AANBODBROCHURE. Materialen, leskisten & activiteiten

Transcriptie

1 AANBODBROCHURE 2011 Materialen, leskisten & activiteiten

2 2

3 Inhoud Voorwoord...4 Uitleen lesmaterialen en -kisten...6 Natuur-Nabij...7 Overzicht van de leskisten en ander materiaal...8 Dieren...12 Omgeving...23 Planten...33 Elementen...36 Materialen...49 Wijzelf...42 Veldmaterialen...44 Natuurouders op school...45 Projecten met derden...46 Projecten van derden...49 Woordvoerders van de Natuur...49 Ecursies met de Boswachter Saeftinghe in nieuw jasje

4 Voorwoord Voor u ligt de nieuwe brochure met het aanbod van Natuur & Zo, natuur- en milieueducatie Zeeuws-Vlaanderen. Een aanbod, dat u grotendeels gratis kunt gebruiken en dat zoveel mogelijk aansluit bij het lesprogramma op uw school. In deze brochure treft u niet alleen een opsomming van de leskisten en -materialen aan, maar vindt u voor het eerst ook een overzicht van projecten die Natuur&Zo in Zeeuws-Vlaanderen organiseert en ondersteunt en van activiteiten en ecursies die worden aangeboden door derden, zoals Staatsbosbeheer en stichting Het Zeeuwse Landschap. De materialen zijn onderverdeeld in de domeinen (leergebieden) dieren, elementen, materialen, omgeving, planten en wijzelf, zodat u snel een onderwerp kunt vinden dat past bij de gebruikte methodes op school. Natuurbeleving Waarom niet in plaats van een les uit het boek een leskist met doeopdrachten? Waarom niet in plaats van een uurtje in de klas een uurtje buiten in de natuur? En vergist u zich niet: u hoeft heus niet altijd het bos in om de natuur te ontmoeten. Natuur begint al over de drempel van het klaslokaal. Het schoolplein zit vol bodemdiertjes, mossen, planten, grassen of vogels. Bomen en struiken rondom de school bieden allerlei mogelijkheden tot natuuractiviteiten. En 'goed' weer is het altijd: net buiten de deur schijnt de zon, regent het pijpenstelen, stapelen wolken zich op en dwarrelen bladeren op. Wie niet naar buiten wil of kan, kan bij ons ook materiaal lenen voor aanschouwelijk natuuronderwijs in de klas. De materialen zijn toegesneden op uw wensen, gekoppeld aan de methodes op uw school. 4

5 Ondersteuning Mocht u bij het een en ander ondersteuning wensen, dan kunnen wij u helpen bij het opzetten van activiteiten in en buiten de klas of contact leggen met natuurorganisaties of bedrijven voor een ecursie op maat. Wij zijn te allen tijde bereid om natuurouders te trainen en te zoeken naar materiaal dat nog beter aansluit bij uw wensen. Een ouderavond wordt attractiever en interactiever als wij met u en de ouders aan de slag gaan: u kunt dan zelf ervaren hoe het is om uilenballen uit te pluizen, wateronderzoek te doen of een kabouterpad te lopen. Locaties De leskisten en -materialen kunnen op drie locaties worden afgehaald. Met de bibliotheken in Zeeuws-Vlaanderen is de afspraak gemaakt dat de leskisten opgehaald kunnen worden in de bibliotheken in Hulst, Oostburg en Terneuzen. Voor openingstijden, zie U kunt ze natuurlijk ook bij ons kantoor, gevestigd in de bibliotheek in Terneuzen, afhalen. Tot ziens, namens Natuur&Zo Brenda de Haan 5

6 Uitleen lesmaterialen en -kisten U kunt alle leskisten en lespakketten online reserveren via onze website Voor informatie of voor specifieke vragen over natuuronderwijs en natuuractiviteiten en ecursies kunt u terecht bij: Natuur & Zo Oostkant HA Terneuzen website: info@nme-zvl.nl Er zijn drie locaties voor het ophalen en inleveren van materialen. Midden-Zeeuws-Vlaanderen: bibliotheek, Oostkant 1 in Terneuzen, tel ; Oost-Zeeuws-Vlaanderen: bibliotheek, Sportlaan 24 in Hulst, tel ; West-Zeeuws-Vlaanderen: bibliotheek, Langestraat 1a in Oostburg, tel Ophalen kan elke vrijdag tijdens openingstijden van de bibliotheken. Terugbrengen kan iedere dinsdag, ook weer tijdens openingstijden van de bibliotheken. Afwijkende dagen en tijden in overleg; dit om teleurstellingen te voorkomen! Gelieve bij de reservering aan te geven waar u de door u gewenste materialen afhaalt c.q. inlevert. Bij de uitleen van materialen gelden de volgende algemene afspraken: vrijwel al het materiaal wordt u kosteloos ter beschikking gesteld; de leentijd is maimaal 3,5 week (verlenging in overleg); u dient de materialen zelf op te halen c.q. tijdig en volledig terug te brengen. 6

7 Natuur-Nabij Onze materialen komen niet 'boven op', maar vormen een integraal onderdeel van uw onderwijs! Om ons materiaal beter op de door u gebruikte methode te laten aansluiten, hebben wij de in Zeeuws-Vlaanderen meest gebruikte methoden voor natuuronderwijs uitgewerkt naar deel (peuters, onder-, midden- en bovenbouw en voortgezet onderwijs), domein (leergebieden), hoofdstuk en onderwerp. Dit overzicht is te vinden op de website Bij dit overzicht vindt u ook suggesties voor de inzet van ons materiaal als vervanging van, aanvulling op en/of illustratie bij het betreffende hoofdstuk in de methode. Bij deze indeling is uitgegaan van de begrippen, zoals die door de Stichting Leerplanontwikkeling in het kader van de ontwikkeling van een doorgaande leerlijn natuuronderwijs zijn geformuleerd. Het gaat daarbij om: - Dieren - Omgeving (landschap, school) - Planten - Elementen (water, lucht, wind) - Materialen (verschijningen, energie) - Wijzelf (menselijk lichaam, zintuigen) U zult begrijpen dat deze indeling niet 'met een schaartje te knippen is': sommige lesmaterialen zijn in meerdere domeinen inzetbaar en sommige onderwerpen hebben betrekking op meerdere domeinen. Niettemin denken wij u hiermee een helder overzicht te bieden van de methodes en het gebruik daarbij, van de leskisten en andere materialen van Natuur&Zo. 7

8 Overzicht van de leskisten en ander materiaal gerangschikt naar bouw en domein Verklaring afkortingen: peu: peuters ob: onderbouw mb: middenbouw bb: bovenbouw vo: voortgezet onderwijs Dieren peu ob mb bb vo Aalscholver opgezet Amfibieën Bijenboel 1 Bijenboel 2 Bijenboel 3 Bijengeheimen Bijenkorf Blauwe reiger opgezet Buizerd opgezet Dieren in hun omgeving (Kluts) Dierenwelzijn Egel opgezet Egelkist Haas opgezet Jop vindt een veer Kauw opgezet Kerkuil opgezet Kikkerkist Meneer de Pauw, hoe staan je ogen nou? Ontdekdoos lieveheersbeestjes Ontdekdoos slakken Professor van Wiegen ziet ze vliegen Schelpen 8

