CONCEPT WATEROPGAVE WATERKWALITEIT CLUSTER 2: DORDRECHT LANDELIJK GEBIED. Uitwerking van doelen, maatregelen en kosten. in het gebied Hollandse Delta

Transcriptie

1 WATEROPGAVE WATERKWALITEIT CLUSTER 2: DORDRECHT LANDELIJK GEBIED Uitwerking van doelen, maatregelen en kosten in het gebied Hollandse Delta (KRW Fase 3) CONCEPT Versie: 10 april 2007

2

3 Inhoudsopgave 1 INLEIDING Aanleiding De Kaderrichtlijn Water Doelstellingen van fase 3: detailanalyse Bestuurlijk vervolg Deelgebied Dordrecht landelijk 3 2 AFBAKENING GEBIEDSPROCES EN RAPPORTAGE 5 3 WERKWIJZE Werkproces en activiteiten op hoofdlijnen Algemene uitgangspunten Gebiedsproces Dordrecht Landelijk Strategisch Groenproject 8 4 HUIDIGE TOESTAND Algemene beschrijving Dordrecht landelijk gebied Waterlichamen Viersprong en Kwalgat/Midden Els Begrenzing van waterlichamen Beschrijving waterlichamen Huidige waterkwaliteit Verzorgingsgebied Beschrijving verzorgingsgebied Huidige waterkwaliteit Overige wateren Beschrijving overige wateren Huidige waterkwaliteit 15 5 DOELSTELLINGEN Totstandkoming doelen Ecologisch doel in het waterlichaam Hydromorfologische situatie/toestand Ecologische doelen Ecologisch doel in het verzorgingsgebied Ecologisch doel in overig water, beschermde gebieden en waterparels Overig water Vogel- en Habitatrichtlijngebieden (VHR) Zwemwater Waterparels 21 6 DOELGAT EN MOGELIJKE OORZAKEN Doelgat waterlichamen en mogelijke oorzaken Ecologie Chemie Doelgat verzorgingsgebied mogelijke oorzaken Ecologie Chemie VHR-gebieden Zwemwater Waterparels 25 7 MAATREGELEN EN SELECTIE Waterlichamen Mogelijke maatregelen en afweging Voorgestelde maatregelen voor de periode Verzorgingsgebied Mogelijke maatregelen en afweging Voorgestelde maatregelen voor de periode Overige wateren 31

4 7.4 Beschermde gebieden Waterparels Doelbereik met maatregelenpakket Relatie met opgaven voor wateroverlast (WB21) 33

5 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding Vanaf 22 december 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. In 2005 is de KRW opgenomen in de Nederlandse wetgeving (Implementatiewet). Met deze richtlijn wil Europa het oppervlakte- en grondwater verder beschermen en verbeteren en een duurzaam gebruik van water bevorderen. Met de KRW zet de Europese Commissie ook de eerste stap in het integratieproces van verschillende Europese richtlijnen over waterkwaliteit, ecologie en natuurbeheer. De uitwerking vindt plaats in een stroomgebiedsgerichte aanpak. In het gebied de Hollandse Delta werkt het waterschap al tientallen jaren samen met de andere overheden aan een goede oppervlaktewaterkwaliteit. De invoering van de Wet verontreiniging oppervlaktewater, uitvoering richtlijn stedelijk afvalwater, uitwerking integrale waterbeheersplannen in gebiedsgerichte plannen en de laatste jaren ook in toenemende mate de riolerings- en waterplannen van de gemeenten zijn markante mijlpalen die een verbetering van de waterkwaliteit hebben opgeleverd. Tegelijkertijd zijn de watersystemen meer onder druk gekomen door een toenemende bevolking en intensivering van het gebruik (zoals recreatie, scheepvaart, landbouw en verkeer). Alles bij elkaar genomen blijkt dat de verbetering van de waterkwaliteit de laatste jaren steeds langzamer verloopt. Hierdoor blijft een aantal problemen bestaan: specifieke natuurwaarden gaan verloren, vee kan niet altijd worden gedrenkt met slootwater, mensen krijgen gezondheidsklachten na het zwemmen (blauwalgen) en het zuiveren van water voor onder meer drinkwaterproductie wordt alsmaar duurder. Ook in het gebied Hollandse Delta komen dit soort problemen voor. In 2004 is in de karakteriseringsrapporten van de stroomgebieden Rijndelta en Maas (KRW art. 5 rapportage) vastgesteld dat zonder aanvullende maatregelen de meeste wateren voor één of meerdere chemische en/of ecologische parameters in 2015 niet aan de doelen zullen voldoen. De belangrijkste oorzaken zijn een niet optimale inrichting van het watersysteem en te hoge concentraties van verontreinigende stoffen en nutriënten in oppervlakte- en grondwater. 1.2 De Kaderrichtlijn Water Het uitvoeren van de Kaderrichtlijn Water is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle overheden in Nederland. Voor de te formuleren doelen en maatregelpakketten geldt een resultaatverplichting. Op landelijk niveau (Landelijk Bestuurlijk Overleg Water, Kabinet en Tweede Kamer) is overeenstemming over een pragmatische invulling van de KRW. Fasering van maatregelen (tot 2027) zal vaak nodig zijn om doelen te halen en de aanpak binnen de beschikbare middelen mogelijk te maken. Ook meekoppeling met andere ruimtelijke ontwikkelingen (zoals WB21, ILG, specifieke regionale ontwikkelingen) en innovatie (zoals mestbeleid, waterketen) is nodig om kosten te beperken. Dit betekent een bestuurlijke uitdaging voor de samenwerkende partijen om doelen en maatregelen vast te stellen met een gezonde balans tussen ambitie en haalbaarheid. De doelen en maatregelen worden uiteindelijk vastgelegd in een stroomgebiedbeheersplan (SGBP) en opgenomen in de plannen van de regionale overheden en het rijk. De Europese Commissie beoordeelt een SGBP op: KRW vereisten uit de richtlijn; wettelijk vastleggen van doelstellingen; afdwingbaarheid van de maatregelen; transparante besluitvorming. -1-

