Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Vluchtelingenbeleid Nr. 131 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 21 juni 1995 De vaste commissie voor Justitie 1 heeft op 1 juni 1995 overleg gevoerd met Staatssecretaris Schmitz van Justitie over: inrichting van het verwijderingscentrum in Ter Apel (19 637, nr. 127) de beëindiging van het bijzondere beleid voor Tamil-asielzoekers uit Sri Lanka (19 637, nr. 128) de brief van 8 mei 1995 over het terugkeerbeleid voor vreemdelingen (19 637, nr. 129). Als bijlage is toegevoegd een brief van de Staatssecretaris van Justitie van 19 juni 1995 inzake nadere informatie over het verwijderingscentrum in Ter Apel. Van het gevoerde overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. 1 Samenstelling: Leden: V.A.M. van der Burg (CDA), voorzitter, Schutte (GPV), Groenman (D66), Korthals (VVD), Janmaat (CD), De Hoop Scheffer (CDA), Soutendijk-van Appeldoorn (CDA), Van de Camp (CDA), Swildens-Rozendaal (PvdA), ondervoorzitter, M.M. van der Burg (PvdA), Scheltema-de Nie (D66), Kalsbeek-Jasperse (PvdA), Zijlstra (PvdA), Aiking-van Wageningen (AOV), Rabbae (GroenLinks), J.M. de Vries (VVD), Van Oven (PvdA), Van der Stoel (VVD), Dittrich (D66), Verhagen (CDA), Dijksman (PvdA), De Graaf (D66), Rouvoet (RPF), B.M. de Vries (VVD), O.P.G. Vos (VVD). Plv. leden: Koekkoek (CDA), Van den Berg (SGP), Van Vliet (D66), Van Blerck-Woerdman (VVD), Marijnissen (SP), Biesheuvel (CDA), Bremmer (CDA), Doelman-Pel (CDA), Van Traa (PvdA), Van Heemst (PvdA), Bijleveld- Schouten (CDA), Rehwinkel (PvdA), Vliegenthart (PvdA), Boogaard (AOV), Sipkes (GroenLinks), Rijpstra (VVD), Middel (PvdA), Te Veldhuis (VVD), Van Boxtel (D66), Van der Heijden (CDA), Apostolou (PvdA), Versnel- Schmitz (D66), Leerkes (Unie 55+), Van den Doel (VVD), Weisglas (VVD). inrichting van het verwijderingscentrum in Ter Apel terugkeerbeleid voor vreemdelingen Vragen en opmerkingen uit de commissie De heer Verhagen (CDA) betoogde dat bij het heldere, rechtvaardige en strikte asiel- en vreemdelingenbeleid dat het CDA voorstaat ook een duidelijk en effectief verwijderingsbeleid hoort ten aanzien van asielzoekers wier asielverzoek is afgewezen en Nederland derhalve dienen te verlaten. Dat is ook nodig voor het behouden van draagvlak voor het bieden van opvang aan echte vluchtelingen. Opvang en integratie van de echte vluchteling staan voor de fractie van het CDA voorop en daarom ondersteunt zij de inzet van het kabinet om te komen tot een intensivering van het verwijderingsbeleid. Dat is bittere noodzaak gezien de problemen die ontstaan door het verstoppen van de opvang door asielzoekers wier asielverzoek is afgewezen maar die desondanks toch nog in de (de)centrale opvang verblijven. Over hoeveel asielzoekers gaat het hierbij? Hoe moet de relatie worden gezien tussen 288 plaatsen in Ter Apel ten behoeve van de vreemdelingenbewaring conform artikel 26 Vreemdelingenwet (VW) en de wachtlijst van gemiddeld 100 tot 150 vreemdelingen per week die in bewaring zouden moeten worden gesteld? Dit aantal zal als gevolg van de intensivering van het vreemdelingentoezicht waarschijnlijk nog toenemen en daarom moeten die 288 plaatsen worden 5K1750 ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat s-gravenhage 1995 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

2 beschouwd als een druppel op een gloeiende plaat. Overweegt de staatssecretaris om meerdere centra conform Ter Apel in te richten? Zijn daartoe mogelijkheden voorhanden en wordt met betrekking tot de vreemdelingenbewaring overwogen meerdere vreemdelingen in een cel onder te brengen? Vast staat dat de afgewezen asielzoekers die in Ter Apel worden ondergebracht geen recht meer hebben op verblijf in Nederland. In Ter Apel is geen sprake van vrijheidsontneming, maar waarom heeft de staatssecretaris niet gekozen voor een beperking van de bewegingsvrijheid op basis van artikel 18 VW? Is het niet willen meewerken aan vaststelling van de identiteit voldoende grond voor de vrijheidsontnemende maatregel ingevolge artikel 26 VW? De fractie van het CDA is voorstander van een strenger regime in Ter Apel aangezien het voor een kansloze asielzoeker nog steeds relatief aantrekkelijk is om niet over een reisdocument te beschikken en niet mee te werken aan de vaststelling van de identiteit. De heer Verhagen ondersteunde het voorstel van de staatssecretaris met betrekking tot de verwijderingsunit. Stimulering van vrijwillige terugkeer is zeer belangrijk om het centrum in Ter Apel