Zwin. geschiedenis flora fauna recreatie
|
|
- Veerle van den Velde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 P R O V I N C I A A L N AT U U R P A R K Zwin geschiedenis flora fauna recreatie
2 geschiedenis Het Sincfal en de stormvloed van 1134 Het Sincfal is de naam van de brede zeearm die zich eertijds uitstrekte tussen Heist en Cadzand. Vanaf de 10e eeuw worden grote delen van de schorren ten oosten van Brugge ingepolderd. O.m. een boogvormige dijk, bestaande uit de Evendijk, de Kalveketedijk, de Bloedlozendijk, de Krinkeldijk en de Romboutswervedijk beschermen de achterliggende polders. Als in 1134 een uitzonderlijk zware stormvloed onze kusten teistert, houdt deze dijkengordel stand, maar vanuit het Sincfal spoelt de zee een brede geul uit. Op het einde van deze geul wordt een dam opgeworpen en ontstaat de stad Damme. Bloei en verzanding In 1180 schenkt graaf Filips van de Elzas stadsrechten aan Damme. Door het graven van de Reie tussen de Brugse Dampoort en Damme heeft deze plaats zich tot een belangrijke voorhaven ontwikkeld. Na de aanleg van de Lieve krijgt Damme ook een scheepvaartverbinding met Gent. Damme groeit uit tot de belangrijkste haven voor de verhandeling van wijn, tonharing, teer en houtas. Aan de oevers van het Zwin ontstaan nederzettingen als Monnikerede, Hoeke, St-Anna-ter-Muiden en Lammensvliet, het latere Sluis. 2
3 geschiedenis Brugge groeit in korte tijd uit tot één van de belangrijkste en rijkste havensteden van West-Europa. Een internationaal gezelschap drijft er handel. Rond het Zwin worden ondertussen systematisch polders ingedijkt. De verzanding van het Zwin, een natuurlijk proces dat versneld wordt door de inpolderingen, hindert vanaf de 14e eeuw de scheepvaart. Vanaf Brugge graaft men een nieuw kanaal evenwijdig aan het Zwin: de Verse Vaart. Langzaam maar zeker verschuift de internationale handel zich naar het beter bereikbare Antwerpen. Het Zwin als grens Na de val van Antwerpen in 1585 is het Zwin een belangrijk verdedigingsfront voor de Noordelijke Nederlanden. Steden en dorpen aan beide zijden van het Zwin worden versterkt of tot versterkingen uitgebouwd. Aan de Spaanse zijde (zuidelijke Nederlanden) wordt de stad Damme tot een vesting ingericht en langs het Zwin liggen diverse kleine forten. Sluis en Aardenburg zijn de grote vestingsteden in het noorden. Tussen Sluis en Cadzand komen drie bastions tot stand: het 3
4 geschiedenis Isabellafort, het Nassaufort en het Oranjefort, die later uitgroeien tot het dorp Retranchement. Het doorsteken van de Zwindijken voorbij Sluis resulteert in het ontstaan van het Lapscheurse Gat. Heel het gebied tussen Sluis, Aardenburg en Damme overstroomt. De laatste inpolderingen Na de Tachtigjarige Oorlog ( ) worden de overstroomde gebieden terug ingepolderd. Ook delen van de vroegere Zwinbedding worden ingedijkt. Napoleon ( ) laat de Damse Vaart uitgraven, die gedeeltelijk in de oude Zwinbedding ligt. Het is zijn bedoeling om Brugge opnieuw met de zee te verbinden via Breskens. Na zijn val laten de Nederlanders ( ) de vaart nog verder uitgraven tot in Sluis. De aanleg van de internationale dijk sluit het Zwin af van het achterland. Achter deze hoge dijk, die men in 1872 beëindigt, valt de Willem-Leopoldpolder droog. De grens, afgebakend met grenspalen, ligt midden in de vroegere Zwinbedding. Aan de zeekant van de dijk blijft een deel van de Zwinbedding behouden, samen met zijn slikken en schorren. De Compagnie het Zoute In 1926 schenkt de Hazegraspolder Het Zwin en omgeving aan de Compagnie het Zoute. Omstreeks 1930 staat de Compagnie een binnendijks duingebied af aan prins Leopold, de latere koning Leopold III, die er in 1934 de Koninklijke villa voltooit. Na de dood van koningin Astrid in 1935, laat de koninklijke familie het Knokse buitenverblijf veelal links liggen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het Zwin en zijn omgeving deel van de Duitse Atlantikwall. Er wordt o.m. een militair vliegveld aangelegd. Na de oorlog komt de Compagnie opnieuw in het bezit van het gebied. 4
5 geschiedenis 5
6 geschiedenis Léon Lippens De volgende beheerder van de Compagnie, graaf Léon Lippens, richt in 1952 het natuurreservaat het Zwin op. Net voordien, in 1948, neemt het waterschap Het Vrije van Sluis het initiatief om de Zwinmonding, die op Nederlands grondgebied ligt, af te sluiten. Deze indijking is een feit in De stormvloed van 1 februari 1953 vernielt deze dijk. Daarna blijft de Zwinmonding open, maar de internationale dijk wordt op Deltahoogte gebracht. Een volgende grote bedreiging, die graaf Léon Lippens op gepaste wijze pareert, is het ontwerp van de Belgische regering om de Koninklijke baan (De Panne - Knokke) door te trekken langs het Zwin tot in Breskens. Het Zwin wordt zo het eerste natuurreservaat in België. Een uiterst waardevol gebied wordt volledig beschermd en daarnaast wordt een aantrekkelijk educatief recreatiegebied gecreëerd. Verdere verzanding van het Zwin De slikken en schorren van het Zwin gaan de laatste jaren zowel op botanisch als ornithologisch gebied achteruit. De toenemende verzanding van de monding heeft als gevolg dat de slikken en schorren van het Zwin nog zelden overstromen. Deze verzanding is een onrechtstreeks gevolg van de bouw van de nieuwe havenmuur in Zeebrugge en van de afdamming van de Oosterschelde. Beide werken zorgen voor een toenemende ontzanding van het Knokse strand. Daarom werd dit strand opgespoten. Veel van dit opgespoten zand verdwijnt in zee en blijft net voor het Zwin als een grote zandrug liggen. Via deze zandrug komt er bij springtij te veel zand in het Zwin terecht zodat de kwaliteit van slikken en schorren vermindert. 6