6 In bovengenoemde context werken momenteel alle waterbeheerders, provincies, gemeenten en het rijk aan de uitwerking van de doelen en haalbare en betaalbare maatregelen om in 2009 op te nemen in de eerste cyclus stroomgebiedsbeheersplannen (planperiode ). In het gebied Hollandse Delta heeft het waterschap in 2006 een eerste globale verkenning uitgevoerd in goede samenwerking met alle gemeenten, de provincie Zuid-Holland en Rijkswaterstaat Zuid-Holland (fase 2). In 2007 wordt deze analyse van mogelijke doelen en maatregelen verfijnd tot op het niveau van de afzonderlijke wateren en deelgebieden van de vijf eilanden in het beheersgebied (fase 3). In totaal vinden hiervoor 13 gebiedsprocessen plaats (zie hoofdstuk 2). Voor nadere informatie over de KRW, de regionale en nationale samenwerkingsverbanden en de fasen in de uitwerking wordt verwezen naar bijlage Doelstellingen van fase 3: detailanalyse De samenwerkende overheden van de stroomgebieden Rijn-West en Maas hebben in hun werkplannen de volgende doelstellingen geformuleerd voor fase 3, de gedetailleerde uitwerking: 1. per waterlichaam is het einddoel voor de waterkwaliteit bepaald. De regionaal te nemen maatregelen als bijdrage aan het overbruggen van het verschil tussen de huidige situatie en de einddoelen zijn bekend en getoetst op kosteneffectiviteit en maatschappelijke haalbaarheid; 2. de regionaal te treffen maatregelen en kosten om de instandhoudingsdoelen c.q. de bijbehorende (grond)watervereisten voor de Vogel- en Habitatrichtlijngebieden (VHR) te realiseren zijn in beeld gebracht en getoetst op kosteneffectiviteit en maatschappelijke haalbaarheid; 3. zwemwateren zijn beschreven in een zwemwaterprofiel en de regionaal te treffen maatregelen en kosten om deze doelen te realiseren zijn verkend en getoetst op kosteneffectiviteit en maatschappelijke haalbaarheid. De KRW vereist dat de waterdoelen en maatregelen voor waterlichamen en beschermde gebieden worden opgenomen in het Stroomgebiedsbeheersplan. De uitwerking van beheersplannen c.q. maatregelenprogramma s voor de beschermde gebieden van de Vogel en Habitat richtlijnen en de Zwemwaterrichtlijn kent net iets andere termijnen dan de KRW. Landelijk en binnen de samenwerkingsverbanden Rijn-West en Maas is uit oogpunt van transparantie afgesproken om de planvorming zoveel mogelijk gelijk te laten lopen met het KRW-proces. Daarnaast geldt dat ook het huidige waterbeheer in de andere wateren en waterparels moet worden voortgezet. Dit is verwoord in doelstellingen 4 en 5: 4. Voor water anders dan een waterlichaam of beschermd gebied (1, 2 of 3) is het doel voor de waterkwaliteit bepaald. De regionaal te nemen maatregelen als bijdrage aan het overbruggen van het verschil tussen de doelen met de huidige situatie zijn bekend en getoetst op kosteneffectiviteit en maatschappelijke haalbaarheid. Wateren die de waterlichamen voeden worden het verzorgingsgebied genoemd. Daarbuiten gelegen wateren is overig water ; 5. Voor de waterparels (wateren met een goede huidige waterkwaliteit en een nog te bepalen regionale status) zijn de doelen voor de waterkwaliteit bepaald. De regionaal te nemen maatregelen om deze gebieden en wateren blijvend te beschermen en waar mogelijk te verbeteren zijn bekend en getoetst op kosteneffectiviteit en maatschappelijke haalbaarheid. -2-

7 1.4 Bestuurlijk vervolg De voorliggende rapportage betreft een gedetailleerde analyse van de doelen en toestand van de wateren alsmede de benodigde maatregelen en kosten voor één van de 13 deelgebieden (zie paragraaf 1.5). Met dit rapport als startpunt kunnen de betrokken overheden in 2007 bestuurlijk met elkaar in vooroverleg treden over de doelen en het af te spreken haalbaar en betaalbaar maatregelenpakket voor de periode tot De voorliggende gebiedsrapportage wordt vervolgens uitgewerkt tot een definitief voorstel aan de besturen. Dit voorstel zal een programma bevatten met onderscheid naar doelen en maatregelen die opgenomen worden in het KRW-Stroomgebiedsbeheersplan (resultaatverplichting) en doelen en maatregelen die alleen in de regionale plannen worden vastgelegd (inspanningsverplichting). Inzichtelijk wordt gemaakt hoe de maatregelen over de samenwerkende partijen zijn verdeeld (trekkerschap en kosten). De gebiedsrapportage met het voorstel voor het maatregelenprogramma tot 2015 wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de besturen van de direct betrokken overheden (waterschap, Provincie Zuid-Holland en gemeente(n) en overige uitvoerende partijen. Nadat alle 13 gebiedsprocessen op deze manier zijn doorlopen worden eind 2007 / begin 2008 de resultaten gebundeld in een compact eindrapport voor het gebied Hollandse Delta. Vervolgens wordt op basis van dit rapport en de achterliggende gebiedsrapportages bestuurlijke instemming gevraagd van de Provincie Zuid-Holland en Rijkswaterstaat Zuid- Holland. Met deze rapportages vindt ook bestuurlijke afstemming plaats binnen de samenwerkingsverbanden Rijn-West en Maas (RBO Rijn-West en RBO Maas). Hiervoor wordt de informatie per deelstroomgebied gebundeld. De verkregen - digitale - informatie wordt tevens aangereikt aan het Ministerie van Verkeer en Waterstaat voor het opstellen van de Stroomgebiedsbeheersplannen en de landelijke maatschappelijke kostenbatenanalyse (afspraak Staatssecretaris Verkeer en Waterstaat met Tweede Kamer). 1.5 Deelgebied Dordrecht landelijk Dit rapport betreft de gedetailleerde uitwerking voor Dordrecht landelijk gebied. Binnen dit gebied bevinden zich ook VHR-gebieden, zwemwateren en waterparels. Er zijn twee waterlichamen met één verzorgingsgebied onderscheiden en verder is ook sprake van overige wateren (tabel 1). Tabel 1. Overzicht watergebieden Dordrecht landelijk gebied Watergebieden Aantal Waterlichaam 2 Verzorgingsgebied 1 VHR-gebied 1 1 Zwemwater 2 2 Waterparel 1 Overig water 2 1 De verschillend begrensde polders maken onderdeel uit van het VHR-gebied Biesbosch 2 Eén zwemwater maakt deel uit van een waterlichaam -3-

