Green infrastructure. Reinder Brolsma Robbert Snep

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Green infrastructure. Reinder Brolsma Robbert Snep"

Transcriptie

1 Green infrastructure Reinder Brolsma Robbert Snep

2 Waarom Green infrastructure Waterberging overlast Water beschikbaarheid (?) Uitstraling, beleving Beperking van Urban Heat Island effect (?) Andere co-benefits - Luchtkwaliteit verbetering (?) -

3 Green infrastructure bij een wolkbreuk 60mm in 2 uur

4 Heel veel onderzoek TU Berlin >300 artikelen met informatie over green infrastructure - Grote variatie gemeten parameters - Per minuut - Per uur - Per dag - Per jaar - Grote variatie in effectiviteit - Grote variatie in uitvoering, dimensionering en slecht gedocumenteerd Uniformeren van meetopstellingen en data Modelleren

5 Waterbalans green infrastructure

6 Waterbalans green infrastructure - interceptie Weinig onderzoek naar interceptie capaciteit van stedelijke bomen Typische interceptie capaciteit (uit bos onderzoek) 1-2 mm voor loofbomen Tot 3.8 mm voor naaldbomen De interceptie capaciteit heeft grote invloed bij kleine buien (die wel vaak voorkomen) Bij wolknbreuk slechts een beperkt effect Gerrits, A.M.J. 2010: The role of interception in the hydrological cycle. Dissertation Delft University of Technology. ISBN: Hans Gehrels(2015) Designing green and blue infrastructure to support healthy urban living, TO2 fedratie

7 Waterbalans green infrastructure - infiltratie Afhankelijk van Bodem type Compactie Bodemvocht condities Bomenzand (lemig zand) Ongeveer 250mm/h (varieert tussen 150 and 500mm/h) Klei bodem Varieert tussen mm/h In het geval van bomenzand kan gemakkelijk 60 mm regen (1/1000 jaar) geborgen worden Hans Gehrels(2015) Designing green and blue infrastructure to support healthy urban living, TO2 fedratie

8 Waterbalans green infrastructure - infiltratie In praktijk is infiltratie doorgaans veel lager, 20mm/u heel gebruikelijk

9 Waterbalans green infrastructure Bij een bui van 60mm Interceptie = 2mm Infiltratie = 20-50mm

10 Waterbalans green infrastructure Bij een bui van 60mm Interceptie = 2mm Infiltratie = 20-50mm Noodzaak voor berging Water moet ook bij green infrastructure tijdelijk geborgen worden

11 Portland - Infiltratie strips Before After Drawn by: Kevin Perry

12 Portland - Afvoermetingen

13 Portland - OMSI Parking 10 acres Infiltratie en evapotranspiratie m3/jaar Minder riolering nodig, besparing $78,000 in aanlegkosten

14 Mt Tabor School Raingarden/Urban Cooling Garden

15

16 Portland - Brooklyn Creek Basin $144 M $160 Van grijs naar $140 $120 groen & grijs bespaart $58 M $100 $80 $60 $86 M $10 miljoen - Groen $40 $20 $75 miljoen - Grijs $0

17 Headwaters Raingarden

18 Groene daken

19 Effectiviteit groene daken - jaarbasis in DE Mentens 2006

20 Groene daken en bui intensiteit - NYC Carson, T.B., D.E. Marasco, P.J. Culligan and W.R. McGillis, 2013, Hydrological performance of extensive green roofs in New York City: observations and multi-year modelling of three full-scale systems, Environmental Research Letters 8, 2013.

21 Groene daken Groene daken vooral effectief bij kleinere buien Ze zijn dus bij de meeste buien effectief Daken bergen alleen het water dat op het dak valt en vormen vaak maar 20% van je oppervlak Groene daken zijn vooral effectief waar veel platte daken aawezig zijn Groene daken zijn lange tijd niet ontworpen voor waterberging De waterberging is bij bestaande daken vaak beperkt Bij groene daken meestal extra berging/afvoer op maaiveld noodzakelijk

22 Groene daken nader beschouwd, STOWA, Rioned

23 Effect vergroening van de stad

24 Effect vergroening van de stad

25 Waar green infrastructure toepassen Inpassen in bestaande stad, uitbreiding van (riool)capaciteit is kostbaar Dichtbebouwde gebieden relatief sterke toename van wateroverlast, maar ook ruimte gebrek Daken kunnen een oplossing bieden in dichtbebouwde gebieden Het toepassen van maatregelen met berging op maaiveld het meest effectief

26 Green infrastructure bij wolkbreuken Infiltratie helpt overlast voorkomen Berging op of onder maaiveld noodzakelijk En uiteraard vele co-benefits als het niet hard regent

27 Hoe kunnen we Green Infrastructure nog effectiever maken? Empirisch onderzoek (meten) aan verschillende Green Infrastructure Doorrekenen effect van Green Infrastructure voor wolkbreuken op diverse schaalniveaus en voor verschillende configuraties Ontwerpopgaven hoe we groen in te zetten voor wolkbreuken in een stad met nog veel meer uitdagingen en eisen

28 Voor verdere vragen:

GRAVEN NAAR ERVARINGEN Water passerende verhardingen, wat werkt?

