Neiging tot vermijding beïnvloedt het ontstaan en beloop van depressie en angst

Transcriptie

1 Neiging tot vermijding beïnvloedt het ontstaan en beloop van depressie en angst Approach avoidance task Sascha Struijs, PIOG & Promovendus

2 Motivatie en gedrag Gray (1970): gevoeligheid voor bekrachtigingstheorie 2 Gedragsinhibitiesysteem (BIS) Gedragsactivatiesysteem (BAS) Gevaarlijke stimuli Gedragsinhibitie Nieuwe stimuli Signaal uitblijven van beloning Signalen van straf BIS Verhoogde arousal Verhoogde aandacht 2 Gray Behav Res Ther 1970

3 BIS-BAS scales 3 expliciete maat BIS: verhoogde aandacht op gevaar en meer negatief affect Voorbeeld item: Ik raak enigszins gestrest als ik denk dat er iets vervelends staat te gebeuren BAS: minder positieve ervaringen en minder positief affect Voorbeeld item: Als ik iets wil, zal ik er gewoonlijk alles aan doen om dit te krijgen 3 Carver et al. J Pers Soc Psychol 1994

4 BIS-BAS scales - Literatuur Cross-sectioneel 4 : Hoge BIS depressie en angst Lage BAS depressie Weinig longitudinaal BIS/BAS onderzoek 4 Geen longitudinaal BIS/BAS onderzoek naar het ontstaan van klachten 4 Bijttebier et al. Clin Psychol Rev 2009

5 Approach avoidance task 5 - impliciete maat Onbewuste motivationele processen 5 Heuer et al. Behav Res Ther 2007

6 Vermijding Approach avoidance task - resultaten Vermijding van emotionele gezichten bij zowel depressie als angst maar gemengde resultaten (5 studies in patiëntengroepen) 6 Zelf cross-sectioneel Onderzocht 0-5 Control Remitted Anxiety Depressed Comorbid Geen bestaand longitudinaal onderzoek Struijs et al., submitted

7 Onderzoeksvragen Voorspellen expliciete evenals impliciete gedragstendensen het ontstaan van depressie en angst? Voorspellen expliciete evenals impliciete gedragstendensen de chroniciteit van depressie en angst?

8 Nederlandse studie naar depressie en angst 2,981 deelnemers jaar oud 7 Naturalistische cohort studie Geworven in de algemene bevolking, 1e lijn en 2e lijn Metingen: baseline en na 1, 2, 4, 6 en 9 jaar N= jaar data N= jaar data 7 Penninx et al. Int J Methods Psychiatr Res 2008

9 Design Geen diagnose 4-jaars meting (n=1636) Wel diagnose 4-jaars meting (n=766) - Geslacht - Leeftijd - Opleiding - Eerdere diagnose - Ernst van ppsychopathologie - Vermijding (BIS) - Toenadering (BAS) - AAT boos - AAT blij - AAT neutraal Diagnose 6-jaars meting Diagnose 6-jaars meting

10 Instrumenten Uitkomst Gestructureerd diagnostisch interview: Diagnose (Depressie, Dysthymie, GAS, SF, PS & Agorafob) Voorspellers BIS-BAS vragenlijst: Neiging tot vermijden Neiging tot toenaderen Approach Avoidance Task: AAT-effect boos AAT-effect blij AAT-effect neutraal

11 Resultaten Ontstaan van klachten OR (95% CI) P Ontstaan depressie of angst (n=1460, incidentie=253) BIS 1.30 ( ) <.005 Ontstaan depressie (n=1460, incidentie=186) BIS 1.21 ( ).07 Ontstaan angst (n=1460, incidentie=136) BIS 1.78 ( ) <.001

12 Resultaten Chroniciteit van klachten OR (95% CI) P Chroniciteit van depressie of angst (n=647, incidentie=398) BIS 1.24 ( ).02 Chroniciteit van depressie (n=383, incidentie=191) BAS.80 ( ).05 BIS 1.24 ( ).06 Chroniciteit van angst (n=460, incidentie=310) BIS 1.28 ( ).02

13 BIS scores in quintielen BIS BAS BIS BAS Figuur 1 = ontstaan van klachten Figuur 2 = chroniciteit van klachten X-as = quintielen van BIS/BAS scores Y-as = Odds ratio (1=geen verschil)

14 Conclusie 1. Een sterkere neiging tot vermijding vormt een risicofactor voor zowel het ontstaan als de chroniciteit van zowel depressie als angst. 2. Een zwakkere neiging tot toenadering vormt een risico voor enkel de chroniciteit van depressie. 3. Impliciete gedragstendensen zoals gemeten met de AAT laten geen effect zien voor zowel het ontstaan als de chroniciteit van zowel depressie als angst.

15 Implicaties literatuur De neiging tot vermijding is iets om altijd rekening mee te houden tijdens het behandelen van depressie en angst Een empirisch voorbeeld: ACT hecht belang aan de context en de functie van gedrag 8 Experiëntiele vermijding leidt in dit theoretische model tot depressie en angst 9 Dit is te behandelen middels o.a. het bevorderen van acceptatie en het nastreven van zingeving 10 8 Hayes et al., Behav Res Ther, Spinhoven et al., Beh Ther, A-Tjak et al., Psychother Psychosom, 2015

16 Implicaties overwegingen Neiging tot vermijding verminderen Gericht op de persoon Gericht op de omgeving Minder aandacht voor negatieve prikkels Minder lading op negatieve prikkels Meer coping voor negatieve prikkels Minder negatieve prikkels Taakconcentratietraining Mindfulness Metacognitieve training ACT Cognitieve therapie Exposure Cognitieve bias/aandacht training IKDP & Schematherapie Medicatie Logotherapie Versterken zelfbeeld Oplossingsgerichte therapie Sociale vaardigheden training Aanpassen levensstijl (baan, relaties, woonomgeving) Systeemtherapie

17 Take home message Naast concreet vermijdingsgedrag verdient de neiging tot vermijding aandacht tijdens de behandeling van angst en depressie

18 Nederlandse studie naar depressie en angst

19 BIS 1. Ik voel zelden angst of zenuwen, zelfs als me iets vervelends staat te wachten 3. Kritiek of uitbranders raken mij behoorlijk 6. Ik voel me bezorgd of overstuur als ik denk of weet dat iemand boos op mij is 7. Ik raak enigszins gestrest als ik denk dat er iets vervelends staat te gebeuren 8. Ik voel me bezorgd als ik denk dat ik slecht heb gepresteerd 10. Ik ervaar weinig angsten vergeleken met mijn vrienden 11. Ik pieker wel eens over het maken van fouten Bas-Drive 2. Ik zal over mijn grenzen heen gaan om de dingen te krijgen die ik wil 4. Als ik iets wil, zal ik er gewoonlijk alles aan doen om dit te krijgen 5. Als ik de kans zie iets te krijgen wat ik wil, zal ik die kans meteen grijpen 9. Als ik iets van plan ben dan laat ik mij door niets weerhouden

20 Revised RST BIS geeft een voorzichtige benadering van gevaar FFFS geeft een vermijding van gevaar

21 Diagnose Gedrag Vermijden van Depressie Posttraumatische stress stoornis Sociale fobie Paniekstoornis Agoraphobie Obsessief-compulsieve stoornis Middelenmisbruik Isolatie, zelfmoord Hypervigilantie, plekken vermijden die aan het trauma doen denken Sociale situaties vermijden Situaties vermijden die een paniekaanval zouden kunnen oproepen Restricties opleggen aan reismogelijkheden. Veilige plekken opzoeken Checken & rituelen Misbruik van middelen Gevoelens van verdriet, schuld en lage zelfwaardering Nare herinneringen en gevoelens van angst Negatief oordeel van anderen, gevoelens van angst Lichamelijke sensaties, gevoel van paniek Angst, zorgen over een paniekaanval Zorgen over de consequenties (besmetting) Gevoelens, nare herinneringen, ontwenningsverschijnselen Eetstoornissen Voedselinname verminderen, overgeven Zorgen over het gewicht. Controleverlies Borderline persoonlijkheidsstoornis Zelfbeschadiging Sterke emoties

22 Depressed and/or Anxious (n=647) Not depressed or anxious (n=1460) Mean (Sd) Mean (Sd) p Age 46.5 (12.4) 45.8 (13.5).27 Female (%) Years of education 12.4 (3.4) 13.1 (3.2) <.001 Current depressive disorder (%) Current anxiety disorder (%) Remitted earlier diagnosis (%) IDS baseline 25.3 (12.4) 10.6 (8.1) <.001 BAI baseline 14.3 (9.8) 5.1 (5.5) <.001 IDS 2-year follow up 23.9 (12.8) 11.2 (9.1) <.001 BAI 2-year follow up 14.1 (10.0) 5.9 (6.4) <.001 Onset diagnosis (%) Chronicity of diagnosis (%) Neutral AAT (81.5) (75.5).72 Happy AAT (83.3) (79.4).08 Angry AAT (83.6) -7.5 (77.8).18 BIS 15.7 (3.6) 12.6 (4.0) <.001 BAS 5.3 (2.8) 5.5 (2.8).04

23 OR (95% CI) a P OR (95% CI) b P New onset of depression and/or Anxiety (n=1460, incidence=253) AAT Neutral.97 ( ) ( ).97 AAT Angry.99 ( ) ( ).85 AAT Happy 1.08 ( ) ( ).61 BAS.98 ( ) ( ).67 BIS 2.00 ( ) < ( ) <.005 New onset of depression (n=1460, incidence=186) AAT Neutral.94 ( ) ( ).39 AAT Angry.96 ( ) ( ).66 AAT Happy 1.08 ( ) ( ).93 BAS 1.00 ( ) ( ).51 BIS 1.84 ( ) < ( ).07 New onset of anxiety (n=1460, incidence=136) AAT Neutral 1.03 ( ) ( ).47 AAT Angry 1.05 ( ) ( ).32 AAT Happy 1.22 ( ) ( ).06 BAS.96 ( ) ( ).89 BIS 2.45 ( ) < ( ) <

24 OR (95% CI) a P OR (95% CI) b P Chronicity of depression and/or Anxiety (n=647, incidence=398) AAT Neutral.98 ( ) ( ).86 AAT Angry 1.00 ( ) ( ).23 AAT Happy 1.00 ( ) ( ).54 BAS.99 ( ) ( ).94 BIS 1.42 ( ) < ( ).02 Chronicity of depression (n=383, incidence=191) c AAT Neutral 1.08 ( ) ( ).39 AAT Angry 1.08 ( ) ( ).39 AAT Happy 1.06 ( ) ( ).80 BAS.81 ( ) ( ).05 BIS 1.42 ( ) ( ).06 Chronicity of anxiety (n=460, incidence=310) d AAT Neutral.92 ( ) ( ).45 AAT Angry.92 ( ) ( ).99 AAT Happy.97 ( ) ( ).42 BAS 1.12 ( ) ( ).25 BIS 1.37 ( ) ( )

25 OR (95% CI) a P OR (95% CI) b P New onset of depression and/or Anxiety (n=1460, incidence=253) BIS 2.00 ( ) < ( ) <.005 New onset of depression (n=1460, incidence=186) BIS 1.84 ( ) < ( ).07 New onset of anxiety (n=1460, incidence=136) BIS 2.45 ( ) < ( ) <.001

26 OR (95% CI) a P OR (95% CI) b P Chronicity of depression and/or Anxiety (n=647, incidence=398) BIS 1.42 ( ) < ( ).02 Chronicity of depression (n=383, incidence=191) c BAS.81 ( ) ( ).05 BIS 1.42 ( ) ( ).06 Chronicity of anxiety (n=460, incidence=310) d BIS 1.37 ( ) ( ).02