goed te kunnen laten functioneren. Ook stemde hij in met het beëindigen van ROA-verstrekkingen aan documentloze asielzoekers die volharden in het weigeren van medewerking aan het verkrijgen van vervangende reis- en identiteitsdocumenten. De heer Verhagen zette vraagtekens bij het voornemen om te verwijderen vreemdelingen die wel meewerken aan de vaststelling van hun identiteit maar niet verwijderd kunnen worden omdat de autoriteiten van het land van herkomst elke medewerking weigeren, wederom over te plaatsen naar de reguliere opvang. Er moeten actiever dan tot nu toe met de landen van herkomst terugname-overeenkomsten worden gesloten. Daarbij mag best een positieve financiële stimulans worden ingezet. (Wanneer zal overigens de terugname-overeenkomst met Vietnam aan de Kamer ter goedkeuring worden voorgelegd?) Hoe lang dient volgens de staatssecretaris de betrokken vreemdeling in een AC te verblijven als een land niet wil meewerken? Bij het invullen van de formatieplaatsen zal bij gebleken geschiktheid voorrang worden verleend aan Defensiepersoneel dat thans in de regio werkzaam is. Zijn er voldoende omscholings- en opleidingsmogelijkheden voorzien om zeker te stellen dat zoveel mogelijk mensen hierover in aanmerking komen? In de gemeente Vlagtwedde is het werkloosheidspercentage 30 en daarom is de vraag gerechtvaardigd of de staatssecretaris voornemens is zoveel mogelijk plaatselijke bedrijven in te schakelen. De keuze voor een gerichter beleid ten aanzien van afgewezen asielzoekers is niet gemakkelijk. Het gaat tenslotte om mensen. Maar als Nederland ook op de langere termijn een toevluchtsoord wil zijn voor mensen die in eigen land worden vervolgd, dan moeten maatregelen worden genomen opdat mensen zonder vluchtelingenstatus daadwerkelijk worden verwijderd. Ingaande op het terugkeerbeleid voor vreemdelingen vroeg de heer Verhagen welke controle-elementen de staatssecretaris op het oog heeft bij de terugkeerregeling. Kan daarbij ook worden gedacht aan bijvoorbeeld een werkverschaffingsprogramma op te stellen in overleg met de overheid ter plaatse? Kan de staatssecretaris ten slotte toelichten waaraan zij denkt bij een terugkeerbeleid in bredere zin? De heer Rijpstra (VVD) constateerde dat er sprake is van een drastische daling van de instroom van asielzoekers. Dat betekent dat de werkdruk voor o.a. de Justitie-ambtenaren afneemt en dat er een stabilisatie is opgetreden die een zorgvuldige afweging van de asielverzoeken ten Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

3 goede komt. De kansrijke asielzoeker komt nu terecht in een AZC, dat het voorportaal van de inburgering in de Nederlandse samenleving behoort te zijn. Een andere groep asielzoekers wordt gevormd door degenen die niet in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning. Het gaat om asielzoekers die beleidsmatig worden afgewezen en om technisch niet verwijderbare asielzoekers. Om hoeveel mensen gaat het precies en waar bevinden zij zich? De circulaire van 24 oktober 1994 aan de colleges van burgemeester en wethouders gaat over de verwijdering van Chinese, Eritrese en Ethiopische personen die beleidsmatig zijn uitgeprocedeerd. Hoe heeft deze circulaire in de praktijk gefunctioneerd? Belangrijk is ook de vraag waar deze mensen zijn heengegaan. Zijn er ondertussen meer nationaliteiten bij gekomen? De fractie van de VVD steunt in beginsel de inrichting van het centrum in Ter Apel. Nu al blijkt dat de capaciteit van dat centrum onvoldoende is. Waarom is afgeweken van de doelstelling van een min of meer gesloten justitiële opvang voor ongeveer 1000 personen? Welke criteria worden gehanteerd bij de bepaling wie in de cel moet en zou niet moeten worden gestreefd naar een uitbreiding van de capaciteit? De staatssecretaris schrijft dat artikel 18a van de Vreemdelingenwet uitsluitend ten uitvoer kan worden gelegd in een OC. Waarom is eigenlijk gekozen voor een AZC in Ter Apel? Op welk moment zullen de ROA-verstrekkingen precies worden beëindigd en wat gebeurt er dan met de in het geding zijnde asielzoekers? Het is een pijnlijke aangelegenheid want het gaat per slot van rekening om mensen. Maar als zij consequent blijven weigeren de gewenste papieren te produceren, houdt de bemoeienis van de overheid op een gegeven moment op. Verwacht mag worden dat dit harde maar rechtvaardige beleid op den duur een preventieve werking zal hebben, vooral als het gecombineerd wordt met strikte maatregelen tegen illegaal verblijf in Nederland in het algemeen. Het