GRAVEN NAAR ERVARINGEN Water passerende verhardingen, wat werkt? GRAVEN NAAR ERVARINGEN Water passerende verhardingen, wat werkt? Rutger van Hogezand 11 april 2019 Waterstraat, TU bouwcampus CREATING TOMORROW www.hva.nl/klimaatbestendigestad KLIMAATVERANDERINGEN WORDEN

Nadere informatie

Regenwater (voorzieningen) op eigen terrein. Ontwikkeling RainTools. Overzicht Webinar. Aanleiding

Regenwater (voorzieningen) op eigen terrein. Ontwikkeling RainTools. Overzicht Webinar. Aanleiding Regenwater (voorzieningen) op eigen terrein Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED Overzicht Webinar RainTools software Schematisering perceel Functioneren, effecten maatregelen Vragen en opmerkingen Respons

Nadere informatie

De eerste resultaten. dr. ir. Vincent Wolfs prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven

De eerste resultaten. dr. ir. Vincent Wolfs prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven De eerste resultaten dr. ir. Vincent Wolfs prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Nood aan innovatieve oplossingen om klimaatverandering op te vangen 3 HYDROACTIV Intelligent groendak 1 NEERSLAGAFVOER

Nadere informatie

The Rotterdam Roofscape

The Rotterdam Roofscape 19-9-2018 Warsaw How cities respond to climate change The Rotterdam Roofscape Municipality of Rotterdam Urban Development Department Msc. Marloes Gout 19-9-2018 Changing Climate Sea level rise Heat waves

Nadere informatie

Waterbewustzijn Molenhoek. Rogér Derksen

Waterbewustzijn Molenhoek. Rogér Derksen Waterbewustzijn Molenhoek Rogér Derksen 1 AGENDA MOLENHOEK KLIMAATBEWUSTZIJN 1. Voorstelrondje 2. Presentatie en achtergrond 3. Vragen 2 Voorstellen Rogér Derksen Projectleider civiele techniek, adviseur

Nadere informatie

Introductie RainTools

Introductie RainTools Introductie RainTools Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED DowntheDrain, 21 april 2015 Oefenen Vraag 0 Hoeveel m3 water is 1 mm neerslag op 10 ha afvoerend oppervlak? Antwoorden 0 1 Ontwikkeling RainTools

Nadere informatie

Verstedelijkingsopgave als groene challenge

Verstedelijkingsopgave als groene challenge Verstedelijkingsopgave als groene challenge 8 tips om groen effectief in te zetten! Dr. ir. Robbert Snep Senior onderzoeker Groene Steden, Wageningen Environmental Research (onderdeel WUR) 2 3 De 8 tips

Nadere informatie

Doel: voorkom regenwateroverlast!

Doel: voorkom regenwateroverlast! http://bit.ly/2pjgadl Wereldtemperatuur 188-216 Ontwikkeling extreme neerslag Doel: voorkom regenwateroverlast! Masterclass klimaatadaptatie Kennemerland, 18 mei 217. Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED

Nadere informatie

Regenwatersystemen op de testbank

Regenwatersystemen op de testbank Regenwatersystemen op de testbank Harry van Luijtelaar Stichting RIONED RIONEDdag, 5 februari 215 Overzicht presentatie Aanleiding Rekentool (testbank) Extreme buien Vergelijken functioneren systemen Conclusies/lessen

Nadere informatie

Programma Water en klimaatveranderingen

Programma Water en klimaatveranderingen Programma Water en klimaatveranderingen Ger Renkens / Luuk Postmes 7 juni 2016 Doel Beschermen van de volksgezondheid en het milieu en het leveren van een bijdrage aan het in stand houden en verbeteren

Nadere informatie

DSI regenwater infiltratie.

DSI regenwater infiltratie. DSI regenwater infiltratie. De adequate oplossing van een actueel probleem. Klimaatverandering. Het klimaat verandert. Met als gevolg een toename van de duur en frequentie van wateroverlast, verkeersonveiligheid

Nadere informatie

Regenwateropvang op perceel en in de wijk. Wat werkt (niet)

Regenwateropvang op perceel en in de wijk. Wat werkt (niet) Regenwateropvang op perceel en in de wijk Wat werkt (niet) STOWA / Stichting RIONED Utrecht, 29 mei 2018 Lekker duurzaam! Tegeltaks Ook gemeenten kampioen tegelen Chasse Park Breda Architect Rem Koolhaas,

Nadere informatie

Het klimaat past ook in uw straatje

Het klimaat past ook in uw straatje DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Het klimaat past ook in uw straatje Voorbeeldenboek Ronald Loeve 5 april 2017 1 2 VOOR DE PRAKTIJK EN MET DE PRAKTIJK Samenwerking: Consortium: gemeenten

Nadere informatie

Regenwater op eigen terrein

Regenwater op eigen terrein Regenwater op eigen terrein Uitwerking RainTools rekenvoorbeelden Webinar Stichting RIONED 14 april 15 Harry van Luijtelaar 1 REKENMODEL EN SCHEMATISERINGEN De rekenvoorbeelden in dit webinar zijn uitgewerkt

Nadere informatie

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Kosten en baten van inrichting. Wiebe Bakker november 2015

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Kosten en baten van inrichting. Wiebe Bakker november 2015 DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Kosten en baten van inrichting Wiebe Bakker november 2015 Waar is nog behoefte aan? Keuze bij inrichting openbare ruimte + riolering: traditioneel of

Nadere informatie

Naar een klimaatbestendig Eindhoven. Luuk Postmes 19 mei 2015

Naar een klimaatbestendig Eindhoven. Luuk Postmes 19 mei 2015 Naar een klimaatbestendig Eindhoven Luuk Postmes Speerpunten Eindhoven op watergebied Klimaatverandering Wateroverlast zomerse buien Hittestress Droogtestress Duurzame stad: Energie neutraal Grondstoffen