9 Dieren (vervolg) peu ob mb bb vo Scholekster opgezet Slechtvalk opgezet Stadsvogels Veldwerkkist bodemdieren Veldwerkkist braakballen Veldwerkkist diersporen Viskist Vleermuizen Vlinders Vos opgezet Wilde eend opgezet Omgeving peu ob mb bb vo Avontuur aan zee Bodem Bonte pietenpad Buiten kijken De boer op De boer op De opvang naar buiten Dierenvriendjespad Epeditie boswachterscode Kabouterpad herfst Kabouterpad lente Kabouterpad winter Kabouterpad zomer Op ontdekking in Zeeuws-Vlaanderen Bossen Schorren en slikken Kreken en plassen Sloten en vaarten Strand en duinen 9

10 Omgeving (vervolg) peu ob mb bb vo Strand en duinen Dorpen en steden Polders en dijken Kanalen en industriegebieden Knoet Levend ganzenbord Natuurbingo Ontdekdoos de natuur Piepschuim in het poolijs Pieter de pier Rondom de Westerschelde Sarah's wereld Schor en slik Veulens in de wei Vier seizoenen Wat groeit er op het land? Wonderweb Zwerfafval lespakket Zwerfafval mooi niet Planten peu ob mb bb vo Planten en bloemen drogen Bomen Boompje groot Zaden onderbouw Zaden middenbouw Zaden bovenbouw Ontdekdoos paddenstoelen Paddenstoelen Planten en mossen 10

11 Elementen peu ob mb bb vo De watertoren Droppie water Het weer Ontdekdoos water Watch Water het blauwe goud Wees wijs met water Windekind Wonderwaterwereld Materialen peu ob mb bb vo Energie natuurlijk duurzaam Fossielen Natuurlijk energie! Natuurlijk energie! Natuurlijk energie! Ontdekdoos zand en stenen Papier maken Pieter de pier Zonnepad Wijzelf peu ob mb bb vo Het menselijk lichaam Ontdekdoos zintuigen Smaaklessen groep 1/2 Smaaklessen groep 3/4 Smaaklessen groep 5/6 Smaaklessen groep 7/8 Wijzelf 11

12 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Dieren Aalscholver opgezet peu, ob, mb, bo, vo De aalscholver is een echte watervogel, die met zijn gestroomlijnde lichaam als een pijl door het water heen beweegt. Dat moet ook wel, want om vis te vangen moet je wat in huis hebben. Het is wel een beetje gek dat deze watervogel geen waterdicht verenpak heeft; je ziet hem daarom vaak met uitgespreide vleugels in de zon staan om zijn veren te drogen. De aalscholver broedt in grote kolonies, waar het een smeerboel van jewelste is: poep, visresten, dode kuikens. Je begrijpt dat de bomen waarin ze broeden het maar een paar jaar volhouden. De meeste aalscholvers blijven ook in de winter bij ons; wordt het erg koud, dan zie je ze op zee, waar ze het ook prima kunnen bolwerken. Amfibieën mb, bb Salamanders, kikkers en padden griezelige beestjes? Helemaal niet! Deze leskist bevat allerlei informatie over amfibieën in het algemeen, de bedreiging, voortplanting, hun leefgebied en over de soorten amfibieën in Zeeuws-Vlaanderen. De leerlingen gaan in kleine groepjes aan de slag met o.a. werkbladen, schepnetten en zoekkaarten. Bijenboel ob, mb, bb Deze drie leskisten leren de kinderen hoe belangrijk bijen zijn voor de natuur en alle mensen op de wereld. De kinderen kunnen zelf ervaren hoe de bij er uit ziet. Ook worden de taken van de bijen duidelijk. De lesse zijn gebaseerd op coöperatief leren. Dat houdt in dat er veel samenwerkingsopdrachten in zitten. Tevens zijn alle lessen ingedeeld op basis van de Meervoudige Intelligentie. De leskisten bevatten o.m. een lesmap, platen van bijenberoepen, loeppotjes met een dar en werkster, honingraat en bijenkorf. De kisten zijn samengesteld door drie studenten van de Hogeschool Zeeland in samenwerking met de Bijenvereniging Hulst. Bijengeheimen De leskist Bijengeheimen is geschikt voor leerlingen van groep 1 tot en met 4. De kist belicht het leven van de bij. Door het verhaal Bijengeheimen belanden de leerlingen op een speelse manier in de bijenwereld. 12 ob

13 Met behulp van bijenbordjes en de bijbehorende activiteiten kunnen zij zich verplaatsen in een honingbij. Zo leren ze de dieren nog beter kennen en ontdekken de leerlingen wat een 'bezig bijtje' precies betekent. De leskist bevat o.m. verhaalplaten, een geheimkistje met allerlei materialen en informatieboekjes. Bijenkorf Kinderen maken op een speelse manier kennis met bijen en met het nut dat bijen hebben voor de mens en voor planten. De leskist, in de vorm van een bijenkorf, bevat naast wat algemene informatie over bijen vooral ook speelse elementen als het poppenkastspel 'Zoem de Bij' en lessuggesties met werkbladen. De kinderen kunnen bijen knutselen, tekenen en erover zingen. Blauwe reiger opgezet 13 ob peu, ob, mb, bb, vo Echt blauw is hij niet, onze reiger, eerder grijs. Zijn buik, hals en kop zijn trouwens voor het grootste gedeelte wit. Opvallend is zijn grote snavel, die als een soort dolk werkt. Daarmee worden vissen, kikkers, ratten, mollen en soms ook jonge vogels gedood. De lange poten zijn gemakkelijk in en bij het water, waar je de Blauwe Reiger meestal kunt vinden. Soms zie je hem daar als een paal of een standbeeld staan, wachtend op een onvoorzichtige vis of muis. Hij jaagt trouwens ook graag in de wegberm en zelfs de goudvissen in de vijver zijn niet veilig voor hem. De blauwe reiger broedt met tientallen andere reigers hoog in bomen, waar hij een reusachtig nest maakt van takken, bekleed met veren, bladeren en afval. Buizerd opgezet peu, ob, mb, bb, vo Op sommige warme zomerdagen zie je soms uren lang een grote vogel in de lucht zweven. Heel langzaam, cirkeltjes draaiend, een beetje glijdend en zo nu en dan met de vleugels slaand, wordt hij langzaam een klein zwart stipje hoog aan de hemel. Vaak is dat een buizerd, een roofvogel, ongeveer zo groot als een kraai. Als een buizerd vliegt, kun je hem herkennen aan zijn brede vleugels en korte staart. Als hij zit bijvoorbeeld op een paal langs de weg valt natuurlijk de snavel op. Die is hakig en scherp; daarmee kan ie zijn prooi muizen, konijnen, ratten in stukjes 'snijden'. Met zijn gespierde poten en scherpe nagels wordt die gegrepen en vastgehouden. Een buizerd maakt graag gebruik van een oud kraaiennest om in te broeden; vaak wordt dat in de loop van de jaren verbouwd en steeds groter. dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

