel oog voor milieu en natuur. Arme landen zijn kwetsbaar voor natuurgeweld, denk aan Haiyan. Ze hebben wel wat anders aan hun hoofd dan zorgen voor een schoon milieu of natuurbescherming. Door rijker te worden zullen deze landen zich in de toekomst ook beter kunnen wapenen tegen natuurgeweld. Daarvoor is echter heel veel zo goedkoop mogelijke energie nodig en op dit moment is dat nog steeds meestal fossiele energie. Moeten wij, de rijke landen, de arme landen deze fossiele energie nu ontzeggen, omdat we ons zorgen maken over de daarmee gepaard gaande CO 2? De enige oplossing is dus dat er op termijn CO 2 - vrije energie beschikbaar komt die net zo goedkoop of goedkoper is als fossiel. Op dit moment zou dat alleen met kernenergie kunnen, heel veel kernenergie, maar na de ramp in Fukushima staat het rijke westen ook daar niet meer voor open en Duitsland heeft zelfs halsoverkop besloten de kerncentrales te sluiten. Iedereen die roept dat we op dit moment alle technologie in handen hebben om onze energievoorziening volledig duurzaam te maken doet dan ook aan wensdenken. Klimaatactivisten, de doemdenkers, richten hun vizier heel erg op de worst case scenario s, het idee van vier graden opwarming deze eeuw, een versneld smelten van de ijskappen etc. Om vervolgens terug te vallen op het voorzorgprincipe. We moeten het zekere voor het onzekere nemen. Meestal zeggen ze er dan bij dat het helemaal niet zoveel gaat kosten. En daar wringt nou net de schoen. Minister Kamp geeft nu toe dat het windenergie op zee deel uit het Energie- akkoord 18 miljard gaat kosten, voornamelijk subsidie. Maar critici van het akkoord becijferen dat het totale Energieakkoord waarschijnlijk tussen de 75 en 100 miljard gaat kosten, ofwel 500 tot 1000 euro per gezin per jaar. Kamp weigert echter om zelf alle kosten op een rijtje te laten zetten. Kosten en baten Het voorzorgprincipe werkt prima in sommige gevallen zoals vaccinatie tegen kinderziekten. De kosten zijn gering, de baten groot. Maar bij klimaatbeleid hebben we nagenoeg geen idee hoe dit gaat uitpakken. Ten eerste hebben we geen helder beeld van de mogelijke schade die klimaatverandering gaat veroorzaken, laat staan welk deel daarvan op het conto van CO 2 te schrijven is. Bovendien kan klimaatverandering ook positief uitpakken.

7 CO 2 is de belangrijkste voedingsbron voor planten. Tuinders brengen extra CO 2 in hun kassen zodat de paprika s en tomaten sneller groeien. Wereldwijd stijgen landbouwopbrengsten al decennia, vooral door betere technologie, maar ook de stijgende CO 2 - concentratie helpt een handje. Milde opwarming zoals ik die voorzie in combinatie met dit fertilisatie- effect van CO 2 kan netto dus wel eens positief uitpakken voor de wereld. Met satellieten is al een letterlijke vergroening van de aarde vastgesteld doordat de biosfeer ongeveer een kwart van alle CO 2 die wij uitstoten opneemt. Het is tekenend dat deze positieve kanten nagenoeg niet genoemd worden door de officiële instanties en zelfs nagenoeg onbespreekbaar zijn in het debat. De kosten van CO 2 - reductie zijn wat minder onzeker. Nu drastisch CO 2 reduceren met duurzame energiebronnen als zon en wind kost heel veel geld. De kosten van de Duitse Energiewende alleen al zijn ongeveer 1000 miljard euro in dertig jaar. En daarmee ben je er echt nog niet. Het is dus volstrekt legitiem om het standpunt te verdedigen dat de kosten van verregaand klimaatbeleid op dit moment niet opwegen tegen de onbekende baten. Geen politicus durft het echter hardop te zeggen, zo politiek correct is het om vóór klimaatbeleid en dus voor CO 2 - reductie te zijn. Dames en heren, het moge duidelijk zijn dat ik ageer tegen het beeld van een naderende klimaatcrisis, dat gebruikt wordt om vaak utopische ideeën (100% duurzame energie) door te drukken. Het is geen drie voor twaalf, het is ook geen 17 voor twaalf, het verste punt waarop de Doomsday Clock ooit stond. Ik zeg weg met de Doomsday clock (slide 18). Klimaatverandering is geen uitzonderlijk probleem dat een uitzonderlijke aanpak vergt. Het is ook geen probleem dat op te lossen is. Klimaatverandering is van alle tijden en we zullen als mens altijd alert en zo goed mogelijk voorbereid moeten zijn op rampen die kunnen optreden. Dat is al moeilijk genoeg omdat we telkens indutten en denken dat zoiets ons niet zal overkomen. De bekende Nederlandse klimaateconoom Richard Tol zegt dat de beste aanpak voor het klimaatprobleem de invoering van een wereldwijde CO 2 - belasting is. Zo n belasting moet laag beginnen (om bestaande investeringen niet te schaden) en dan gaandeweg de eeuw steeds hoger worden zodat de markt er belang bij heeft om alternatieven te vinden. We hebben daar een eeuw voor nodig, stelt hij, wat ik ook een realistisch tijdpad vind. Het invoeren van een wereldwijde belasting is echter nog nooit gedaan en er zal dus nog heel wat water door de Rijn stromen voordat we zover zijn. Overigens kan zo n belasting ook prima binnen de EU ingevoerd worden (als vervanging van het niet- functionerende emissiehandel systeem ETS) of binnen lidstaten. Ik sta niet onwelwillend tegenover zo n CO 2 - belasting. Als je als wereldbevolking vindt dat het toch beter is om de CO 2 - uitstoot af te bouwen, dan is een CO 2 - belasting verreweg het eerlijkste systeem. De vervuiler betaalt. De invoering van een CO 2 - belasting betekent ook afschaffing van alle subsidies en zelfs van vrijwel alle klimaatambtenaren. Immers, zo n belasting verloopt via het ministerie van financiën en daar zijn niet heel veel mensen voor nodig. Ook het jaarlijkse internationale klimaatcircus, waar Tol net zo weinig heil in ziet als ikzelf, wordt opgedoekt. Zonder subsidiepotten en mooie klimaatbanen zal het aantal klimaatactivisten in rap tempo afnemen, is mijn voorspelling. Als dit allemaal niet gebeurt en subsidiepotten voor duurzame initiatieven rijkelijk gevuld blijven zou u kunnen overwegen dit soort schepen te gaan bouwen (slide 19). Het idee is afkomstig van de Britse ingenieur Stephen Salter. Deze autonoom ronddrijvende schepen vernevelen zeewater om zo wolkenvorming te veroorzaken en daarmee zonlicht te blokkeren. Hiermee zouden schepen dan de

8 opwarming van de aarde kunnen tegengaan. Zoals uit mijn verhaal gebleken is vind ik zulke oplossingen op dit moment nogal vergezocht. Ik dank u voor de aandacht. Marcel Crok, 29 januari 2015 De Staat van het Klimaat info@staatvanhetklimaat.nl Tel Een gesigneerd exemplaar van het boek bestellen kan via: bestellen/