Cystectomie en Bricker

Transcriptie

1 UROLOGIE Cystectomie en Bricker BEHANDELING

2 Cystectomie en Bricker U heeft blaasproblemen of blaaskanker. Uw uroloog heeft verteld dat uw blaas moet worden verwijderd (cystectomie). Dit gebeurt met een kijkoperatie of met een open operatie. De uroloog zal met u bespreken welke methode voor u de beste is. In deze folder vindt u alle belangrijke informatie op een rijtje. Zo kunt u thuis alles nog eens rustig doorlezen. Omdat geen twee mensen hetzelfde zijn, kan het zijn dat de ingreep bij u op soms iets anders verloopt dan hier staat beschreven. U krijgt daar altijd uitleg over. De blaas De blaas is een orgaan waarin de urine wordt verzameld. De blaas ligt onderin de buik. De urine wordt in de nieren geproduceerd en loopt daarna via de twee urineleiders (ureters) naar de blaas. De urine kan daarna via de plasbuis (urethra) worden uitgeplast. De nieren, urineleiders, blaas en plasbuis vormen samen de urinewegen. Blaasverwijdering Uw arts heeft geadviseerd om uw blaas te verwijderen omdat u een blaasprobleem hebt of omdat er een tumor in de blaaswand groeit. Pas tijdens de operatie kan de uroloog zien of de blaas verwijderd kan worden. Dit kan namelijk alleen als de tumor niet aan andere organen is vastgegroeid. Afvoer van urine na een blaasverwijdering Na een blaasverwijdering moet de urine het lichaam op een andere manier verlaten. In deze folder beschrijven we een blaasverwijdering (cystectomie) in combinatie met de aanleg van een incontinent stoma (Bricker). Wat is een incontinent stoma (Bricker)? Bij een incontinent stoma maakt de uroloog een buisje (Brickerlis) van een stuk dunne darm van 10 tot 15 cm. De uroloog sluit op het ene stuk van de darm de urineleiders (die van de nieren afkomen) aan. Van het andere stuk darm maakt de uroloog een urinestoma. Een stoma is een kunstmatige 1

3 uitgang waarlangs de urine het lichaam verlaat. Op de buik zit een zakje waarin u de urine opvangt. Natuurlijk worden de uiteinden van de dunne darm weer aan elkaar vastgehecht, zodat de darmen weer gewoon kunnen functioneren. Bij een incontinent stoma heeft de stomadrager zelf geen controle over de afvoer van de urine. Hij kan de urine dus niet ophouden. Het zakje op de buik vervangt eigenlijk de blaas. Wat gebeurt er tijdens de operatie? Bij een open operatie maakt de uroloog een snede in de onderbuik. De snede begint enkele centimeters boven de navel en loopt tot het schaambeen. Daarna maakt de uroloog de Bricker-stoma zoals hierboven is beschreven. Tijdens de operatie wordt ook de blaas verwijderd, en: (bij de man) meestal ook de prostaat en soms de blindedarm, (bij de vrouw) een klein stukje van de voorwand van de schede en soms ook de blindedarm, de eierstokken en de baarmoeder. Figuur 1 Een Bricker-stoma Bij een kijkoperatie (laparoscopie) maakt de uroloog 5 sneetjes in de onderbuik. De rest van de operatie voert hij/zij uit met dunne, flexibele buizen die via de kleine sneetjes in de onderbuik het lichaam worden ingebracht. Bijwerkingen Zowel bij de man als bij de vrouw heeft deze ingreep onvruchtbaarheid tot gevolg. Bij de man In het operatiegebied liggen de zenuwen en de bloedvaten die belangrijk zijn voor de potentie (erectie of stijf worden van de penis). Het kan gebeuren dat deze zenuwen en bloedvaten beschadigd worden tijdens de operatie. In dat geval kunt u geen (volledige) erectie meer krijgen. Er zijn wel mogelijkheden om toch weer erecties te krijgen door het gebruik van hulpmiddelen en/of medicijnen. Als de prostaat ook is verwijderd, wordt er geen zaadvocht meer aangemaakt. Bovendien zijn de zaadleiders dichtgebonden, 2

4 zodat er geen zaadcellen meer geloosd worden. Het is nog wel mogelijk om een orgasme te krijgen, maar daarbij wordt er geen zaad meer geproduceerd (droog klaarkomen). Bij de vrouw Bij de vrouw wordt niet alleen de baarmoeder maar ook een stukje van de schede verwijderd. Hierdoor wordt deze wat minder wijd en korter. Ook kan de vagina minder vochtig worden bij seksuele opwinding. Dit kan in het begin problemen opleveren bij de geslachtsgemeenschap. Na de wondgenezing kan de schede weer wijder worden door voorzichtig oprekken. Mogelijke complicaties Bij elke ingreep is er een kans hoe klein ook - op complicaties. In dit geval zijn de meest voorkomende: Bloedverlies: Tijdens de operatie kunt u bloed verliezen, waarvoor een bloedtransfusie noodzakelijk kan zijn. Moeizame wondgenezing/ontsteking: Na de operatie kunnen er problemen optreden bij het genezen van de wond, waarbij de wond eventueel ontstoken kan raken. Dit komt weinig voor. Moeizaam herstel van de darmfunctie: Bij iedere operatie aan de darm bestaat de kans dat de darmfunctie weer moeizaam op gang komt. Er is een mogelijkheid dat er een infectie / koorts optreedt die direct behandeld kan worden. Naadlekkage: De gemaakte nieuwe aansluiting van uw dunne darm is niet goed genezen. Hierdoor lekt de darminhoud in de buikholte, wat kan leiden tot buikvliesontsteking. Als dit gebeurt, moet er een (tijdelijke) darmstoma worden aangelegd. Een vernauwing van de urineleider. De ingreep stap voor stap Preoperatief gesprek Als de arts met u de mogelijkheid van een stoma heeft besproken, komt u in contact met de Verpleegkundig Consulent Stomazorg. Dit is een verpleegkundige die gespecialiseerd is in de zorg voor stomapatiënten. Zij werkt vanuit de poli en komt ook op de verpleegafdeling. Op de poli informeert zij u over het krijgen van een stoma en de gevolgen van een stoma op uw dagelijks leven. Ze geeft u informatiemateriaal mee dat u thuis nog eens rustig kunt doornemen. Plaatsbepaling Tijdens het gesprek op de poli of vlak voor de operatie kijkt de Verpleegkundig Consulent Stomazorg welke plek op uw buik het meest geschikt is voor een stoma. Met een markeerstift zet ze één of meerdere stippen op uw buik. Op de plek van één van deze stippen zal de uroloog de stoma aanbrengen. De dag voor de operatie De dag vóór de operatie wordt u opgenomen. Het is een een dag waarop het volgende gebeurt: 3

5 De verpleegkundige voert een opname gesprek met u. De zaalarts komt langs. Dit gebeurt niet als u op zondag wordt opgenomen. In dit geval komt de arts maandag langs. Stel gerust uw vragen! U wordt gelaxeerd door middel van een klysma. De stomaverpleegkundige komt langs om de definitieve plaats te bepalen waar de stoma moet komen. Soms is dit al gebeurd. Bent u op zondag opgenomen? Dan doet de stomaverpleegkundige dit op maandagochtend. Om trombose (de vorming van bloedstolsels) te voorkomen krijgt u Fraxiparine ingespoten in uw buik, arm of been. Dat gebeurt vanaf nu iedere dag. Mogelijk prikken we nog aanvullend bloed bij u. U mag vanaf uur (middernacht) niet meer eten en drinken. De dag van de operatie s Ochtends krijgt u 2 pakjes Pre-op te drinken om uw voedingstoestand zo goed mogelijk te houden. Kort voor de operatie krijgt u een operatiepak aan. U wordt onder narcose gebracht. U wordt wakker op de Intensive Care (IC). Uw contactpersoon wordt op de hoogte gesteld van het verloop van de operatie. Op de IC bent u aangesloten op allerlei apparaten die uw toestand goed in de gaten houden. Het is normaal dat u dan veel geluiden om u heen hoort. De dag na de operatie Misschien kunt u op deze dag al terug naar de verpleegafdeling. Maar het kan ook zijn dat u nog één of meer dagen op de IC moet verblijven. Dat hangt af van uw lichamelijke toestand. U hebt nog een aantal slangetjes waaronder: Drains en katheters De uroloog laat een wonddrain in uw buik achter. Ook komen er katheters uit uw stoma. Deze zijn bedoeld om de nieuwe verbinding open te houden en om het operatiegebied goed te laten genezen. Maagsonde De wond in de darm herstelt beter als er geen voedsel en maagsappen langskomen. Als de peristaltiek van uw darmen (de knijpkracht van uw darmen waarmee het voedsel vooruit komt in het maag-darmstelsel) niet zo snel of onvoldoende op gang komt, krijgt u een maagsonde. Dit slangetje voert het maagsap af. De sonde wordt na een dag verwijderd. De wond van de darm is dan nog aan het genezen. Epiduraalkatheter In uw rug zit een dun slangetje waardoor pijnstilling wordt gegeven (epiduraalkatheter). De drains, het infuus, de maagsonde en de epiduraalkatheter worden verwijderd in overleg met de arts. De fysiotherapeut komt bij u langs om u te helpen met goed ademhalen en weer in beweging komen (mobiliseren). 4

6 Stoma Op de stoma is de eerste periode (ongeveer 10 dagen) een transparante zak met een (werk)luik aangebracht. De afdelingsverpleegkundige verzorgt de stoma dagelijks. Zij observeert de doorbloeding, de afloop en verwijdert de vlokken (darm) slijm die zich voor de stoma-opening verzamelen. De stomaverpleegkundige komt een paar dagen na de operatie kijken hoe het met u gaat. U krijgt een toilettasje en stomadagboek uitgereikt. Er wordt een afspraak met u gemaakt na ongeveer 12 dagen om de stappen van de stomaverzorging door te nemen. De dagen daarna De fysiotherapeut komt elke dag bij u langs. En u krijgt nog steeds dagelijks een prikje Fraxiparine. En verder: Na ongeveer 10 werkdagen krijgt u de uitslag van het weefselonderzoek (PA-uitslag). Na ongeveer 10 tot 12 dagen verwijdert de stomaverpleegkundige de slangetjes uit de stoma. Hierna gaat u onder begeleiding de stoma leren verzorgen, eventueel met uw direct betrokkene(n). In overleg met u kijken we of de thuiszorg ingeschakeld moet worden bij ontslag. Na ongeveer 14 tot 21 dagen mag u met ontslag. Uw behandelend arts bespreekt met u de verdere gang van zaken na de operatie. Vervolgafspraken stomazorg De Verpleegkundig Consulent Stomazorg blijft u poliklinisch vervolgen. Het is raadzaam om het eerste jaar regelmatig een afspraak te maken met haar. Daarna is het zinvol om de consulent Stomazorg 1 keer per jaar te bezoeken. Adviezen en leefregels voor thuis Het is belangrijk dat u zelfstandig kunt omgaan met uw stoma. Hieronder volgen enkele adviezen en leefregels voor als u weer thuis bent. Het legen van het zakje Uit de stoma komt gewoonlijk gedurende de hele dag urine. Als het zakje voor deel gevuld is, leegt u het in de wc. U kunt daarbij half op de wc zitten, zodat het zakje zijdelings in de toiletpot geleegd kan worden. Of u kunt normaal op de wc zitten terwijl u het zakje tussen uw benen door leegt. Ook kunt u staande het zakje legen in de toiletpot. Het aansluiten van een nachtzak Voor de nacht moet een urineopvangzakje worden aangesloten aan een urinenachtzak. Bij bepaalde typen zakjes moet u eerst een koppelstuk bevestigen aan het kraantje, voordat u de nachtzak kunt aansluiten. De nachtzak heeft een inhoud van ongeveer 2 liter en kan in een rekje aan de zijkant van uw bed hangen. Aan de onderkant heeft de nachtzak een aftapkraantje. 5

7 Het schoonmaken van de nachtzak Open het aftapkraantje en laat de urine in de wc lopen Spoel de zak met koud leidingwater en laat het water er weer uitlopen. Sluit het aftapkraantje. Giet een scheutje azijn in de zak en vul hem bij met koud water. Schud de inhoud een paar keer heen en weer. Laat de zak leeglopen in de wc en hang hem met open kraantje te drogen tot u hem weer nodig hebt. U kunt de nachtzak 5 tot 7 dagen gebruiken. Algemene tips stomazorg Rondom en op uw stoma zit altijd wat slijm dit is normaal. Met een droog of nat gaasje is dit slijm van de stoma te halen. Tijdens het reinigen van de stoma kan het slijmvlies wat gaan bloeden. Ook dit is een normaal verschijnsel. U kunt douchen met of zonder opvangsysteem. Als u doucht zonder opvangsysteem moet u er rekening mee houden dat er altijd wat urine uit de stoma kan komen. U kunt het beste s ochtends douchen en uw stoma verzorgen, omdat er dan niet zoveel urine uit de stoma komt. Eventuele haartjes rond de stoma kunt u met een scheermesje weghalen. U kunt beter geen oplosmiddelen, ontvettende middelen, olie en/of vette zalven gebruiken tijdens de verzorging van uw stoma. Deze middelen irriteren de huid en kunnen de plakkracht van het opvangsysteem verminderen. Als er lijmresten zijn, kunt u deze verwijderen met een milde remover (niet te vaak). Daarna de huid goed reinigen met water en daarna droogdeppen. De opening van het opvangsysteem moet precies passen rondom de stoma, er mag geen huid vrijliggen. Het is belangrijk dat u elke dag 1 tot 2 liter vocht drinkt. U ziet aan uw urine of u voldoende drinkt. Als dit zo is, is uw urine helder en lichtgeel. Vlokjes of slijm in de urine zijn normaal. Zorg dat u altijd extra opvangmateriaal bij u hebt. Ook als u de polikliniek bezoekt. In noodgevallen kunt u dan altijd uw opvangmiddelen verschonen. Leefregels voor thuis Als u eenmaal thuis bent, kunt u nog niet alles doen. Houd u daarom aan de volgende regels: 6 weken niet zwaar tillen of zwaar lichamelijk werk verrichten. Bij de aanleg van de stoma raden we zwaar tillen (maximaal 5 tot 15 kilogram) sterk af! De kans op een breuk bij de stoma wordt hierdoor groter. Minimaal 2 liter per dag drinken. Op tijd rust nemen. 6 weken niet fietsen. 3 weken niet zelf autorijden. De wond heeft geen speciale verzorging nodig. U mag gewoon douchen, maar niet baden of zwemmen. Na 4 tot 6 weken mag u beginnen met sporten. Luister goed naar uw lichaam; u voelt zelf wat u aankunt. Met de stoma mag u ook gewoon gaan zwemmen. Vraag om extra advies hierover bij de stomaverpleegkundige. 6

8 Wanneer moet u contact opnemen? Aarzel niet en neem contact met ons op als u één of meer van de volgende klachten hebt: koorts (temperatuur boven 38,5 ) koude rillingen toenemende pijn die niet met paracetamol verdwijnt veranderingen aan de wond (roodheid, zwelling, warmte, pus) problemen met de stoma en/of de urineproductie Bel ons ook als u dringende vragen hebt! Lotgenotencontact Als u daar behoefte aan hebt, kunt u contact opnemen met (een van) de volgende verenigingen: Patiëntenvereniging voor mensen met blaas- of nierkanker Nederlandse Stomavereniging KWF Kankerbestrijding Vragen? Hebt u vragen? U kunt altijd contact met ons opnemen. Dit kan met de poli Urologie, maar ook met de consulent Stomazorg (dagelijks telefonisch spreekuur van uur en van uur) en de kankerverpleegkundige (tijdens kantoorturen via: ). Bij noodgevallen kunt u de Spoedeisende Hulp bellen. U vindt de contactgegevens van de Stomazorg, de Spoedeisende Hulp en de poli Urologie in het grijze adreskader achterin deze folder. Wij hopen dat u snel vertrouwd raakt met de zorg voor uw stoma en wensen u een goed herstel toe. 7

9 St. Antonius Ziekenhuis T E patienteninformatie@antoniusziekenhuis.nl Spoedeisende Hulp Urologie Stomazorg Locaties en bezoekadressen Ziekenhuizen St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn) Poliklinieken St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern 8

10 Meer weten? Ga naar Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis URO 31/05-13