14 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Heel wat van 'onze' buizerds trekken in het najaar weg. De buizerds uit het noorden komen juist naar ons toe om hier de winter door te brengen. Dieren in hun omgeving (kluts) Dieren in hun omgeving is vormgegeven vanuit een verhalend ontwerp. Met mooie materialen en vragen die aan het denken zetten, maken de leerlingen hun eigen verhaal rond de lesstof. Op een zekere dag staan in de klas acht verschillende dieren uit acht verschillende landschappen. Aan elk dier hangt een kaartje met de tekst ik ben de kluts kwijt. Uit de introductiebrief blijkt dat de dieren op school afgeleverd zijn en dat ze helemaal in de war zijn. Ze weten niet waar ze wonen, wie hun buren zijn, voor wie ze moeten oppassen, wat ze graag lusten, hoe ze hun nestje moeten bouwen enz. Kunnen de leerlingen de dieren helpen om de 'kluts' weer terug te vinden? De leerlingen maken een maquette van het landschap waarin de dieren zo lang mogen wonen. Bij elke maquette staat een postvak. De leerlingen krijgen geregeld een brief van hun dier met vragen die ze moeten beantwoorden. Dierenwelzijn Egel opgezet 14 mb ob, mb, bb Hoe ga je om met dieren, met je hond, pony, parkiet of goudvis? Is hengelen sportief, of juist niet? Wat is een scharrelkip? Aanknopingspunten genoeg om met kinderen over te praten, te zingen en opdrachten uit te voeren (ook thuis). De bundel 'Leven met dieren' maakt het mogelijk het hele jaar gestructureerd bezig te zijn met dit onderwerp. De bundel 'Iedere dag dierendag' biedt lessuggesties en opdrachtvellen. Speciaal voor de bovenbouw is er een pakket over de bio-industrie. Met een computerspel kan de kennis getoetst worden. Een uitstapje naar de kinderboerderij of het dierenasiel past prima bij dit project. peu, ob, mb, bb, vo Misschien heb je nog nooit een egel in het echt gezien, maar je weet vast wel hoe die eruit ziet. Een spits snuitje, korte poten en de rest van zijn lijf vol met stekels. Daarmee verdedigt ie zich tegen vijanden; hij rolt zich op en geen hond meer die hem aanvalt. De egel is een echt nachtdier, die pas bij het vallen van de duisternis op stap gaat. Dan vangt hij wormen, kevers, kikkers, muizen, eigenlijk alles wat hij te pakken kan krijgen. Overdag slaapt hij de hele dag onder een struik, een heg of onder een hoop bladeren in de tuin. Daar heeft hij zijn nest, waar ook de jongen opgroeien.

15 Die hebben trouwens nog geen stekels als ze geboren worden. Die krijgen ze pas na de geboorte. Wist je, dat een volwassen egel wel vijftienduizend stekels heeft? Over de lievelingshobby van de egel gesproken, slapen dus, dat doet hij de hele winter. Pas tegen het voorjaar wordt hij weer wakker. Egelkist 15 peu, ob, mb Kinderen maken op een speelse manier kennis met de leefomgeving van de egel. Met allerlei materialen uit de kist kunnen de kinderen een heuse egeltuin inrichten. Aan de hand van plaatjes leren de kinderen meer over het leven van de egel het jaar rond. De kist bevat onder meer egelstekels, egelbordjes, slakkenhuizen en een speelbord. Haas opgezet peu, ob, mb, bb, vo Iedereen kent hem wel, de haas. Hij lijkt op het eerste gezicht wel wat op het konijn, maar is veel en veel groter en heeft langere oren. Kijk ook maar eens naar zijn staart: die van het konijn is helemaal wit, die van de haas is zwart van boven. De haas is een echte renner, die bij gevaar snel het 'hazenpad' kiest. Hij graaft geen hol, maar heeft een 'leger'; dat is een schuilplaats in hoog gras of tussen de kluiten van een akker. Ook in de windsingels van boomgaarden en onder heggen is de haas te vinden. Op de akkers vindt hij voedsel: kruiden, grassen, aardappelen en bieten. 's Winters vreten ze ook wel aan de basten van boompjes en knoppen van struiken. Jonge hazen verlaten al na enkele dagen het nest; een keer per dag drinken ze bij hun moeder. Heel wat haasjes worden opgegeten en gaan bij slecht weer dood van de kou. Hoewel ze vooral in de avonduren actief zijn, zie je toch ook vaak overdag hazen op akkers rondscharrelen. Het mannetje wordt trouwens rammelaar genoemd, het vrouwtje is de moer. Jop vindt een veer De leskist Jop vindt een veer is ontwikkeld door Oeroeboeroe, educatieve projecten voor de groepen 1, 2 en 3 van het basisonderwijs. Aan de hand van de uitgewerkte lessen in deze leskist kan de docent aan de slag met het onderwerp 'vogels'. Het lesprogramma begint met een verhaal over Jop die in de tuin van de buurvrouw een veertje vindt. Met behulp van een memoriespel worden de leerlingen nieuwsgierig gemaakt naar de vogels in de eigen omgeving. ob dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

16 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Leerdoelen: - leerlingen weten wat een vogel is en kunnen kenmerken van een vogel benoemen - leerlingen hebben kennis gemaakt met 8 vogels uit de eigen omgeving - leerlingen kennen de levenscyclus van een vogel. De leskist bevat onder meer een echt vogelnestje met eieren, stempels, een voederhuisje, vogelknuffels en een cd met vogelgeluiden. Kauw opgezet peu, ob, mb, bb, vo Rond de kerktoren of op daken van gebouwen zie je vaak een soort kleine kraaien, kauwen. Hartstikke zwart met een grijs kopje en een bijna blauw oog. Het zijn nogal lawaaiige, brutale klanten, die kauwen, en bepaald niet bang uitgevallen. In kleine groepjes houden ze de buurt in de gaten; met z'n allen weten ze altijd wel wat eten te 'versieren'. Daar doen ze trouwens niet moeilijk over, ze eten bijna alles: insecten, wormen, afval en vruchten. Broeden doen ze in allerlei holten, spleten en gaten van bomen, muren, in schoorstenen, noem maar op. Tegen de herfst trekken heel wat van 'onze' kauwtjes naar het zuiden, maar nog veel meer kauwen komen uit noord- Europa hier naar toe om de winter door te brengen. Kerkuil opgezet 16 peu, ob, mb, bb, vo De kerkuil is een echte nachtbraker. Pas als het helemaal donker is, verlaat ie de zolders van boerenschuren, kerken en ruïnes om te gaan jagen. Je schrikt je rot als hij plotsklaps als een witte schim over je heen suist. Bij het vliegen maken zijn vleugels haast geen geluid, zodat muizen hem niet horen aankomen. Zo worden er heel wat van die kleine knaagdieren gevangen. Die worden trouwens met huid en haar verslonden, helemaal naar binnen gewerkt. De botjes, de tandjes en huid worden later in uilenballen uitgebraakt; die vind je dan onder het nest. De kerkuil broedt tegenwoordig vooral in uilenkasten in boerenschuren, waar ze ook de winter doorbrengen. Omdat ze 's nachts vaak langs wegbermen jagen, worden heel wat uilen door langs scheurende auto's doodgereden. Kikkerkist peu, ob Kikkers spreken tot de verbeelding. Ze zijn glad en glibberig en kunnen goed springen. Een kikker maakt bovendien een interessante ontwikkeling door van kikkerdril tot volwassen kikker. De leskist gaat in op de ontwikkeling van kikkerdril tot kikker.