moet volstrekt duidelijk zijn dat Nederland alleen voor de echte asielzoekers zijn opvang beschikbaar stelt. Er zijn zo n twintig man extra nodig bij de Vreemdelingendienst. Zijn die inmiddels toegezegd? Wanneer kan het AZC in Ter Apel operationeel zijn? De fractie van de VVD is voorstander van een actief terugkeerbeleid. Met welke landen zijn momenteel terugname-overeenkomsten gesloten en wordt hieraan ook in Europees verband meer aandacht besteed? Ambassades en consulaten in het buitenland dienen duidelijk te maken dat Nederland alleen opvang biedt aan echte asielzoekers. De heer Dittrich (D66) kon zich niet aan de indruk onttrekken dat het AZC in Ter Apel een kamp van hopelozen wordt want het centrum is het laatste station voor de terugkeer naar het land van herkomst. Het wordt nogal eens vergeten, maar vaak zijn die mensen onder de meest erbarmelijke omstandigheden naar Nederland gekomen in de verwachting hier een nieuw bestaan te kunnen opbouwen. Toch ondersteunt D66 de plannen van de staatssecretaris want Nederland moet zijn eigen procedures serieus nemen en consequent ten uitvoer leggen. Dat bevordert ook de integratiekansen van degenen die wel mogen blijven. De heer Dittrich was de mening toegedaan dat het huis van bewaring in Ter Apel in de eerste plaats moet worden gebruikt voor illegale vreemdelingen die na het plegen van een strafbaar feit met de politie in aanraking zijn gekomen. Het is van groot belang dat voor criminele illegalen de vreemdelingenbewaringscapaciteit wordt uitgebreid. Immers, 80% van de aangehouden zakkenrollers, 77% van de aangehouden autokrakers in Amsterdam en 53% van de aangehouden straatrovers in Amsterdam zijn illegale vreemdelingen. Het is natuurlijk de vraag of een capaciteit van 288 plaatsen in Ter Apel voldoende soelaas biedt. Zal het huis van bewaring in Ter Apel zodanig worden ingericht dat er meer mensen in één cel kunnen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

4 worden geplaatst? De heer Dittrich zei hiertegen in beginsel geen bezwaar te hebben omdat het gaat om mensen die het in eigen hand hebben hoe lang de bewaring duurt. Als men meewerkt, kan de bewaring immers heel snel worden opgeheven. Het asielzoekerscentrum in Ter Apel is voornamelijk bestemd voor technisch niet verwijderbare asielzoekers. Dat AZC dient naar de mening van D66 in de eerste plaats gebruikt te worden voor afgewezen asielzoekers die hun eigen verwijdering saboteren. Dat is dus een andere categorie dan de asielzoekers die wel willen meewerken aan het verkrijgen van de vereiste documenten maar waarbij het land van herkomst dwarsligt. Het is overigens niet altijd even gemakkelijk te bepalen of iemand wel of niet meewerkt. Welke criteria worden gehanteerd bij de vraag of een vreemdeling al dan niet door eigen toedoen verwijdering bemoeilijkt? Verwacht de staatssecretaris niet dat de vreemdelingen in het centrum te Ter Apel, die zich realiseren in een redelijk perspectiefloze positie te verkeren, het centrum de rug toekeren en in de illegaliteit verdwijnen? Het is toch niet de bedoeling dat in het AZC ook reguliere vreemdelingen worden geplaatst, maar alleen uitgeprocedeerde asielzoekers? Er zijn steeds meer geluiden te horen dat in Duitsland de kwaliteit van de opvang achteruit holt. In Nederland zijn de omstandigheden sober doch humaan. Het leek de heer Dittrich zinvol om met enkele buurlanden een congres te organiseren over de kwaliteit van de opvang. Als de kwaliteit van opvang in andere landen achteruit gaat, ontstaat er toch weer een categorie landen waar het voor asielzoekers beter toeven is. Desgevraagd verklaarde de heer Dittrich er uiteraard voorstander van te zijn dat de kwaliteit van de opvang op de agenda van de JBZ-raad verschijnt, maar hij meende dat een op dit onderwerp toegespitst congres meer informatie zal opleveren, ook omdat NGO s dan hun zegje kunnen doen. Door een IND ter plaatse te hebben zal hoogstwaarschijnlijk een verkorting van de verblijfsduur in Ter Apel plaatsvinden, maar waarop is de door de staatssecretaris genoemde verkorting van vijf maanden precies gebaseerd? Een lichtpuntje in het sombere dossier is het werk van het terugkeerbureau. De fractie van D66 ondersteunt de inzet van de staatssecretaris op dit punt ten volle. Het terugkeerbureau dient verdergaande bevoegdheden te krijgen dan alleen het bekostigen van de terugreis en het betalen van een ondersteuningsbijdrage voor de eerste dagen na vertrek uit Nederland. De heer Dittrich dacht hierbij vooral aan het