Wat is taal? 1 Inleiding. Dit thema gaat over taal als verschijnsel.
|
|
- Joannes Brander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DC 28 Wat is taal? 1 Inleiding Dit thema gaat over taal als verschijnsel. Als onderwijsassistent heb je op meer vlakken met taal te maken: er zijn leerlingen met anderstalige achtergrond, je hebt je eigen talige achtergrond en ten slotte kan je worden ingezet om de taalontwikkeling te stimuleren. Al met al veel reden om je eens in het verschijnsel taal te verdiepen. Taal is de belangrijkste manier waarop je kunt laten zien wat er in je geest leeft. Ook met gebaren en gezichtsuitdrukking kun je dingen uitdrukken, bijvoorbeeld gevoelens van genegenheid of afkeer. Gebaren maken deel uit van een taal en gebarentaal is ook een taal. We omschrijven taal als volgt: Taal: een systeem dat betekenissen weergeeft door middel van klanken, gebaren en schriftelijke tekens. Deze tekens worden met een voor elke taal specifiek regelsysteem (de grammatica van die taal) aan elkaar gekoppeld tot betekenisvolle gehelen zoals woorden, zinsdelen en zinnen. Een volk of een groep mensen kan met deze taal gedachten en gevoelens uitwisselen. De inhoud van dit thema: 2 Taal heeft meer doelen 3 Talen, dialecten en accenten 4 De eigen taal 5 De eigen taal en schooltaal 6 Codes en non-verbale communicatie 7 Tips voor de praktijk 1 OA DC 28 Wat is taal? 1
2 2 Taal heeft meer doelen Je gevoelens uiten is communicatie. Alles wat je zegt, is communicatie. Het doel van taal is dus communicatie. Maar communicatie zelf kan weer meer doelen hebben: sociaal verkeer; informatie-uitwisseling; instructie geven; opdrachten geven; expressie. Deze doelen bepalen hoe je je taal hanteert. Daar gaan we nu niet verder op in, er zijn diverse andere thema s over communicatie. 3 Talen, dialecten en accenten Taal is een belangrijk aspect van een cultuur. Bij talen zie je trouwens iets dat je ook bij culturen in hun algemeen ziet: de zuivere vorm bestaat niet. Natuurlijk weet iedereen wat Nederlands is, maar er zijn grote taalverschillen binnen het land. Binnen het Nederlands kun je spreken van één heersende taal, dat is de taal die gesproken wordt in de buurt van Haarlem. Dat Nederlands is de norm. Alle andere manieren van spreken wijken af van de norm en worden gezien als een accent. Als de spreekwijze in een bepaalde regio heel veel afwijkt van de norm, noemen we het een dialect. Zo spreken we van een Brabants accent als een Brabander netjes spreekt. Hij spreekt dan zo, dat iedereen hem zou moeten kunnen verstaan. Als hij Brabants spreekt, spreekt hij in een dialect. Iemand uit bijvoorbeeld Friesland kan hem dan waarschijnlijk niet verstaan. Het woordenboek omschrijft een dialect als volgt: Dialect: een omgangstaal in een streek of stad 2 2 OA Digitale Content
3 Dat woord omgangstaal is misleidend. Want elke taal is bedoeld voor omgang. Er wordt mee bedoeld dat een dialect een informeel karakter heeft. Als je een boek leest, is dat geschreven in het algemeen aanvaarde Nederlands, het zogenoemde standaard Nederlands. Iemand die een toespraak houdt, gebruikt ook dat standaard Nederlands. Dialect wordt gebruikt als je onder elkaar bent. Nederlands is bedoeld om te praten als je buiten je eigen streek bent. Anders versta je elkaar niet, zelfs niet als Nederlanders onder elkaar. 4 De eigen taal Sommige dingen die je over talen kunt zeggen, gelden ook voor dialecten. In feite gaat het in beide gevallen over de manier waarop je van huis uit geleerd hebt te spreken. De volgende kenmerken gelden voor talen èn voor dialecten. Een eigen taal: ieder mens leert een moedertaal een native speaker leeft in zijn taal een native speaker kan zijn eigen taal veranderen Ieder mens leert een moedertaal Ieder mens heeft het in zich om taal te leren. Dat is een talent dat we bij de geboorte meekrijgen. De taal, of het dialect dat je van huis uit meekrijgt, heet je moedertaal. Dat betekent niet de taal van je moeder, maar de eerste taal die je leert, de taal die je als je eigen taal beschouwt. Het is ook de taal waarin je denkt. Een ander woord voor iemand die in zijn eigen taal spreekt, is het Engelse woord native speaker. Het woord native ken je misschien wel vanuit documentaires. Het wordt vaak gebruikt voor inboorlingen, de oorspronkelijke bevolking van bijvoorbeeld Amerika. Native betekent daar geboren. Speaker betekent spreker. Dus de spreker die zijn eigen taal spreekt. OA DC 28 Wat is taal? 3