Nadere informatie

Klimaatbestendige stad

Klimaatbestendige stad Klimaatbestendige stad Joke van Wensem Samenwerken aan water en klimaat Programmaplan en kennisagenda Algemeen en programmering: Deltaprogramma RA/IenM, STOWA, RWS, CAS, Deltares Projectentournee: Deltaprogramma

Nadere informatie

Kennisagenda NKWK- KBS. Groeidocument versie 0.1

Kennisagenda NKWK- KBS. Groeidocument versie 0.1 Kennisagenda NKWK- KBS Groeidocument versie 0.1 November 2015 Voorwoord Dit is de eerste versie (versie 0.1) van het Groeidocument van de Kennisagenda NKWK- KBS. Dit document is een eerste aanzet voor

Nadere informatie

Richtlijn versus maatwerkberekening

Richtlijn versus maatwerkberekening Memo DM 1063841 Aan: Peter Van Hoof [peter@vanhoof-watermanagement.nl] Van: HDSR Datum: 23 juni 2016 Onderwerp: Notitie maatwerkberekening Vierde Kwadrant Kockengen In deze memo heeft het waterschap een

Nadere informatie

Gezonde Ruimtelijke Ordening 25 februari 2009

Gezonde Ruimtelijke Ordening 25 februari 2009 Stedelijk groen en luchtkwaliteit Waarom luchtzuiverend groen in de ruimtelijke planvorming? Gezonde Ruimtelijke Ordening 25 februari 2009 fred@tripleee.nl Het probleem van fijn stof? Stadsgroen en luchtkwaliteit

Nadere informatie

Klimaatverandering in Utrecht. Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen!

Klimaatverandering in Utrecht. Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen! Klimaatverandering in Utrecht Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen!-dag,12 juni 2016 De klimaatopgave, omgaan met 1. Intensievere neerslag 2. Stijging

Nadere informatie

WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE?

WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? 13 november 2018 waarom stedelijke klimaatadaptatie wat verandert er aan ons klimaat meer: wateroverlast hitte droogte toenemende verstedelijking, meer verharding en

Nadere informatie

De klimaatbestendige stad, inrichting in de praktijk

De klimaatbestendige stad, inrichting in de praktijk De klimaatbestendige stad, inrichting in de praktijk Onderzoek 2015 & 2016 Jeroen Kluck Wiebe Bakker Laura Kleerekoper Lisette Klok Ronald Loeve Marten Rouvoet Ronald Wentink Joris Viscaal INHOUD Aanleiding

Nadere informatie

Dakbedekking en waterhuishouding - Hoe blauw zijn groene daken?

Dakbedekking en waterhuishouding - Hoe blauw zijn groene daken? Dakbedekking en waterhuishouding - Hoe blauw zijn groene daken? Kees Broks (STOWA), Harry van Luijtelaar (Stichting RIONED) Groene daken zijn hot, ook vanuit het oogpunt van stedelijk waterbeheer. Ze vangen

Nadere informatie

Ondergronds bergen en terugwinnen van water in stedelijk gebied. 2. Hoe werkt ondergrondse waterberging (concepten)

Ondergronds bergen en terugwinnen van water in stedelijk gebied. 2. Hoe werkt ondergrondse waterberging (concepten) Ondergronds bergen en terugwinnen van water in stedelijk gebied Verkenning van mogelijkheden en beperkingen Marco Hoogvliet Kees Broks Martin van der Schans Onderwerpen 1. Doelstelling verkenning 2. Hoe

Nadere informatie

Kenmerk Contactpersoon Plaats en datum Ing. B. Mengers Doetinchem, Tel

Kenmerk Contactpersoon Plaats en datum Ing. B. Mengers Doetinchem, Tel ECOPART BV ZEPHIRLAAN 5 7004 GP DOETINCHEM TELEFOON 03 14-36 81 00 FAX 03 14 36 57 43 E-MAIL INFO@ECOPART-BV.NL INTERNET WWW.ECOPART_BV.NL BTW NR. NL 81 01 466 29 B01 HANDELSREGISTER 100 35 993 RABOBANK

Nadere informatie

Het waterbeleid van de provincie Limburg is beschreven in het Provinciaal Waterplan Limburg, dd. 20 november 2009.

Het waterbeleid van de provincie Limburg is beschreven in het Provinciaal Waterplan Limburg, dd. 20 november 2009. Memo Ter attentie van Project management Den Dekker B.V. Datum 03 januari 2013 Distributie Projectnummer 111850-01 Onderwerp Parkeerterrein Jumbo Heythuysen Geachte heer Bosman, 1 WATERBELEID Het streven

Nadere informatie

Impact(test) extreme buien

Impact(test) extreme buien Impact(test) extreme buien Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED Minicursus stichting RIONED, 22 maart 2018 '2015 wordt warmste jaar ooit' GENEVE - Het jaar 2015 wordt waarschijnlijk het warmste jaar

Nadere informatie

De werking van groene daken in de waterketen Hydrologische effecten nader beschouwd

De werking van groene daken in de waterketen Hydrologische effecten nader beschouwd De werking van groene daken in de waterketen Hydrologische effecten nader beschouwd Kees Broks Groene daken Water op groene daken tot nu toe vooral functioneel voor groen Aanleiding Aanleiding Aanleiding

Nadere informatie

E richard.wilbrink@mwhglobal.com Van. Advies toekomstige hemelwaterberging en afvoer

E richard.wilbrink@mwhglobal.com Van. Advies toekomstige hemelwaterberging en afvoer Aan Gemeente Maassluis Behandeld door Richard Wilbrink T.a.v. De heer E. Zeeman E richard.wilbrink@mwhglobal.com Van Richard Wilbrink MSc. T 015-7511854 Betreft Voorbereidende onderzoeken winkelcentrum

Nadere informatie

Gemeentelijk Riolerings Plan

Gemeentelijk Riolerings Plan Gemeentelijk Riolerings Plan 2018-2022 dorpspraat over aanpak van wateroverlast Laren, maart en april 2018 Programma deel 1: kaders en historie deel 2: wat gebeurt er? deel 3: welke oplossingen? deel 4:

Nadere informatie

Miezeren of plenzen...