7 geschiedenis Bescherming en verwerving Gezien het nationaal en internationaal belang wordt het Zwin en zijn ruime omgeving op diverse manieren beschermd. Niet enkel het Gewestplan, maar ook diverse klasseringbesluiten voor landschappen beperken de verdere aantasting van het Zwin en het omliggend landschap. Op Europees vlak is het Zwin als vogel- en habitatrichtlijngebied erkend en internationaal als Ramsargebied. Vanaf 2002, met de aankoop van de Zwinduinen en polders (222 ha), voert het Vlaamse Gewest er een actief aankoopbeleid. In 2006 wordt het eigendom van het Vlaamse Gewest uitgebreid met de Zwinvlakte, 179 ha slikken, schorren en duinen. De Provincie West-Vlaanderen koopt het bezoekerscentrum en het vogelpark, samen met 17 ha bebost duingebied aan. Als provinciaal natuurpark Zwin gaat dit unieke gebied een nieuwe toekomst tegemoet. Een blik in de toekomst Op 11 maart 2005 legden de Nederlandse regering en de Vlaamse deelregering de ontwikkelingsschets 2010 voor het Schelde-estuarium vast. Die houdt in dat de Schelde veiliger, toegankelijker en natuurlijker gemaakt wordt. Het luik natuur omvat o.a. de ontpoldering van diverse Scheldepolders. Een deel van de Willem- Leopoldpolder, net achter de Internationale Zeedijk van het Zwin, is een van deze projecten. De oppervlakte natuurgebied wordt er door vergroot en het verder dichtslibben van het Zwin wordt verhinderd. Meer zoute natuur dus die een opwaardering zal betekenen voor recreatie en toerisme in een natuurlijke omgeving. 7
8 duine slik en sch Plan m N NOORDZEE Zoute zwinbosjes Provinciaal natuurpark Zwin Graaf Leon Lippensdreef P P P Graaf Leon Lippensdreef 8
9 n NEDERLAND ken orren WILLEM-LEOPOLD POLDER shop / info museum / tentoonstelling vogelkooien cafetaria / snackbar kijkwand Knokke-Heist toiletten 9
10 flora De zeeden Bij de beplanting van de duinen achter de dijk werd de zeeden veelvuldig gebruikt. Deze conifeer uit het Middellands Zeegebied groeit nog net in ons klimaat. Hij werd geregeld aangeplant bij duinbebossingen en in het provinciaal natuurpark blijkt hij het goed te doen. Waar de zeeden oorspronkelijk groeit, zoals in de Franse Landes, tapt men er het hars van. Dit vormt de basis voor terpentijn, een toevoegsel voor verven en vernissen. De zeeden heeft cm lange, taaie naalden die paarsgewijs groeien. Ook zijn kegels zijn groot en de kegelschubben dragen een naar boven gerichte stekel. zeeden 10
11 flora Andere boomsoorten De overige bomen die in het Zwin staan zijn inlandse loofbomen en struiken. Sommige, zoals de populieren en de knotwilgen op de parking, werden aangeplant. Andere hebben er zich spontaan gevestigd. Dit is voornamelijk het geval voor de es, de esdoorn en de vlier. Alle drie houden ze van voedselrijke grond en schaduw. Enkel als ze wat meer ruimte krijgen, groeien ze uit tot volwassen boom of struik. Stinsen- en andere planten Bepaalde vroege voorjaarsbloeiers werden indertijd als sierplant aangeplant en zijn thans verwilderd. Zo kan men reeds in januari de winteraconiet rond de vroegere Koninklijke Villa bewonderen. Deze soort uit de ranonkelfamilie zorgt voor een warm- geel kleurvlak. Bijna overal vinden we het sneeuwklokje. In grote of kleine toefen groeit en bloeit dit bescheiden plantje. Wat later zorgt de narcis voor een geel bosbed. Een andere vroege bloeier is het witte winterpostelein. Deze eenjarige plant is als groente uit het westen van Noord-Amerika 11
12 flora ingevoerd en heeft zich o.m. in de duinen verwilderd. Zijn bloem is veeleer bescheiden maar doordat het bladpaar onder de bloeiwijze een schoteltje vormt, is de winterpostelein gemakkelijk te herkennen. Andere planten die in de latere lente voor wat kleur zorgen in het bosgedeelte zijn de dagkoekoeksbloem, het robertskruid, het look-zonder-look, de stinkende gouwe en de hondsdraf. Overleven met zoute voeten De planten van de schorre hebben het niet gemakkelijk; ze moeten zich aanpassen aan periodieke overstromingen en groeien in een zout, dus droog, milieu. Halofiet of zoutminnende plant worden ze genoemd. Sommige overleven als vetplant of succulent. Hun stengels of bladeren zijn tot waterreservoirs verdikt. De zeekraal en het klein schorrekruid behoren tot deze groepen. Andere lossen het met veel haren of schubben op hun bladeren (zoutmelde) op, of door enkel een wortelrozet te vormen (zeeweegbree). lamsoor Lamsoor gaat het teveel aan zout uitscheiden; onderaan de plant kan men bij warm weer zoutkristallen vinden. Eertijds stond de Zwinvlakte vol lamsoor. De paarse bloei ervan zorgde voor een prachtig gekleurd landschap van half juli tot september. 12
13 flora De bezoekers mochten de bloemen plukken en een oud vrouwtje verkocht er tuilen van. Door de verzanding van de Zwinvlakte is de oppervlakte lamsoor gevoelig teruggelopen gedurende de laatste decenia. De zeeaster is echter in verhouding toegenomen en zorgt met zijn paarse bloei voor een bijkomend aanvullend pallet. Dichter bij het water of wat verder af Schorreplanten groeien in gemeenschappen die afhankelijk zijn van eb, vloed en springtij. Het dichtst bij het water, op de overgang van slik naar schor, groeit een pioniersvegetatie van zeekraal, klein schorrekruid en Engels slijkgras. Op een wat hoger gelegen zone staat het kweldergras en de zoutmelde. Deze laatste houdt van zand en gezien de verzanding van de zwinvlakte, doet ze het goed. Nog wat hoger vinden we de lamsoor, de Zwinblomme bij uitstek. Verdere afzetting van zand en slik zorgt voor een geschikte groeiplaats voor achtereenvolgens zeekweek, zeerus en strandmelde. zeekraal zeeweegbree 13
14 fauna Steltlopers Steltlopers leven op hoge poten en veelal dicht bij het water. Ze houden meer van lopen dan vliegen. Vele onder hen hebben een lange snavel om allerhande geleedpotigen en slakken uit het slik te pikken. Rosse grutto, scholekster, tureluur en bonte strandloper zijn echte slikwoelers, terwijl steenloper, strandplevier en kluut het veeleer moeten hebben van wat ze oppervlakkig vinden. Voornamelijk bij eb, als het slik droog valt, gaan de steltlopers het actiefst op zoek naar voedsel. Bij hoog water rusten ze veelal op de schorrevlakte uit en keren naar het slik terug als de zee zich terugtrekt. Sommige van deze steltlopers broeden in het Zwin. Dit is het geval voor de scholekster, de tureluur, de kluut en de strandplevier. Andere als de steenloper, de rosse grutto en de bonte strandloper zijn wintergasten, terwijl de tureluur en kluut meer zuidwaarts trekken als het kouder wordt. kluut bergeend rosse grutto 14