geven van realistische voorlichting in de landen van herkomst waaruit blijkt dat Nederland niet als een paradijs moet worden beschouwd. Deze extra voorlichtingsactiviteiten zouden wellicht kunnen worden betaald uit de onderuitputting op de post die bestemd is voor terugkeeractiviteiten. Ambassades en consulaten dienen hierin een veel sterkere rol te krijgen. De heer Dittrich sloot zich aan bij vragen over terugnameovereenkomsten met landen van herkomst. Zijn er ondertussen handelsverdragen zonder terugnamebepalingen gesloten met bepaalde landen? De staatssecretaris gaat ervan uit dat na een termijn van drie maanden duidelijk zal zijn of een vreemdeling iedere medewerking blijft weigeren. Dan zal de regeling «beëindiging ROA-verstrekkingen» in werking treden. Hoe verhoudt zich dat tot het gegeven dat de normale termijn voor vreemdelingenbewaring vier à vijf maanden is? Voorziet de staatssecretaris problemen voor de openbare orde als een toenemend aantal illegalen door Nederland gaat zwerven? De heer Rabbae (GroenLinks) zei waardering te hebben voor de benadering van de staatssecretaris, die moet trachten de regelgeving strikt toe te passen maar toch humaan te handelen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

5 Er kan beter worden gesproken van een «asielverliezerscentrum» dan van een «asielzoekerscentrum» in Ter Apel. Het is een verzameling van mensen aan wie elke hoop op een verblijf in Nederland is ontnomen. Denkt de staatssecretaris een zodanige opvang in Ter Apel te hebben gerealiseerd, dat de situatie daar niet escaleert nu daar alleen maar mensen zonder perspectief verblijven? Zou het niet van wijs beleid getuigen om bij de begeleiding mensen in te schakelen die op de hoogte zijn van de culturele en andere achtergronden van deze asielverliezers en die wellicht ook hun taal spreken? In de IND-eenheid zouden ook mensen moeten worden opgenomen die een antropologisch/culturele kijk hebben op de achtergrond van de vreemdelingen. Dit alles om de vreemdelingen op een humane manier de moeilijke boodschap over te brengen en vervolgens tot uitzetting over te gaan. Mensen die geen ander delict hebben begaan dan illegaal in Nederland te verblijven, kunnen niet op basis van artikel 26 VW in het huis van bewaring worden opgesloten. Deelt de staatssecretaris het standpunt van haar voorganger dat er geen termijnen gelden bij het in bewaring nemen van vreemdelingen of houdt zij vast aan de in de brief verwoorde termijn van drie maanden? Welk regime zal er heersen in het huis van bewaring te Ter Apel? Waarop baseert de staatssecretaris de verwachting dat de nieuwe aanpak zal leiden tot een verwijdering van 50% van de vluchtelingenpopulatie? De meeste vluchtelingen zoeken in Nederland een lotsverbetering. In eigen land is veelal sprake van scheve democratische en/of economische verhoudingen. In het terugkeerbeleid van Nederland zouden de volgende zaken centraal moeten staan. In de eerste plaats dient (in EU-verband) te worden gekozen voor een harde opstelling tegenover ondemocratische regimes. Economische en militaire belangen leiden ertoe dat er op dit terrein nog te weinig gebeurt. In de tweede plaats dient in het kader van de ontwikkelingshulp geëist te worden dat de inkomensverhoudingen minder scheef worden gemaakt. Ten slotte zouden de illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen, die in een uitzichtloze situatie verkeren, meer kunnen worden geholpen dan nu het geval is. De heer Rabbae dacht in dit verband aan een kortstondig scholingsprogramma opdat betrokkenen een iets beter perspectief hebben in het land van herkomst. Het argument van de aanzuigende werking mag niet te pas en te onpas worden gebruikt; alleen al uit een oogpunt van een maatschappelijke kosten-baten-analyse zouden deze mensen moeten worden geholpen. Dat is in ieder geval beter dan te doen alsof het probleem is opgelost, terwijl dit bepaald niet het geval is. De prognose van het aantal asielzoekers in Nederland is naar beneden bijgesteld. Wat is daarvan de oorzaak en kan de staatssecretaris de afname kwantificeren? De heer Van Oven (PvdA) had de indruk dat de overheid eindelijk grip krijgt op het vluchtelingenvraagstuk. Er is sprake van een drastische afname van het aantal asielzoekers en de staatssecretaris gaat hard aan het werk om een ontstopping van de opvangmogelijkheden te realiseren. Als dan ook nog de procedures worden gestroomlijnd, wordt er goede voortgang geboekt. Het probleem zal overigens nooit geheel worden opgelost. Het wegnemen van fundamentele oorzaken van vluchtelingenstromen dient absolute prioriteit te hebben. Hoe staat het met de in EU-verband noodzakelijke lastenverdeling? De heer Van Oven betoogde voorts in te kunnen stemmen met de beleidsvoornemens van de staatssecretaris. Het is goed dat er snelheid wordt gebracht in het verwijderingsbeleid ten aanzien van moeilijk verwijderbaren en dat de capaciteit ten behoeve van vreemdelingenbewaring wordt uitgebreid. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