8 -4-

9 2 AFBAKENING GEBIEDSPROCES EN RAPPORTAGE Uitgegaan is van de volgende afbakening van het gebiedsproces en de rapportage. Rijkswater en grondwater De beschrijving van doelen en toestand van rijkswateren en - regionale en landelijke grondwaterlichamen zijn niet in de rapportage meegenomen. Rijkswaterstaat Zuid- Holland respectievelijk de Provincie Zuid-Holland nemen hiervoor in een eigen analysetraject het voortouw. Als hieruit mogelijke maatregelen voortkomen voor andere overheden, wordt deze informatie door rijkswaterstaat en de provincie ingebracht in het gebiedsproces. Voor afstemming en verwerking is een tijdige inbreng noodzakelijk. Rijkswaterstaat heeft al aangegeven dat niet wordt verwacht dat in de gebiedsprocessen specifieke regionale maatregelen ontwikkeld hoeven te worden om problemen met verontreiniging in haar rijkswateren aan te pakken. Veelal zal Europees of landelijk beleid voor de aanpak van bronnen nodig zijn (zie verder onderstaande punten). Generieke maatregelen diffuse bronnen Voor de prioritair gevaarlijke en prioritaire stoffen zet Nederland in op in Europees verband af te spreken maatregelen (Decembernota 2006, Ministerie van VenW). Voor de overige chemische stoffen richt de aanpak zich op een emissiereductie via rijksbeleid. Momenteel vindt heroriëntatie plaats op probleemstoffen waarvoor daadwerkelijk een reductieopgave noodzakelijk is en welke partijen hiervoor initiatief dienen te nemen. Begin 2007 komt hierover vanuit het Ministerie van VROM meer duidelijkheid (zie toelichting in Kader 1). Alleen als er specifieke lokale oorzaken van normoverschrijding zijn, kan aanvullend op deze landelijke aanpak sprake zijn van een lokale/regionale aanpak. In het gebiedsproces wordt geïnventariseerd wat aan de orde zou kunnen zijn. Daar waar de regionale partijen onderling of samen met het rijk financieel - overeenstemming vinden over kosteneffectieve maatregelen worden deze opgenomen in het maatregelenprogramma ( ) van het gebiedsproces. Aanpak nutriëntenproblematiek Ook voor nutriënten wordt de aanpak gehanteerd die is opgenomen in de Decembernota 2006 van het Ministerie van VenW, Concreet voor het gebiedsproces betekent dit dat wordt geïnventariseerd wat mogelijke kosteneffectieve maatregelen in de regio zijn. Daar waar de regionale partijen onderling of samen met het rijk financieel - overeenstemming vinden over maatregelen worden deze opgenomen in het maatregelenprogramma ( ) van het gebiedsproces (zie toelichting in Kader 2). Raakvlak met WB21 Uitvoering van WB21-maatregelen kan bijdragen aan het realiseren van KRWdoelstellingen. De waterschappen en gemeenten zijn van mening dat deze synergie in de uitvoeringspraktijk van WB21 moet worden gerealiseerd. In het gebiedsproces wordt nagegaan welke afstemming in de praktijk in het gebied mogelijk is. Op deze manier wordt een beeld verkregen van de feitelijke bijdrage aan de KRW-doelstellingen (doelbereik) en eventuele financiële winst bij een gecombineerde uitvoering (zie paragraaf 7.8). Raakvlak met ruimtelijke ontwikkelingen De Provincie Zuid-Holland hanteert het (landelijke) uitgangspunt dat uitgegaan moet worden van de huidige functies, tenzij er sprake is van ruimtelijke dynamiek. Gebieden waar sprake is van ruimtelijke dynamiek volgen uit het streekplan, de provinciale Ruimtelijke structuurvisie 2020 en het investeringsprogramma ILG. De Provincie Zuid- Holland geeft voor de gebiedsprocessen aan waar relevante ruimtelijke ontwikkelingen plaatsvinden en afstemming mee dient te worden gezocht. In alle andere situaties wordt uitgegaan van de bestaande situatie en projecten die in de uitvoeringsfase verkeren. -5-

10 Kader 1. Aanpak chemische stoffen Onder voorzitterschap van het Ministerie van VROM is een projectgroep met daarin ook het Ministerie van VenW, Ministerie van LNV, IPO, UvW en VNG bezig met het opstellen van een uitvoeringsprogramma voor de aanpak van diffuse bronnen. Hierbij wordt duidelijk welke stoffen (en in welke mate) met bijbehorende (diffuse) bronnen aangepakt moeten worden, de haalbaarheid hiervan en voor zover haalbaar: wie waarvoor wanneer aan de lat staat (maatregelen op EU-niveau, nationaal en/of regionaal niveau). Dit programma komt in de loop van 2007 beschikbaar en vormt voor de diffuse bronnenaanpak de input voor de decembernota Bij besluitvorming over maatregelen worden deze opgenomen in de Stroomgebiedsbeheersplannen. Kader 2. Aanpak nutriënten Voor nutriënten geldt in de KRW het uitgangspunt: ecologie is leidend, stikstof en fosfaat zijn afgeleide parameters. Bij de aanpak van eutrofiering hebben brongerichte maatregelen prioriteit. Het gaat daarbij om het generieke mestbeleid en aanpassingen in de waterketen (riolering, riooloverstorten en RWZI s ). Onderstaand een samenvatting aanpak van nutriënten die het rijk aangeeft in de Decembernota 2006 (Ministerie van VenW, 2006). 1) Aanscherping van het huidige nieuwe generieke mestbeleid conform de EUnitraatrichtlijn is tot 2009 niet aan de orde. De wettelijke evaluatie van het mestbeleid geeft in 2007 uitsluitsel of hiermee aan de nitraatrichtlijn wordt voldaan. Waterschappen worden uitgenodigd aan deze evaluatie bij te dragen door monitoringsgegevens van stikstof en fosfaat in landbouwbeïnvloede wateren beschikbaar te stellen. 2) Op basis van het thans beschikbare inzicht is de inzet om de huidige generieke aanpak ook ná 2009 te handhaven. De landelijke MKBA in het kader van de Decembernota 2006 toont aan dat er mede gezien onzekerheden over maatregel-effect relaties op korte termijn nog geen aanvullende kosteneffectieve aanvullende maatregelen beschikbaar zijn. 3) Het rijk neemt het initiatief voor een nadere verkenning naar innovatieve en kosteneffectieve maatregelen in het landelijk gebied en de waterketen om nutriëntendoelen tussen 2015 en 2027 te kunnen halen. Concreet betekent dit het opstellen en uitvoeren van een programma van innovatieve pilots (periode ). Pilots voor het halen van doelen in Natura-2000-gebieden krijgen extra aandacht. De vraag aan de regionale overheden is om mede via de KRW-gebiedsprocessen in te komen met voorstellen voor pilots 4) Verder wordt aan de KRW-gebiedsprocessen in 2007 gevraagd te inventariseren wat specifieke kosteneffectieve maatregelen in de regio kunnen zijn, die reeds in de periode zijn te nemen. Te denken valt aan inrichtingsmaatregelen die verwijdering van nutriënten bevorderen (vasthouden gebiedseigen water, helofytenfilters, vloeivelden), baggeren, (versnelde) uitmijning van fosfaatverzadigde gronden, vistandbeheer, alsmede aanpassingen in de waterketen (RWZI, riooloverstorten). Indien de betrokken regionale partijen onderling of samen met het rijk hierover - financieel - overeenstemming bereiken, dan zijn die maatregelen in 2009 op te nemen in het SGBP en de regionale plannen. Afweging van zulke aanvullende maatregelen vindt plaats op basis van zowel de baten voor ecologie, alsook de baten voor drinkwater- en zwem- en recreatiewater. 5) Voor de glastuinbouw wordt in het kader van het convenant Glastuinbouw en Milieu (GlaMi) overgeschakeld naar een emissieaanpak (voorgenomen ingang per 1 januari 2010). Het Besluit glastuinbouw wordt hiertoe gewijzigd. -6-