15 fauna Een rijk gedekte tafel Als waterrijk en voedselrijk gebied is de Zwinvlakte ook aantrekkelijk voor reigerachtigen en aalscholvers. De blauwe reiger is er algemeen, en ook de kleine zilverreiger maakt er zijn opwachting. De aalscholver vist er in de diepere plassen. Zijn vleugels zijn niet waterdicht en na het duiken spreidt hij ze open zodat ze kunnen drogen. Diverse eenden, ganzen, meeuwen en sternen zijn er zomer- of wintergast of verblijven het hele jaar in het Zwin en zijn omgeving. De bergeend is een soort die je zeker niet kunt missen als je in lente of zomer het Zwin bezoekt. Het is een forse eend met een opvallend kleurenkleed. Hij broedt in oude konijnenpijpen. Soms zie je er een wijfje met bijna 20 jongen op stap. Als babysit zorgt ze voor de eigen kroost en voor die van haar vriendinnen. kleine zilverreiger blauwe reiger 15
16 fauna wadslakje nonnetje strandgaper kokkel Wat staat er op het menu? Het slik biedt voor elk wat wils. Eencellige kiezelwieren of diatomeeën vormen de fytoplankton basis van de voedselpiramide. Van boven naar onder treffen we in het slik de volgende soorten aan: wadslakjes, platte slijkgapers, kokkels en strandgapers leven er naast nonnetjes, zeepieren, slikgarnalen, zeeduizendpoten en zovele andere. Het zijn deze lekkernijen die de wadvogels zoeken op het slik. Sommige onder hen zijn oogjagers; met hun grote ogen lokaliseren ze de prooi. De meeste echter jagen op de tast. Hun tastzenuwen in de snavelpunt lokaliseren de lekkere hap. Deze laatste groep leeft niet volgens dag- en nachtritme, maar volgens eb- en vloedregime; ze hebben immers weinig licht nodig om hun prooi te vinden. 16
17 fauna De schorre: groenten en vruchten De schorren worden begrazen door bergeenden, in de winter door groepen smienten. Konijnen en schapen vinden er eveneens een gedekte tafel. Zowel het zaad van de zoutmelde als van de lamsoor lokken duizenden zaadeters. Tijdens de winter vormt de schorre het ideale jachtgebied voor de zeldzame velduil en de blauwe kiekendief. Beide jagen op veld- en woelmuizen, die op de hoger gelegen delen van het schorre of op de dijken leven. scholekster strandplevier 17
18 fauna Ooievaars zonder grenzen De ooievaar is het symbool van het Zwin. Al in 1957 werd er gestart met een project rond de ooievaar en in 1965 noteerde men het eerste broedgeval. Het aantal broedparen nam snel toe; nu telt men er ongeveer 15 à 20 nesten. De ooievaars zijn trekvogels bij uitstek maar hier zijn er sommigen standvogel. Zij trekken via Frankrijk naar Zuid-Spanje of nog verder tot de Niger-vallei in West-Afrika. Een ooievaar staat graag op één poot, zijn andere poot zit dan warm weg tussen zijn pluimen. Bij koud weer zorgt hij zo voor minder warmteverlies. Ooievaars gaan al klepperend door het leven, waarbij ze de snavelhelften snel tegen elkaar slaan. Bij het begin van het geklepper buigen ze de kop laag naar voor om hem dan snel omhoog en naar achter, tot op de rug, te bewegen. 18
19 recreatie Mogelijkheden voor een daguitstap Het provinciaal natuurpark ligt midden in het grootste natuurgebied van de Oostkust. Vertrekkend vanop de parking kan men het natuurpark en de Zwinvlakte verkennen of via een grote wandeling de zwinbosjes, de duinen en het strand ontdekken. s Zondags kan je aansluiten bij de wekelijkse begeleide ochtendwandeling die om 10 u. vertrekt aan de hoofdingang van het park. Er worden ook allerlei themawandelingen en workshops georganiseerd. Daarvoor moet je vooraf wel reserveren. Meer info over het uitgebreide aanbod vind je op Het bezoek aan het natuurpark kan ook gecombineerd worden met een verfrissende fietstocht langs oude dijken en door historische polders. Inlichtingen, openingsuren en tarieven Het natuurpark is open vanaf 9u tot 16u30 (winterhalfjaar) of 17u30 (zomerhalfjaar). De maandag is sluitingsdag en voor geleide bezoeken kun je er de zondag om 10u terecht. De tarieven zijn afhankelijk van de leeftijd en eventueel van de groep. Inlichtingen via de tel. 050/ of info@zwin.be. 19
20 Provinciaal natuurpark Zwin NOORDZEE NEDERLAND HET ZOUTE KNOKKE-HEIST OOSTHOEK Zwinbosjes fietspad Hazegraspolderdijk PROVINCIAAL NATUURPARK P Parking ZWIN Internationaledijk WILLEM-LEOPOLD POLDER RETRANCHEMENT OUDE HAZEGRASPOLDER NIEUWE HAZEGRASPOLDER Graaf Jansdijk Graaf Jansdijk VREDE WESTKAPELLE, BRUGGE, MALDEGEM, GENT info: Provinciehuis Boeverbos Minawa K. Leopold III-laan St-Andries T 050/ tekst: J. Mahieu fotos: K. Struyf layout en illustraties: To the point (Zwevezele) druk: Communicatie-Grafische dienst Provincie dep.: D/2008/0248/06
Verslag buitenwandeling Zwin op 24/02/2017
Verslag buitenwandeling Zwin op 24/02/2017 1.Het gebouw is een veruiterlijking van een schuur, zoals je er veel in de polders aantreft (vooral in Nederland) en een luchthaven. Dit verwijzend naar de vroegere
Nadere informatienatuurpunt WAL Wase Linkerscheldeoever Schor Ouden Doel
natuurpunt WAL Wase Linkerscheldeoever Schor Ouden Doel Het Schor Ouden Doel Het Schor Ouden Doel is een natuurgebied op de linkerscheldeoever tegen de scheldedijk. Aan de grens met Nederland sluit het
Nadere informatieDe geschiedenis van het Zwin
De geschiedenis van het Zwin Situering (doorheen de tijd): Evolutie van het Zwin onderhevig aan cultivering door de mens. Oudheid en de bevolking voor de indijking van de Vlaamse kustvlakte De eerste fase
Nadere informatieCamping Achter Port Zélande ligt camping Port Zélande. Deze camping ligt midden in de natuur met veel ruimte en rust. (tel ).