17 In de kist ook allerlei leuke opdrachten om met de kinderen buiten aan de slag te gaan bij poel, plas of sloot. De kist bevat o.m. een kikkerpad dat kan worden uitgezet bij een poel of sloot. Aan de hand van de opdrachten kruipen de kinderen in de huid van de kikker. Verder bevat deze kist informatieboeken, voorlees-boeken, een puzzel over de ontwikkelingsstadia, veldwerkmaterialen enz. Meneer de Pauw, hoe staan je ogen nou? 17 peu, ob Meneer de Pauw is een trotse vogel die elke dag zijn veren uitspreidt om zo zijn ogen aan de andere dieren en het publiek te tonen. Op een dag verliest hij door een nare gebeurtenis al zijn ogen op de veren en blijft er niets dan een hoop ellende over. Kunnen de kinderen Meneer de Pauw helpen? De leskist 'Meneer de Pauw, hoe staan je ogen nou?' bevat speelse opdrachten (rondom keutels, de jas van een dier, voortbewegen, geuren, geluiden, knuffelen met dieren, aanrommelen en voelen) om goed waarnemen en ontdekken te bevorderen. De kinderen maken kennis met de dieren op de kinderboerderij. Na afloop van de les is Meneer de Pauw weer helemaal opgetuigd! Het is erg leuk om het gebruik van de pauwenkist te combineren met een bezoek aan de kinderboerderij. Ontdekdoos lieveheersbeestjes peu, ob Een eerste kennismaking met natuurbeleving waarbij gekozen is voor het kriebelkruipbeestje 'het lieveheersbeestje', ofwel het pimpampoentje, dat door de peuters en kleuters als een heel lief diertje wordt ervaren. De leskist bevat o.m. voorleesboeken, poppen voor een poppenspel, vloer-teldominospel, mini-memory, loeppotjes, het huisje van een lieveheersbeestje en kleurplaten. Ontdekdoos slakken peu, ob Doel van de leskist is de kinderen kennis te laten maken met het leven van de slak. De kinderen nemen de slakken waar, kijken goed hoe ze eruit zien, hoe ze voortbewegen, wat ze eten en welk spoor ze achter laten. De leskist bevat tips om slakken buiten te ontdekken en een logeerhuisje voor slakken te maken, In de kist zitten o.m. knutselopdrachten, versjes, een aquarium, een slakkenspel en loeppotjes. dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

18 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Professor van Wiegen ziet ze vliegen Hoofdpersoon van deze lessenserie is professor van Wiegen. Net voordat de professor een onderzoek moet presenteren over vogels, valt hij tijdens een observatie uit de boom. Door de klap lijdt hij aan hoofdpijn en geheugenverlies. Hij schakelt de hulp van de leerlingen in om hem te helpen de presentatie op tijd af te ronden. Deze leskist, geschikt voor de groepen 4 t/m 6 van het basisonderwijs, is ontwikkeld door Oeroe Boeroe, educatieve projecten. Met deze leskist en handleiding kunt u een lessenserie organiseren waarin leerlingen onderzoek gaan doen naar vogels. Zo komen ze onder meer te weten dat er veel verschillende soorten vogels zijn. En dat deze vogelsoorten allemaal zijn aangepast aan de omgeving waarin ze leven. Leerdoelen: - leerlingen weten dat vogels worden onderverdeeld in soorten; - leerlingen kennen begrippen zoals nestelen, biotoop en vogeltrek; - leerlingen weten waarom veren belangrijk zijn voor vogels; - leerlingen weten hoe ze vogels kunnen spotten; - leerlingen leren gedrag van vogels herkennen. Schelpen 18 peu, ob Langs de vloedlijn van het strand spoelen allerlei resten van planten aan en vooral dieren die in de zee of de kust hebben geleefd. Het zijn (meestal) dode dingen, die interessant zijn en uitnodigen tot verzamelen. Ze laten zien dat er in zee allerlei soorten planten en dieren leven. De resten vertellen daar iets meer over; soms is te zien wat er is gebeurd met de planten en de dieren. Bij het werken met de leskist schelpen kunt u zelf kiezen op welke manier u uw les opbouwt: u brengt een emmer 'vloedlijnmateriaal' mee de klas in, laat schelpen zien uit de leskist en nodigt de kinderen uit zelf te gaan zoeken aan het strand of van thuis iets mee te nemen. Of u gaat met de kinderen naar het strand om daar allerlei activiteiten te doen. Scholekster opgezet peu, ob, mb, bb, vo Deze lawaaimaker kwam vroeger alleen maar aan de kust voor. Tegenwoordig broedt ie ook op akkers en in weilanden in het binnenland, als er maar genoeg voedsel te halen valt. Hij eet allerlei insecten en wormen, maar weet met zijn stevige rode snavel ook mosselschelpen te kraken. mb

19 Daaraan is ie trouwens goed te herkennen, die rode snavel, maar ook aan zijn rode poten en zwart-witte verenkleed. En natuurlijk aan zijn lawaaierige roep: te-piet-te-piet. Scholeksters leven in de winter vaak in grote groepen. Je ziet ze dan aan het strand, op het schor of op de dijk. In het voorjaar vormen ze paartjes; meestal krijgen ze twee jongen, die al gelijk zelf op zoek gaan naar eten. Slechtvalk opgezet peu, ob, mb, bb, vo De slechtvalk is eigenlijk een vogel van gebergten en kliffen aan zee. Daar broedt hij op uitstekende rotspunten en richels. Maar deze roofvogel zie je de laatste jaren steeds meer op koeltorens, graansilo's en andere gebouwen op industriegebieden. Daar jaagt hij op de honderden duiven die er voorkomen, want de slechtvalk is een vogeljager bij uitstek. Met een snelheid van wel tweehonderd kilometer per uur stort hij zich vanuit de lucht op zijn prooi. Vaak zie je hem als een stipje aan de hemel, maar als hij dichterbij komt, zie je dat het een flinke vogel is met lange brede vleugels en een vrij korte staart. Als je hem goed in het zicht krijgt, zie je zijn kop met een mooi maskertje en een gele snavel. Stadsvogels Vogels zitten overal. Ze zijn soms zo gewoon dat ze niet meer opvallen. Met de leskist vogels leren kinderen bewuster te kijken naar vogels in hun eigen omgeving. De kinderen doen waarnemingen rondom vogels, zowel binnen als buiten. Ze kijken vogels met een verrekijker en zoeken (eet)sporen, doen braakballenonderzoek en proefjes met veren. Het materiaal bevat o.m. verrekijkers, vogelgidsen en vele suggesties, met de bijbehorende attributen om met dit thema aan de gang te gaan, in elk seizoen. Samen met deze leskist kunt u ook de braakballen reserveren. Heeft u zelf geen braakballen, neem dan gerust contact met ons op. Veldwerkkist bodemdieren bb mb, bb Een eerste kennismaking met veldwerk! De leskist over bodemdieren bevat voornamelijk veldwerkmaterialen en kan goed gebruikt worden op een schoolkamp of tijdens een projectweek. Aan de hand van de materialen en werkbladen kunnen kinderen verschillende grondsoorten onderzoeken op de aanwezigheid van bodemdiertjes. De gevangen diertjes kunnen gedetermineerd worden. Het is aan de docent om vorm te geven aan dit onderzoek. 19 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