11 3 WERKWIJZE 3.1 Werkproces en activiteiten op hoofdlijnen Waterschap Hollandse Delta heeft er voor gekozen om de doelen en maatregelen uit te werken in een gebiedsproces voor 13 verschillende deelgebieden. Elk deelgebied omvat één of meerdere KRW-waterlichamen en andere categorieën wateren (zie paragraaf 1.3). Met de gekozen indeling van de 13 gebieden hoeft iedere gemeente behalve de gemeenten Dordrecht en Middelharnis - maar één keer aan een gebiedsproces mee te doen. Voor het doorlopen van ieder gebiedsproces is een werkgroep samengesteld (bijlage 2). In de werkgroep zijn vertegenwoordigd alle regionale overheden en maatschappelijke organisaties die maatregelen kunnen nemen in de wateren in het deelgebied. Daarnaast worden alle overige maatschappelijke organisaties die in het gebied Hollandse Delta betrokken zijn en/of raakvlakken hebben bij water- en milieubeleid, in de loop van 2007 voor een bespreking van resultaten uitgenodigd voor een breed overleg. Burgers worden uiteindelijk via de reguliere inspraakprocedures in 2009 betrokken bij de besluitvorming over de Stroomgebiedsbeheersplannen en de plannen van rijk en regionale overheden waar de KRW-maatregelen in worden vastgelegd. Een gebiedsproces omvat de volgende activiteiten: 1. indelen wateren in waterlichamen, verzorgingsgebied waterlichamen, VHR-gebied, zwemwater, waterparels en overig water; 2. beschrijven huidige situatie (waterkwaliteit, menselijke beïnvloeding, huidige aanpak voor verbetering waterkwaliteit en autonome ontwikkeling); 3. aangeven einddoelen en bepalen verschil met huidige toestand (doelgat); 4. opstellen totaallijst van mogelijke maatregelen (generiek en specifiek); 5. bepalen kosten en baten van mogelijke maatregelen; 6. selecteren maatregelen voor de periode ; 7. aangeven mate doelbereik met het maatregelenpakket ; 8. opstellen gebiedsrapportage (incl. voorstel maatregelenpakket ); 9. besluitvorming maatregelenpakket (actoren en kostenverdeling); 10. opnemen maatregelen in ontwerpplannen/raadsbesluiten partijen (2008). 3.2 Algemene uitgangspunten In deze paragraaf staan enkele algemene uitgangspunten vermeld voor de activiteiten in het werkproces. Voor specifieke Kader 3. Hoe zijn oppervlaktewaterlichamen methodische vertrekpunten wordt verwezen begrensd en aangewezen? naar de desbetreffende hoofdstukken en Gebruikt zijn de volgende KRW-vereisten en bijlagen. landelijke criteria voor poldersystemen: De algemene uitgangspunten zijn: Wateren in het gebied zijn als waterlichamen begrensd en aangewezen volgens de KRW-vereisten en landelijk geschreven criteria voor poldersystemen (zie Kader 3); De doelen zijn als volgt bepaald: Voor de normen van de chemische doelen (prioritaire stoffen, Rijnrelevante stoffen en overige Een rivier, kanaal of andere (polder)watergang met een achterliggend stroomgebied van 10 km 2 wordt gezien als een waterlichaam Een meer wordt als waterlichaam aangemerkt als de oppervlakte meer dan 50 hectare beslaat Daarbij geld een indeling in drie statussen: kunstmatig voor gegraven waterlichamen, sterk veranderd voor waterlichamen die rechtgetrokken, verdiept of anderszins hydromorfologisch gewijzigd zijn natuurlijk voor hydromorfologisch - vrijwel - ongewijzigde waterlichamen -7-

12 chemische stoffen) voor alle wateren aangesloten bij de actuele (concept)- normstellingen op internationaal en nationaal niveau; Voor de toetsing van de ecologische toestand van een KRW-waterlichaam is eerst zelf het ecologische einddoel bepaald en zijn de bijbehorende normen voor ecologie ondersteunende stoffen en fysische-chemische parameters afgeleid (methodiek volgens handboek Ecologische doelstellingen voor niet natuurlijke wateren); Voor het verzorgingsgebied en het overige water is als ecologische doelstelling STOWA-klasse III aangehouden (conform waterbeheersplan). Gegevens over de huidige situatie zijn ontleend aan bestaande bronnen en deskundigenoordeel. Er is geen aanvullend onderzoek verricht. Voor de beschrijving van de huidige situatie is gebruikt gemaakt van meetgegevens uit de periode (zie paragraaf 3.3). De geïnventariseerde maatregelen en de bijdrage aan de doelen hebben betrekking op de periode vanaf deze toestandbeschrijving. Onderscheid is gemaakt tussen - uitgevoerde - maatregelen tot en met 2009 én mogelijke maatregelen vanaf Gebiedsproces Dordrecht Landelijk De begrenzing van Dordrecht landelijk gebied is weergegeven in bijlage 3 (kaart 1). De reden om het landelijke en stedelijke gebied van Dordrecht in een apart gebiedsproces uit te werken is dat in de twee gebieden andere ontwikkelingen spelen en daarmee andere partijen actief zijn. In Dordrecht stedelijk vinden vooral stedelijke ontwikkelingen plaats en in Dordrecht landelijk speelt de uitvoering van het Strategisch Groenproject Eiland van Dordrecht. Het gebiedsproces voor Dordrecht landelijk gebied is als tweede gestart. In totaal zijn drie ambtelijk overleggen geweest met gemeente Dordrecht, Dienst Landelijk Gebied, Staatsbosbeheer en Natuur- en Recreatieschap De Hollandse Biesbosch. In deze overleggen zijn het Strategisch Groenproject en de begrenzing en statustoekenning van de waterlichamen besproken én zijn de ecologische doelen en mogelijke maatregelen in gezamenlijkheid bepaald. De volgende bronnen zijn geraadpleegd: Stedelijk Waterplan Dordrecht Saneringsplan ongezuiverde afvalwaterlozingen buitengebied Dordrecht Raamplan Strategisch Groenproject Eiland van Dordrecht Peilbesluiten Waterkwaliteitsgegegevens uit WKI-bestand waterschap (2003) Ecologische beoordeling klein water systeem (2003) STOWA-beoordeling (2003) Ecologische beoordelingen uit Ecolims (fytoplankton(inclusief chlorofyl), macrofyten, macrofauna (2003) In aanvulling op de bovenstaande gegevens is een locatie-inspectie gehouden, met name voor inventarisatie van de hydromorfologische situatie van het waterlichaam en bevestiging van de begrenzing van het waterlichaam. 3.4 Strategisch Groenproject Het Strategisch Groenproject (SGP) is één van de projecten vastgelegd in het streekplan Zuid Holland Zuid (1990/2000). Het SGP heeft als doelstellingen: een ecologische verbinding tussen de Dordtse en Sliedrechtse Biesbosch te vormen, een vergroting van -8-

13 het areaal van de Biesboschnatuur, behoud en versterking van de Dordtse Biesbosch als natuurkerngebied en opvang bieden voor bovenregionale recreatiedruk. Binnen het ontwerp van het SGP wordt zoveel mogelijk met de natuurlijke beweging van het water gewerkt. Het SGP zal direct van invloed zijn op het gehele landelijk gebied. Enkele wijzigingen in de huidige situatie zijn: de Noordbovenpolder zal door getijde worden beïnvloed; er komt een nieuwe (geregelde) inlaat in de noordoostpunt van het verzorgingsgebied, waarbij ook een helofytenfilter wordt gerealiseerd om het inlaatwater te zuiveren; de kreken krijgen meer natuurvriendelijke oevers; de Alloijzen- en Zuidbovenpolder krijgen in plaats van landbouw de functie recreatie en natuur; het noordelijk deel van de Polder de Biesbosch (Noorderdiepzone) krijgt in plaats van landbouw de functie recreatie en natuur; de Louisapolder, Cannemanspolder, Hania s Polder en Nieuwe Haniapolder (Verlengde Dordwijkzone) krijgen in plaats van landbouw de functie recreatie; het water vanuit de Vierpolder en Alloijzenpolder zal naar het noorden worden afgevoerd, naar gemaal Stadspolders; onder vrij verval zal direct het water naar Sterrenburg worden geleid in plaats van via een pomp zoals in de huidige situatie; de polder Tongplaat (onderdeel VHR-gebied Biesbosch) komt onder getijdenregime. In 2013 zal het project gerealiseerd zijn. -9-