6 Hij sloot zich aan bij vragen naar terugname-overeenkomsten (o.a. met Vietnam) en eventuele capaciteitsproblemen in Ter Apel. Capaciteitstekorten leiden tot het niet in bewaring nemen van mensen die eigenlijk wel in detentie zouden moeten. Begint in Ter Apel echt de victorie op het gebied van de vreemdelingenbewaring? Als in het huis van bewaring in Ter Apel vreemdelingen worden opgenomen die op goede grond verdacht kunnen worden van het plegen van strafbare feiten, dan krijgt het centrum het karakter van een gewoon huis van bewaring. Dat betekent dat daar een ander regime moet gelden dan in de rest van het centrum. Komt dit tot uitdrukking in de opleiding van het personeel? Is het denkbaar dat personen die zich herhaaldelijk niet houden aan de beperkingen ingevolge art. 18a VW alsnog in bewaring worden gesteld op grond van art. 18b? Welke meerwaarde heeft het plaatsen van terugkeerfunctionarissen in Ter Apel? Wat mag overigens in dit verband van de Nederlandse ambassades en consulaten worden verwacht? De heer Van Oven kon instemmen met het beëindigen van de ROA-voorzieningen voor personen die zijn uitgeprocedeerd maar die niet kunnen worden verwijderd. Dit is uiteraard een onwenselijke ontwikkeling, maar het is tegelijkertijd de uiterste consequentie van het regeringsbeleid, dat door de fractie van de PvdA wordt onderschreven. Hoeveel personen zijn ondertussen verwijderd op grond van de circulaire van 24 oktober 1994? Hoeveel van de te voorziene 350 formatieplaatsen zullen kunnen worden opgevuld door voormalig personeel van Defensie? Heeft de gemeente Vlagtwedde geheel ingestemd met de beleidsvoornemens van de staatssecretaris en is voorzien in de mogelijkheid van uitbreiding? Ook vroeg de heer Van Oven om een evaluatie, een halfjaar na de start van het centrum. De heer Van Oven zei met veel waardering te hebben kennis genomen van de brief van de staatssecretaris over het terugkeerbeleid. De resultaten zijn bemoedigend. Mensen die van de terugkeerregeling gebruik maken, beloven dat zij niet langer zullen procederen. Wat gebeurt er als die afspraak wordt geschonden? Hoeveel tijd verstrijkt er gemiddeld tussen het besluit tot uitzetting en de daadwerkelijke terugkeer? Hij vroeg verder of de staatssecretaris tabel 2 kan toelichten. Hoe komt het bijvoorbeeld dat Roemenië uit de «top vijf» is verdwenen? Wat stelt de staatssecretaris zich ten slotte voor bij een uitgebreide terugkeerregeling? Heeft zij daarbij ook oog voor het financiële aspect? De heer Van Oven ging ervan uit dat de staatssecretaris haar beleidsvoornemens op dit punt aan de Kamer zal voorleggen alvorens besluiten te nemen. Het antwoord van de staatssecretaris De staatssecretaris zei blij te zijn dat de Kamer in het algemeen de strenge kant van haar vluchtelingenbeleid steunt. Zij deelde mee dat de cijfers per 1 januari 1995 de volgende zijn: 2900 technisch niet verwijderbare vreemdelingen in de centrale opvang (750 uit Algerije, 100 uit Bangla Desh, 600 uit China, 500 uit Ethiopië, 250 uit Libanon, 100 uit Nigeria, 300 uit Syrië en 300 uit Vietnam) en ruim beleidsmatig niet verwijderbare vreemdelingen. In Ter Apel komen een huis van bewaring met 288 en een AZC met 300 plaatsen. In het kader van de vreemdelingenbewaring zijn ook nog plaatsen beschikbaar in Tilburg, Nieuwersluis, Leeuwarden en het grenshospitium. Over laatstgenoemde opvangmogelijkheid zal de Kamer zeer binnenkort een brief ontvangen; het kabinet gaat na of en hoe Amsterdam wat betreft de vreemdelingenbewaring tegemoet kan worden gekomen. In de brief zal ook de mogelijkheid om een AC-faciliteit in of nabij het grenshospitium te situeren aan de orde komen. Duidelijk is dat de geplande capaciteit niet kan voldoen aan de behoefte, Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

