De rol van disfunctionele automatische associaties bij het ontstaan en voortduren van angststoornissen en depressie.
|
|
- Victor de Wilde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De rol van disfunctionele automatische associaties bij het ontstaan en voortduren van angststoornissen en depressie. Peter J. de Jong (29 november 2006) Projectleiders: prof dr. Peter J. de Jong (beoogd promotor) en dr. Jos de Keijser (beoogd co-promotor) Beoogde aanvang project: Automatische associaties en psychopathologie De opvatting dat angststoornissen en depressie in stand worden gehouden door (stoornisspecifieke) disfunctionele cognities kan rekenen op brede steun (zie hierboven). Volgens sommigen is het bijstellen van dergelijke cognities zelfs een noodzakelijke voorwaarde voor duurzame succesvolle behandeling (Clark). In het verlengde van deze cognitieve interpretatie is het doorgaans goed mogelijk de klachten van patiënten te herleiden tot een centrale catastrofale misinterpretatie (CCM) zoals als ik een hartklopping voel dan krijg ik een hartaanval als hoofdpijn dan hersentumor ; als ik bloos dan vinden ze me een sukkel. De geloofwaardigheid van dergelijke CCMs pleegt drastisch af te nemen na behandeling. De cruciale rol van CCMs wordt verder onderstreept door studies die hebben laten zien dat de afname van klachten ten gevolge van zowel psychotherapeutische als medicamenteuze interventies sterk samenhangt met de reductie van de geloofwaardigheid van dergelijke CCMs. Vooralsnog worden de cognities van patiënten vastgesteld d.m.v. zelfrapportageinstrumenten. Dergelijke maten zijn echter kwetsbaar voor vertekening t.g.v. demand en attributie-bias. Daarnaast is het goed denkbaar dat patiënten onder bepaalde omstandigheden de neiging hebben om de geloofwaardigheid van bepaalde cognities te bagatelliseren of juist te accentueren. De kans op dergelijke ongewenste effecten is waarschijnlijk groter in geval van herhaalde metingen (bv. voor en na behandeling). Voorts is het niet noodzakelijkerwijs het geval dat relevante disfunctionele cognities (accuraat) kunnen worden geïdentificeerd d.m.v. introspectie (Nisbett & Wilson, 1977). Tenslotte - en wellicht meest belangrijk - is er toenemende steun voor de opvatting dat bewuste en onbewuste (automatische) associaties verwijzen naar twee min of meer onafhankelijke representaties (bv. Wilson et al., 2000). In het verlengde van deze suggesties hebben recente studies laten zien dat expliciete (bewuste) maten een superieur voorspellend vermogen hebben m.b.t. strategisch gecontroleerd gedrag (bv. overt vermijdingsgedrag) en impliciete (onbewuste) maten een superieur vermogen bezitten in de context van automatische gedragingen (bv. fysiologische reacties; interpretaties onder tijdsdruk; gelaatsexpressie en andere non-verbale gedragingen zoals zweten, blozen, trillen) (Spaldin & Harding, 1999, Wilson, Lindsey, and Schooler (2000), Aspendorf et al., 2002 ; Egloff & Schmuckle, 2002). In de context van psychopathologie speelt oncontroleerbaar, automatisch gedrag een centrale rol. Om allerlei vormen van
2 psychopathologie beter te kunnen verklaren, is het dan ook van groot belang om naast expliciete ook impliciete associaties te meten. Het meten van impliciete associaties is daarnaast ook van groot belang in de context van behandeling. Er zijn allerlei aanwijzingen dat automatische associaties relatief weerstandig zijn aan verandering (Hetts, et al., 1999). Dus zelfs wanneer zelfgerapporteerde cognities zijn veranderd, kunnen de habituele impliciete associaties nog steeds bestaan en hun invloed uitoefenen op automatisch en op strategisch controleerbaar gedrag. De kans hierop neemt toe onder stressvolle condities of tijdens relatief zware cognitieve belasting. Aldus zouden residuele impliciete associaties een belangrijke voorspeller kunnen zijn voor terugval na behandeling. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen meer algemene aan angst of depressie gerelateerde associaties en meer specifieke stoornisgerelateerde assocaties. De meer algemene associaties kunnen worden gezien als een impliciet equivalent van trek angst (trait anxiety) en trek depressie (trait depression) (Egloff & Schmuckle). Er is al de nodige evidentie op basis van met name cross sectionele studies dat mensen die zich kenmerken door hoge trek angst een grotere kans lopen op het ontstaan van een angststoornis dan mensen met lage trekangst. Naar analogie is geopperd dat het zelfde zou gelden voor trek depressie (Spielberger et al., 2001) voor de kans op het ontwikkelen van een depressieve stoornis. Recente studies hebben laten zien dat impliciete trek angst additionele en specifieke voorspellende waarde heeft voor experimenteel uitgelokt angstgedrag (Egloff & Schmuckle, 2002, 2005). Hierop voortbouwend is het goed denkbaar dat impliciete trekangst tevens onafhankelijke (complementaire) voorspellende waarde heeft voor het ontstaan en voortduren van angststoornissen. Binnen het prospectieve en longitudinale NESDA onderzoek bestaat de unieke mogelijkheid om te bepalen in hoeverre deze persoonskemerken daarwerkelijk kunnen worden gezien als kwetsbaarheidsfactoren, door de differentiele predictieve waarde na te gaan van impliciete en expliciete trek angst en trek depressie voor het ontstaan en voortduren van (comorbide) angststoornissen en depressie. De stoornisspecifieke associaties worden verondersteld m.n. een rol te spelen bij het voortduren van stoornissen alsmede bij de terugval na succesvolle behandeling (Huijding & de Jong, in press; Huijding, in press). Een belangrijke (te toetsen) implicatie is dat disfunctionele associaties in gunstige zin veranderen na afloop van behandeling. Daarnaast zouden residuele disfunctionele associaties voorspellend moeten zijn voor terugval. De meest rigoreuze manier om de rol van disfunctionele automatische associaties te onderzoeken is door die associaties via een gerichte interventie bij te stellen en vervolgens te onderzoeken of dat ook een gunstige invloed heeft op de gerapporteerde klachten. Vooralsnog is er nog maar 1 studie gepubliceerd naar de veranderbaarheid van automatische associaties o.i.v. gedragstherapie (Teachman & Woody, 2003). Uit die studie bij spinfobici kwam naar voren dat automatische associaties inderdaad in gunstige zin veranderden. De effectiviteit van de behandeling was echter zo groot dat in combinatie met de korte follow up termijn (2 maanden) er niet genoeg spreiding was om de hypothese dat residuele associaties terugval zouden voorspellen adequaat te toetsen. Hoe dan ook de eerste bevindingen bij spinangst zijn dus hoopvol en het is nu dus belangrijk te zien of het een repliceerbare bevinding betreft die ook relevant is voor meer
3 complexe angststoornissen en of bij een langere follow up periode residuele associaties wel de veronderstelde predictieve waarde hebben voor terugval. Tot slot zou het zowel theoretisch als klinisch van groot belang zijn te onderzoeken of het in gunstige zin veranderen van automatische associaties bijdraagt aan het reduceren van angstgedrag/angstklachten. Een van de meest gebruikte paradigmata om impliciete associaties te meten is de Impliciete Associatie Test (IAT) (Greenwald et al., 1998; zie ook zijn web site om zelf die taak te doen bias/hidden). De test-hertest betrouwbaarheid van de IAT komt dicht in de buurt van die van vragenlijsten (Greenwald & Nosek, 2001), en de test is niet bewust beïnvloedbaar (Kimm, 2003). De testparameters zijn zeer flexibel (gemeten associaties afhankelijk van gekozen concepten; kan verbaal maar ook goed pictoraal worden gebruikt). Verder kan de test succesvol worden afgenomen bij kinderen en volwassenen met weinig opleiding, en kan gecontroleerd worden voor algemene verschillen in cognitieve vaardigheid die onafhankelijk zijn van specifieke stoornis (Greenwald et al., in press). De test is leuk en eenvoudig om te doen en duurt ongeveer 10 minuten. Het