4 4.2 Een native speaker leeft in zijn taal Er is een kenmerkend verschil tussen native speakers en mensen die een taal later als tweede taal leren. Een native speaker leeft als het ware in het systeem van zijn taal. Iemand die een taal later leert, blijft van buitenaf naar die taal kijken. Een native speaker spreekt onbewust zijn taal correct. Een tweede taal spreker, blijft zich heel lang bewust van wat hij zegt. Hij denkt erbij na. 4.3 Een native speaker kan zijn taal veranderen Elke taal verandert voortdurend. Dat is het werk van alle native speakers bij elkaar. Een native speaker kan dus zijn eigen taal veranderen. Iemand die een taal als tweede taal spreekt, volgt altijd. Hij kan de taal niet veranderen. Iemand die een taal als tweede taal spreekt, maakt vaak bewust gebruik van regels. Daardoor zie je wel eens mensen die erg goed Nederlands als tweede taal geleerd hebben, een Nederlandse native speaker corrigeren. Bijvoorbeeld in het gebruik van de woordjes hun en hen en als of dan. 5 De niet-eigen taal Alles wat je niet als eerste taal leert, behoort tot de niet-eigen taal. De niet-eigen taal levert een paar knelpunten op. Niet-eigen taal: ook schooltaal is een niet-eigen taal er kunnen spellingsproblemen ontstaan de grammatica van de moedertaal gaat voor 4 4 OA Digitale Content
5 5.1 Ook schooltaal is een niet-eigen taal Schooltaal is niet hetzelfde als thuistaal of straattaal. In die zin verkeert ieder kind enigszins in een NT2-situatie. Natuurlijk is het lastiger is om goed Nederlands te spreken als je het als tweede taal hebt geleerd, dan als je een Nederlands dialect als moedertaal hebt. Een dialect vertoont meer verwantschap met Nederlands in klankvorming, woordenschat en grammatica dan een totaal andere taal. Een kind dat dialect spreekt en Nederlands leert op school, herkent meer klanken, woorden, zinsconstructies dan een kind dat bijvoorbeeld vanuit een Arabische achtergrond Nederlands leert. Waar het ons hier om gaat, is dat leerlingen met een eigen taal of dialect, op school ook in een enigszins vreemde situatie verkeren. Ze moeten zich anders voordoen dan ze zijn. Spontaan taalgebruik zou zijn in hun eigen taal of dialect. De school vraagt van vrijwel alle leerlingen een ander taalgebruik. Dat ontneemt leerlingen soms wel eens hun spontaniteit. Jouke is een Fries jongetje dat buiten Friesland woont. Net als alle Friezen spreekt hij prima Nederlands dus op school is er geen enkel probleem. Maar als hij op een dag zijn knie kapot valt, is hij plotseling al het Nederlands vergeten en komt in huilend en in het Fries vertellen: Ik haw in seare knibbel! Als dit met een Fries kind gebeurt, gebeurt het natuurlijk ook met een Turks of Marokkaans kind. Ook hij zal in emotionele situaties terug kunnen vallen op zijn moedertaal. 5.2 Er kunnen spellingsproblemen ontstaan Een tweede gevolg van anderstaligheid is een probleem met spelling. Afhankelijk van de eigen taal of het eigen dialect, kunnen sommige klanken in het Nederlands ontzettend moeilijk zijn. Denk aan de Nederlandse -u en de -uu. Dat onderscheid is al erg moeilijk. Veel talen spreken de letter u uit als een oe en ze hebben soms geen vervanger van de -u. Ook de Nederlandse tweeklanken, zoals -ie, -ei, -eu, -ui zijn moeilijk, omdat ze in veel talen niet voorkomen. Ook Nederlandse dialecten hebben sommige klanken niet. Een kind dat opgroeit in dat dialect, krijgt problemen met de spelling als die klank in het woord zit. Want hij spreekt die klank nooit uit. Hij kent hem niet. En hoe spel je een klank die je niet kent? OA DC 28 Wat is taal? 5