7 maar de staatssecretaris zei geen voorstander te zijn van zeer omvangrijke centra waar alleen maar afgewezen asielzoekers verblijven. Verder speelt ook het financiële aspect een rol, al sloot zij niet uit dat uiteindelijk toch moet worden gekomen tot meer mogelijkheden voor vreemdelingenbewaring. In het kader van de evaluatie van de Vreemdelingenwet zal hieraan ook aandacht worden besteed. Na verloop van tijd zullen de ervaringen met het centrum in Ter Apel worden geëvalueerd. Daarbij wordt uiteraard ook aandacht besteed aan de resultaten van het terugkeerbeleid. Het spreekt voor zich dat terugkeer op vrijwillige basis het meest verkieslijk is. Uit de stukken blijkt dat in 1994 het aantal vrijwillig vertrokkenen is verdubbeld (1400 in totaal). In de eerste vier maanden van dit jaar zijn er al 535 teruggekeerd met behulp van het terugkeerbureau. Binnenkort zal er overleg plaatsvinden met de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en de minister voor Ontwikkelingssamenwerking over intensivering van het sluiten van overname-overeenkomsten. De minister, die binnenkort naar Eritrea en Ethiopië gaat, heeft gezegd dit probleem op het hoogste niveau aan te zullen snijden. In het overleg zal ook worden nagegaan hoe inhoud kan worden gegeven aan startprojecten in landen van herkomst. Ook de voorlichtende rol van ambassades en consulaten zal in dat overleg onder de loep worden genomen. Het feit dat deze kwestie in het kabinet aan de orde komt, betekent dat ook aan economische en sociale invalshoeken aandacht wordt geschonken. Vluchtelingen uit landen waarvan de autoriteiten niet wensen mee te werken aan terugkeer kunnen niet eindeloos in een AZC verblijven. De staatssecretaris gaf er de voorkeur aan in een later stadium met de commissie in overleg te treden over de vraag hoe hiermee het beste kan worden omgegaan. Vanuit Nederland en ook in EU-kader wordt vanzelfsprekend al het nodige gedaan om invloed ten gunste uit te oefenen op landen waar de mensenrechtensituatie niet optimaal is. Het is natuurlijk niet goed mogelijk op dit punt planmatig te werk te gaan. Het is inderdaad vreemd om met dergelijke landen handelsovereenkomsten te sluiten en tegelijkertijd asielzoekers uit die landen niet te kunnen terugsturen omdat de autoriteiten medewerking weigeren. In het verleden is de koppeling tussen het afsluiten van handelsovereenkomsten en de terugkeer van niet toegelaten vreemdelingen nooit gelegd. Nederland blijft ook diplomatiek actief op dit punt. In juni gaat de minister-president naar Vietnam en hij zal ongetwijfeld de terugname-overeenkomst aan de orde stellen als voor die tijd geen uitsluitsel is verkregen. In het kabinet zal ook nog worden gesproken over de mogelijkheid om kortstondige scholing te bieden aan illegale vreemdelingen. De staatssecretaris benadrukte dat die hulp dan wel in het land van herkomst zal worden geboden. De staatssecretaris betoogde voorts dat het overleg met de gemeente Vlagtwedde zeer constructief is geweest. Er is volop medewerking verleend en dat heeft ongetwijfeld te maken met de werkgelegenheidssituatie aldaar. Een stuurgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van Defensie en Justitie, heeft zich gebogen over de personele aspecten. De mensen kan scholing worden aangeboden of kunnen in dienst treden nog voor het huis van bewaring klaar is. Het is uitdrukkelijk de bedoeling zoveel mogelijk bedrijven uit de regio in te schakelen bij de inrichting en instandhouding van het centrum. De heer Van Oven (PvdA) wees erop dat de staatssecretaris van Defensie kenbaar heeft gemaakt dat er geen sprake kan zijn van een naadloze overgang van de oude naar de nieuwe situatie. Moet het antwoord van de staatssecretaris van Justitie worden beschouwd als een correctie van het antwoord van de staatssecretaris van Defensie? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

8 De staatssecretaris antwoordde bevestigend. Het regime van het huis van bewaring valt onder artikel 26 VW. Voor het AZC worden niet de OC-normen van art. 18a toegepast omdat er verschillende categorieën asielzoekers in onder kunnen worden gebracht. Het is erg moeilijk om in hetzelfde centrum mensen onder te brengen waarvan de ene groep minder bewegingsvrijheid heeft dan de andere. Evaluatie zal moeten uitwijzen of het regime dient te worden gewijzigd. De staatssecretaris zegde toe de commissie een brief te zullen sturen waarin een en ander wordt verduidelijkt. De procedurewinst van gemiddeld vijf maanden is gebaseerd op de ervaringen van met name de verwijderingsunits. Ongetwijfeld zal hierover meer duidelijkheid komen in de evaluatie. Desgevraagd zegde de staatssecretaris toe in die evaluatie ook het werkgelegenheidsaspect te