is gebleken dat de test differentieert tussen klinische groepen en controles (in context sociale angst: de Jong et al., 2001; de Jong, 2002; spinfobie: Teachman Gregg & Woody, 2002; depressie: Gemar et al., 2001; zware en sociale drinkers: Wiers et al., 2002; vrouwen met en zonder vaginisme: de Jong & Peters, in press). Tenslotte zijn er aanwijzingen dat de IAT gevoelig is voor verandering t.g.v. gedragstherapie (Teachman & Woody, 2003), en heeft de IAT additionele en specifieke voorspellende waarde voor disfunctioneel gedrag ( alcohol gebruik: Wiers et al., 2002; fobisch vermijdingsgedrag: Teachman et al. 2001; non-verbaal angstgedrag in sociale situaties: Aspendorf, 2002, Egloff & Schmukle, 2002; automatische defensieve reflexen: de Jong & Huijding, 2006). Onderzoeksvragen en aanpak: Om de rol van impliciet self-concept bij het ontstaan en voortduren van angststoornissen en depressie nader te onderzoeken zal onderhavig projectvoorstel zich richten op de beantwoording van de volgende vragen: 1. Zijn impliciete trek angst en impliciete trek depressie kwetsbaarheidsfactoren voor het onstaan van angststoornissen c.q. depressie? Op basis van NESDA gegevens zal worden getoetst of tijdens de baseline meting patienten en controles verschillen op (impli) trek-angst en/of trek-depressie en of er een differentieel patroon is bij patienten met angst- vs. depressie. Tot slot wordt onderzocht of de impliciete associaties wat toevoegen boven de traditionele expliciete maten (specifieke predictieve validiteit).
4 2. Zijn impliciete trek angst en trek depressie voorspellend voor het beloop van de klachten? Op basis van NESDA gegevens zal de differentiele predicitieve waarde van de impliciete associaties op T1 worden onderzocht voor de klachten zoals gerapporteerd tijdens 1 en 2 jaar follow up 3. Zijn impliciete associaties veranderbaar oiv CBT? In een groep ambulante patienten met sociale fobie (n=26) (GGZ Leeuwarden) wordt voor en na behandeling een sociale angst specifieke IAT afgenomen (de Jong et al., 2001). Om voor de invloed van herhaalde meting sec te controleren (zie Huijding & de Jong, in press) is er tevens een wachtlijst controle groep (n=26) die twee keer wordt gemeten zonder voorafgaande behandeling. 4 Zijn residuele associaties predictief voor terugval In de hele groep zoals hierboven beschreven wordt de IAT afgenomen na behandeling om te onderzoeken of de sterkte van de post-treatment associaties samenhangen met 1. onmiddellijk behandelsucces en 2. terugval tijdens 6 maanden follow up. 5. Afhankelijk van de tijd zal de promovendus een interventie ontwerpen en toetsen om stoornisspecieke automatische associaties te beinvloeden. III Aanpak De vragen opgevoerd onder 1 en 2 worden primair onderzocht op basis van gegevens die zijn/worden verzameld binnen een reeds lopende grootschalige naturalistische prospectieve cohort studie (NESDA) waarin 2850 personen tussen 18 en 65 jaar gedurende 8 jaar worden gevolgd met metingen tijdens basislijn en na 1, 2, 4 en 8 jaar follow up ( In dit cohort worden volwassenen gevolgd met angst en/of depressie die zich aanmelden bij eerstelijns- of tweedelijnsinstellingen voor gezondheidszorg. Ongeveer 1700 personen met huidige DSM IV diagnose van major depression, dysthymia, GAD, PD, en SP zijn geincludeerd. Daarnaast zijn 400 momenteel gezonde vrijwilligers opgenomen en een hoge risiko groep (n =750) betsaande uit personen die tijdens de basismeting net niet voldoen aan de DSM IV criteria voor stemmings- of angststoornis, eerder in hun leven wel hebben voldaan aan die criteria, en/of ouders hebben die zijn behandeld voor angst- of stemmingsstoornis. Naast allerlei indices die van belang zijn voor accurate beschrijving en diagnostiek e.d., worden alle personen tevens onderworpen aan een twee IATs: een trait anxiety IAT (cf. Egloff & Schmukle, 2002) en een vergelijkbare trait depression IAT. Tevens is voorzien in een zelfrapportage equivalent van beide IATs.