14 -10-

15 4 HUIDIGE TOESTAND 4.1 Algemene beschrijving Dordrecht landelijk gebied Het gebied Hollandse Delta kent vijf eilanden. Het deelgebied Dordrecht landelijk ligt op het Eiland van Dordrecht (zie figuur 1; gearceerde deel). Het Eiland van Dordrecht omvat in totaal een oppervlakte van circa ha met de stad Dordrecht en het buitengebied. Het eiland is omringd door de rivieren: Beneden-Merwede, Nieuwe-Merwede, Hollands Diep, Dordtsche Kil en de Oude Maas. De stadsbebouwing en de ruimtereserveringen voor stadsuitbreiding leggen beslag op ongeveer de helft van het eiland. Figuur 1. Overzicht eilanden in beheersgebied van Waterschap Hollandse Delta. Als begrenzing van het deelgebied Dordrecht landelijk zijn grofweg de contouren van de bebouwing aangehouden (kaart 2, bijlage 4). Deze begrenzing valt grotendeels samen met de indeling van bemalingsgebieden (kaart 2.1, bijlage 4). Het landelijk gebied dat bestemd is voor stadsuitbreiding zoals bijvoorbeeld polder Wieldrecht zijn meegenomen in het gebied Dordrecht stedelijk. In het landelijk gebied liggen geen woonkernen. Wel liggen verspreid over het gehele gebied boerderijen en woningen. Enkele kengetallen van het gebied Dordrecht landelijk zijn weergegeven in kader 4. Het bodemgebruik in het landelijk gebied is weergegeven op kaart 2.1 (bijlage 4). In bijlage 5 is de waterhuishouding weergegeven (kaart 3.1 en 3.2). Het watersysteem op het Eiland van Dordrecht bestaat uit een stelsel van hoofdwatergangen, ingedeeld in 8 bemalingsgebieden. Het landelijk gebied van Dordrecht heeft 4 bemalingsgebieden, namelijk Noord Boven polder, Prinsenheuvel, Johannes Vis en Staring. Naast deze 4 bemalinggebieden heeft Hollandse Delta ook het beheer over enkele polders die binnen de Sliedrechtse Biesbosch gelegen zijn. Kader 4: Cluster Dordrecht landelijk in kengetallen Totale oppervlakte gebied hectare Akkerland 105 ha Grasland 4 ha Stedelijk gebied Nihil Boomgaard 16 ha Bos 6 ha Natuur en overig ha Peilgebieden 13 Bebouwing met een Individuele 20 Behandeling Afvalwater (IBA) Kwantiteitsgemalen 4-11-

16 4.2 Waterlichamen Viersprong en Kwalgat/Midden Els Binnen het landelijk gebied van Dordrecht zijn twee waterlichamen onderscheiden, namelijk Viersprong (NL19_10) en Kwalgat/Midden Els (NL19_11). Deze waterlichamen liggen in het natuurgebied De Elzen Begrenzing van waterlichamen De wateren Viersprong en Kwalgat/Midden Els zijn als waterlichaam aangemerkt op basis van het criterium dat het achterliggend stroomgebied (in dit geval het bemalingsgebied) groter is dan 10 km 2. Beide waterlichamen staan in open verbinding met elkaar. Er is gekozen voor twee waterlichamen op grond van een verschil in breedte. Voor de begrenzing van de waterlichamen zelf is gekozen voor waterpartijen die duidelijk herkenbaar zijn en worden begrensd door de ligging van het natuurgebied De Elzen. De grens van het achterliggend stroomgebied (= verzorgingsgebied) volgt die van het bemalingsgebied van Johannes Vis. Al het water binnen dit gebied heeft direct invloed op beide waterlichamen (zie verder paragraaf 4.3) Beschrijving waterlichamen De beschrijving van het waterlichaam is gebaseerd op zowel leggerinformatie als waarnemingen in het veld (zie bijlage 6 voor verslag veldbezoek). In figuur 2 is een luchtfoto en schematische weergave van de waterlichamen weergegeven. Waterlichaam Viersprong (NL19_10) Waterlichaam Viersprong begint op punt E nabij het gemaal en inlaat Johannes Vis. Vanaf Johannes Vis loopt het waterlichaam tot punt A aan de noordoostzijde en het iets zuidelijk gelegen punt B (zie figuur 2). Bij een zomerpeilsituatie kent het waterlichaam Viersprong een oppervlakte van circa 7,5 ha Het waterlichaam Viersprong heeft in de noordelijke aftakking (punt A) water met een goed doorzicht. De meest noordelijke oever is beschoeid en de zuidelijk oever is begroeid met riet. Bij de zuidelijke aftakking (punt B) staan op beide oevers bomen dicht op het water. Op het punt waar de vertakking vanuit A en B samenkomen (zwemwaterpunt ) is het water zeer helder en hebben alle oevers een natuurvriendelijke inrichting. De zuidelijke oever heeft een circa 3 meter brede rietkraag. De oevers bij punt E zijn voornamelijk begroeid met riet en gedeeltelijk met bomen. Binnen het waterlichaam wordt s winters een peil gehanteerd van 1,0 m NAP en s zomers een peil van 0,7 m NAP. Het waterlichaam wordt eens in de zes jaar gebaggerd, tenzij de waterdiepte eerder aanleiding geeft tot baggeren. De Viersprong is voor het laatst in 2005 gebaggerd (sterk verontreinigde bagger, NBW-klasse 4 vanaf punt E tot voor zwemwaterpunt en licht verontreinigde bagger, NBW-klasse 2 voor zwemwaterpunt tot punten A en B). Het waterlichaam heeft een beeldbestek. Dit betekent dat maximaal 40% van het wateroppervlak met planten bedekt mag zijn. Indien dit percentage hoger is, wordt er gemaaid. Dit vindt gemiddeld 4 à 5 keer per jaar plaats. Het vrijkomende maaisel wordt op de kant gezet of het wordt afgevoerd. Het onderhoud vindt altijd plaats met de maaiboot. De verwachte gemiddelde bodemkwaliteit bij het waterlichaam is sterk verontreinigd (kaart 2.2, bijlage 4). In het verzorgingsgebied bestaat geen rioleringssysteem. Direct grenzend aan het waterlichaam bevindt zich langs de Noorderelsweg een viertal percelen met een individuele behandeling afvalwater (IBA) of een septic tank waarbij op de Viersprong -12-

17 wordt geloosd en in een enkel geval ook een perceel met ongezuiverde lozing (kaart 6, bijlage 10). Waterlichaam Kwalgat/Midden Els Waterlichaam Kwalgat/Midden Els begint ook op punt E en loopt tot punt C en D. Volgens de legger bedraagt de waterdiepte in de Viersprong 1,5 m tot 2,5 m en in Kwalgat/Midden Els 1,0 tot 2,0 m. Bij een zomerpeilsituatie kent het waterlichaam Kwalgat/Midden Els een oppervlakte van circa 4,6 ha. Het waterlichaam Kwalgat/Midden Els heeft net als de Viersprong water met een goed doorzicht. De oevers bij punt C zijn voorzien van brede stroken rietbegroeiingen. Op punt D zijn de oevers eveneens begroeid met rietkragen. Verder komt ook kwel voor. De oevers bij punt E bestaan vooral uit bomen en struiken, waarvan ook een gedeelte boven water hangen. Binnen het waterlichaam wordt s winters een peil gehanteerd van 1,0 m NAP en s zomers een peil van 0,7 m NAP. Figuur 2: Luchtfoto waterlichamen Viersprong (NL19_10) en Kwalgat/Midden Els (NL19_11) (bron: Google Maps) en schematische weergave. Het waterlichaam wordt eens in de zes jaar gebaggerd, tenzij de waterdiepte eerder aanleiding geeft tot baggeren. Kwalgat/Midden Els is voor het laatst in 2003 gebaggerd (licht verontreinigde bagger, NBW-klasse 2). Het waterlichaam heeft een beeldbestek. Dit betekent dat maximaal 40% van het wateroppervlak met planten bedekt mag zijn. Indien dit percentage hoger is, wordt er gemaaid. Dit vindt gemiddeld 4 à 5 keer per jaar plaats. Het vrijkomende maaisel wordt op de kant gezet of het wordt afgevoerd. Het onderhoud vindt altijd plaats met de maaiboot. De verwachte gemiddelde bodemkwaliteit bij het waterlichaam is sterk verontreinigd (kaart 2.2, bijlage 4). -13-

18 4.2.3 Huidige waterkwaliteit Ecologische toestand Wat betreft de aanwezigheid van grote waterplanten (macrofyten) is de huidige ecologische toestand matig. In het waterlichaam Viersprong bij punt B zijn gele plomp en sterrenkroos aanwezig. Op het punt waar de aftakkingen A en B bij elkaar komen (zwemwatergebied) is weinig watervegetatie aanwezig. In het waterlichaam Kwalgat/Midden Els is waterpest en fonteinkruid aanwezig. Over de visfauna zijn oudere gegevens ( ) beschikbaar, alsmede de resultaten van recent nieuw onderzoek door de Natuur en Vogelwacht(2007). Uit de beschikbare gegevens kan worden geconcludeerd dat het huidige vis bestand uit ecologisch oogpunt als goed kan worden beoordeeld. Fysisch/chemische toestand In zowel de Viersprong als Kwalgat/Midden Els bevindt zich een meetpunt, respectievelijk DWOP0804 en DWOP0807 (kaart 4, bijlage 7). De zomerhalfjaargemiddelden van de verschillende parameters gemeten in 2003 zijn weergegeven in de tabel 1 in bijlage 8 en in kaart 5.1 t/m kaart 5.4 in bijlage 9. Chemische toestand: prioritaire stoffen, Rijnrelevante stoffen en overige stoffen Op dit moment zijn van deze stoffen (zoals bestrijdingsmiddelen, PAK) geen getoetste metingen volgens de KRW-vereisten. Deze zullen voor de waterlichamen bekend zijn in 2008 (nulmeting in 2007). Tabel 6 in bijlage 8 geeft een overzicht van de getoetste metingen van zware metalen in het waterlichaam Viersprong. 4.3 Verzorgingsgebied Opmerking [f1]: Check geodata Beschrijving verzorgingsgebied Het gebied waarbinnen alle wateren liggen die uitkomen op de waterlichamen wordt het verzorgingsgebied genoemd. Er is geen onderscheid gemaakt in verzorgingsgebied voor de twee waterlichamen aangezien in het bemalingsgebied geen scheiding is van water wat naar de verschillende waterlichamen vloeit. De totale oppervlakte van het verzorgingsgebied is ha. Het verzorgingsgebied bestaat voor een groot deel uit landbouwgebied, waarvan het grootste deel van de grond wordt gebruikt voor akkerbouw (kaart 2.1, bijlage 4). Het natuurgebied De Elzen, waarbinnen de beide waterlichamen liggen, is een zwem- en recreatieplek voor de mensen uit de omgeving. De voornaamste recreatievormen die men in dit gebied beoefent zijn wandelen (evt. met hond), zwemmen, paardrijden en fietsen. In het verzorgingsgebied bestaat geen rioleringssysteem. Een aantal percelen lozen via een individuele behandeling afvalwater (IBA). Ook wordt via septic tanks op het oppervlaktewater geloosd. (kaart 6, bijlage 10). In het recente - verleden is via een éénmalige actie voor verbetering van de waterkwaliteit de losse bagger in de hoofdwatergangen van Polder de Biesbosch verwijderd tot de vaste ondergrond. Hieraan is de legger vervolgens aangepast zodat in de toekomst per schietvak de watergangen weer tot op de vaste bodem gebaggerd zullen worden. Binnen het verzorgingsgebied zijn vijf verschillende peilgebieden aanwezig. In alle peilgebieden worden een zomer- en winterpeil gehandhaafd (zie kaart 3.2 in bijlage 5). De totale variatie loopt van 70 NAP tot 1.50 NAP. Opmerking [f2]: nog toevoegen - Fiona -14-

19 De verwachte gemiddelde bodemkwaliteit in het verzorgingsgebied is sterk verontreinigd (kaart 2.2, bijlage 4) Huidige waterkwaliteit Ecologische toestand Van de ecologische toestand van het water in het verzorgingsgebied is weinig bekend. In bijlage 9 (kaart 5.6) is de ecologische toestand (volgens beoordelinssysteem kleine wateren) weergegeven. Op een punt is de toestand hiervan matig (klasse IVA). In bijlage 11 (tabel 1) is de STOWAbeoordeling van een punt in het verzorgingsgebied opgenomen. Fysisch/chemische toestand De zomerhalfjaargemiddelden (2003) van een aantal parameters op verschillende meetpunten in het verzorgingsgebied zijn weergegeven in de tabel 2 in bijlage 8 en kaart 5.1 t/m 5.4 in bijlage 9. De concentratie stikstof in het verzorgingsgebied ligt lager dan wat er vanuit het inlaatwater binnenkomt. Chemische toestand: prioritaire stoffen, Rijnrelevante stoffen en overige stoffen. Op dit moment zijn van deze stoffen (zoals bestrijdingsmiddelen, zware metalen, PAK). geen gegevens bekend. Getoetste metingen volgens de KRW-vereisten zullen bekend zijn in 2008 (nulmeting in 2007). 4.4 Overige wateren Beschrijving overige wateren Al het water dat geen waterlichaam of verzorgingsgebied is wordt overig water genoemd. Deze overige wateren voeren het overtollige water rechtstreeks dat wil zeggen niet via het waterlichaam - af op rijkswater. Binnen het overig gebied liggen een aantal polders als onderdeel van het VHR-gebied Biesbosch, één waterparel en één zwemwater. Het overig gebied heeft een gemiddelde bodemkwaliteit die schoon is (kaart 2.2, bijlage 4) Huidige waterkwaliteit Kader 5: Beoordelingssystemen ecologische toestand Voor de bepaling van de huidige ecologische toestand is gebruik gemaakt van verschillende beoordelingssystemen. Indien aanwezig is gebruikt gemaakt van het regionale ecologische beoordelingssystemen van kleine en grote wateren, STOWA-beoordelingssysteem of vlakdekkende vegetatie analyses. Het kleine wateren-beoordelingssysteem bepaalt de ecologische toestand op basis van chemische en biologische parameters. De STOWA-beoordeling baseert zich op hydromorfologische en biologische parameters. In hoofdstuk 6 wordt het beoordelingssysteem van de KRW toegepast voor het vaststellen van doelen en maatregelen. Ecologische toestand De ecologische toestand van het water is matig tot goed op grond van de gebruikte beoordelingssystemen voor overig water (kaart 5.6 in bijlage 9). In bijlage 11 (tabel 2) zijn de STOWA-beoordelingen van zeven punten in het overig water opgenomen. Fysisch/chemische toestand De zomerhalfjaargemiddelden (2003) van een aantal parameters op verschillende meetpunten in de overige wateren zijn weergegeven in de tabel 3 in bijlage 8. Chemische toestand: prioritaire stoffen, Rijnrelevante stoffen en overige stoffen -15-

20 Op dit moment zijn van deze stoffen (zoals bestrijdingsmiddelen, zware metalen, PAK). geen gegevens bekend. Getoetste metingen volgens de KRW-vereisten zullen bekend zijn in 2008 (nulmeting in 2007). -16-

21 5 DOELSTELLINGEN 5.1 Totstandkoming doelen Twee soorten doelen: chemie en ecologie Bij chemie gaat het om normen voor prioritaire stoffen, Rijnrelevante stoffen en overige chemische stoffen. Deze gelden volgens de Kaderrichtlijn Water voor alle wateren. Voor de hoogte van de normen is aangesloten bij de actuele (concept)normstelling op internationaal en nationaal niveau (p.m. extra bijlage). De ecologische normen voor in ieder geval - de KRW-waterlichamen dient elk land zelf af te leiden binnen de hiervoor geldende Europese richtsnoeren. Het gaat om biologische parameters (planten en dieren) alsook fysisch-chemische parameters die belangrijk zijn voor het goed ecologisch functioneren van een watersysteem. In Nederland is bij de keuze van de fysisch-chemische parameters naast de ecologische relevantie ook meegewogen dat de parameters moeten aansluiten bij bestaande meetprogramma s. Het gaat om stikstof, fosfor, temperatuur, zuurgraad, doorzicht, chloride en zuurstof. Het bepalen van de ecologische doelen Voor het afleiden van de biologische en fysisch-chemische component van een ecologische norm heeft het Rijk referentiewaarden opgesteld voor natuurlijke wateren (per watertype). Deze referenties worden als vertrekpunt gebruikt bij het afleiden van de ecologische normen voor de NIET natuurlijke wateren (sterk veranderde en kunstmatige wateren: zie pagina 9, kader 3). Uitgegaan wordt van de referentie voor het meest gelijkende watertype. De mate van onomkeerbare c.q. niet mitigeerbare fysieke aantasting door inrichting en/of beheer van het niet natuurlijke waterlichaam, bepaalt de hoogte van het maximaal bereikbare biologische doel 3. Of een maatregel als niet mitigeerbaar afvalt wordt bepaald door eventuele significante schade aan functies en/of milieu in brede zin. Vervolgens worden voor de fysisch-chemische parameters de daarbij passende normen bepaald. Samen is hiermee het zogenaamde Maximaal Ecologisch Potentieel (MEP) van het waterlichaam vastgelegd. Een niet natuurlijk water verkeert nog in een goede ecologische toestand als de biologische en fysisch-chemische parameters beperkt afwijken van het MEP. Dit kwaliteitsniveau wordt in KRW-termen het Goede Ecologische Potentieel (GEP) genoemd. Voor een nadere toelichting op bovenstaande werkwijze wordt verwezen naar schema 1 en de toelichting in bijlage 12. Het faseren en verlagen van doelen De genoemde chemische en ecologische doelen vormen de einddoelen voor de KRW. Deze doelen dienen in 2015, uiterlijk in 2027, te zijn gerealiseerd. Het gefaseerd realiseren van doelen is mogelijk indien bijvoorbeeld de maatschappelijke kosten te hoog zijn om alle benodigde maatregelen in een kort tijdsbestek te realiseren (vóór 2015). Ook voor het verlagen van doelen biedt de KRW ruimte (schema 1). Bijvoorbeeld als natuurlijke omstandigheden het halen van doelen onvermijdelijk in de weg staat. Echter zowel het faseren en - in sterkere mate - het verlagen van doelen moet transparant en met goede argumenten worden onderbouwd. De betreffende artikelen in de Kaderrichtlijn Water geven de vereisten (zie kader 6). In de Decembernota 2006 stelt het Rijk vast dat de route van fasering in veel gebieden nodig zal zijn om de realisatie van doelen haalbaar en betaalbaar te houden. Voor doelverlaging pleit het Rijk te wachten tot Het is niet het doel van de KRW om het ideaalbeeld van een onverstoorde toestand overal terug te krijgen. Die volledig natuurlijke toestand dient slechts als kapstok (referentie) waaraan kan worden afgemeten wat het hoogst haalbare biologische doel is, aangenomen dat de waterkwaliteit geen beperkingen geeft. -17-

22 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 CONCEPTRAPPORT 10 april 2007 B E P A L I N G M E P G E P P R A A G S E E Gerealiseerde maatregelen t l Situatie M E T H O D Schema 1. Afleiding ecologisch doel niet natuurlijke wateren MEP (bandbreedte) significante schade Lichte afwijking GEP Ontheffing (fasering/verlaging) Beleidsdoelstelling Pakket aan maatregelen tot Huidige situatie 0,0 Kader 6. Criteria voor fasering en verlaging van doelen Fasering (KRW art. 4, lid 4) De termijn van doelrealisatie in 2015 kan twee maal met zes jaar worden verlengd, mits de toestand van het waterlichaam niet verder verslechtert en aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. De noodzakelijke verbeteringen moeten allereerst redelijkerwijs niet in 2015 kunnen worden bereikt vanwege één van de volgende redenen: - Vereiste verbeteringen zijn technisch niet haalbaar binnen de termijn; - Realisatie van de doelen binnen de termijn zou onevenredig kostbaar zijn; - Natuurlijke omstandigheden beletten tijdige verbetering. Het is voldoende wanneer één van deze drie redenen kan worden onderbouwd. Bovendien moet elk beroep op een verlenging van de termijn in het SGBP per waterlichaam worden verantwoord. Tevens moet daarbij het vermoedelijke tijdschema voor uitvoering worden aangegeven. Doelverlaging (KRW art. 4, lid 5) Voor specifieke waterlichamen kunnen lidstaten minder strenge doelen vaststellen. Dit mag wanneer die lichamen zodanig door menselijke activiteiten zijn aangetast of hun natuurlijke gesteldheid van dien aard is dat het bereiken van die doelen niet haalbaar of onevenredig kostbaar zou zijn. Daarbij moet worden voldaan worden aan alle volgende voorwaarden: - Betreffende menselijke activiteiten dienen ecologische en sociaal-economische behoeften, waaraan niet kan worden voldaan met andere, voor het milieu aanmerkelijk gunstigere middelen die geen onevenredig hoge kosten met zich brengen. - De lid-staten zorgen ervoor dat: * Voor oppervlaktewateren de best mogelijke ecologische en chemische toestand wordt bereikt, gezien de redelijkerwijs niet te vermijden effecten van de aard van de menselijke activiteiten of verontreiniging. * Voor grondwateren zo gering mogelijke veranderingen in de goede grondwatertoestand optreden, gezien de redelijkerwijs niet te vermijden effecten vanwege de aard van de menselijke activiteiten of verontreiniging. - Er treedt geen verdere achteruitgang op in de toestand van het waterlichaam. - Vaststelling van minder strenge doelen en redenen daarvoor worden in het SGBP specifiek vermeld en om de zes jaar getoetst. -18-

23 5.2 Ecologisch doel in het waterlichaam De twee waterlichamen Viersprong en Kwalgat/Midden Els liggen in een gebied dat vóór de inpoldering (bedijking) bij hoog water onder water liep. In 1908 waren de waterlichamen nog brede kreken die onderdeel uitmaakten van het Biesboschgebied. Circa 20 jaar later werd het gebied ingepolderd en ontstond de polder de Biesbosch. Sindsdien stroomt het water in omgekeerde richting. De voormalige kreken voeren nu alleen het overtollig polderwater af richting het poldergemaal. Om deze afwaterende functie goed te kunnen vervullen zijn de kreken vergraven (verdiept). Tevens is er een verbinding gemaakt tussen de kreektakken Zuidgat en Noorderdiep/Kwalgat. Verder zijn ook de oevers van de kreken geëgaliseerd. Door de inpoldering is feitelijk een geheel nieuwe waterhuishoudkundige situatie ontstaan. De getijdegeulen zijn nog wel herkenbaar, maar zijn fors vergraven en er zijn nieuwe delen aan toegevoegd. Door de omvang van het menselijk ingrijpen is een geheel nieuw watersysteem ontstaan en is daarom aan de beide waterlichamen de status kunstmatig toegekend (zie kader 1). Het vertrekpunt voor het afleiden van de ecologische doelen bestaat uit het natuurlijk watertype waar het waterlichaam het meest mee overeenkomt. Als referentietype voor de waterlichamen Viersprong en Kwalgat/Midden Els is gekozen voor een ondiep meer (watertype M14). De vorm c.q. inrichting alsmede de soortensamenstelling in de beide waterlichamen lijkt het meest op dit watertype (zie bijlage 13) Hydromorfologische situatie/toestand Voor het bepalen van het ecologische doel is de eerste stap om na te gaan welke ongunstige inrichtingsaspecten (inclusief peilbeheer) te wijzingen c.q. te mitigeren zijn (bijlage 14). Het gaat in dit geval om het onnatuurlijke verloop van de waterstanden, gedeeltelijk kunstmatige en steile oevers alsook een periodiek - sterke stroming. Dit laatste treedt op in perioden met veel neerslag en een grote aanvoer van water uit het achterliggende agrarische gebied in combinatie met de aanzuigende werking van het gemaal Johannes Vis dat het overtollige water afvoert naar buitenwater. Ook bij inlaat van water via het gemaal ontstaat een sterke stroming. Peilbeheer: onomkeerbaar Het peilverloop is niet meer natuurlijk maar als vast zomerpeil en winterpeil ingesteld ( s zomers hoger dan s winters). De situatie is daarmee omgekeerd ten opzichte van de referentie waarbij juist het winterpeil hoger is dan het zomerpeil. Deze situatie is niet aan te passen zonder de aanwezige functie landbouw significant te beïnvloeden. Sterke stroming: beperkt omkeerbaar Bij werking van het gemaal treedt een onnatuurlijk sterke stroming op. Hierbij wordt water aangezogen uit de landbouwpolder de Biesbosch. De stroming kan incidenteel redelijk grotere troebelheid veroorzaken. De afvoerpieken zijn af te vlakken als in het verzorgingsgebied in tijden van neerslag meer water is vast te houden (berging) en tegelijkertijd het gemaalbeheer wordt aangepast (malen met lagere capaciteit). Verder kan sterke stroming bij inlaat van water worden voorkomen door een ander inlaatpunt te maken. Kunstmatige oevers en weinig variatie in waterdiepte: deels omkeerbaar Een deel van de oevers zijn kunstmatig gevormd en plaatselijk beschoeid. De natuurlijke inundatiezones ontbreken. Wel is over grote afstanden een natuurvriendelijke oever aangelegd. Kwel: in stand te laten Door de aanpassing van waterhuishoudkundige situatie (inpoldering) is in het gebied sprake van kwel. Dit is doorgaans kwel van goede kwaliteit die de beoogde ecologische doelen juist positief beïnvloedt. Deze kwelinvloed is om te behouden. -19-

24 5.2.2 Ecologische doelen Voor de afleiding van het ecologische doel is als referentie gebruik gemaakt van het natuurlijke watertype ondiepe meren (M14). Afgeleid zijn zowel de biologische als fysisch-chemische componenten van het ecologische doel. Wat betreft de biologie gaat het om zwevende algen (fytoplankton), waterplanten (macrofyten), kleine dieren (macrofauna) en vissen. Het referentieniveau (MEP) en bijbehorende grens voor een goede toestand (GEP) alsmede de onderbouwing zijn opgenomen in bijlage 13. De hierbij doorlopen stappen staan in bijlage 12. Vergeleken met de gebruikte natuurlijke referentie liggen de biologische doelen op een lager niveau. Dit heeft vooral te maken met een aantal als onomkeerbaar beschouwde hydromorfologische omstandigheden (paragraaf 4.4.1). Wat betreft fosfor en stikstof is geen afwijking van de natuurlijke referentie doorgevoerd. Het einddoel (GEP) is gesteld op: 0,1 mg/l totaal-fosfor en 1 mg/l totaal-stikstof. 5.3 Ecologisch doel in het verzorgingsgebied Voor de ecologische doelstelling van de wateren in het verzorgingsgebied is aangesloten bij de doelen in het waterbeheersplan van het waterschap (STOWA-klasse III). Net als voor het overige water maakt de ecologische doelstelling voor de wateren in het verzorgingsgebied geen onderdeel uit van de KRW-rapportage aan Brussel. Wel dienen waar nodig en mogelijk in dit gebied maatregelen te worden genomen om de waterkwaliteit van het bijbehorende waterlichaam te verbeteren. 5.4 Ecologisch doel in overig water, beschermde gebieden en waterparels Overig water Voor de ecologische doelstelling van de wateren in overig gebied is aangesloten bij de doelen in het vigerende waterbeheersplan van het waterschap (STOWA-klasse III). De ecologische doelstelling voor deze wateren maakt geen onderdeel uit van de KRWrapportage aan Brussel Vogel- en Habitatrichtlijngebieden (VHR) In het gebied Dordrecht landelijk bevindt zich een aantal polders die onderdeel uitmaken van het VHR-gebied Biesbosch (Natura 2000). Het merendeel bevindt zich in de Sliedrechtse Biesbosch. De VHR doelen in deze gebieden richten zich op uitbreiding en ontwikkeling van stroomdalgraslanden en glanshaver- en vossenstaarthooilanden. Het gaat om relatief droge natuur en er zijn geen specifieke doelen gesteld aan de (grond)waterkwaliteit. In het totale VHR-gebied Biesbosch is eutrofiëring als een probleem aangemerkt (intern door verdroging en/of extern door bemesting). Gezien de goede waterkwaliteit (waterparels) speelt dit echter niet in de Sliedrechtse Biesbosch. Voor het bereiken van de VHR-gebiedsdoelen is natuurontwikkeling nodig (functieverandering) en intern (maai)beheer. Verder valt ook Polder Tongplaat binnen het VHR-gebied Biesbosch. Bij de uitvoering van het Strategisch Groenproject komt dit gebied onder getijde-invloed. De doelen worden hier afgestemd op een zoetwatergetijdengebied (zachthoutooibos, ruigten en zomen en biezengorzen). Met deze ontpoldering en natuurontwikkeling worden de ecologische doelen gediend van het aangrenzende waterlichaam van de Merwede (rijkswater). Die doelen en de bijbehorende waterkwaliteitsvereisten hebben dus geen betrekking op regionale wateren en zijn daarom hier niet nader uitgewerkt. -20-