20 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Veldwerkkist braakballen Het lijken drolletjes, maar dat zijn het niet: het zijn braakballen. Deze braakballen vind je onder bomen. Het zijn resten eten, meestal van uilen. Dus als je zo'n braakbal vindt, dan weet je dat er een uil in de buurt is geweest! In nederland komen verschillende uilen voorr. Over deze uilen en braakballen gaat deze veldwerkkist. Met deze veldwerkkist kan men direct aan de slag met het uitpluizen van braakballen. Deze veldkist bevat o.m. o.m. een vitrinekast (Wat zit er in een braakbal?), pincetten, prepareernaalden, zoekkaarten en determinatietabellen. De braakballen zijn niet altijd op voorraad, dus als u er zelf een aantal kunt bemachtigen, heel graag. Veldwerkkist diersporen 20 bb, vo Diersporen zoeken is best moeilijk. Er is een geoefend oog voor nodig om ze te kunnen ontdekken. De opdrachten in deze veldwerkkist zijn zo gekozen dat de leerlingen gestimuleerd worden om zelf diersporen te gaan zoeken in de natuur. In de veldwerkkist zitten een docentenhandleiding, negen verschillende opdrachtkaarten, werkbladen, maar ook een sporengids, sporenstempels en sporenkwartet. Viskist bb Wat maakt een vis tot een vis? Leerlingen van de bovenbouw leren - met name door zelfwerkzaamheid - over de vissen in hun eigen omgeving. Zij leren de specifieke kenmerken van de vis kennen en maken kennis met andere vormen van leven in de kustwateren. De leskist bestaat uit een handleiding met kant en klare onderzoeksopdrachten en ideeën voor in de klas, aan de waterkant of in het Visserijmuseum in Breskens. De viskist bevat o.m. een garnalennet, onderwaterkijker, veldgidsen, modellen van vissen en een waterthermometer. Leerlingen kunnen hiermee zelfstandig, al dan niet in groepsverband, aan de slag. De leskist reikt ook ideeën aan voor een creatieve verwerking van het geleerde en geeft nuttige (internet) adressen. De leskist is gemaakt door Natuur&Zo en het Visserijmuseum in Breskens. Vleermuizen mb, bb Vleermuizen zijn unieke zoogdieren: ze kunnen vliegen, ze houden een winterslaap, ze jagen 's nachts en sporen hun prooi met sonar op. Door het werken met deze kist krijgen leerlingen begrip voor vleermuizen. bb

21 Ze vergaren zelfstandig kennis en zijn actief bezig. Het aantal vleermuizen loopt sterk achteruit. De vleermuis is sinds 1973 beschermd. Door met deze kist te werken krijgen de leerlingen begrip voor deze dieren. Aan de hand van opdrachten worden verschillende aspecten van de vleermuis behandeld zoals de voortbeweging, de verzorging, woonplaats en bijgeloof. De opdrachten zijn zo gemaakt dat de leerlingen ze zelfstandig kunnen maken. Soms is het handig ze klassikaal te behandelen. Bij iedere opdracht kan men ter ondersteuning de bijbehorende materialen uit de kist gebruiken. Vlinders 21 ob, mb, bb Door hun opvallende uiterlijk en gedrag zijn (dag)vlinders graag geziene gasten in tuinen en plantsoen. Zelfs jonge kinderen laten zich in hun spel graag inspireren door het uiterlijk en gedrag van deze kleurige fladderaars met hun raadselachtige gedaanteverwisseling. Vlinders en rupsen lenen zich door hun vormen, kleuren en beweging dan ook uitstekend voor verschillende epressievormen. In het lespakket wordt aandacht besteed aan de soorten vlinders, de relatie van de vlinder met haar leefgebied en de invloed die de mens hierop heeft. Het lesmateriaal is ontwikkeld door de Vlinderstichting. Met behulp van dit lesmateriaal kunt u zowel kleine als grote vlinderprojecten opzetten. Alle lessuggesties zijn namelijk op zichzelf staande opdrachten. U kunt zelf bepalen welke opdrachten u wel en welke u niet wilt behandelen en dus hoeveel tijd u aan vlinders wilt besteden. *Voor het lespakket is levend materiaal (eitjes, rupsen, poppen) beschikbaar: dit kunt u zelf bestellen bij De kinderen kunnen zo de hele ontwikkeling van eitje naar vlinder in vier weken tijd in de klas volgen. Vos opgezet peu, ob, mb, bb, vo Je kent hem vast wel uit verhalen, die slimme vos, maar heb je er ook wel eens één in het echt gezien? Dat valt niet mee, want de vos is een schuw dier, dat er het liefst pas 's avonds op uittrekt. Toch wordt hij ook wel overdag gezien. Vossen leven in een hol, vaak onder een boom. Daar worden ook de jongen geboren. Meestal heeft hij dat zelf gegraven, maar ook konijnenholen worden wel eens ingepikt. De vos slaapt ook graag onder een struik of achter een stapel hout. De vos is een roofdier dat eigenlijk alles eet wat hij maar te pakken kan krijgen: konijnen, eieren, wormen, slakken, egels en vogels. dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

22 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Ook een kippetje gaat er wel in en als het moet, worden vruchten en bessen gegeten. Meestal leven vossen in groepen van vijf of zes dieren, waarbij één mannetje meerdere vrouwtjes heeft. Die vrouwtjes zorgen samen voor de opgroeiende jongen. Wilde eend opgezet 23 peu, ob, mb, bb, vo De wilde eend kent iedereen wel. Zijn gekwaak hoor je overal waar zoet water is. Op zee of op de Schelde zie je hem alleen maar bij strenge vorst als de andere wateren dichtgevroren zijn. Anders dan de saai bruine vrouwtjes, zien de mannetjes er met hun groene kop, gele snavel en donkerbruine borst kleurrijk uit. Het zijn wel wat opdringerige jongens, die zich soms met zijn vieren op een vrouwtje storten. Wilde eenden zijn grondeleenden: ze duiken nooit helemaal onder water, maar zoeken op hun kop naar voedsel. Dat kunnen waterplanten zijn, maar ook waterdiertjes, insecten en brood staan op het menu. Al in het vroege voorjaar tref je wilde eenden met jonge 'pulletjes' aan. Dat zijn er soms heel wat, maar heel veel eendenkuikens worden door ratten, katten, meeuwen of andere dieren opgegeten. Toch is de wilde eend de meest voorkomende eend in ons land.