Miezeren of plenzen... Miezeren of plenzen... voor elke bui de juiste aanpak Voor onze beleving én de manier waarop we met regen (moeten) omgaan, maakt het uit hoeveel water er naar beneden komt. Die hoeveelheid kan per bui

Nadere informatie

Nieuwsbrief Klimaat maatregelen Nieuwe Uitleg in Bakel

Nieuwsbrief Klimaat maatregelen Nieuwe Uitleg in Bakel Nieuwsbrief Klimaat maatregelen Nieuwe Uitleg in Bakel Het veranderende klimaat en de verstedelijking brengen grote uitdagingen met zich mee. Regenbuien worden steeds extremer en komen vaker voor, met

Nadere informatie

Rapport. Voorstel hemelwaterbehandeling nieuwbouw kantoren Achmea Apeldoorn. Rapportnummer: G Datum: 21 januari SvdA/CD/KS/G RA

Rapport. Voorstel hemelwaterbehandeling nieuwbouw kantoren Achmea Apeldoorn. Rapportnummer: G Datum: 21 januari SvdA/CD/KS/G RA Rapport Lid ONRI ISO-9001: 2000 gecertificeerd Voorstel hemelwaterbehandeling nieuwbouw kantoren Achmea Apeldoorn Rapportnummer G 15798-6 d.d. 21 januari 2008 Opdrachtgever: ABC Management groep Peutz

Nadere informatie

Groene gevels in de stad

Groene gevels in de stad Groene gevels in de stad Ecohuis en team Stadsbouwmeester Verticaal tuinieren Groene gevels en daken in de stedelijke omgeving 10 Oktober Dr.ir. M. Ottelé Contact: M.Ottele@tudelft.nl 1 1 Inhoud presentatie

Nadere informatie

1 Inleiding en projectinformatie

1 Inleiding en projectinformatie Project: Groenhorst College te Velp Onderwerp: hemelwater infiltratieonderzoek Datum: 9 november 2011 Referentie: 25.515/61341/LH 1 Inleiding en projectinformatie Het Groenhorst College, gelegen aan de

Nadere informatie

Rioleringsplan Tivolikerk te Eindhoven

Rioleringsplan Tivolikerk te Eindhoven Project : Rioleringsplan Tivolikerk te Eindhoven Projectnummer : NC8110503 Versie : definitief Datum : 15 juli 2008 Aanleiding Het terrein van de Tivolikerk en het naastgelegen Zusterhuis aan de Heezerweg

Nadere informatie

In opdracht van Jansen Bouwontwikkeling BV is ons bureau betrokken bij de waterhuishouding van het project Ceres te Bemmel.

In opdracht van Jansen Bouwontwikkeling BV is ons bureau betrokken bij de waterhuishouding van het project Ceres te Bemmel. NOTITIE NUMMER : P11-0455 : ONDERWERP : advies waterhuishouding : DATUM : 17 december 2012 PLAATS : ELST OPGESTELD DOOR : H.W. Boom 1 Algemeen In opdracht van Jansen Bouwontwikkeling BV is ons bureau betrokken

Nadere informatie

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Kosten en baten van inrichting. Wiebe Bakker 25 november 2015

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Kosten en baten van inrichting. Wiebe Bakker 25 november 2015 DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Kosten en baten van inrichting Wiebe Bakker 25 november 2015 Klimaatadaptatie een hot item Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Klimaatbestendige

Nadere informatie

Controleberekening riolering (DEFINITIEF)

Controleberekening riolering (DEFINITIEF) Titel: Omschrijving: Projectnr: Rapportnr: Datum: Controleberekening riolering (DEFINITIEF) Boschkens-west Goirle 09JV10090 09-10486-JV 08-12-09 RAPPORT Grotestraat 143 5141 JP Waalwijk tel: 0416-560381

Nadere informatie

Thema 3: Klimaat en water

Thema 3: Klimaat en water Thema 3: Klimaat en water Opwarming van de steden en de mogelijkheden van gras Karen Huijsmans Sweco Praktijk van waterberging op sportparken Jan Coppens Smits 25 september 2018 ConGRAS 1 inhoud Karen

Nadere informatie

tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015

tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 Voorstellen multifunctionele landbouw functieverandering landschappelijke inpassing gebiedsontwikkeling

Nadere informatie

Inhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering

Inhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering Inhoud 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen 3. Proces en methode 4. Uitvoering 5. Afsluiting en conclusie 1. Achtergrond Hart van TICD Ontwikkelingen tbv versterken

Nadere informatie

Klimaatverandering: waterbestendige gebouwen en terreinen

Klimaatverandering: waterbestendige gebouwen en terreinen Nationaal Congres Sanitaire Technieken 2017 Klimaatverandering: waterbestendige gebouwen en terreinen Samenstelling: Will Scheffer (TVVL) Presentatie: Oscar Nuijten (Edu4Install/TVVL) met o.a. informatie