6 5.3 De grammatica van de eigen moedertaal gaat vóór Ten slotte kan grammatica problemen opleveren. Elk mens is automatisch geneigd de zinsconstructie uit de eigen taal toe te passen in het Nederlands. Om dicht bij huis te blijven, geven we nog een voorbeeld uit het Fries. In het Fries komt het hulpwerkwoord vaak achteraan. Dus als een Fries kind Nederlands spreekt zegt hij niet: Ik ben wezen zwemmen, maar: Ik ben zwemmen geweest. Nu ligt de Friese taal dicht bij de Nederlandse taal. Een leerling met een moedertaal als Arabisch of Turks zal dit soort problemen veel sterker hebben. In het Turks bijvoorbeeld heb je geen persoonlijke voornaamwoorden als ik, jij, hij. Je ziet aan de vorm van het werkwoord of het om ik, jij of hij gaat. 6 Codes en non-verbale communicatie We hebben het tot nu toe over verbale taal gehad. Maar als je een andere taal spreekt, heb je vaak ook andere codes, ander non-verbaal gedrag. Er zijn in elke taal codes voor wat beleefdheid is, er zijn gebaren die begrippen aanduiden, er zijn gewoontes. Andere aspecten van taal: codes gebaren gewoontes 5 6 OA Digitale Content
7 6.1 Codes Elke taal kent codes, die, als je ze overtreedt, tot grove onbeschaafdheden leiden. Die codes kunnen lijnrecht ingaan tegen onze eigen codes. Enkele voorbeelden van codes die in andere talen een totaal andere betekenis kunnen hebben: Wij kijken iemand aan terwijl we praten. Dit geldt in veel culturen als buitengewoon onbeleefd. Wij kijken iemand aan terwijl we luisteren. In veel andere talen kijk je juist weg als iemand tegen je praat. Iemand direct aanspreken. Zelfs in het Fries is dat onbeleefd. Een kind zegt tegen zijn moeder: Mama, heeft mama mijn jas gezien? Een Nederlandstalig kind zegt: Mama, heb je (of heeft u) mijn jas gezien? Antwoord geven. Wij achten het onbeleefd om geen antwoord te geven. Afhankelijk van de persoon die tegen je praat, kan antwoord geven in sommige talen zeer ongewenst zijn. Ontkennend antwoorden. Als iemand je een verzoek doet en je zegt: Nee, is dat voor ons normaal en duidelijk. Voor veel andere culturen is dat een onacceptabele reactie. Niet dat je alles maar moet doen, maar dan druk je dat anders uit. Bijvoorbeeld met een belofte om er over na te denken. Bepaalde woorden gebruiken die bij niet-acceptabele situaties horen, bijvoorbeeld het woord spieken gebruiken. In culturen waar spieken niet denkbaar is, kan het onacceptabel zijn om het woord zelfs maar te noemen. Na school valt het Iris op dat de moeder van Ramses haar voorbijloopt zonder te knikken, zoals ze altijd doet. Intuïtief voelt Iris aan dat er iets achter zit. Daarom loopt ze naar de moeder van Ramses toe. Dag mevrouw Pavlevi, hoe gaat het vandaag? Ze kijkt Iris even boos aan. Is er iets, vraagt Iris vriendelijk. Zo is het contact met haar nooit geweest. U hebt gezegd dat mijn zoon gestolen heeft, zegt mevrouw Pavlevi dan en ze is duidelijk boos. Iris besluit dat dit direct uitgepraat moet worden. Ze vraagt de moeder even mee naar binnen. Het kost haar moeite voor ze uitgelegd hebt dat ze alleen maar de klas in geroepen heeft, half als grap: Wie heeft er nú weer mijn rode pen gepikt? Ze was hem kwijt en wilde dat even aan de leerlingen laten weten. Ze wilde niet suggereren dat iemand haar pen had gepikt. Ramses bleek hem te hebben, hij was zijn werk aan het nakijken. Maar zijn moeder is niet tevreden gesteld. De suggestie dat de leerlingen iets zouden pikken, is voor mevrouw Pavlevi onaanvaardbaar. Dat zijn geen grapjes. De code in mevrouw Pavlevi s moedertaal is dat je woorden als pikken of stelen niet gebruikt. OA DC 28 Wat is taal? 7