5 Planning: Jaar 1: Inlezen en voorbereiden experiment 3 (qua methode en logistiek); start maken met dataextractie van NESDA t.b.v. studies 1 en 2 (basislijnmeting); introductie en deel methodesectie proefschrift. Jaar 2: Pilot experiment 3 in analoge groepen, analyseren, procedures desgewenst bijstellen; artikel schrijven over pilot, start maken klinische studie; vervolg data extractie NESDA (1 jaar fu). Jaar 3: Extractie en verwerking cross sectionele data experiment 3 en rapporteren; vervolg extractie NESDA (1-2 jaar fu) en verzamelen follow up gegevens experiment 3. Afhankelijk van de beschikbare tijd zal de promovendus een interventie ontwerpen en toetsen om stoornisspecieke automatische associaties te beinvloeden. Jaar 4: Laatste deel data extractie NESDA (rest 2 jaar FU); data analyse en wegschrijven artikelen; afronden in de vorm van dissertatie.
Verborgen littekens in recidiverende depressie?
1 Verborgen littekens in recidiverende depressie? Hermien Elgersma, Onderzoeker, klinisch psycholoog BIG/ supervisor VGCT Contact: h.j.elgersma@rug.nl Gebaseerd op: Elgersma, H.J., Glashouwer, K.A., Bockting,
Nadere informatieSamenvatting. Deze samenvatting is deels gebaseerd op:
S Samenvatting Deze samenvatting is deels gebaseerd op: Glashouwer, K. A., & de Jong, P. J. (2009). Het onbewuste in de psychopathologie. Tijdschrift voor Neuropsychiatrie en Gedragsneurologie, 8, 37-40.
Nadere informatieVoorspellers van terugval bij angststoornissen. Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten
Voorspellers van terugval bij angststoornissen Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten Achtergrond Angststoornissen zijn goed te behandelen Beloop op lange termijn chronisch of episodisch
Nadere informatieWat zijn angststoornissen en hoe worden ze behandeld?
NEDERLANDSE SAMENVATTING INTRODUCTIE Het vertrekpunt van dit proefschrift was een probleem dat in de klinische praktijk veel voorkomt. Mensen die een angststoornis hebben gebruiken vaak antidepressiva.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15
Nadere informatieUniversity of Groningen. Self-esteem in depression and anxiety van Tuijl, Lonneke
University of Groningen Self-esteem in depression and anxiety van Tuijl, Lonneke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieVroeginterventie via het internet voor depressie en angst
Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieDiagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie
Diagnostische instabiliteit van terugval bij angststoornissen en depressie Willemijn Scholten NEDKAD 2015 Stelling In de DSM 6 zullen angst en depressie één stoornis zijn Achtergrond Waxing and waning
Nadere informatieDe behandeling van angststoornissen: hoe te handelen bij co-morbiditeit? Dr. Marleen Rijkeboer
De behandeling van angststoornissen: hoe te handelen bij co-morbiditeit? Dr. Marleen Rijkeboer Veel gehoorde uitspraken Bij co-morbiditeit zullen patiënten minder profiteren van de richtlijnbehandeling
Nadere informatieNederlandse verkorte weergave: Verborgen littekens in recidiverende depressies?