23 Omgeving Avontuur aan zee Een lespakket voor de bovenbouw over strand, duinen en zwerfafval. De lessen hebben tot doel de leerlingen bewust te maken van de waarde van het duin- en strandgebied. Enerzijds gaat het daarbij om kennisverwerving over duinvorming en het planten- en dierenleven, anderzijds om het beïnvloeden van houding en gedrag. Het materiaal geeft aanzet tot het verantwoord leren omgaan met de natuur en in het bijzonder het bestrijden en voorkomen van zwerfafval. Het lespakket bestaat o.m. uit zoekkaarten over duinplanten en bessen, aanspoelsels, zeeschelpen, dierensporen en tal van binnen- en buitenopdrachten. Bodem 23 bb ob, mb, bb Kinderen leren met deze veldwerkkist het belang van een gezonde bodem. Kinderen krijgen inzicht en ontwikkelen een positieve houding ten opzichte van het behoud van een gezonde bodem. De leskist bevat o.m. een docentenhandleiding met kant en klare werkbladen, wormenbak, grondzeven, schepjes, zoekkaarten en een ganzenbordspel. De jongere kinderen kunnen aan de slag met zaaiproefjes, voelpad, afval op het schoolplein en een memoryspel. De oudere kinderen behandelen thema's als de samenstelling van de bodem, gebruik en misbruik van de bodem, ruilverkaveling en mondiale problemen. Bonte pietenpad ob, mb De kinderen maken kennis met het leven rondom de vloedlijn. De kinderen ontdekken op speelse wijze het leefgebied van de scholekster, ook wel Bonte Piet genoemd. De kist komt het beste tot zijn recht op het strand. Via opdrachten, gemarkeerd door Bonte Pieten, leren de kinderen over zout en zoet water, schelpen, krabben, voedselketens, wieren en over de scholekster zelf. Naast ruiken, proeven, kijken en voelen moeten de kinderen ook beredeneren. Het niveau kan per groep aangepast worden. De leskist bevat tien opdrachten die worden aangegeven door tien Bonte Pieten. Via opdrachtenkaartjes krijgen de begeleiders instructies. Zo mogen de kinderen o.m. raden naar de inhoud van voeldozen met strandvondsten, schelpen sorteren en het verschil proeven tussen zoet en zout water. dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

24 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Op ontdekking in Zeeuws-Vlaanderen 24 bb, vo In opdracht van DOW Benelu heeft Natuur&Zo acht leskisten ontwikkeld over de voor Zeeuws-Vlaanderen typerende landschappen: 1. Bossen 2. Schorren en slikken 3. Kreken en plassen 4. Sloten en vaarten 5. Strand en duinen 6. Dorpen en steden 7. Polders en dijken 8. Kanalen en industriegebieden Bij het materiaal gaat het niet alleen om het overbrengen van kennis, maar gaat het er vooral om na te denken over de inrichting van Zeeuws- Vlaanderen. Het gaat immers om keuzes die gemaakt (dienen te) worden: moet de Westerschelde verdiept worden, dienen er nieuwe wegen te worden aangelegd, waar kan nieuwe natuur ontwikkeld worden, hoe kun je recreatie en natuur combineren? Het is natuurlijk niet de bedoeling, dat kinderen van jaar met pasklare oplossingen komen. Wel, dat zij erover nadenken en leren argumenten af te wegen en verschillende meningen te waarderen en op basis van kennis keuzes te maken. Het uiteindelijke doel van de leskisten is leerlingen duidelijk te maken, dat de landschappen in hun vorm het gevolg zijn van natuurlijke oorzaken en menselijke ingrepen. En, dat zij best trots mogen zijn op de Zeeuws-Vlaamse landschappen. Bij de leskist hoort ook een speciaal ontwikkelde cd-rom met informatie over de geschiedenis van het Zeeuws-Vlaamse landschap, de verschillende landschappen, de menselijke activiteiten en de daarin voorkomende dieren en planten. De kist bevat tal van veldwerkmaterialen (verrekijkers, grondboren, loepjes, thermometers), opgezette dieren (apart reserveren), kaarten en opdrachten. De acht leskisten zijn afzonderlijk van elkaar te gebruiken. Buiten kijken Deze leskist daagt kinderen uit tot verkennen van de schoolomgeving. Een aantal aspecten van de schoolomgeving wordt d.m.v. speelse werkvormen behandeld. De thema s die worden behandeld zijn wilde planten, zintuigen, de bodem, kleine beestjes en vogels en het weer. ob

25 De volgorde staat niet vast. Over elk thema is een lesbeschrijving te vinden. De kist is voorzien van een groot aantal materialen, zoals kant en klare kopieerbladen, vitrines met kleine beestjes, een vlindernet, aquariumbak, kleurplaten, wormenbak, plantenpers, zoeklijst van wilde planten, verrekijker, blinddoeken, veren, schapenwol, koeienvacht en slangenhuid. De boer op De opvang naar buiten 25 ob, mb, bb Kinderen die naar de buiten- of naschoolse opvang gaan hebben vaak al een lange schooldag achter de rug. Niets is leuker om dan lekker buiten te spelen en op ontdekkingsreis te gaan. Natuurbeleving is belangrijk voor een gezonde lichamelijke en emotionele ontwikkeling. Ervaringen met de natuur vergroten het verantwoordelijkheidsgevoel voor de directe omgeving en leiden tot waardering van de natuur op latere leeftijd. De inhoud van deze kist geeft een aanzet om activiteiten op te zetten om de natuurbeleving te bevorderen. De leskist bevat o.m. rugzakken, kompassen, potloepen, handloepen, schepjes, onderzoeksbakken, zoekkaarten, emmertjes, zeefjes, blinddoeken, doebladen, werkboek, verrekijker en de map BSO naar buiten. Dierenvriendjespad ob, mb, bb De projectmap van Het Kleine Loo bestaat uit elf bundels met lessen over de bloembollenteelt, bloemen en planten onder glas, vollegrondgroenteteelt, groenteteelt onder glas, vleeshouderij, pluimveehouderij, melkveehouderij, paddenstoelenteelt, akkerbouw, boomkwekerij en fruitteelt. Natuur&Zo heeft de teksten en werkbladen overgenomen van Het Kleine Loo. Er zijn voor u de benodigde materialen aan toegevoegd. Let er wel op dat bij bepaalde onderwerpen materialen nodig zijn die seizoensgebonden zijn. Deze zitten dus niet in de kist. peu, ob Lekker spelen in een bos, dat is leuk voor kinderen. Maar als je dan ook nog een rugzakje vol met leuke opdrachtjes meekrijgt, heb je opeens een urenvullend programma waar je rode wangen en vieze kleren van krijgt. En waarvan je nog wat opsteekt ook! Het interactieve Dierenvriendjespad, speciaal voor kinderen van vier tot zes jaar, is goed voor zo'n fijne middag. Het bestaat uit een spel met opdrachten waarbij kinderen spelenderwijs zelf ontdekken en beleven wat er in de natuur te vinden is. Dierenvriendjespad is te gebruiken bij een schoolreisje, gezinsuitje, verjaardagsfeestje of als onderdeel van het schoolprogramma. dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