Nadere informatie

Klimaatstress: Wat is de beste test? Vakantiecursus 12 Januari 2018

Klimaatstress: Wat is de beste test? Vakantiecursus 12 Januari 2018 Klimaatstress: Wat is de beste test? Vakantiecursus 12 Januari 2018 Marie-claire ten Veldhuis Delft University of Technology Watermanagement Department j.a.e.tenveldhuis@tudelft.nl Juni 2016 Juli 2014

Nadere informatie

: SAB Prinses Margrietlaan Best Betreft : Watertoets ontwikkeling Prinses Margrietlaan nabij nr. 24

: SAB Prinses Margrietlaan Best Betreft : Watertoets ontwikkeling Prinses Margrietlaan nabij nr. 24 Logo MEMO Aan : Henrike Francken Van : Michiel Krutwagen Kopie : Dossier : BA1914-112-100 Project : SAB Prinses Margrietlaan Best Betreft : Watertoets ontwikkeling Prinses Margrietlaan nabij nr. 24 Ons

Nadere informatie

3D GeoInformatie: wat kun je ermee?

3D GeoInformatie: wat kun je ermee? 3D GeoInformatie: wat kun je ermee? Prof dr Jantien Stoter Delft University of Technology Inhoud 3D intro Wat is er al? 3D BGT 3D BAG 3D TOP10NL Manifest Doorbraak 3D Wat is 3D? Wat is 3D? Hoogte, diepte

Nadere informatie

Verdiepte tuin. ontwerp voor achtertuin te Zwolle

Verdiepte tuin. ontwerp voor achtertuin te Zwolle Verdiepte tuin ontwerp voor achtertuin te Zwolle tuinoppervlak: 140 m2 type: achtertuin van twee-onder-een-kapwoning af te koppelen: dak huis 50m2; dak schuur 35 m2; terras 15 m2; totaal 100 m2 doorlatendheid:

Nadere informatie

EEN BODEM VOOR WATER

EEN BODEM VOOR WATER EEN BODEM VOOR WATER Hemel en grondwaterbeleid Breda 2011 RWZI De gemeente is verantwoordelijk voor de afvoer van afvalwater naar de rioolwaterzuivering (RWZI: een soort wasmachine voor water). RWZI De

Nadere informatie

Natuur & Gezondheid Wetenschap, Beleid & Praktijk

Natuur & Gezondheid Wetenschap, Beleid & Praktijk Natuur & Gezondheid Wetenschap, Beleid & Praktijk Hans Keune (met dank aan Marc Van Ranst, Roy Remmen, Cristina Romanelli, Richard Kock, Conor Kretsch, Jonathan E. Suk, ) VRP Congres Open ruimte en wonen:

Nadere informatie

Welkom bij Van Hall Larenstein. Kennisdag Meer natuur in de stad, hoe doe je dat?

Welkom bij Van Hall Larenstein. Kennisdag Meer natuur in de stad, hoe doe je dat? Welkom bij Van Hall Larenstein Kennisdag Meer natuur in de stad, hoe doe je dat? Donderdag 24 november 2016 Derk Jan Stobbelaar Lector Duurzaam Landschapsbeheer Van Hall Larenstein Meer natuur in de stad,

Nadere informatie

Stadsbrede economische illustratie Rainproof

Stadsbrede economische illustratie Rainproof Stadsbrede economische illustratie Rainproof Inzicht in kosten/baten voor netwerk aanpak rainproof Lot Locher Doelen Rainproof Hoofddoel : Regenbestendig Amsterdam in 2050 - bij alle fysieke veranderingen

Nadere informatie

Resultaten maaiveldanalyse Wateroverlast Laren

Resultaten maaiveldanalyse Wateroverlast Laren Resultaten maaiveldanalyse Wateroverlast Laren Onderzoek maatregelen naar aanleiding van de wateroverlast op 28 juli 2014 definitief Gemeente Laren Grontmij Nederland B.V. Houten, 15 april 2015 20150415/GLdefinitief

Nadere informatie

Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens

Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens Ir. Emil Hartman Senior adviseur duurzaam stedelijk waterbeheer Ede, 10 april 2014 Inhoud presentatie Wat en hoe van afkoppelen Wat zegt de wet over hemelwater

Nadere informatie

Projecten Klimaat en Hittestress. Hittestress in Rotterdam. Stand van zaken Mei Project 1 Hitte stress. Ambitie Rotterdam

Projecten Klimaat en Hittestress. Hittestress in Rotterdam. Stand van zaken Mei Project 1 Hitte stress. Ambitie Rotterdam Hittestress in Rotterdam Projecten Klimaat en Hittestress Stand van zaken Mei 2010 Lissy Nijhuis & Erica Koning, Gemeente Rotterdam Heleen Mees, Universiteit van Utrecht A. Kennis voor Klimaat project

Nadere informatie

Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries,

Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries, Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries, 28-09-2017 Opbouw 1. Context KNMI scenario s kosten en risico s 2. Effecten hittestress, droogtestress, wateroverlast

Nadere informatie

Rioolnotitie Bouw en woonrijpmaken Woningbouwlocatie Brinkersweide te Rhenen

Rioolnotitie Bouw en woonrijpmaken Woningbouwlocatie Brinkersweide te Rhenen Rioolnotitie Rioolnotitie Kenmerk : RL14IV673 Datum : 10 augustus 2015 Versie : Definitief Auteur : A. van der Stelt Controle : F. Hazen 2 Rioolnotitie Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 1. Uitgangspunten...