Oorspronkelijk artikel: Elgersma, H. J., Glashouwer, K.A., Bockting, C.L.H., Penninx, B.W.J.H.Penninx, de Jong, P.J. (2013). Hidden scars in depression? Implicit and explicit self-associations following
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatieNeurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie
Neurocognitief functioneren bij electroconvulsietherapie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het bestuderen van de aard en de mate van veranderingen op meerdere domeinen van het neurocognitief
Nadere informatieSociale angst. Faalangst. Project Pasta. Sociale Angst & Faalangst bij Adolescenten. Risicofactoren. Interventies. Sociale Angst bij Jongeren
Sociale Angst & Faalangst bij Adolescenten Sociale angst Risicofactoren Interventies Angst voor het oordeel van anderen Voor gek staan Uitgelachen te worden In verlegenheid gebracht te worden In de belangstelling
Nadere informatiePatricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn
Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn 9 november 2012 VU Medisch Centrum/GGZinGeest/Amsterdam Patricia van Oppen 1 Presentatie
Nadere informatiesamenvatting Opzet van het onderzoek
167 Angst en depressie komen vaak voor bij kinderen. Angst en depressie beïnvloeden niet alleen het huidige welbevinden van kinderen, maar kunnen ook een negatieve invloed hebben op hun verdere leven.
Nadere informatieSomatoforme stoornissen in de huisartspraktijk: epidemiologie, behandeling en de co-morbiditeit met angst en depressie
Samenvatting Samenvatting Somatoforme stoornissen in de huisartspraktijk: epidemiologie, behandeling en de co-morbiditeit met angst en depressie Dit proefschrift beschrijft het Somatisatie Onderzoek Universiteit
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
SAMENVATTING Chronische nek pijn is vaak het gevolg van een verkeersongeval, en dan met name van een kop-staart aanrijding. Na zo een ongeval ontwikkelen mensen vaak een zeer specifiek klachtenpatroon.
Nadere informatieSamenvatting. Tabel 8.1. Een olifant is groter dan een koe Een koe is groter dan een muis Een olifant is groter dan een muis
149 150 Ongeveer negentien procent van de Nederlandse bevolking krijgt in zijn leven een angststoornis. Mensen die lijden aan een angststoornis ervaren intense angsten die van invloed zijn op het dagelijks
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieInleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting
Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,
Nadere informatiePerseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting
Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote
Nadere informatieAfhankelijkheid binnen het therapeutische contact: Ongewenst of cruciaal ingrediënt van een succesvolle behandeling?
Afhankelijkheid binnen het therapeutische contact: Ongewenst of cruciaal ingrediënt van een succesvolle behandeling? Naline Geurtzen PhD-student Radboud Universiteit Behavioural Science Institute Nijmegen
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Depressieve stoornissen zijn wijdverspreid, hebben nadelige gevolgen voor de kwaliteit van leven van patiënten en hun familieleden. Deze stoornissen worden geassocieerd
Nadere informatieBehandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie
Behandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie Dr Wencke de Wildt Directeur behandelzaken Jellinek GZ psycholoog VGCT 2016 Inhoud 15 jaar cognitieve
Nadere informatieWERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?
WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE
Nadere informatieSUMMARY IN DUTCH. Summary in Dutch
SUMMARY IN DUTCH Summary in Dutch Summary in Dutch Introductie Dit proefschrift richt zich met name op het voorspellen van de behandeluitkomst bij kinderen met angststoornissen. Een selectie aan variabelen
Nadere informatieSamenvatting Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie
Beloop van beperkingen in activiteiten bij oudere patiënten met artrose van heup of knie Zoals beschreven in hoofdstuk 1, is artrose een chronische ziekte die vaak voorkomt bij ouderen en in het bijzonder
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 134 Nederlandse samenvatting De inleiding van dit proefschrift beschrijft de noodzaak onderzoek te verrichten naar interpersoonlijk trauma en de gevolgen daarvan bij jongeren in
Nadere informatieBeloop van angst en depressie. belang voor de klinische praktijk
Beloop van angst en depressie belang voor de klinische praktijk Jan Spijker, psychiater, A-opleider,hoofd programma stemmingsstoornissen Pro Persona, Ede & onderzoeker Trimbos-instituut, Utrecht Waarom
Nadere informatierespondenten in vergelijking met autochtone respondenten.