betrekken. Het is niet de bedoeling het beleid ten aanzien van beleidsmatig uitgeprocedeerde asielzoekers te beperken tot mensen van Chinese, Eritrese en Ethiopische nationaliteit. Ingaande op de vraag over de circulaire van 24 oktober 1994 antwoordde de staatssecretaris dat er 200 van de 300 zaken in kort geding zijn voorgekomen. In 199 gevallen heeft de staat gelijk gekregen; 100 gevallen zijn voorgelegd aan de Rechtseenheidskamer omdat daarbij de termijn van drie jaar in het geding is. De regeling heeft sinds kort ook betrekking op de centrale opvang. Er is met de gemeente Vlagtwedde overeenstemming bereikt over de politie-inzet. Het gaat om tien tot twintig functionarissen. In Ter Apel is nadrukkelijk gekozen voor één persoon per cel omdat het gaat om asielzoekers die 100% kansloos zijn. Het is in dat geval niet verstandig om meer personen in een cel onder te brengen. De staatssecretaris zegde toe in het overleg met de IND de suggestie van de heer Rabbae aan de orde te stellen om in de verwijderingsunit ook mensen op te nemen die kennis hebben van de culturele achtergrond van asielzoekers en die wellicht ook hun taal spreken. Hopelijk zal deze unit op 1 oktober a.s. aan de slag kunnen. Pas als de Kamer daarin uitdrukkelijk toestemt, zal begonnen worden met de inrichting van het AZC. Daarmee zal ongeveer een halfjaar zijn gemoeid. Voor het huis van bewaring is wat meer tijd nodig, afhankelijk van de bouwmethode. Rekening moet worden gehouden met maximaal anderhalf jaar. De trend is nog steeds dat het aantal asielzoekers afneemt. Er is ongetwijfeld een relatie met de afschrikwekkende werking van de nieuwe wetgeving. De prognose is asielzoekers in De heer Rabbae heeft gelijk dat verbetering van de democratische en economische situatie in het land van herkomst een eerste vereiste is, maar hij moet zich wel realiseren dat er ook landen zijn waar veel vluchtelingen vandaan komen maar waar de situatie welhaast hopeloos is (bijvoorbeeld voormalig Joegoslavië). De lastenverdeling is regelmatig onderwerp van gesprek in de JBZ-raad maar er is nog steeds geen overeenstemming over bereikt. Ook wordt gesproken over harmonisatie van de asielprocedure en van het begrip «vluchteling». De staatssecretaris zegde toe de suggestie van de heer Dittrich om een Europese conferentie te organiseren over de kwaliteit van de opvang in de buurlanden en Nederland bespreekbaar te maken in haar contacten met de NGO s. De Kamer zal hierover nader worden geïnformeerd. Beëindiging van het bijzondere beleid voor Tamil-asielzoekers uit Sri Lanka De heer Van Oven (PvdA) constateerde dat de beleidswijziging van de staatssecretaris is gebaseerd op een ambtsbericht en een notitie van de UNHCR. Die berichten zijn inderdaad geruststellend, maar helaas is de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

9 situatie op Sri Lanka sinds het uitkomen van die berichten aanmerkelijk verslechterd. Het bereikte bestand tussen regering en Tamils is opgezegd en op 19 april jl. zijn twee marinevaartuigen opgeblazen. Als reactie daarop zouden meer dan 1000 Tamils zijn gearresteerd en vinden er nog steeds min of meer willekeurige arrestaties plaats. Het antwoord van de minister van Buitenlandse Zaken op vragen vanuit de Kamer bevestigt dat de situatie is verslechterd, maar toch ziet de minister geen aanleiding om het ambtsbericht te herzien. De heer Van Oven vroeg de staatssecretaris of zij haar conclusie dat alle uitgeprocedeerde Tamils kunnen worden teruggezonden in het licht van de veranderde omstandigheden wel kan handhaven. Hij drong ten slotte nog aan op individuele beoordeling van de terugzendmogelijkheden. De heer Rabbae (GroenLinks) sloot zich aan bij de vraag van de heer Van Oven. Hij pleitte voor individuele toetsing in het licht van de jongste ontwikkelingen. Ook dient te worden overwogen in hoeverre een voorlopige vergunning tot verblijf kan worden geboden aan Tamils conform art. 12a VW. De heer Dittrich (D66) zei zeer onlangs contact te hebben gehad met een vertegenwoordiger van de UNHCR, die verklaarde nog steeds achter de notitie van enkele maanden geleden te staan. Als zodanig kon de heer Dittrich zich wel vinden in het antwoord van de minister van Buitenlandse Zaken op kamervragen. Wel drong hij erop aan de monitoring door Buitenlandse Zaken te combineren met die van de UNHCR. De heer Rijpstra (VVD) sloot zich aan bij de heer Dittrich. De heer Verhagen (CDA) zei op grond van de in de brief bedoelde stukken en naderhand verschafte inlichtingen geen