26 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf In de rugzak zitten tal van opdrachten die u kunt doen tijdens een wandeling. De kinderen draaien aan een rad met verschillende kleuren. De kleur bepaalt de opdracht. Onderwerpen zijn o.m. bladeren, bomen, gras, bloemen en wolken. Epeditie boswachterscode Zet je zintuigen op scherp. Volg het spoor van Benno Buitenpret. Speciaal voor jou heeft hij zijn persoonlijke en buitengewoon bijzondere kaart gemaakt. Het is de kaart van het Niet Gebied: een kaart die je in alle natuurgebieden van Nederland kan gebruiken. Een kompas is overbodig: deze kaart lees je met je gevoel. Met de Niet- Gebied kaart ontdek je van alles over zintuigen. Bij iedere plek op de kaart hoort een opdracht en raadsel. Als het je lukt alle raadsels op te lossen en de Boswachterscode te kraken, ontdek je nog een etra en zeer bijzonder zintuig. Epeditie boswachterscode is een handzame rugzak met opdrachten als kijken met een spiegel, eetbare dingen uit het bos, vleermuizen en geuren. Kabouterpad herfst/lente/winter/zomer 26 mb peu, ob Met het Kabouterpad beleven kleuters de natuur door de ogen van de kabouters. Het Kabouterpad is een soort spel om de kleuters kennis te laten maken met hun eigen omgeving. Spelenderwijs worden de kinderen via de kabouterwereld in aanraking gebracht met de natuur. Buiten, bijvoorbeeld rondom de school, in het bos of in het park, worden kabouters in hun natuurlijke omgeving neergezet. Bij iedere kabouter komt een opdrachtkaartje. Bij ieder kaartje horen de materialen die nodig zijn om de opdracht (spelletjes of raadseltjes) te kunnen maken. Met de hulp van een begeleider gaan de kinderen in groepjes op zoek naar de kabouters en voeren de opdrachten uit: ze bewegen, zingen liedjes, tekenen, knutselen, verzamelen, vergelijken en sorteren. Knoet Dit lespakket draait om de pluche pop Knoet. Knoet wekt op een sympathieke manier de belangstelling van jonge kinderen voor natuur en milieu. Bij het lespakket hoort het boek Op avontuur in de natuur, vol spelletjes, liedjes, raadsels, eperimenten en activiteiten rond drie thema's: bos, water en afval. Knoet gaat samen met de kinderen op avontuur. ob

27 Hij ontdekt dat er verschillende soorten afval zijn, die ook gescheiden kunnen worden ingezameld. Knoet en de kinderen bedenken vervolgens wat ze zelf kunnen doen om de afvalberg te verkleinen. De lessen kunnen worden gecombineerd met een bezoekje aan de supermarkt. Als leerkracht kunt u zelf bepalen welke spelletjes, liedjes, raadsels of opdrachten u wilt gebruiken. Voor een aantal opdrachten zit er materiaal in de mand. Behalve de pluche pop en het boek bevat het lespakket o.m. 5 blinddoeken, een toverstaf en rode theedoek. Levend ganzenbord 27 mb, bb Het levend ganzenbord is een vragen- en opdrachtenspel over de natuur. Het kan zowel binnen als buiten gespeeld worden. De 63 opdrachtkaarten kunnen in volgorde of willekeurig uitgezet worden. Het leukste is de willekeurige volgorde zodat er gezocht moet worden naar de plek van het juiste nummer. De kinderen worden verdeeld in groepjes van 3 tot 5. Elk groepje krijgt pen en papier om de antwoorden te noteren. De begeleiders vormen de jury. De juryleden zitten achter de jurytafel. Elk jurylid heeft een vast aantal groepjes om te beoordelen. Van elk groepje houdt het jurylid een scorelijst bij. Natuurbingo peu, ob Dit spel combineert voorlezen en bingo spelen. In twee verhalen zijn 48 namen van planten en dieren verstopt. Deze dieren- en plantennamen staan ook op de bingokaarten. Als u het spel gaat spelen, worden eerst de kaarten verdeeld en leest u het verhaal voor. Tijdens het lezen komen er dik gedrukte woorden voorbij. Dit dier of plant komt ook op de bingokaarten voor. Noem deze duidelijk en herhaal ze zo nodig. Ga dan verder met het verhaal. Diegene die als eerste zijn of haar kaart vol heeft, roept het bekende 'Bingo!'. Ontdekdoos de natuur peu, ob Deze ontdekdoos laat peuters met al hun zintuigen en aan de hand van spelvormen de natuur ontdekken. De ontdekdoos bevat opdrachten als natuurvondsten verzamelen, herfst/strand lotto, een puzzel, raadsels. De ontdekdoos bevat o.m. de volgende materialen: een handleiding, doosjes met natuurlijke materialen, voeldoos en boekjes. dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

28 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Piepschuim in het poolijs 28 mb, bb Waar komt het katoen van mijn shirt vandaan? Waar worden pinda's verbouwd? En door wie? Hoe leven de mensen daar? Met dit lespakket ontdekken de leerlingen hoe klein de wereld eigenlijk is. Doel van dit lespakket is de beleving van de wereldwijde verbondenheid. In de directe leefomgeving van een kind worden relaties gelegd met de rest van de wereld. De leerlingen zien in dat we in ons dagelijks leven voortdurend banden onderhouden met de rest van de wereld, op het gebied van handel, consumptie en natuur. Het lespakket is een combinatie van natuur- en milieueducatie en ontwikkelingseducatie. De leerlingen worden gestimuleerd tot zelfstandig onderzoek, het stellen van vragen, het verzamelen van informatie en het kritisch gebruik van deze informatie. Het lespakket bevat vier themamappen over water, voeding, kleding en vrije tijd. De mappen kunnen zowel samen als los worden gebruikt. Pieter de pier peu, ob Pieter de pier leeft van afval uit de natuur. Daar maakt hij goede grond van voor de planten. Pieter woont in het park, waar hij rondzwerft op zoek naar afval om te eten. Op zijn rondkruiptocht komt hij op school terecht. Daar komt hij allerlei afval tegen dat hij niet kent: blikjes, plastic; afval dat hij niet kan eten en verteren. De kinderen kunnen Pieter in het verhaal helpen, zodat zowel zij als Pieter goed onderscheid leren maken tussen verteerbaar afval (gft, afval van de natuur) en onverteerbaar afval (plastic, blik, afval van mensen). In de lessen komen telkens verschillende onderwerpen aan bod: afval van de natuur, het bekijken van bodemdieren, afval van mensen, afval herkennen en leren scheiden, afval rond de school en een wandeling met aandacht voor zwerfvuil. De lessenserie besluit met het Pieter de Pier lied. Rondom de Westerschelde bb, vo De Westerschelde is niet alleen een belangrijke vaarroute voor de scheepvaart van en naar Antwerpen, maar de rivier is ook vanuit ecologisch oogpunt erg belangrijk. In deze leskist staat het onderzoek naar de Westerschelde in al zijn facetten centraal: de scheepvaart, natuur en milieu, industrie, visserij, veiligheid, recreatie en water. Leerlingen raken er bewust van dat voor een duurzaam beheer en inrichting van de Westerschelde al deze aspecten nodig zijn en in evenwicht moeten zijn.

29 De opdrachten gaan onder meer over eb en vloed, de aanleg van dijken, de ruimte voor de scheepvaart, maar ook over het belang van de Westerschelde voor de industrie en de energievoorziening. De kist bevat onder meer een map met buitenopdrachten, verrekijkers, waterthermometer, helderheidsmeters, getijdentabellen en zoekkaarten. Sarah's wereld 29 bb, vo Sarah's wereld is een lessenserie die gaat over duurzaamheid. Sarah's wereld is een spel en gaat over een meisje Sarah, dat in feite symbool staat voor ieder mens op aarde. Sarah neemt de leerlingen mee op ontdekkingsreis aan de hand van brieven. Op deze manier maken de leerlingen spelenderwijs kennis met een aantal aspecten uit de wereldwijde milieuproblematiek. Aan bod komen de oorzaken van natuur- en milieuproblematiek, de invloed daarvan op mensen, dieren en planten. Maar het levert ook eenhandelingsperspectief op. De leerlingen leren wat ze zelf kunnen doen om bewuster met het milieu om te gaan en duurzaam te handelen. U kunt Sarah's wereld inzetten als project. In dat geval kunt u de eerste drie lessen in een dagdeel geven. De lessen zijn zo opgezet dat u de lessen ook gespreid over een aantal weken kunt geven. Voor de continuïteit is het wel raadzaam om de tijd tussen de lessen niet te lang te laten zijn. Schor en slik Hoe ontstaat het Zeeuwse landschap? Wat is er zoal te zien op de schorren en in de slikken? De leerlingen ontdekken zelf de antwoorden op deze vragen. En omdat deze kist specifiek op Zeeland gericht is worden ze zich bewust van een stuk natuur in hun nabije omgeving. De leskist is zowel binnen als buiten te gebruiken. In de klas krijgen de leerlingen een stukje theorie, zoals over het ontstaan van schor en slik en de vraag waar het te vinden is. Buiten kunnen de leerlingen o.m. schelpen zoeken, vogels kijken, grondproefjes doen, plantjes bekijken en pieren steken. De leskist bevat onder meer verschillende zoekkaarten, opdrachtkaarten, strand wandelwaaiers, een verrekijker en zandzeven. Veulens in de wei bb peu, ob Deze bundel bevat een serie praktische opdrachten voor groep 1 en 2. De opdrachten zijn verdeeld over de vier seizoenen. Bij elk seizoen hoort een vertelplaat, een meeleesverhaal en 3 lessen waarin uiteenlopende onderwerpen door middel van verschillende werkvormen aan bod komen. dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf

30 dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf Het belangrijkste aspect van deze lessen is dat de leerlingen met hoofd, hart en handen de natuur ontdekken en beleven. De leerlingen maken hun eigen insectenzuiger, pootafdruk en bloemenpers. Ze helpen de vogels met een vetbol en een vogelhuisje de winter door. De lessen bevatten ook doebladen voor de leerlingen. Vier seizoenen Dit lesmateriaal bewijst maar weer eens dat natuuronderwijs leuk is! Dit onderwijs sluit aan bij de 'natuurlijke' nieuwsgierigheid van de kleuter. Bovendien is het belangrijk kinderen zo jong mogelijk in aanraking te brengen met de natuur in hun omgeving. Het pakket bevat acht natuurprojecten zoals: eendjes kijken, lentegroen, zomerleven, brood van moeder aarde, zilveren sporen zijden draden, op een grote paddenstoel, mens en dier in winterland, stenen blijven. Bij veel onderwerpen is een etra peuterontdekdoos te reserveren. Wat groeit er op het land? landbouwgewassen in Z-Vl. Een aardappelveld ziet er heel anders uit dan een maïsveld, zoveel is duidelijk. Maar herken je ook wintertarwe, gerst en vlas? En wat gebeurt daar dan mee? Gewassen vormen ons voedsel of dat van dieren, maar dienen ook als grondstof voor de industrie of voor de productie van energie. Met dit lespakket leren leerlingen van de bovenbouw van de basisschool op een leuke, leerzame manier de gewassen te herkennen, wat een boer moet doen om deze gewassen te laten groeien en welke invloed het weer heeft op de oogst. Het lespakket is ontwikkeld in samenwerking met de ZLTO en de gemeente Terneuzen en sluit aan bij de gewassenborden die 's zomers langs de landbouwpercelen staan. Dit lespakket bevat o.m. een docentenhandleiding, 13 gewassenborden en zaden. *Let op: seizoensgebonden materialen of materialen die aan bederf onderhevig zijn, moet u zelf aanschaffen. In aanvulling op het gebruik van deze leskist is het heel leuk om met uw leerlingen een bezoek te brengen aan een boerenbedrijf in de buurt van uw school. Zo kunnen de leerlingen zien en ervaren waar ze in de lessen aan hebben gewerkt. Het geleerde blijft in de praktijk vaak veel beter hangen bij de leerlingen. Ze kunnen alles nog eens met eigen ogen zien en beleven. Natuur & Zo kan hiervoor bemiddelen tussen uw school en een akkerbouwbedrijf. Neem contact op via de mail, info@nme-zvl.nl of tel ob bb

31 Wonderweb Met Wonderweb maken leerlingen van groep 5 en 6 in de directe omgeving van school op een verrassende manier kennis met de verscheidenheid aan dier- en plantensoorten, de relaties daartussen en het belang van die verscheidenheid aan dier- en plantensoorten. Leerlingen ervaren het zelf, op hun eigen niveau, in de omgeving van hun eigen school, zonder moeilijke woorden en spelenderwijs! Ze leren goed observeren, leven zich in een plant- of diersoort en ervaren aan den lijve wat voor eenplant en dier belangrijk is. Daarbij ontdekken ze allerlei natuurlijke relaties in de schoolomgeving: wie eet wie, wie zijn mijn vrienden, wie zijn mijn vijanden, waar is het goed wonen en waar juist minder? Wie heb ik en wie hebben mij nodig (als schuilplaats, als woonplek of als voedsel)? Zo ontdekken ze het 'wonderlijke web' van eten en drinken, wonen, vrijen en slapen. Verrassende werkvormen en aantrekkelijke lesmaterialen gaan in dit lespakket hand in hand met echte natuurervaringen en kennis over de natuur dichtbij. Zwerfafval mooi niet! (lesmap) 31 mb ob, mb, bb Zwerfafval kom je bijna overal tegen. Het slingert rond in wegbermen, op schoolpleinen, in het bos, op het strand en in het winkelcentrum. Zwerfafval is een van de grootste ergernissen van Nederlanders: van volwassenen én kinderen. De lesmap Zwerfafval Mooi Niet! speelt daar op in. Het maakt leerlingen bewust van hun eigen weggooigedrag. Het leert hen kritisch na te denken over hun eigen gedrag. De lesmap - gemaakt in opdracht van stichting Nederland Schoon - bestaat uit vier docentenhandleidingen (voor groepen 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8, werkbladen en posters (zogenaamde praatplaten). Voor de bovenbouw is er aanvullend de leskist 'Zwerfafval, mooi niet' met leuke kant-en-klare lesideeën. In aanvulling op het lesprogramma is het ook mogelijk een opruimactie rond de school te organiseren i.s.m. Natuur&Zo en de gemeente. Hiervoor zijn veiligheidshesjes, handschoenen, knijpers e.d. beschikbaar. Een ecursie naar de regionale milieustraat behoort ook tot de mogelijkheden. Geeft u in het reserveringsmenu aan of u enkel het lespakket of ook een of meerdere aanvullende activiteiten wenst te reserveren. dieren omgeving planten elementen materialen wijzelf