Nadere informatie

Programma. Dikes and Flood Risk Research Symposium 12/8/2016. P01 Overzicht gezamenlijke onderzoeksagenda TU Delft - STOWA

Programma. Dikes and Flood Risk Research Symposium 12/8/2016. P01 Overzicht gezamenlijke onderzoeksagenda TU Delft - STOWA Dikes and Flood Risk Research Symposium Programma Welkomstwoord (Prof. Bert Geerken) P01 Overzicht gezamenlijke onderzoeksagenda TU Delft - STOWA (Joost Buntsma) P02 Begroeide voorlanden in waterveiligheid

Nadere informatie

De Peilstok Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd

De Peilstok Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd De Peilstok 2014 Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd De Peilstok 2014 Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd Colofon 2015 Oplage: 750 exemplaren Dit is een uitgave

Nadere informatie

Voorontwerp infiltratievoorzieningen en RWA- leidingen

Voorontwerp infiltratievoorzieningen en RWA- leidingen MEMO Aan Van Kopie Dossier Project Betreft : Woningstichting Barneveld : Wolter Tijssen : Wouter Woortman : B4699-03-004 : Watertoets : Voorontwerp waterhuishouding Ons kenmerk : WA-LW20090339 Datum :

Nadere informatie

werkblad 8: Infiltratie van regenwater Doel van het onderzoek Wat moet je weten voordat je begint?

werkblad 8: Infiltratie van regenwater Doel van het onderzoek Wat moet je weten voordat je begint? werkblad 8: Infiltratie van regenwater binnen 2 De snelle afvoer van regenwater via verharde oppervlakken en rioleringen zorgt ervoor dat regenwater niet meer kan insijpelen of infiltreren in de bodem.

Nadere informatie

Voor afmetingen waarvoor geen bewerkingsprijs staat vermeld gelden de prijzen op aanvraag

Voor afmetingen waarvoor geen bewerkingsprijs staat vermeld gelden de prijzen op aanvraag 19 x 13 x 19 x 1,5 mm 0,57 314,00 324,00 344,00 364,00 20 x 15 x 20 x 1,5 mm 0,61 314,00 324,00 344,00 364,00 25 x 15 x 25x 2 mm 0,96 227,00 237,00 257,00 277,00 10 x 20 x 10 x 2 mm 0,56 227,00 237,00

Nadere informatie

2 november 2009 C M.J.C. Kerkhof Jonkman. Team stedelijk water

2 november 2009 C M.J.C. Kerkhof Jonkman. Team stedelijk water WATERPARAGRAAF Onderwerp: Rentray Rekken Apeldoorn, Projectnummer: 2 november 2009 C01031.200803 Opgesteld door: M.J.C. Kerkhof Jonkman Gecontroleerd door: M. Swenne ARCADIS NEDERLAND BV Het Rietveld 59a

Nadere informatie

1 Inleiding. Gemeente Diemen. de heer R. den Ouden. M. Tobé. Waterhuishouding Sportpark Diemen

1 Inleiding. Gemeente Diemen. de heer R. den Ouden. M. Tobé. Waterhuishouding Sportpark Diemen Aan Gemeente Diemen T.a.v. de heer R. den Ouden Van M. Tobé Betreft Waterhuishouding Sportpark Diemen Projectnummer M15B0269 Behandeld door Max Tobé E max.tobe@mwhglobal.com T 015 751613 1 Inleiding De

Nadere informatie

De klimaatbestendige (oude) stad

De klimaatbestendige (oude) stad De klimaatbestendige (oude) stad Peter den Nijs Wareco ingenieurs F3O KANS OP PAALROT Groot deel Nederland Grote verschillen bodemopbouw Grote verschillen in klimaateffect Grote spreiding in risico s 1

Nadere informatie

PROJECT SMARTROOF 2.0

PROJECT SMARTROOF 2.0 1 Dr. ir. Gijsbert Cirkel Amsterdam, 8 sept. 2017 PROJECT SMARTROOF 2.0 VOOR EEN KOEL HOOFD EN DROGE VOETEN 2 Marineterrein Amsterdam GRONDLEGGERS Project SMARTROOF 2.0 3 Klimaatverandering: meer extreme

Nadere informatie

Remote Sensing. Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer

Remote Sensing. Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer Remote Sensing Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer 2016 25 Remote Sensing Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer Waterschappen

Nadere informatie

Grondwater in stedelijk gebied

Grondwater in stedelijk gebied Grondwater in stedelijk gebied Kruisbestuiving met de afdeling riolering 29 mei 2013 Jacqueline Flink Waterbalans Grondwateraanvulling uit neerslag??? Grondwateraanvulling GBKA (~ BGT) goede info over

Nadere informatie

Tree Ground Solutions BV

Tree Ground Solutions BV Tree Ground Solutions BV Innovatie in groeiplaatsvoorzieningen en waterbeheer constructies Door: Erwin van Herwijnen Wie is TGS? Een specialist op het inrichten van groeiplaatsen voor bomen in het stedelijk

Nadere informatie

Geen water op straat maar eronder

Geen water op straat maar eronder Geen water op straat maar eronder 52 mm waterberging onder de bestrating GEP Water BV Kolk 52, 4241 TJ Arkel, The Netherlands +31 (0)183-610520 www.gep-rainwater.com Geen regenwater op straat maar eronder

Nadere informatie

Op weg naar klimaatbewuste regio. Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland

Op weg naar klimaatbewuste regio. Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland Op weg naar klimaatbewuste regio Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland Klimaateffecten Nederland Neerslag Het regent minder vaak 7% tot 30% Maar buien zijn heftiger! 8% tot 24% Wake-up call -

Nadere informatie

Waterparagraaf Melkveebedrijf M.C.M. Sieben, Witte Plakdijk 6 Ospel

Waterparagraaf Melkveebedrijf M.C.M. Sieben, Witte Plakdijk 6 Ospel Waterparagraaf Melkveebedrijf M.C.M. Sieben, Witte Plakdijk 6 Ospel De heer M.C.M. Sieben is voornemens een nieuwe rundveestal op te richten op het perceel, kadastraal bekend als gemeente Nederweert, sectie

Nadere informatie

Afkoppelen Reutsberg Noord Waterrobuuste inrichting dmv afkoppelen regenwater en realiseren waterberging

Afkoppelen Reutsberg Noord Waterrobuuste inrichting dmv afkoppelen regenwater en realiseren waterberging Afkoppelen Reutsberg Noord Waterrobuuste inrichting dmv afkoppelen regenwater en realiseren waterberging Reutsberg Noord Probleem regenwater: veel afstroming en riolering overbelast (laag maaiveld) Oplossing

Nadere informatie

Floris Boogaard (Hanzehogeschool Groningen/Tauw), Thomas Klomp (gemeente Hoogeveen), Marthijn Manenschijn (waterschap Drents Overijsselse Delta)

Floris Boogaard (Hanzehogeschool Groningen/Tauw), Thomas Klomp (gemeente Hoogeveen), Marthijn Manenschijn (waterschap Drents Overijsselse Delta) Masterclasses klimaatbestendig inrichten Floris Boogaard (Hanzehogeschool Groningen/Tauw), Thomas Klomp (gemeente Hoogeveen), Marthijn Manenschijn (waterschap Drents Overijsselse Delta) Diverse steden

Nadere informatie

BESLISBOOM HEMELWATER MAATREGELEN

BESLISBOOM HEMELWATER MAATREGELEN BESLISBOOM HEMELWATER MAATREGELEN Waar komt de vraag vandaan? Klimaatverandering Maatregelen Welke maatregel past het beste in welke situatie? 2 04-07-18 Voorbeelden bemaling nodig om IT-riool aan te leggen

Nadere informatie

Introductie 4/25/2013. Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings Klimaatadaptatiemaatregelen op

Introductie 4/25/2013. Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings Klimaatadaptatiemaatregelen op 4/25/2013 Kennisconferentie Deltaprogramma 2013 Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings op Part of Climate Proof Cities consortium of the gebouwniveau:

Nadere informatie

Vragen: Gaat het plan uitsluitend over functiewijziging van bestaande bebouwing zonder fysieke aanpassingen van de bebouwing en de ruimte?

Vragen: Gaat het plan uitsluitend over functiewijziging van bestaande bebouwing zonder fysieke aanpassingen van de bebouwing en de ruimte? datum 24-7-2014 dossiercode 20140724-9-9338 Samenvatting In deze paragraaf worden puntgewijs de resultaten van de toetsing samengevat. Tekenen: Heeft u een toetslaag geraakt? In welke gemeente ligt uw

Nadere informatie

Waterschap Hunze en Aa s Ontvangen d.d.: Documentnummer: Raakvlak waterbeheer: ja/nee. gemeente Assen Verbouwing woning Venestraat 175 9402GM ASSEN

Waterschap Hunze en Aa s Ontvangen d.d.: Documentnummer: Raakvlak waterbeheer: ja/nee. gemeente Assen Verbouwing woning Venestraat 175 9402GM ASSEN Waterschap Hunze en Aa s Ontvangen d.d.: Documentnummer: Raakvlak waterbeheer: ja/nee gemeente Assen Verbouwing woning 9402GM ASSEN Algemeen Betrokkenheid waterschap Voor de verdere procedurele afhandeling

Nadere informatie

Sustainable Urban Mobility Plan Rotterdam, april 2016

Sustainable Urban Mobility Plan Rotterdam, april 2016 Smart accessibility for a healthy, strong economics and attractive city! Rotterdamse Mobiliteitsagenda IN ROTTERDAM HEB JE DE LUXE OM TE KIEZEN HOE JE REIST. WIL JE OP DE FIETS, GA JE MET DE FIETS. WIL

Nadere informatie

Introduction. Research Education Consultancy

Introduction. Research Education Consultancy Inhoud Introductie Uitdagingen in water management 101 blauw groene oplossingen Maar eh werken die ook? 5 onderzoeken HG Onderzoekresultaat naar onderwijs Meer info? Introduction Research Education Consultancy

Nadere informatie

Notitie. Visiedocument GRP/BRP Brummen. 1 Inleiding - 15.004012 -

Notitie. Visiedocument GRP/BRP Brummen. 1 Inleiding - 15.004012 - Notitie Contactpersoon Gwendolijn Vugs Datum 1 mei 2015 Kenmerk N001-1229319GBV-avd-V02-NL Visiedocument GRP/BRP Brummen 1 Inleiding Het huidig Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) van de gemeente Brummen

Nadere informatie

Stofstromen in de keten Effecten op lokaal oppervlaktewater. Hans Aalderink & Jeroen Langeveld ARCADIS & Royal Haskoning

Stofstromen in de keten Effecten op lokaal oppervlaktewater. Hans Aalderink & Jeroen Langeveld ARCADIS & Royal Haskoning Stofstromen in de keten Effecten op lokaal oppervlaktewater Hans Aalderink & Jeroen Langeveld ARCADIS & Royal Haskoning Insteek afgelopen decennia Basisinspanning gemengde riolering 7 mm + 2 mm + 0,7 mm/h

Nadere informatie

Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw

Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vlaanderen, 27

Nadere informatie

INDELING INLEIDING (AANLEIDING?) GRONDWATERBEHEER IN DELEN DE WATERWET OVERLAST EN ONDERLAST: DE PROBLEMEN VERBONDEN.

INDELING INLEIDING (AANLEIDING?) GRONDWATERBEHEER IN DELEN DE WATERWET OVERLAST EN ONDERLAST: DE PROBLEMEN VERBONDEN. INDELING Grondwaterbeheer in de stad: een kans Peter den Nijs Inleiding Grondwaterbeheer in de stad: een kans Beleid grondwater stedelijk gebied Het wordt alleen maar slechter Afsluiting en vragen Grondwaterbeheer

Nadere informatie

15640 ing. B. Mengers Doetinchem, Tel Betreft

15640 ing. B. Mengers Doetinchem, Tel Betreft ECOPART BV ZEPHIRLAAN 5 7004 GP DOETINCHEM TELEFOON 03 14-36 81 00 FAX 03 14 36 57 43 E-MAIL INFO@ECOPART-BV.NL INTERNET WWW.ECOPART_BV.NL BTW NR. NL 81 01 466 29 B01 HANDELSREGISTER 100 35 993 RABOBANK

Nadere informatie

Ontwerpen aan stadsgroen - voor een aangenaam stadsklimaat en een gezonde leefomgeving

Ontwerpen aan stadsgroen - voor een aangenaam stadsklimaat en een gezonde leefomgeving Utrecht, 12 februari 2015 BOP jij of BOB ik? Beleid, Onderzoek en Praktijk werken samen aan een gezonder milieu Ontwerpen aan stadsgroen - voor een aangenaam stadsklimaat en een gezonde leefomgeving Wiebke

Nadere informatie

veronderstelde voordelen van Natuurvriendelijke oevers.

veronderstelde voordelen van Natuurvriendelijke oevers. 1 veronderstelde voordelen van Natuurvriendelijke oevers. verbeteren van chemische water kwaliteit verbeteren van de oever stabiliteit verbeteren van de ecologische kwaliteit 2 waarom aandacht voor NVO

Nadere informatie

Ringland en het klimaatplan van de stad Antwerpen

Ringland en het klimaatplan van de stad Antwerpen Ringland en het klimaatplan van de stad Antwerpen 1 Wat is Ringland? 2 Mobiliteitsprobleem Probleem = Weefbewegingen - vermenging stedelijk bestemmingsverkeer en doorgaand (zwaar) vrachtverkeer 3 Scheiding

Nadere informatie

Opleiding Duurzaam gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud

Opleiding Duurzaam gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud Opleiding Duurzaam gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud Leefmilieu Brussel Groendaken en dakmoestuinen een kijk op het sociale, culturele, economische (enz.) potentieel Frédéric MORAND VERT D

Nadere informatie

Klimaatbestendige stad Noodzaak én kans

Klimaatbestendige stad Noodzaak én kans Klimaatbestendige stad Noodzaak én kans dr ir Frans H M van de Ven W203 - KIVI Jaarcongres Delta Cities 11 november 2014 Overzicht Inleiding: Waarom? Stresstest Klimaatbestendigheid DPNH Tools voor de

Nadere informatie

Een slimme oplossing voor ecologisch watermanagement.

Een slimme oplossing voor ecologisch watermanagement. Een slimme oplossing voor ecologisch watermanagement. OVERHEID & PUBLIEKE DIENSTEN www.hydrorock.com Overheden en watermanagement Watermanagement in stedelijke gebieden is zeer actueel. Klimaatverandering

Nadere informatie

SMART SOCIETY IN NEDERLAND

SMART SOCIETY IN NEDERLAND SMART SOCIETY IN NEDERLAND Roxane Daniels Vereniging Nederlandse Gemeenten 23 april 2019 VVSG Brussel Paraplu-begrip Integrale aanpak van maatschappelijke opgaven Cross-sectoraal Publiek-privaat Bottom-up

Nadere informatie

Bergpolder Zuid, Rotterdam

Bergpolder Zuid, Rotterdam Climate Proof Cities klassieke benadering 2 De theorie klimaatverandering effecten kwetsbaarheid aanpassingsmaatregelen implementatie bijvoorbeeld: 1000 bomen plan groene daken subsidie bouwvoorschriften

Nadere informatie

Cradle to Cradle in de praktijk Tuinen

Cradle to Cradle in de praktijk Tuinen Cradle to Cradle in de praktijk Tuinen Mei 2009 Programma: Introductie WissingTuinen Wat is Cradle to Cradle? Cradle to Cradle in de praktijk Even voorstellen Ons kantoor in Megchelen: Ontwerp & Advies

Nadere informatie

Aanmelden externe studenten voor een minor van de TU Delft

Aanmelden externe studenten voor een minor van de TU Delft Als je een minor aan de TU Delft wilt volgen, moet je de volgende stappen ondernemen: 1. Regel een tweede inschrijving bij de TU Delft via Studielink. - Kies bij Kies een studie de minor-opleiding die

Nadere informatie