220 I n het algemeen wordt veel waarde gehecht aan een goede toegankelijkheid en kwaliteit van zorg, zonder dat deze belemmerd worden door patiëntkenmerken als culturele of etnische achtergrond. Daarvoor
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/40073 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schat, A. Title: Clinical epidemiology of commonly occurring anxiety disorders
Nadere informatieOmgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest
Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme
Nadere informatieMathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans
Mathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans Experimentele psychopathologie Op zoek naar de psychologische processen die een rol spelen bij het ontstaan, in stand houden en terugval van psychopathologie
Nadere informatieChapter 7. Summary and General Discussion. Nederlandse Samenvatting
Chapter 7 Summary and General Discussion Nederlandse Samenvatting 132 Chapter 7 SAMENVATTING VERTRAGING EN DEPRESSIEVE SYMPTOMEN BIJ OUDERE MENSEN Bij veel diersoorten luidt vertraging het einde van het
Nadere informatieSummery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers
ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve en angst symptomen in chronische dialyse patiënten en andere patiënten. Het proefschrift bestaat uit twee delen (deel A en deel
Nadere informatieMood and Resilience in Offspring
Mood and Resilience in Offspring De Depressie deal 19 februari 2017 Depressie deal ondertekend Doel: 30 procent minder mensen met een depressie in 2030 Investering in vroegherkenning en preventie Huidige
Nadere informatieStress, depressie en cognitie gedurende de levensloop
SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,
Nadere informatieEffectiviteit van baclofen bij alcoholverslaving
Effectiviteit van baclofen bij alcoholverslaving MSc Esther Beraha Dr. Elske Salemink Dr. Anneke Goudriaan Dr. Bram Bakker Prof. Dr. Wim van den Brink Prof. Dr. Reinout Wiers Academisch Medisch Centrum
Nadere informatieRed cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić
Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Rode wangen, zweethanden en coy-smiles: De rol van emotionele en socio-cognitieve
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)
NEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) ACHTERGROND Depressie is een ernstige psychiatrische stoornis waar ongeveer één op de vijf à zes mensen gedurende de levensloop mee te maken krijgt. In Westerse
Nadere informatieAnke van den Beuken Straat Postcode Mail. De heer Jansen Kapittelweg EN Nijmegen. Horst,
Anke van den Beuken Straat Postcode Mail De heer Jansen Kapittelweg 33 6525 EN Nijmegen Horst, 13-1-2017 Betreft: terugkoppeling behandeling meneer D*****, 12-**-1988 Geachte Meneer Jansen, Met toestemming
Nadere informatieSAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieChapter 8. Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Angst is een menselijke emotie die iedereen van tijd tot tijd wel eens ervaart. Veel mensen voelen zich angstig of nerveus wanneer ze bijvoorbeeld
Nadere informatieOnderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie
Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatierapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.
Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Achtergrond en doelstelling van het onderzoek Het doel van dit promotie onderzoek was om de zorg voor angst en depressie in kaart te brengen, enerzijds bekeken vanuit de
Nadere informatieNeiging tot vermijding beïnvloedt het ontstaan en beloop van depressie en angst
Neiging tot vermijding beïnvloedt het ontstaan en beloop van depressie en angst Approach avoidance task Sascha Struijs, PIOG & Promovendus Motivatie en gedrag Gray (1970): gevoeligheid voor bekrachtigingstheorie
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Dutch summary)
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) 125 Angststoornissen zijn veel voorkomende psychiatrische aandoeningen (ongeveer 1 op de 5 Nederlanders heeft, op enig moment in het leven een angststoornis). Onder
Nadere informatieMetacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ
Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ Inhoud Waarom MCT v GAS Wat is MCT v GAS Werkt MCT v GAS MCT v GAS: Achtergrond CGT v
Nadere informatieEEN NETWERKBENADERING
EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieScreening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
Nadere informatieDrs. I. Visser, psychiater/neuropsycholoog Psyon
Drs. I. Visser, psychiater/neuropsycholoog Psyon Stellingen Een neuropsychologisch onderzoek (NPO) is de gouden standaard bij het objectiveren van cognitieve klachten. Neuropsychologisch onderzoek kan
Nadere informatieDenken, Kijken, Voelen en Ruiken!