De Duindoorn is één van de eerste struiken die zich in een duingebied vestigt. Hij wordt dan ook pionierplant genoemd, die gemakkelijk in het voedselarme zand wortelt en de grond daarmee geschikt maakt
Nadere informatieVoor het behoud van dit uniek stukje natuur. Meer ruimte voor het Zwin
Voor het behoud van dit uniek stukje natuur Meer ruimte voor het Zwin 3 5 6 11 12 14 21 23 27 28 31 32 34 Inhoud Het Zwin Een brokje geschiedenis Eerste natuurreservaat Het probleem Het project Verschillende
Nadere informatieNOORDZEE SYMPOSIUM 2007
NOORDZEE SYMPOSIUM 2007 Holocene ingressie van de zee Willy Wintein geograaf Inhoud Holocene ingressie van de zee en de gevolgen voor de morfologie van het landschap in de oostelijke Vlaamse kustvlakte
Nadere informatieKLAAR VOOR MEER ZWIN? Zon, zee, slik en schor De zwinnebloemen dansen Vogels vliegen langs. Patrick, Zwingids.
KLAAR VOOR MEER ZWIN? Zon, zee, slik en schor De zwinnebloemen dansen Vogels vliegen langs Patrick, Zwingids www.zwininverandering.eu Het zwin verandert, Hoezo? Uniek natuurreservaat Het Zwin is ongetwijfeld
Nadere informatieGeleide natuurwandelingen. Natuurexploratie. Zomerkalender 2014
Geleide natuurwandelingen Natuurexploratie Zomerkalender 2014 zaterdag 28 juni 2014: Geleide avondnatuurwandeling langs het Nederlandse deel van de Willem-Leopoldpolder en de stadswallen van Retranchement.
Nadere informatieInstandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden
Bijlage C. Instandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden Waddenzee Habitat H1110A H1140A Permanent overstroomde zandbanken (getijdengebied) Slik- en zandplaten, (getijdengebied) Behoud oppervlakte
Nadere informatieZEEUWS GESCHIEDENIS. Sindsdien vormt het gebied een eldorado voor talloze, vaak unieke, planten en dieren.
Meeneemfolder GESCHIEDENIS ZEEUWS Het Verdronken Land van Saeftinghe is de grootste brakwaterwildernis van Europa. Het is een uitgestrekt, ruig natuurgebied op de rand van land en water. Het bestaat uit
Nadere informatieDe Muy, De Slufter en Eierland
Staatsbosbeheer T 030 6926111 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden De Muy, De Slufter en Eierland Duinen van Texel, door zeestromen, wind en mensen ontstaan Duinen van Texel Het noordelijke
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 2006
Bijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 26 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL COMPEX Deze bijlage bevat informatie. 613-1-589b DUINEN INFORMATIE 1 DUINGEBIEDEN Het grootste deel van de Nederlandse kust bestaat uit duingebieden.
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieSincfala, Museum van de Zwinstreek Knokke-Heist. Opdrachtenboekje voor het SECUNDAIR ONDERWIJS Graad 1 en Graad 2
Sincfala, Museum van de Zwinstreek Knokke-Heist Opdrachtenboekje voor het SECUNDAIR ONDERWIJS Graad 1 en Graad 2 Pannenstraat 140 - B-8300 Knokke-Heist Tel.: +32 50 630 872 - sincfala@knokke-heist.be -
Nadere informatieVoordelta Een bijzondere zee
Voordelta Een bijzondere zee Voordelta Een bijzondere zee Wist je dat de Voordelta, de zee voor de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden, een bijzonder natuurgebied is? Terwijl je geniet op het strand, gaan
Nadere informatieDie ochtend in Het Zwin
Die ochtend in Het Zwin Het begon al toen we, onder een stralende zon, uit onze wagen stapte aan de internationale dijk aan het natuurreservaat Het Zwin in Knokke Heist: kluut, ooievaar, grote bonte specht,
Nadere informatieSophiapolder. Een bijzonder natuureiland in het hart van de Drechtsteden. Foto Ruden Riemens
Sophiapolder Een bijzonder natuureiland in het hart van de Drechtsteden Foto Ruden Riemens Bijzondere natuur Onze grote rivieren hebben iets wat bijna nergens in Europa voorkomt: een zoet getijdengebied.
Nadere informatieQUIZ: HOE KOM IK DE WINTER DOOR????