aanleiding te zien de steun voor het beleid van de staatssecretaris ten aanzien van de Tamilasielzoekers in te trekken. De staatssecretaris beaamde dat de jongste ontwikkelingen in Sri Lanka aanleiding geven tot zorg. Recente informatie van de UNHCR en ook de antwoorden van de minister van Buitenlandse Zaken op kamervragen geven echter geen aanleiding de beleidsvoornemens te herzien. Uiteraard wordt elk geval afzonderlijk bekeken. De ontwikkelingen in Sri Lanka worden welhaast van dag tot dag gevolgd. Ook zal de nodige aandacht worden besteed aan de monitoring. De staatssecretaris van Buitenlandse Zaken heeft te kennen gegeven dat hij bereid is met de UNHCR te spreken over de mogelijkheden van een gecombineerde monitoring. De voorzitter van de commissie, V. A. M. van der Burg De griffier van de commissie, De Gier Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

10 BIJLAGE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 19 juni 1995 Tijdens het Algemeen Overleg met de vaste commissie voor Justitie op 1 juni 1995 over de inrichting van een centrum voor technisch moeilijk verwijderbare vreemdelingen in Ter Apel (brief Staatssecretaris van Justitie van 25 april 1995, Tweede Kamer vergaderjaar , , nr. 127) heb ik toegezegd uw Kamer nader te informeren over het regime dat in het asielzoekerscentrum van toepassing zal zijn, en meer in het bijzonder of toepassing van de vrijheidsbeperkende maatregel van artikel 18a Vw aldaar tot de mogelijkheden behoort. De wetgever heeft de wijze van tenuitvoerlegging van de maatregel van artikel 18a Vw opengelaten en niet gebonden aan een bepaalde plaats. De categorie asielzoekers op wie de maatregel kan worden toegepast is wel beperkt, namelijk tot diegenen van wie de aanvraag om toelating als vluchteling binnen vier weken is afgewezen wegens kennelijke ongegrondheid of niet ontvankelijkheid (artikel 18a eerste en derde lid Vw). Op verzoek van de Kamer (motie-krajenbrink, Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 27) hebben mijn ambtsvoorganger en de toenmalige Minister van WVC per brief van 26 februari 1992 (Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 32) aangegeven op welke wijze een sluitende toepassing van artikel 18a Vw te zullen realiseren. Daarbij stonden twee uitgangspunten centraal. In de eerste plaats moest een voldoende mate van toezicht gewaarborgd zijn en in de tweede plaats is ervoor gekozen dat de OC s (waar de maatregel ten uitvoer wordt gelegd) een gemengd karakter hebben: er verblijven zowel asielzoekers die nog in afwachting zijn van hun beslissing in eerste aanleg, als asielzoekers van wie het verzoek is afgewezen wegens kennelijke ongegrondheid of niet-ontvankelijkheid. Ik zie geen aanleiding deze uitgangspunten (voldoende mate van toezicht en gemengd karakter van de OC s) te verlaten. Wel acht ik nuancering op zijn plaats in die zin, dat de tenuitvoerlegging van artikel 18a Vw zich niet hoeft te beperken tot een OC. Asielzoekers van wie het verzoek is afgewezen wegens kennelijke ongegrondheid of niet-ontvankelijkheid die tevens technisch moeilijk verwijderbaar zijn, komen in beginsel in aanmerking voor plaatsing in Ter Apel. Het ligt in de rede om in die gevallen de 18a-maatregel ten uitvoer te leggen in het centrum in Ter Apel. Dit is ook volledig in lijn met het uitgangspunt dat een voldoende mate van toezicht gewaarborgd moet zijn, zoals verwoord in de reeds aangehaalde brief van mijn ambtsvoorganger en de toenmalige Minister van WVC van 26 februari Voor de overige afgewezen asielzoekers in het asielzoekerscentrum in Ter Apel zal een periodieke meldingsplicht gelden. In beginsel gaat het hier om een wekelijkse meldingsplicht (artikel 17, tweede lid Vw jo. artikel 70 Vreemdelingenbesluit). In het belang van de openbare rust, de openbare orde en de nationale veiligheid kan zonodig echter een individuele verplichting tot aanmelding worden opgelegd (artikel 17, derde lid Vw). Ik ben voornemens waar nodig ook deze maatregel in Ter Apel toe te passen. Deze instrumenten acht ik toereikend om een voldoende mate van toezicht te kunnen uitoefenen in het asielzoekerscentrum in Ter Apel. Aan de hand van de uitkomsten van de evaluatie, waarover ik uw Kamer Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

11 conform mijn toezegging een half jaar na opening van het centrum zal informeren, zal ik bezien of deze opzet in de praktijk voldoet. De Staatssecretaris van Justitie, E. M. A. Schmitz Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr