Urologie Een nieuwe blaas bij blaaskanker

Transcriptie

1 Urologie Een nieuwe blaas bij blaaskanker Neoblaas

2

3 Urologie Inhoud Inleiding 3 Bouw en functie van de urinewegen 3 Voorbereiding op de operatie 4 De opname 8 De operatie 9 Na de operatie 11 Naar huis 13 Contact met het ziekenhuis 15 Heropname 16 Weer thuis 17 Nazorg 18 Vragen 21 Patiëntenverenigingen 22 1

4 Een nieuwe blaas bij blaaskanker 2

5 Urologie Inleiding U bent onder behandeling bij de afdeling Urologie van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). De uroloog heeft met u gesproken over het verwijderen van uw blaas en het aanleggen van een nieuwe blaas (neoblaas; neo = nieuw). Ook heeft de arts met u gesproken over de gevolgen van de operatie voor u in het dagelijks leven. In deze folder kunt u de informatie nalezen. Als u na het lezen van deze folder vragen heeft, dan kunt u die met de uroloog of de oncologieverpleegkundige bespreken. Dit kan tijdens een afspraak op de polikliniek of telefonisch via het Oncologisch verpleegkundig spreekuur (zie pag. 22). Bouw en functie van de urinewegen De urinewegen bestaan uit twee nieren, twee urineleiders, een blaas en de plasbuis. Daarnaast hebben de mannen nog de prostaat. Een mens heeft (meestal) twee nieren. Dit zijn boonvormige organen die zich aan weerszijden van de wervelkolom, als het ware achter de buikholte bevinden. Ze liggen op de overgang van de rug naar de zij en worden gedeeltelijk door de onderste ribben bedekt. Als u met uw hand de ribben op de rug naar beneden afloopt, dan komt u ter hoogte van de onderste rib ongeveer bij uw nieren terecht. Aan de binnenkant van de nier bevindt zich het nierbekken. Dit is een kleine opslagplaats (reservoir) voor de opvang van de urine. Vanuit het nierbekken loopt de urineleider (ureter) naar de blaas, waar de urine wordt opgeslagen. De blaas is een spier. Als de blaas vol is, geven de hersenen een signaal af, dit wordt gevoeld als 3

6 Een nieuwe blaas bij blaaskanker aandrang om te plassen. Vervolgens trekt de spierwand van de blaas zich samen om zo de urine via de plasbuis naar buiten te lozen. holle ader nier ader & slagader nier lichaamsslagader (aorta) urineleider (ureter) blaas plasbuis (urethra) Voorbereiding op de operatie Ter voorbereiding op de operatie en de opname heeft u van te voren een aantal afspraken op de polikliniek. Gesprekken met de uroloog en de oncologieverpleegkundige Voor de operatie heeft u op de polikliniek Urologie een gesprek met de uroloog en de oncologieverpleegkundige over de operatie. Zij zullen met u het hele traject van voorbereiding, operatie en nazorg bespreken. Vaak zijn dit meerdere gesprekken, ook omdat u voor het maken van een keuze, bedenktijd nodig heeft. Wij adviseren u om niet alleen te komen, maar uw partner of een 4

7 Urologie naaste mee te nemen. De oncologieverpleegkundige is uw aanspreekpunt tijdens het hele traject van onderzoek, behandeling en nazorg. U kunt met vragen altijd bij haar terecht. Gesprekken met de verpleegkundige en co-assistent Voor de opname heeft u een gesprek met een verpleegkundige en de co-assistent van de verpleegafdeling. De co-assistent is een medisch student die de zaalarts ondersteunt. De co-assistent zal een kort lichamelijk onderzoek bij u doen. De verpleegkundige spreekt met u over een aantal risicofactoren zoals uw leeftijd, suikerziekte, longproblemen, lichamelijke beperkingen en verwardheid na de operatie. Aan de hand van dit gesprek kan de afdeling een aantal maatregelen nemen om problemen te voorkomen. Hierbij kunt u denken aan een speciaal matras, fysiotherapie, tilhulpmiddelen of een extra lang bed. Meestal zijn de gesprekken om uur afgerond en kunt u naar huis. Bekkenfysiotherapeut Ter voorbereiding op de operatie krijgt u het advies een afspraak met de bekkenfysiotherapeut te maken. Samen met de oncologieverpleegkundige kunt u op zoek gaan naar een (gecertificeerde) bekkenfysiotherapeut bij u in de omgeving. Met een bekkenfysiotherapeut leert u omgaan met de veranderde continentie (nat en droog zijn). Het doel van deze therapie is dat u voor en na de operatie maximale controle heeft op de continentie (droog zijn). U heeft twee sluitspieren (urethrale sfincters) die samen zorgen voor het ophouden van de urine. De binnenste sluitspier bevindt zich in de blaashals. Dit is een gladde spier, wat inhoudt dat de aansturing onbewust en automatisch gebeurt. U kunt de interne sluitspier dus niet bewust dichtknijpen. De buitenste sluitspier (bekkenbodem) is een spier die u bewust kunt aantrekken en ontspannen. 5