QUIZ: HOE KOM IK DE WINTER DOOR???? WAAROM BEVRIEZEN ZADEN NIET? 1. Ze zitten diep onder de grond, waar het niet vriest. 2. Ze bevatten veel vet. 3. Ze bevriezen wel, maar daar kunnen ze wel tegen. WAAR
Nadere informatieStrandvogels in de kijker Jan Seys communicatieverantwoordelijke Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ)
Strandvogels in de kijker Jan Seys communicatieverantwoordelijke Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) Doelstelling = Herkennen & begrijpen vogels (& vogelsporen) op het strand Indeling/opbouw STRANDVOGELS
Nadere informatieDe Zeeschelde: varen tussen Temse en Antwerpen
Leerlingen Naam: De Zeeschelde: varen tussen Temse en Antwerpen Klas: 9 Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Schelde Het gebied van de Schelde en haar bijrivieren heeft een
Nadere informatieLesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de
Nadere informatieInteressante vogelkijk locaties
Interessante vogelkijk locaties Hieronder staan enkele interessante gebieden in de kop van Noord-Holland om vogels te kijken. Zie ook nummeraanduiding op kaart. Verder is de locatie aangegeven met atlasblok
Nadere informatieWOONTUIN DE PLATAAN 8 APPARTEMENTEN MET GROOT TERRAS & BINNENTUIN
WOONTUIN DE PLATAAN 8 APPARTEMENTEN MET GROOT & BINNENTUIN 2 EEN BIJZONDER PROJECT Sint Annastraat 27, Sluis Woontuin De Plataan is een bijzonder project in het bruisende Sluis. Gelegen bij het centrum
Nadere informatieDe Dennen. Wandelen. Paardrijden. Fietsen. Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Staatsbosbeheer Nationaal Park Duinen van Texel Ruijslaan 92, 1796 AZ De Koog T 0222-317741 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden De Dennen Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Nadere informatieCURSUS NATUURGIDS WACHTEBEKE 2015 EXCURSIEPLAATSEN
CURSUS NATUURGIDS WACHTEBEKE 2015 EXCURSIEPLAATSEN Hier vind je alle informatie (datum, uur, adres, kaartje) van de excursieplaatsen gedurende het cursusjaar. Afspraakplaatsen zijn op de kaartjes steeds
Nadere informatieSymposium Op reis op de Boschplaat, 30 mei 2017 Over (broed)vogels in veranderende landschappen
Symposium Op reis op de Boschplaat, 30 mei 2017 Over (broed)vogels in veranderende landschappen Kees Koffijberg Sovon Vogelonderzoek Nederland 2 / 23 Boschplaat op reis, 30.05.2017 Vogels zijn belangrijke
Nadere informatieBijlage VMBO-KB 2006 BIOLOGIE CSE KB. tijdvak 1. Deze bijlage bevat informatie. 600013-1-663b
Bijlage VMBO-KB 2006 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 600013-1-663b DUINEN INFORMATIE 1 DUINGEBIEDEN Het grootste deel van de Nederlandse kust bestaat uit duingebieden. De duinen
Nadere informatieLesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VWO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Nadere informatieProvinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan AFBAKENING VAN HET STRUCTUURONDERSTEUNEND KLEINSTEDELIJK GEBIED KNOKKE-HEIST
Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan AFBAKENING VAN HET STRUCTUURONDERSTEUNEND KLEINSTEDELIJK GEBIED KNOKKE-HEIST DEFINITIEVE VASTSTELLING SEPTEMBER 2011 STEDENBOUWKUNDIGE VOORSCHRIFTEN Inhoudstafel
Nadere informatieDe Muy en De Slufter. Wandelen. Paardrijden. Fietsen. In het Nationaal Park Duinen van Texel
Staatsbosbeheer uinen van Texel uijslaan 9, 796 Z e Koog T 0-8 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden e Muy en e Slufter In het Nationaal Park uinen van Texel e Muy en e Slufter, waar mensen
Nadere informatieDe Dennen. Wandelen. Paardrijden. Fietsen. Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Staatsbosbeheer Nationaal Park Duinen van Texel Ruijslaan 92, 1796 AZ De Koog T 0222-317741 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden De Dennen Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Nadere informatieWIE EET WAT OP HET WAD
Waddenzee De prachtige kleuren, de zilte geuren en de geluiden van de vele vogels, maken de Waddenzee voor veel mensen tot een geliefd gebied. Maar niet alleen mensen vinden het fijn om daar te zijn, voor
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-12-2-b Lepelaars - informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 38 tot en
Nadere informatieVoordelta Een bijzondere zee
Voordelta Een bijzondere zee Natuurgebied in zee Met kijkgids. Neem mee! www.rwsnatura2000.nl Voordelta Een bijzondere zee Wist je dat de Voordelta, de zee voor de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden, een
Nadere informatieTerug naar het Grenslandpad-overzicht. Camping Oud Heille
Terug naar het Grenslandpad-overzicht. Camping Oud Heille Groot streepzaad, Crepis biennis. Knolboterbloem, Ranunculus Grenslandpad Vrijdag 25-5-2007. Sluis - Heille. Na een week Sharm El Sheik èn daarna
Nadere informatieDe rustende grote meeuwen zijn deze keer niet op de parkeerplaats te vinden. Het ziet er heel verlaten uit.
14 december 2010 Ons traditionele eindejaar dagtripje naar Zeeland met een groepje (8 tal) vogelliefhebbers van IVN Oirschot vogelgroep. We vertrekken al in het donker om op tijd tussen de vogels te zitten
Nadere informatieGeschiedenis van de duinen
Geschiedenis van de duinen Bijna de hele Nederlandse kust bestaat uit duinen. We weten hier niet beter, dan dat dat heel normaal is. Toch is dat niet zo. De kust van Frankrijk, Spanje en Portugal bijvoorbeeld
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Eend Inleiding Ik hou mijn werkstuk over eenden omdat ik het leuke dieren vind en ik wil er wat over leren. Dit wil ik er over weten: Wat doen eenden de hele dag? Wat eten eenden? Wat voor soorten eenden
Nadere informatieDe lente! Werkboekje leeftijd: 10+
De lente! Werkboekje leeftijd: 10+ Seizoenen De lente begint meestal op 21 maart. Soms kan het begin van de lente ook vallen op 20 maart. Dat heeft te maken met de stand van de zon. Afgesproken is dat
Nadere informatieLANGENHOLTE: TOPNATUUR
LANGENHOLTE: TOPNATUUR ROUTE 18 km 20 19 Een prachtige fietstocht langs de uiterwaarden van de Vecht en 'Buitenlanden Langenholten', een nat en ruig natuurgebied waar in het voorjaar wilde kievietsbloemen
Nadere informatieRomantiek. in een sprookjeslandschap. Op een boogscheut van het. drukke Gent treffen we het. Park van Beervelde aan. Wanneer we het domein
Romantiek in een sprookjeslandschap Tekst: Fanny Storms Fotografie: Park van Beervelde Op een boogscheut van het drukke Gent treffen we het Park van Beervelde aan. Wanneer we het domein betreden worden
Nadere informatieInternationale Dijk verdwijnt; 120 ha extra Zwin in de plaats
PERS B E RI CHT, K N O K K E-H EIST 4 FEB RUARI 2 0 1 9 MIJLPAAL IN DE UITBREIDING VAN HET ZWIN Internationale Dijk verdwijnt; 120 ha extra Zwin in de plaats De laatste fase van de uitbreidingswerken in
Nadere informatieVENSTER OP HET LANDSCHAP (3) De Zwingeul tussen Sint-Anna ter Muiden en Sluis
Tenslotte moest de aannemer aan beide zijden van het dak een goot van dobbel tijckloot en een af. oerpijp hangen die het hemelwater naar de regenbak leidde. Volgens het bestek kwam het vervoer van de bouwmaterialen
Nadere informatieDe Staart in kaart. 4 jaar bosontwikkeling op voormalige akkers
De Staart in kaart 4 jaar bosontwikkeling op voormalige akkers Esther Linnartz Juli 2008 Inleiding De Staart is een natuurgebied van 24 hectare aan noordoost kant van Oud-Beijerland en ligt aan de oevers
Nadere informatieVerslag project bontbekplevier Wilhelminadorp 2010 en tevens afsluiting monitoring gedurende 5 jaar.
1 Verslag project bontbekplevier Wilhelminadorp 2010 en tevens afsluiting monitoring gedurende 5 jaar. Het broedseizoen is weer achter de rug en wat heeft het voor de bontbekplevier opgeleverd. Het is
Nadere informatieDijkverbetering. beleef het mee! Eemshaven-Delfzijl. Combinatie Ommelanderdiek bestaat uit Boskalis Nederland BV en KWS Infra BV
Dijkverbetering Eemshaven-Delfzijl beleef het mee! Combinatie Ommelanderdiek bestaat uit Boskalis Nederland BV en KWS Infra BV De zeedijk tussen Eemshaven en Delfzijl Tussen Eemshaven en Delfzijl ligt
Nadere informatieDe betekenis van een zandbank voor Heist voor de avifauna
De Zandbank te Heist, een boeiend fenomeen Seminarie Vrijdag 19 oktober 2007 De betekenis van een zandbank voor Heist voor de avifauna Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Kliniekstraat 25, 1070 Brussel,
Nadere informatieBeheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting
Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting Samenvatting van het beheerplan 2012-2017 een bijdrage aan het Europese programma Natura 2000 Het beheerplan is
Nadere informatieWatervogels en kustbroedvogels tussen Breskens en Braakmanhaven
Watervogels en kustbroedvogels tussen Breskens en Braakmanhaven Tellingen 2001 en 2002 B.W.J. Oosterbaan T. Damm 2005 Opdrachtgever Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Kust en Zee Van der Goes en Groot
Nadere informatieStruinen door De Stille Kern
58 Horsterwold Struinen door De Stille Kern Een 900 hectare groot natuurgebied waar natuurlijke processen volop de ruimte krijgen. Het gebied wordt begraasd door een kudde konikpaarden, die zorgen voor
Nadere informatieVogelwaarnemingen op De Beer door Kees van Leeuwen in 1951. Mededelingenreeks Natuurmonument De Beer 7
Vogelwaarnemingen op De Beer door Kees van Leeuwen in 1951 Mededelingenreeks Natuurmonument De Beer 7 Vogelwaarnemingen op De Beer door Kees van Leeuwen in 1951 Mededelingenreeks Natuurmonument De Beer
Nadere informatieC C C. Meer over deze ringdijk leest u op het infobord langs de Krinkeldijk.
Ten noorden de kanalen Vanuit het dorpscentrum van Oostkerke kan u parallel met de Damse Vaart Noord de Krinkeldijk (A) volgen, richting Hoeke. De Krinkeldijk - die heen en weer kronkelt als het schrijverke
Nadere informatieLesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Nadere informatie01 De hut vol info. POSTENTOCHTantwoordblad. biotoopstudie. 4. ja/neen. 5. ja/neen GROEP
01 De hut vol info 1........ 2....... ha Het natuurreservaat is zo groot als.... voetbalvelden. 3......... 4. ja/neen 1...... 2...... 5. ja/neen een schildpad..... 6. 5 km 2 km 02 Vier landschappen op
Nadere informatieNatuurwaarden om te koesteren en educatieve troeven verdienen eigentiidse vormgeving
Struyf Kris. 2003. Het nieuwe plan voor het Zwin -Stand van zaken met het Milieu Effectrapporf. 6 pp. In: Mees et al. (eds). Feestzitting ter afsluiting van het jubileumjaar 50 jaar Zwin- Het Zwin: van
Nadere informatieMaandag 14 november 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Start LIFE+ natuurproject ZTAR Het Zwin
Maandag 14 november 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Start LIFE+ natuurproject ZTAR Het Zwin Geachte gedeputeerde Decorte (West-Vlaanderen) Geachte
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieNatura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe
Natura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe De Staatssecretaris van Economische Zaken Gelet op artikel 3, eerste lid, van Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van
Nadere informatieVervolgens reden we via de Torenvalkweg naar de Oostvaardersplassen. We besloten van start te gaan met een wandeling over het Oostvaardersveld.
Avondexcursie Oostvaardersplassen Datum: 19 mei 2018 Gids: Pim Rond half zes haalde ik Hans en drie, naar later bleek, enthousiaste dames op van het station van Lelystad. Ik kon het niet laten even een
Nadere informatieAlgemeen. Voorwoord
Voorwoord Het voorjaar is het begin van al het nieuwe leven: De bomen lopen weer uit, de vogels beginnen met het maken van hun nesten, de egels ontwaken uit hun winterslaap en de eerste bolgewassen staan
Nadere informatieDe grond waarop wij wonen
GROEP 5/6 De grond waarop wij wonen Doel: Planten horen bij de grond waarop wij wonen. Dit onderdeel gaat over het onderzoekend verkennen van de vegetatie in de omgeving van de kinderen van de middenbouw.
Nadere informatieWerkblad Vogels in de Gement
Werkblad Vogels in de Gement Rinze de Wereldreiziger Rinze de Werelreiziger weet onwaarschijnlijk veel van vogels. Rinze is ook dol op de Gement, want daar zijn veel bijzondere vogelsoorten te zien. Bij
Nadere informatieInformatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk
Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk De kust is (niet) veilig! De dijk aan de kust van Petten ziet er zo sterk en krachtig uit, maar toch is hij niet
Nadere informatieMens, natuur & milieu
Mens, natuur & milieu Lesbrief Biologie. In dit thema ga je aan de gang met opdrachten die gaan over de ontwikkelingen in het havengebied en de gevolgen voor natuur en milieu. Deze opdracht is een lesbrief
Nadere informatieHoningbijen, solitaire bijen en hommels in gevaar?
214119 De Strandvlo 30(2) 48 Honingbijen, solitaire bijen en hommels in gevaar? Kris Struyf In 2010, het jaar van de biodiversiteit, is het ook eens goed om aan de kust aandacht te geven aan andere diergroepen
Nadere informatiea) Getijdenwerking en overstromingen op de Schelde
EXCURSIEPUNT DE SCHELDEVALLEI Hoogte = Ter hoogte van het voormalige jachtpaviljoen, De Notelaar, gelegen aan de Schelde te Hingene (fig. 1 en 2), treffen we een vrij groot slikke- en schorregebied aan,
Nadere informatieWaterdunen. Waterdunen is een groot recreatienatuurproject
De aanleg Waterdunen Waterdunen is een groot recreatienatuurproject in West Zeeuws- Vlaanderen. Het geeft de regio de kans om de leefbaarheid op de lange termijn te waarborgen. Dit gebeurt door te investeren
Nadere informatieHoog en droog genoeg
De Hooge Platen Hoog en droog genoeg Bij laag water strekt zich in de monding van de Westerschelde een gebied uit van 1800 ha slik en zandplaten: de Hooge Platen. Bij vloed verdwijnt het grotendeels in
Nadere informatieOpdrachten over de Hooge Boezem achter Haastrecht. Op de kaart hierboven zie je het hele gebied.
Opdrachten over de Hooge Boezem achter Haastrecht In deze les en tijdens de excursie gaat het over het gebied de Hooge Boezem achter Haastrecht en het gebied eromheen. In de omgeving van Haastrecht en
Nadere informatieZoekopdrachten bij Het water komt. **
Module 1 De geschiedenis van de Delta. 1 Strijd tussen land en water 2 Overstromingen door de eeuwen heen 3 Oorzaken van overstromingen: de mens zelf 4 Waterbeheer. Blz. 4 Achter de duinen had je veengronden
Nadere informatieNatuurvriendelijk beheer voor Gentse parken
Natuurvriendelijk beheer voor Gentse parken Natuur is niet alleen te vinden 'op den buiten'. Ook in onze Gentse parken en natuurgebieden vinden we veel planten en dieren. Door het openbaar groen op een
Nadere informatieFlora en fauna. Flora
Flora en fauna Flora De bomen in Australië zijn het hele jaar groen. Niet altijd het mooie groen zoals bij ons, maar meer het grijze groen. Zoals de eucalyptus, waarvan de meeste soorten nooit hun bladeren
Nadere informatieWandelen in stappen 5 Wandelingen op Goeree-Overflakkee
Wandelen in stappen 5 Wandelingen op Goeree-Overflakkee Waar te wandelen PLAATS AFSTAND 1 Goedereede - Kouden hoek 11 km 2 Ouddorp - Schans en schurvelingen 10 km 3 Ouddorp - De Punt 11 km 4 Goedereede
Nadere informatieHet Zwin door Thierry ROBYNS DE SCHNEIDAUER
Sedttm acre - muurpeper. (Copyright Dobrsky) Het Zwin 1964-1965 120D 51 door Thierry ROBYNS DE SCHNEIDAUER Tijdens het voorbije jaar nam het aantal bezoekers van het Zwin-reservaat gevoelig tee. De bewakingsopdrachten
Nadere informatieMeer over de ooievaar. Even voorstellen. Hier wonen ze. Echte natuur. Hieraan herken je hem
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. Vogelbescherming Nederland,
Nadere informatieafdeling Knokke-Heist Natuurwandelingen Zomer / Najaar
Natuurwandelingen Zomer / Najaar 2018 Natuurpunt vzw Vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen Kerkstraat 33 8301 Knokke-Heist tel. 0473/599 604 e-mail stefaanbrinckman@gmail.com Informatie vooraf:
Nadere informatie10 Wettelijke toetsingskaders natuur
MER Windpark Bouwdokken 133 10 Wettelijke toetsingskaders natuur 10.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de effecten op de natuur, zoals beschreven in het voorgaande hoofdstuk, getoetst aan het beleid en
Nadere informatieinhoud 1. Vogels op reis 3 2. Vogeltrek 4 3. Zomervogels 4. Wintergasten 5. Standvogels 6. Deeltrekkers 7. Op reis
Vogels op reis inhoud 1. Vogels op reis 3 2. Vogeltrek 4 3. Zomervogels 5 4. Wintergasten 6 5. Standvogels 7 6. Deeltrekkers 8 7. Op reis 9 8. Het ontstaan van de trek 12 9. De goede richting 13 10. Een
Nadere informatieDag van het Kasteel 2012
Dag van het Kasteel 2012 wandelen rond Zeeuwse kastelen en buitenplaatsen Schouwen-Duiveland Slot Moermond, Renesse Zuid-Beveland De Hellenburg, Baarland Walcheren Westhove, Oostkapelle Zeeuws-Vlaanderen
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieBloeiend plantje Spoor van een dier
Volwassen boom Jonge boom Dode boom Hoge struik Lage struik Varen Mos Klimmende plant Bloeiend plantje Spoor van een dier Paddenstoel (op de grond) Bodemdiertje Paddenstoel (op een boom) Activiteit 3 :
Nadere informatieWeidevogel fietsroute De Wieden
Weidevogel fietsroute De Wieden 33.9 km fietsen Buitelende kieviten en jubelende wulpen; dat is voorjaar in De Wieden. Fiets langs de mooiste weidevogelgebieden, waar alle weidevogels nog voorkomen. De
Nadere informatieWerkstuk door een scholier 2049 woorden 22 mei keer beoordeeld. Geschiedenis
Werkstuk door een scholier 2049 woorden 22 mei 2005 6 128 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave 1. Voorwoord/inleiding 2. Algemene informatie 3. Ontstaan van Schiermonnikoog 4. De geschiedenis
Nadere informatieVogelbevolking op De Beer door opzichter Van Doorn, 1945. Mededelingenreeks Natuurmonument De Beer 6
Vogelbevolking op De Beer door opzichter Van Doorn, 1945 Mededelingenreeks Natuurmonument De Beer 6 Vogelbevolking op De Beer door opzichter Van Doorn, 1945 Mededelingenreeks Natuurmonument De Beer 6 Maart
Nadere informatieUitsterven of wegwezen
Klimaatverandering 7 en 8 5 Uitsterven of wegwezen Voedselwebspel Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: kennen een aantal oorzaken waardoor dieren uitsterven of verdwijnen, waaronder de klimaatverandering.
Nadere informatieLes met werkblad - biologie
Les met werkblad - biologie Doel: Leerlingen hebben na de deze les een idee hoe het is om te wadlopen. Ze weten wat ze onderweg tegen kunnen komen. Materialen: - Werkblad 5: Wadlopen - Platte bak (minimaal
Nadere informatieGelet op het decreet van 28 maart 2014 betreffende de landinrichting, artikel 3.1.1;
1 Besluit van de Vlaamse Regering van 22 april 2016 tot goedkeuring en instelling van het landinrichtingsproject Zwinpolders (B.S., 14 juli 2016, I : 10 d. na publicatie) De Vlaamse Regering, Gelet op
Nadere informatieRode bosmier SOORTEN MIEREN
Rode bosmier De rode bosmier ontdek je soms al snel. Als je bijvoorbeeld in het bos loopt en dan ergens gaat zitten. Opeens zitten ze overal. In je broekspijpen, op je arm, tot in je sokken aan toe! En
Nadere informatieInpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg VM aanleg 3000 m 2 natuur
Inpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg 16-8-2018 VM aanleg 3000 m 2 natuur Bij de aanleg en onderhoud van het stuk natuur achter de woonbestemming gelegen op de locatie Leiweg ongenummerd perceel
Nadere informatieVERHALEN RONDLEIDINGEN WORKSHOPS ARCHEOLOGIE ONDER WATER FORT DE SCHANS KAAP SKIL MUSEUM VAN JUTTERS & ZEELUI
VERHALEN RONDLEIDINGEN FORT DE SCHANS WORKSHOPS 2015 ARCHEOLOGIE ONDER WATER KAAP SKIL MUSEUM VAN JUTTERS & ZEELUI Kaap Skil, de Vuurtoren, de Oudheidkamer en Ecomare zijn onderdeel van Stichting Texels
Nadere informatieMet vogels op trektocht
Met vogels op trektocht Leerdagboek van:... Een (on)bekend geluid Wat voor geluid hoor je? Waar komt het geluid vandaan? Dit wil ik opschrijven over de vogel: Denk aan vragen als: Hoe ziet de vogel eruit?
Nadere informatieWORD EEN ECHTE bomenkenner!
WORD EEN ECHTE bomenkenner! In dit boek kun je bladeren van loofbomen plakken die je vindt tijdens je wandelingen in het bos of het park. Maar voor je een echte bomenkenner kunt worden, moet je nog een
Nadere informatieBegrazing van natuurgebieden
Begrazing van natuurgebieden Jan Van Uytvanck Knokke 07/12/2017 Thema s 1. Grote grazers in natuurbehoud en beheer 2. Begrazing in de duinen en het Zwin 3. Begrazingsonderzoek Grote herbivoren in natuurbehoud
Nadere informatie2 de, 3 de graad. 3 de graad
Aan klassen van het basisonderwijs bieden wij een ruim aanbod aan natuureducatieve activiteiten. Alle zijn erop gericht de leerlingen op een speelse wijze actief en onderzoekend aan het werk te zetten.
Nadere informatie1 In het begin. In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde.
1 In het begin GENESIS 1:1-25 In het begin leefde alleen God. De Heere God is er altijd geweest. En Hij maakte de hemel en de aarde. De aarde is nat en donker. God wil van de aarde iets heel moois maken.
Nadere informatieAchtergrondinformatie voor groep 3/4. Even voorstellen. Hier wonen ze. Echte natuur. Zo herken je hem
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. Vogelbescherming Nederland,
Nadere informatieDe inrichting en het beheer van de kwelders sluit aan bij het Kwelderherstelprogramma Groningen.
Beschrijving kwelderherstelmaatregelen 1 1.1 Inleiding Aan de noordkust van Groningen heeft Groningen Seaports, mede ten behoeve van RWE, circa 24 ha. kwelders aangekocht. Door aankoop van de kwelders
Nadere informatieVOORSTELLING TOCHT DEELNEMERS
VOORSTELLING TOCHT De GR 48 of de Sendero de Sierra Morena doorkruist, zoals de meeste GR s in Spanje, meerdere natuurgebieden. De Sierra Morena is een gebergte in Zuid-Spanje van 400 km dat zich uitstrekt
Nadere informatieNederland Waterland Basisonderwijs
Nederland Waterland Basisonderwijs Introductie Nederland is een land vol met water. Water in rivieren en meren. De zee klotst tegen onze duinen. En de zachte bodem van Nederland zit ook vol met water.
Nadere informatie