Denken, Kijken, Voelen en Ruiken! Cognitieve Therapie vs. Cognitieve Therapie + Exposure voor Eetstoornissen: Design van een RCT Dr. Lotte Lemmens VGCT Najaarscongres 13 November 2015 CGT effectief voor
Nadere informatieChapter 9 CHAPTER 9. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting 115 Kanker en behandelingen voor kanker kunnen grote invloed hebben op de lichamelijke gezondheid en het psychisch functioneren van mensen. Er is veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit
Nadere informatieSamenvatting. BurcIn Ünlü Ince. Recruiting and treating depression in ethnic minorities: the effects of online and offline psychotherapy
Samenvatting 194 Dit proefschrift start met een algemene inleiding in hoofdstuk 1 om een kader te scheppen voor de besproken artikelen. Migratie is een historisch fenomeen die vaak resulteert in verbeterde
Nadere informatieSAMENVATTING Depressie en verzuim Voorspellers voor verzuim en werkhervatting hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Samenvatting SAMENVATTING SAMENVATTING Depressie en verzuim Ongeveer 15% van de Nederlandse bevolking krijgt eens in zijn of haar leven een depressie. Het hebben van een depressie beïnvloedt het leven
Nadere informatieDutch summary (Samenvatting van hoofdstukken)
Dutch summary (Samenvatting van hoofdstukken) 101 102 Hoofdstuk 1. Algemene introductie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het ontwikkelen van de Interactieve Tekentest (IDT), een nieuwe test
Nadere informatieDutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae
Dutch Summary Acknowledgements Curriculum Vitae 184 Welbevinden en hoofdpijn bij adolescenten: de rol van zelfregulatie In dit proefschrift is de rol van zelfregulatie processen voor het welbevinden van
Nadere informatieMindfulness en kanker
Mindfulness en kanker Else Bisseling 3 oktober 2015 augustus 2014 00 maand 0000 Mindfulness (Kabat-Zinn, 1990; Teasdale, Segal & Williams, 1995) Aandacht geven aan wat we van moment tot moment doen en
Nadere informatieSamenvatting 21580_rietdijk F.indd :09
Samenvatting 21580_rietdijk F.indd 161 10-02-12 15:09 People at ultra high risk for psychosis Schizofrenie en aanverwante psychotische stoornissen hebben grote negatieve gevolgen voor het sociaal en psychisch
Nadere informatieBehandeling informatie.
Behandeling informatie. Bij een wachttijd langer dan een maand wordt de mogelijkheid geboden om door te verwijzen naar een andere GBGGZ- aanbieder. Psychologenpraktijk NK heeft nauwe contacten met een
Nadere informatiePsychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe?
Psychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe? Effecten en Werkingsmechanismes van Cognitieve Therapie en Interpersoonlijke Therapie voor Depressie Dr. Lotte Lemmens Maastricht University Psychotherapie
Nadere informatie134 Multidisciplinary Guidelines for the treatment of Anxiety Disorders
Samenvatting: De toepasbaarheid en effectiviteit van de Nederlandse multidisciplinaire richtlijnen voor de behandeling van angststoornissen in de dagelijkse klinische praktijk Introductie (hoofdstuk 1).
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/28632 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28632 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kruijt, Anne-Wil Title: Depression vulnerability studying components of cognitive
Nadere informatieVoorspellers van CGT behandelsucces bij angstige kinderen en jongeren:
Datum 18-11-2011 1 Voorspellers van CGT behandelsucces bij angstige kinderen en jongeren: een rol voor temperament en opvoedingsstijl? Helma Festen Klinische Psychologie Rijksuniversiteit Groningen h.festen@rug.nl
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meten en weten. Prof. Dr. Bas van Alphen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meten en weten Prof. Dr. Bas van Alphen Inhoud Temporele stabiliteit Leeftijdsneutraliteit DSM-5 Behandelperspectief Klinische implicaties Casuïstiek Uitgangspunten!
Nadere informatieGT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag Analyse van operant geconditioneerd gedrag DSM-IV Evidence based behandelingen
Samenvatting *('5$*67+(5$3,(LQ92*(/9/8&+7 Wegbereiders Gedragstherapie Pavlov Watson Skinner Belangrijke Gedragstherapeuten Wolpe Emmelkamp Beck GT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag
Nadere informatieDe behandeling van paniekstoornis
De behandeling van paniekstoornis Cognitieve gedragstherapie, SSRI of de combinatie van beide Najaarscongres VGCt 15 november 2013 Onderzoeksgroep: Franske J. van Apeldoorn, Wiljo J.P.J. van Hout, Peter
Nadere informatieBehandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen
Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Dr. A.C. (Arjan) Videler Psychotherapeut/GZ-psycholoog/Senior Onderzoeker Manager behandeling Expertisecentrum PersonaCura Treatment of personality
Nadere informatieToepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen
Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn Christine van Boeijen Indeling presentatie Welke stoornissen Vooronderzoeken Hoofdonderzoeken Implementatie Welke
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Inleiding Het doel van dit proefschrift was het beantwoorden van vijf vragen over rouwinterventies voor weduwen en weduwnaars in het algemeen en over een bezoekdienst voor oudere
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieNeurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu
Neurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu Nederlandse Samenvatting De adolescentie is levensfase waarin de neiging om nieuwe ervaringen op te
Nadere informatie19/02/2013. Marije aan het Rot. Rijksuniversiteit Groningen Afd. Klinische Psychologie
Rijksuniversiteit Groningen Afd. Klinische Psychologie Marije aan het Rot www.bluesclues.nl Angstig Blij Gefrustreerd Tevreden Boos Verdrietig Angstig Blij Gefrustreerd Tevreden Boos Verdrietig Hoe voelde
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De nadelige gezondheidsrisico s/gevolgen van roken en van depressie en angststoornissen zijn goed gedocumenteerd, en deze aandoeningen doen zich vaak tegelijkertijd voor. Het doel
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch) Het Belang van Leeftijdsgenoten: Sociale Problemen in de Kleuterklas en de Ontwikkeling van Psychische Problemen
(Summary in Dutch) Het Belang van Leeftijdsgenoten: Sociale Problemen in de Kleuterklas en de Ontwikkeling van Psychische Problemen 141 Als kinderen psychische problemen ontwikkelen zoals gedragsproblemen
Nadere informatieToegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen. Samenvatting
Toegankelijkheid en effectiviteit van de geestelijke gezondheidszorg voor ouderen Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Psychische stoornissen komen geregeld voor bij ouderen (65-plus).
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING 143. Nederlandse samenvatting
NEDERLANDSE SAMENVATTING 143 Nederlandse samenvatting 144 NEDERLANDSE SAMENVATTING De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat psychische gezondheid een staat van welzijn is waarin een individu zich
Nadere informatieFactoren van invloed op de intensiteit van de behandeling van patiënten met een autismespectrumstoornis en het geassocieerde herstel.
Factoren van invloed op de intensiteit van de behandeling van patiënten met een autismespectrumstoornis en het geassocieerde herstel. Intensive Specialized Autism Care Study (ISAC study) Reach-Aut Project
Nadere informatieThe Systematic Activation Method: a Nursing Intervention study for patients with Late Life Depression.
The Systematic Activation Method: a Nursing Intervention study for patients with Late Life Depression. Samenvatting De prevalentie van een ernstige depressie op latere leeftijd varieert tussen de 1 en
Nadere informatieCompatibility Process Scale (ACPS). De therapeutische alliantie is gemeten met de Werk
De invloed van indicatiestelling door overleg (the Negotiated Approach) op patiëntbehandelingcompatibiliteit en uitkomst bij de behandeling van depressieve stoornissen 185 In deze thesis staat de vraag
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieInhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie
Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis
Nadere informatieColin van der Heiden
Workshop: Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis Colin van der Heiden PG-Dag van de Inhoud Complexiteit vraagt maatwerk Rotterdam, 5 oktober 2017 PROGRAMMA inleiding metacognitieve
Nadere informatieNVAB-richtlijn blijkt effectief
NVAB-richtlijn blijkt effectief Nieuwenhuijsen onderzocht de kwaliteit van de sociaal-medische begeleiding door bedrijfsartsen van werknemers die verzuimen vanwege overspannenheid, burn-out, depressies
Nadere informatie