8 Een nieuwe blaas bij blaaskanker Bij mannen zit de buitenste spuitspier net onder de prostaat, bij de basis van de penis; het begin van de plasbuis. Bij de vrouw aan het begin van de plasbuis. Bij de operatie (neoblaas) bij mannen wordt de blaas, meestal met de prostaat en de zaadblaasjes verwijderd. Bij vrouwen bespreekt de uroloog ook het eventueel verwijderen van de baarmoeder. De nieuwe blaas van een stukje eigen darm plaatst de uroloog op de plasbuis. De functie van de binnenste sluitspier gaat daardoor verloren. U zult merken dat het ophouden van urine een proces is van oefenen en tijd. De buitenste sluitspier moet er nu in z n eentje voor zorgen dat de urine wordt opgehouden. Bekkenbodemoefeningen De bekkenfysiotherapeut leert u oefeningen die ervoor zijn om de bekkenbodemspieren te versterken. U leert de spieren zowel aan te spannen als te ontspannen. Door te oefenen worden de spieren sterker, waardoor u ongewild urineverlies kunt voorkomen. Op buikdrukverhogende momenten zoals hoesten, lachen, niezen en neus snuiten, kunt u de spieren gebruiken om een plas tegen te houden. Ook bewegingen zoals opstaan uit bed of vanuit een stoel geeft een drukverhoging in de buik. Om urineverlies te verminderen moet u op dit soort momenten altijd de bekkenbodemspieren aanspannen. Tijdens het plassen is het juist belangrijk de bekkenbodemspieren te ontspannen. U heeft dus beide oefeningen - aanspannen en ontspannen - even hard nodig! Preoperatief spreekuur Anesthesiologie Een aantal weken voor de operatie, meestal zo n twee tot vier weken, ontvangt u een afspraak voor het preoperatieve spreekuur. Tijdens dit spreekuur heeft u een afspraak met de anesthesioloog over de narcose en de mogelijkheden voor pijnbestrijding. De anesthesioloog onderzoekt u en bespreekt met u de narcose. 6

9 Urologie Daarnaast bespreekt u uw gezondheid en de eventuele medicijnen die u gebruikt. Wanneer u 60 jaar of ouder bent, worden een longfoto en een ECG (hartfilmpje) gemaakt. U kunt met de anesthesioloog overleggen of u de avond voor de operatie een slaaptablet mag gebruiken. Stomaverpleegkundige Als blijkt dat er bij u een blaasvervangende operatie nodig is, verwijst de uroloog u naar de stomaverpleegkundige. De stomaverpleegkundige geeft u informatie over de aanleg, verzorging en nazorg van alle mogelijke blaasvervangende operaties. Zoals de uroloog met u besproken heeft, kan tijdens de operatie blijken dat om een technische of oncologische reden het niet mogelijk of wenselijk is om een nieuwe blaas aan te leggen. Dan is alsnog een stoma noodzakelijk. Daarom zal de stomaverpleegkundige altijd een stomaplaats op uw buik aftekenen, ook al kiest u voor een andere blaasvervangende operatie. Wij adviseren u om tijdens dit gesprek kleding te dragen die u veel draagt en waarin u zich prettig voelt. Psychosociale ondersteuning De onderzoeken, de diagnose en de gevolgen van blaaskanker zijn ingrijpend. Na eerst een periode van onzekerheid krijgt u (en uw naasten) te maken met keuzes in behandeling, een operatie en de gevolgen hiervan. De oncologieverpleegkundige begeleidt u in deze fases. Als u meer ondersteuning nodig heeft kan de oncologie verpleegkundige u informeren over de mogelijkheden. Binnen het UMCG is dit de maatschappelijk werker. Er zijn buiten het UMCG ook diverse mogelijkheden, bijvoorbeeld het psychooncologisch centrum Het Behouden Huys in Glimmen of de landelijke patiëntenvereniging Waterloop. De ondersteuning is ook mogelijk voor uw naasten, zoals uw partner of uw kinderen. 7

10 Een nieuwe blaas bij blaaskanker Opname De definitieve opnamedatum krijgt u thuis gestuurd. De opnamedatum kan de operatiedag zijn, of een dag van te voren. De opname duurt meestal zo n twee weken. Bloedverdunners Als u bloedverdunners gebruikt, stopt u in overleg met de uroloog een aantal dagen voor de operatie hiermee. Het aantal dagen staat ook in de brief voor de opname. Op de avond voor de operatie mag u vanaf uur niets meer eten en drinken. Tot twee uur voor de operatie mag u water en thee drinken; de verpleegkundige zal u hierover informeren. Voorbereiding Als u ernstige longproblemen heeft, maakt de zaalarts een afspraak met de fysiotherapeut voor u. De fysiotherapeut legt enkele ademhalingstechnieken uit en oefent deze met u. Dit is belangrijk om een longontsteking te voorkomen. Ook na de operatie zal de fysiotherapeut u hierin begeleiden. Als u wordt opgenomen krijgt u een injectie ter voorkoming van trombose. Trombose is een bloedstolsel in een bloedvat dat kan ontstaan doordat u stil ligt tijdens en na de operatie. De injectie krijgt u eenmaal daags tot u weer naar huis gaat of voldoende in beweging bent. Verder zijn er voor de operatie geen speciale voorbereidingen nodig. Alleen als u vaak last heeft van darmverstopping (obstipatie) geven we u een klysma, dit kan problemen met de ontlasting na de operatie voorkomen. De verpleegkundige geeft u operatiekleding, die u kunt aantrekken. Als u sieraden draagt of een (gebits)prothese heeft, moet u deze verwijderen. Ter voorbereiding op de narcose kunt u een tablet 8

11 Urologie krijgen waar u rustig van wordt. In overleg met de anesthesioloog krijgt u ook al pijnstillers toegediend. Na het innemen van de medicijnen kunt u beter niet meer alleen uit bed gaan. Naar de operatiekamer Een verpleegkundige brengt u op uw bed naar de voorbereidingsruimte (Holding) van de operatiekamer. Daar krijgt u een infuus in uw arm (als u deze nog niet heeft). Via het infuus kan de arts vocht en medicatie toedienen. Voordat u onder narcose gaat, plaatst de anesthesioloog een slangetjes in de rug (epiduraal katheter) voor de pijnstilling zoals met u besproken is. Het aanleggen van een epiduraal katheter is niet altijd mogelijk. Als het niet lukt, krijgt u de pijnstilling via het infuus. Patiëntveiligheid Op een aantal momenten van overdracht (voor, tijdens en na de operatie) zijn er stopmomenten waarbij de medewerkers uw gegevens (persoons- en operatiegegevens) controleren. Dit is een verplichte veiligheidsmaatregel binnen het UMCG die SURPASS genoemd wordt (Surgical Patient Safety System). De operatie U wordt helemaal onder narcose gebracht. Voordat de uroloog de blaas verwijdert, onderzoekt de arts de lymfeklieren. Lymfeklieronderzoek Tijdens de operatie vindt een onderzoek (vriescoupe) van de lymfeklieren plaats. Als uit dit onderzoek blijkt dat de lymfeklieren positief zijn (er is tumor aanwezig) zal het plan van opereren mogelijk aangepast worden. De uroloog heeft dit van tevoren met u besproken. Als uit het lymfeklieronderzoek blijkt dat er geen tumor aanwezig is (negatief) gaat de uroloog verder met de operatie. 9

12 Een nieuwe blaas bij blaaskanker Van ongeveer 60 cm van de dunne darm wordt een nieuwe blaas gemaakt die de functie van de oorspronkelijke blaas moet overnemen. De meeste urologen in het UMCG opereren volgens de Hautman techniek (zie figuur). plasbuis (urethra) nieuwe blaas Figuur 2. Operatietechniek volgens Hautman Bij mannen wordt zowel de blaas als de prostaat en de zaadblaasjes verwijderd. Soms is het mogelijk de prostaat te sparen. Bij vrouwen wordt vaak zowel de blaas als de baarmoeder verwijderd. Tijdens de operatie plaatst de uroloog tijdelijk een dun slangetje (uretersplint) in elke nier. Hierdoor kunnen de nieren de urine goed afvoeren. De slangetjes worden vastgehecht in de huid. Na ongeveer tien dagen verwijdert de zaalarts de uretersplints. De uroloog plaatst een katheter in de (nieuwe) blaas via de plasbuis. Ook ligt er een drain (slangetje) in het wondgebied die de lekkage van urine, bloed en lymfevocht kan afvoeren. 10

13 Urologie Na de operatie Na de operatie neemt de uroloog contact op met uw contactpersoon om kort uitleg te geven hoe de operatie verlopen is. Daarna gaat u naar de uitslaapkamer (recovery). Als u goed wakker bent, geen pijn heeft en stabiel bent gaat u terug naar de verpleegafdeling. Soms is het nodig om langer intensief bewaakt te worden. U verblijft dan 24 uur op de uitslaapkamer of op de intensive-care (IC). Op de uitslaapkamer kunt u alleen in overleg en na uur bezoek ontvangen. Zaalarts Als u na de operatie weer op de afdeling ligt, komt de zaalarts dagelijks bij u langs. Een zaalarts is een arts met een afgeronde studie geneeskunde. De zaalarts werkt onder supervisie van uw behandelend uroloog (de hoofdbehandelaar). Tijdens het bezoek van de zaalarts is er aandacht voor uw algeheel herstel, pijn, de wond, bewegen (mobiliseren), eten en drinken en alles wat ter sprake komt. Als u vragen heeft over uw herstel of u maakt zich zorgen, dan is dit een goed moment om dit met de arts te bespreken. De verpleegkundige van de afdeling bespreekt uw medische vragen ook met de zaalarts. Pijn Pijn na een operatie is normaal. Met de voorgeschreven medicatie moet u de pijn goed kunnen verdragen. Een aantal keren per dag neemt de verpleegkundige een pijnscore af. Dit betekent dat u aangeeft hoeveel pijn u heeft. Hierop wordt de pijnstilling afgestemd. Over de pijnscore krijgt u mondeling en schriftelijk nadere uitleg. Een goede pijnbestrijding zorgt voor een beter herstel. Ook als u misselijk bent, kunt u om medicijnen vragen. Als u een pijnpomp (PCEA of PCA pomp) heeft gekregen via de 11

14 Een nieuwe blaas bij blaaskanker anesthesioloog komt een medewerker van de afdeling Anesthesie (Acute Pijn Service) dagelijks bij u om de pijnmedicatie met u te bespreken en zo nodig de medicatie te verhogen of af te bouwen. Drinken en eten Na de operatie krijgt u vocht via een infuus, daarnaast mag u voorzichtig beginnen met het drinken van water en thee. De eerste dagen na de operatie werken de darmen nog niet goed. Een sonde (slangetje) die via de neus in uw maag ligt, zorgt ervoor dat het overtollige maagsap afgevoerd wordt. Deze maagsonde wordt verwijderd als de darmen weer beginnen te rommelen. Zo n een tot twee dagen na de operatie komen uw darmen weer op gang. U mag dan rustig aan weer beginnen met wat drinken en eten. Als de darmfunctie niet op gang komt kan de uroloog beslissen om tijdelijk voeding via een speciaal infuus te geven. Het is ook mogelijk om extra voeding te geven via een voedingssonde. Weer uit bed en bewegen De eerste dag na de operatie zult u gestimuleerd worden rechtop te zitten en zo mogelijk even op de rand van het bed te zitten. De dagen daarna is het belangrijk dat u regelmatig uit bed komt. Door weer vlot uit bed te komen en rond te gaan lopen, voorkomt u trombose, doorliggen, (luchtweg-) infecties en het lui worden van de darmen. Ook is het belangrijk dat u regelmatig diep ademhaalt en doorzucht om het risico op een longontsteking te beperken. De zaalarts kan hiervoor ondersteuning van een fysiotherapeut inschakelen. Spoelen van de blaas De nieuwe blaas is van een stukje darm gemaakt. Omdat er altijd darmslijm (vlokken) wordt aangemaakt, is het belangrijk om de nieuwe blaas regelmatig te spoelen. 12

15 Urologie De uroloog die u heeft geopereerd geeft aan wanneer, hoe en hoe vaak de nieuwe blaas gespoeld moet worden. Meestal wordt het onderstaand schema gevolgd: De eerste drie - vier dagen na de operatie niet spoelen. In overleg met de uroloog vanaf drie tot vier dagen: twee à driemaal daags spoelen. De verpleegkundige gebruikt 50 tot 100 ml spoelvloeistof. Bij verstopping in overleg met de uroloog zo nodig vaker spoelen. Week 2: De verpleegkundige zal u begeleiden om zelf te leren spoelen. U spoelt de nieuwe blaas een à tweemaal daags met 50 tot 100 ml spoelvloeistof. Met vragen over het spoelen van de blaas kunt u terecht bij de verpleegkundige van de afdeling. Mogelijke complicaties na de operatie Meestal verloopt de operatie zonder problemen. Toch kunnen er complicaties optreden. De meest voorkomende complicaties zijn: een nabloeding; een longontsteking; naadlekkage van de darm (zelden); een breuk in de spierlaag van de buik; lekkage van urine; darmproblemen; een wondinfectie. Deze complicaties kunnen de opnameduur verlengen. In sommige situaties is het nodig om u nogmaals te opereren om de problemen op te lossen. Naar huis Als het goed gaat, kunt u ongeveer twee weken na de operatie naar huis. De opnameduur is afhankelijk van uw herstel en eventuele complicaties. U kunt naar huis als: 13

16 Een nieuwe blaas bij blaaskanker U geen koorts heeft. De uretersplints (tijdelijke slangetjes) verwijderd zijn. U zichzelf goed kunt verzorgen. U weer normaal eet en normale ontlasting heeft. U zelf de katheter kunt verzorgen en de neoblaas kunt spoelen. Thuiszorg geregeld is en alle materialen voor thuis zijn besteld. Thuiszorg De verpleegkundige van de afdeling bespreekt met u welke zorg u thuis nodig heeft. De verpleegkundige schakelt dan de transferverpleegkundige in. De transferverpleegkundige zal de voorgestelde thuiszorg met u bespreken en aanvragen. De materialen die u nodig heeft om de blaas te spoelen en later om te katheteriseren kunnen via de apotheek of Combicare geleverd worden. Combicare is een leverancier van stoma-, incontinentie- en wondverzorgings materiaal. De verpleegkundige van de afdeling Urologie informeert u over de mogelijkheden en zorgt ervoor dat u alle materialen heeft voordat u naar huis gaat. Huishoudelijke hulp Als u na de opname thuis huishoudelijke hulp nodig heeft, kunt u (of uw naaste) dit zelf aanvragen via het zorgloket van de gemeente. De medewerker van het zorgloket bekijkt met u of u een beroep kunt doen op hulp. Meestal duurt de aanvraag en levering van huishoudelijke hulp vijf werkdagen. Het is verstandig om voor de operatie te informeren welke mogelijkheden er zijn, of er een wachtlijst is, en of u in aanmerking komt voor ondersteuning. Zodra uw ontslagdatum bekend is, kunt u die doorgeven aan het zorgloket. (Als u in de provincie Drenthe woont kan de transferverpleeg kundige de huishoudelijke zorg wel voor u aanvragen). 14

17 Urologie Douchen/wondverzorging thuis Als u thuis bent, kunt u onder de douche gaan, ook met hechtingen en katheters. Na het douchen dept u de wond zachtjes droog. Het droog houden van de wond bevordert een goede wondgenezing. Gebruik daarom niet een afsluitende pleister op de wond, deze maakt de wond vochtig. Na het douchen is het vaak nodig om de katheterpleister te vervangen. Zorg ervoor dat de katheter niet los hangt, maar plak de katheter even vast aan uw been. Een loshangende katheter geeft namelijk druk in het wondgebied en voelt onplezierig! Meestal zijn de hechtingen al op de afdeling verwijderd. Als u met hechtingen naar huis gaat, kunt u een afspraak maken met de huisarts om tien tot veertien dagen na de operatie de hechtingen te laten verwijderen. Contact met het ziekenhuis Telefonisch contact en enquête Ongeveer twee tot vijf dagen na uw ontslag van de verpleegafdeling neemt een verpleegkundige telefonisch contact met u op. Ze zal u vragen hoe het met u gaat. U kunt uw vragen en opmerkingen over de operatie en opname met haar bespreken. Daarnaast stelt de verpleegkundige een aantal vragen over uw ervaringen over uw opname in het ziekenhuis. Dit is een korte vragenlijst (enquête) met bijvoorbeeld vragen over de verpleegkundige zorg, medische zorg, organisatie, bejegening of wachttijden. De uitkomsten worden regelmatig besproken. Als het nodig is wordt er actie genomen om de zorg te verbeteren. Wanneer contact opnemen? Neemt u contact op met de uroloog van het UMCG wanneer: U aanhoudende (buik-) pijn heeft, die niet verdwijnt door het gebruik van de voorgeschreven pijnstillers. 15

18 Een nieuwe blaas bij blaaskanker Meestal mag u viermaal daags (om de zes uur) twee tabletten paracetamol van 500 mg. gebruiken. U koorts heeft boven de 38,5 C of langer dan 24 uur boven de 38 C. U hevig bloedverlies met stolsels heeft. Er geen urine meer in de katheterzak komt (verstopping). De katheter eruit valt. De wond verandert (rood, pijnlijk, open, pus). U kunt de polikliniek Urologie tijdens kantooruren bereiken tussen en uur via telefoonnummer (050) Buiten deze uren kunt u het algemene nummer van het UMCG bellen en vragen naar de dienstdoende uroloog. Het telefoonnummer is (050) Heropname Als u met ontslag gaat, krijgt u een afspraak mee voor een heropname. De heropname is meestal een week na uw ontslag (meestal wordt drie weken na de operatie gerekend). Allereerst maakt de arts röntgenfoto's (pouchogram) van uw nieuwe blaas om te controleren of de darmnaden waterdicht zijn. Als er geen lekkage is verwijdert de uroloog de blaaskatheter. De urine komt nu in de nieuwe blaas en u kunt zelf oefenen met plassen. Bij de meeste mensen gaat het plassen (te) gemakkelijk, en moet er geoefend worden met het ophouden van de plas. Het is ook mogelijk dat u door het aanleggen van een nieuwe blaas niet goed kunt plassen. Op de afdeling gaat u oefenen met plassen. U leert ook hoe u zichzelf kunt katheteriseren; dit is nodig om de nieuwe blaas te legen en te spoelen. U gaat naar huis als u zichzelf kunt katheteriseren, spoelen en goed geïnformeerd bent over het vervolgtraject. 16

19 Urologie Weer thuis Herstel Vermoeidheid en conditieverlies horen bij de eerste periode van herstel. Het is belangrijk om rekening te houden met de volgende leefregels (adviezen): Gebruik geen klysma s of zitpillen; ga niets via de anus (rectaal) inbrengen. Tijdens ontlasting (poepen) niet te hard persen. Zorg voor goede en gezonde voeding en ruim te drinken (minimaal 2 liter per dag). Zo nodig kunnen we u verwijzen naar een diëtist. Neem voldoende rust maar zorg ook voor voldoende beweging. Bewegen is heel belangrijk voor verder herstel maar ook om fit te blijven. Wandelen is een goede manier om de conditie te verbeteren, doe dit in een opbouwend schema. De eerste zes tot acht weken mag u niet fietsen of zwaar sporten. Houdt rekening met een herstelperiode van drie tot zes maanden. Een en ander is natuurlijk afhankelijk van uw conditie voor de operatie en eventuele complicaties na de operatie. U mag na de operatie licht huishoudelijke werk uitvoeren. Zwaar huishoudelijk werk (zoals stofzuigen, tuinieren) en zwaar tillen kunt u beter langzaam opbouwen. Autorijden mag als u zich fit genoeg voelt. Als tijdens de poliklinische controles blijkt dat uw herstel (lichamelijk en/of psychisch) niet vordert, zullen we met u bespreken of het raadzaam is een revalidatietraject te volgen. U kunt dan denken aan Herstel en Balans, oncologische revalidatie of sport op maat. Natuurlijk kunt u dit ook met uw huisarts overleggen en zelf een plan maken. 17

20 Een nieuwe blaas bij blaaskanker Werkhervatting Afhankelijk van uw leeftijd, werksituatie en conditie kunt u in overleg met de uroloog en in overleg met de eigen bedrijfsarts bespreken hoe en wanneer u uw werk kunt hervatten. Over het algemeen kunnen de meeste patiënten na zo n drie tot zes maanden de normale bezigheden weer uitvoeren. Wel kunnen praktische zaken zoals urineverlies, ervoor zorgen dat hervatting van werk moeilijk is, zeker bij een lichamelijk zwaar beroep. De bedrijfsarts begeleidt de terugkeer naar uw werk, daar om is het belangrijk dat uw bedrijfsarts op de hoogte is van uw aandoening of behandeling. Afspraken over uw werk zullen vaak soepeler verlopen als u de bedrijfsarts al vóór de operatie informeert. Als de bedrijfsarts informatie wil opvragen van het ziekenhuis, is daar voor uw toestemming nodig. Dit is om uw privacy te beschermen. Nazorg Blaasspoelen De nieuwe blaas blijft darmslijm aanmaken, dat ziet eruit als witte vlokken. Als u thuis bent en alle katheters zijn verwijderd, adviseren we u de nieuwe blaas regelmatig te spoelen. Om zo te voorkomen dat slijmvlokken neerslaan en zorgen voor verstopping, infecties of blaasstenen. Vooral in het begin plast u de slijmvlokken ook uit. Het advies is dan om vaak, zo n twee tot driemaal daags, te spoelen. Na een week gaat u een à tweemaal daags spoelen met 50 tot 100 ml spoelvloeistof. Als het nodig is, spoelt u vaker. In overleg met de uroloog of stomaverpleegkundige op de polikliniek, kunt u het spoelen afbouwen. Dit is afhankelijk van de slijmproductie. Bij een stabiele situatie (er is weinig slijmvorming) kunt u eenmaal per week spoelen. 18

21 Urologie Plas- en blaastraining Het is belangrijk om in het begin, als de katheter er net uit is, regelmatig naar het toilet te gaan om (te proberen) te plassen. De tijd die tussen twee toiletbezoeken in mag zitten is overdag maximaal twee tot drie uren. Ook s nachts gaat u regelmatig naar toilet, minstens om de drie uren. Het kan handig zijn om hierbij een wekker te gebruiken. Na verloop van tijd, in overleg met de uroloog of stomaverpleegkundige kunt u de tijden uitbreiden; op deze manier vergroot u de blaasinhoud langzaam en op een verantwoorde manier. Uiteindelijk is vier à vijfmaal per dag plassen (of zelf katheteriseren) voldoende, afhankelijk van wat u drinkt. Een normale blaasinhoud is ongeveer 400 à 500 ml. Ga op het toilet in een goede houding zitten; met beide voeten plat op de grond. Zet eventueel een voetenbankje onder de voeten. Kantel het bekken wat naar voren, zodat de nieuwe blaas boven de plasbuis komt te liggen. Laat de urine zoveel mogelijk vanzelf stromen. Dit kunt u doen door zo goed mogelijk te ontspannen, door bijvoorbeeld: - te neuriën; - te fluiten; - rustig via de neus in te ademen en via de mond weer uit. Help de nieuwe blaas eventueel door een beetje druk te zetten met de buik. De kans bestaat dat u uw blaas niet voldoende leegt. U kunt de blaas dan goed legen door zelf te katheteriseren. Het kan zijn dat u last heeft van urineverlies. Door de bekkenbodem goed aan te spannen kunt u de sluitspier van de blaas trainen om ongewenst urineverlies tegen te gaan. 19

22 Een nieuwe blaas bij blaaskanker Afspraken stomaverpleegkundige Als u na de 2e opname weer naar huis gaat krijgt u de volgende afspraken mee voor de stomaverpleegkundige: Twee telefonische afspraken op een woensdagmiddag. Tijdens deze belafspraken bespreekt u met de stomaverpleegkundige hoe de zorg thuis verloopt, of er problemen zijn en of u vragen heeft. Na ongeveer zes tot acht weken na de operatie heeft u een afspraak op de polikliniek bij de stomaverpleegkundige. Vanzelfsprekend kunnen deze afspraken wijzigen als uw herstel anders verloopt. Heeft u tijdens de operatie (toch) een urinestoma gekregen, dan leert de verpleegkundige u dit stoma te verzorgen. U blijft dan na de opname contact houden met de stomaverpleegkundige. Invullijsten Als u naar huis gaat krijgt u invullijsten mee. Hierop vult u in hoe vaak u plast, hoe groot de porties zijn, hoeveel urine u via het katheter laat aflopen en of u ook urine verliest. Aan de hand van deze lijsten bespreken de stomaverpleegkundige en de uroloog met u hoe vaak u moet plassen en katheteriseren. De vervolgafspraken zijn afhankelijk van hoe uw herstel verloopt. Seksualiteit Bij de aanleg van een nieuwe blaas kunnen de zenuwbanen die zorgen voor seksuele opwinding, erecties en orgasme beschadigd raken. Deze schade is niet te voorkomen en herstelt meestal niet. Het aanleggen van een nieuwe blaas zal altijd gevolgen hebben voor de seksualiteit en de beleving hiervan. Het is belangrijk om te weten wat dit voor u en een eventuele partner betekent. Vraag gerust alles wat u wilt weten. Misschien heeft u behoefte heeft aan gespecialiseerde begeleiding en behandeling naar aanleiding van de veranderde seksualiteit. De uroloog of de 20

23 Urologie oncologieverpleegkundige informeren u over de mogelijkheden van begeleiding of behandeling door een seksuoloog. Poliklinische controle bij de uroloog Ongeveer zes weken na het ontslag heeft u een afspraak op de polikliniek Urologie. U heeft dan een afspraak met de uroloog en de oncologieverpleegkundige. Vragen of eventuele problemen kunt u met hen bespreken. Uw urine en bloed worden onderzocht en de arts maakt onder andere een echo van de nieren. Hierna komt u regelmatig terug voor controle en onderzoek. Het 1e jaar is dat om de drie à vier maanden, het 2e jaar elke zes maanden en daarna eenmaal per jaar. Tenslotte Een behandeling in verband met blaaskanker is een ingrijpende gebeurtenis voor u en uw naasten. Het is dan ook vanzelfsprekend dat u vragen heeft over de operatie en de gevolgen ervan. Bespreek dit samen met uw partner/directe naaste met de uroloog of de oncologieverpleegkundige. Vragen en Voor meer informatie over de afdeling Urologie en de bijbehorende onderzoeken en behandelingen, kunt u ook bovenstaande websites raadplegen. De afdeling Urologie Van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot en van tot uur is een medewerker zorgadministratie van de afdeling Urologie bereikbaar voor vragen. De medewerker kan u zo nodig in contact brengen met een arts of verpleegkundige. Het telefoonnummer is (050)

24 Een nieuwe blaas bij blaaskanker Buiten deze uren kunt u in geval van spoed het algemene nummer van het UMCG bellen, telefoonnummer (050) en vragen naar de dienstdoende uroloog. Spreekuur Oncologieverpleegkundige U kunt ook buiten de poliklinische controles om contact opnemen met de oncologieverpleegkundige van de afdeling Urologie. Iedere vrijdagmiddag van uur is er een telefonisch spreekuur. Het telefoonnummer is (050) Als u niet dringende vragen heeft kunt u die ook via een aan de oncologieverpleegkundige stellen. Het adres is oncologieurologie@umcg.nl Spreekuur Stomaverpleegkundige De stomaverpleegkundige van de afdeling Urologie heeft iedere woensdagmiddag telefonisch spreekuur van uur. Het telefoonnummer (050) Ook via de mail kunt u de stomaverpleegkundige bereiken voor vragen: stomazorgurologie@umcg.nl Patiëntenvereniging Vereniging Waterloop Vereniging Waterloop is een patiëntenvereniging die zich inzet voor mensen met blaas- of nierkanker, kanker aan het nierbekken, de urineleiders of de urinebuis. De vereniging is er voor patiënten, partners, familieleden, professioneel geïnteresseerden en andere belangstellenden. De vereniging ondersteunt mensen door lotgenotencontact, informatie en voorlichting en belangenbehartiging. U kunt in contact komen met lotgenoten om ervaringen te delen over de diagnose en de behandeling. U kunt er ook terecht met vragen van psychosociale aard. 22

25 Urologie Vereniging Waterloop Telefoon (030) Nederlandse Stomavereniging De Nederlandse Stomavereniging stelt zich ten doel het bevorderen van een zo gunstig mogelijke lichamelijke, psychische en sociale conditie van mensen met een stoma of pouch en mensen die een stoma hebben gehad. De vereniging heeft een platform voor lotgenotencontact en biedt informatie en voorlichting, niet alleen over het leven met een stoma of pouch, maar ook over relevante ontwikkelingen. Nederlandse stomavereniging Telefoon (0346) E Website Toekomst na kanker De website Toekomst na kanker geeft u algemene informatie over de mogelijkheden van ondersteunende zorg. U kunt bekijken welke nazorgmogelijkheden bij u in de buurt zijn. 23

26 Een nieuwe blaas bij blaaskanker Aantekeningen 24

27

28 Patiënteninformatie vlk 317/1211