8 6.2 Gebaren Ook veel gebaren zijn gebonden aan het taalsysteem waarbinnen ze gebruikt worden. Niet allemaal, er zijn ook gebaren die internationaal zijn, bijvoorbeeld het gebaar voor geld. Enkele voorbeelden van gebaren die bij ons een bepaalde betekenis hebben, en in andere taalgebieden een heel andere: Het handgebaar waarmee wij zeggen dat iemand afstand moet houden, betekent in sommige taalgebieden juist het tegenovergestelde: Kom hier. Een hand die een zwaaibeweging bij het oor maakt, betekent in het Nederlands dat het eten lekker gesmaakt heeft. In veel taalgebieden betekent het dat je een draai om je oren gaat krijgen. Naar je voorhoofd wijzen betekent in de ene cultuur dat je slim bent, in de andere dat je getikt, gek bent. 6.3 Gewoontes Gewoontes kunnen enorm verschillen. Kinderen uit China zijn gewend om nooit zelf het woord te nemen, en om zacht te spreken. Een Nederlands kind dat erg zacht spreekt, drukt daarmee of een grote verlegenheid uit, of een gebrek aan motivatie. Als je in Nederland bij een gezin langskomt dat net aan tafel gaat, verontschuldig je je en je gaat gauw weer weg. In veel culturen word je, als je rond etenstijd langskomt, uitgenodigd om een hapje mee te eten. Het zou heel onbeleefd en onaardig zijn als je dat afwees. 8 OA Digitale Content
9 7 Tips voor de praktijk De kennis uit dit thema is belangrijk voor jou om de leerlingen te kunnen begrijpen. Maar je kunt deze informatie ook gebruiken voor activiteiten die het bewustzijn van de leerlingen over de eigen taal stimuleren. Geschikt voor de oudere basisschoolleerlingen en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Spelletje 1 Voor groepen met vijf verschillende etnische achtergronden. Als je er maar vier of drie hebt, pas je de opdrachten aan. Verzamel vijf gebaren uit vijf landen. (Of vijf gebaren uit drie of vier landen) Vergelijk wat het gebaar betekent, per groepslid. Je krijgt dus 5 keer 5 is 25 uitkomsten. Als een gebaar meer betekenissen heeft, leg je die bij elkaar. Je krijgt gebaren met één betekenis, met twee, met drie enzovoort. Zet de gebaren op volgorde, van de meeste betekenissen naar weinig verschillende betekenissen. Spelletje 2 Over schooltaal en thuistaal: klassikaal, maar ook voor groepen. Voorbeeldzinnen Hoe zeg je het op school Hoe zeg je het thuis Dit kan me niet schelen. Ik heb er geen zin in. Doe je mee? Dat vind ik leuk. Ik heb buikpijn. Ik voel me ziek. Ik heb vreselijke honger Enzovoort. OA DC 28 Wat is taal? 9
10 Mogelijk vervolg? Kringgesprek over de verschillen. Sommige leerlingen zullen thuis en op school hetzelfde zeggen. Sommigen praten thuis net zoals op school, een beetje sjiek. Anderen praten op school net zoals thuis, een beetje makkelijk. Turf per zin hoeveel leerlingen op school en thuis hetzelfde zeggen. Turf ook hoeveel leerlingen thuis anders praten dan op school. Bespreek de resultaten van leerlingen die thuis anders praten dan op school. Sommigen zullen gewoon een andere taal gebruiken. Die leerlingen vertellen hoe dat voor hen is, of ze het leuk vinden, gemakkelijk, jammer, wat dan ook. Leerlingen die wel Nederlands praten maar andere zinnen gebruiken, leggen uit wat het verschil voor hen betekent. Je kunt van de resultaten spelletjes maken zoals kwartet Creatieve verwerking: de zinnen kris kras op een groot vel laten schrijven. De zinnen krijgen kleuren, kies de kleur die je bij de zin vindt passen. Nabespreking: wat vind je een prettige formulering en waarom? Waarom past deze kleur goed bij deze zin? Op de meeste scholen is het niet toegestaan dat leerlingen met elkaar praten in een andere taal dan de schooltaal. In Friesland kan dat Fries zijn, in andere provincies is dat Nederlands. Valkuil Anders praten wordt doel op zich. Dat kan natuurlijk nooit het geval zijn. Het doel is goed Nederlands, de eigen accenten zijn natuurlijk prima, zolang je verstaanbaar bent, maar het doel blijft een zo goed mogelijk taalgebruik. 10 OA Digitale Content
Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten
www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieLeren praten Turks. Colofon. Hart voor Brabant
Colofon Uitgave : GGD Hart voor Brabant Oplage : 500 Datum : februari 2007 Illustraties : Hendriks van den Hout Druk : Graphiset bv, Uden Hart voor Brabant Leren praten Turks GGD Hart voor Brabant Postbus
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd 0 tot 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatieThema Gezondheid. Lesbrief 2. Naar het ziekenhuis.
Thema Gezondheid Lesbrief 2. Naar het ziekenhuis. Wat leert u in deze les? De weg vragen. Om herhaling en verduidelijking vragen. Je naam spellen. Vragen stellen en beantwoorden. Veel succes! 1 HET GESPREK
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieU leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.
TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieAanvulling Woordenschat NT2
Aanvulling Woordenschat NT2 Woordenschat Kinderen die net beginnen met Nederlands leren, moeten meteen aan de slag met het leren van woorden. Een Nederlandstalig kind begrijpt in groep 1 minimaal 2000
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 16. Herhaling thema.
http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 16. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden van les 12, 13, 14 en 15. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatie9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd
53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieLesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis
Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.
Nadere informatie5 Assertiviteit. 1 Inleiding
DC 5 Assertiviteit 1 Inleiding Als SAW er zul je regelmatig in situaties terecht komen waarin je duidelijk moeten maken wat je wel of niet wilt. Bijvoorbeeld omdat een cliënt op een activiteitenafdeling
Nadere informatieEenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les
8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil
Nadere informatieAlles onder de knie? 1 Herhalen. Intro. Met de docent. 1 Werk samen. Lees het begin van de gesprekjes. Maak samen de gesprekjes af.
Intro Met de docent Wat ga je doen in dit hoofdstuk? 1 Herhalen: je gaat herhalen wat je hebt geleerd in hoofdstuk 7, 8 en 9. 2 Toepassen: je gaat wat je hebt geleerd gebruiken in een situatie over werk.
Nadere informatieVoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips
VoorleesExpress Samen met ouders aan de slag Praktische tips Samen met ouders aan de slag Ouders betrekken bij het voorlezen Je gaat straks via de VoorleesExpress twintig weken voorlezen bij een of meerdere
Nadere informatieSoms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,
Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?
Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een
Nadere informatieAfasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal
Nadere informatieDino en het ei. Duur activiteit: 30 minuten Lesdoelen: De kleuters: kunnen een prent linken aan een tekst; kunnen het verhaal navertellen.
Dino en het ei Bibliografie: Demyttenaere, B. (2004). Dino en het ei. Antwerpen: Standaard. Thema: niet alles is steeds wat het lijkt, illusies Korte inhoud: Elke nacht staat er een groot wit ei tussen
Nadere informatieU in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren
Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.
Nadere informatieTuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5
Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich
Nadere informatieThema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer
Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Deze les gaat over praten in de wachtkamer. Meneer Bashir gaat naar de huisarts. Hij moet even wachten. Hij zit in de wachtkamer. Er zitten veel mensen. Ze praten.
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieLes 17 Zo zeg je dat (niet)
Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt
Nadere informatieAls praten niet vanzelf gaat
Libra R&A locatie AC Eindhoven Als praten niet vanzelf gaat Niet alle kinderen leren vanzelf goed praten. Daar kunnen verschillende oorzaken voor zijn. In deze folder leest u waar u op moet letten en wat
Nadere informatieOpstartlessen. Les 1. Kennismaken
www.edusom.nl Opstartlessen Les 1. Kennismaken Wat leert u in deze les? Uzelf voorstellen Kennismaken Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente Den Haag en DWI Amsterdam HET GESPREK
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieOm mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieFASE 1 - BEREID JE VOOR
FASE 1 - BEREID JE VOOR STAP 1. BEDENK WAT JE WIL VERHAAL (EXODUS 1-4) Het verhaal van Mozes vind je in de Bijbel, in het boek Exodus. Daar kun je ook lezen hoe het verder ging. Hier vind je het verhaal
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?
Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een
Nadere informatieThema Kinderen en school
http://www.edusom.nl Thema Kinderen en school Lesbrief 20. Het adviesgesprek. Wat leert u in deze les? Advies vragen. / woorden die hetzelfde betekenen. Advies geven. / woorden die hetzelfde betekenen.
Nadere informatieWerkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6
We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet
Nadere informatieBIJLAGE bij de Website voor Groep 6, 7, 8
Zoals u wellicht weet wordt er ieder jaar in oktober de KINDERBOEKENWEEK georganiseerd. Op de meeste scholen worden er dan ook Voorleeswedstrijden gehouden, en gaat de aandacht speciaal uit naar de PROMOTIE
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatieLes 4: Les conversatie + grammatica Nederlands Conversatie Les 2 A-klas
Les 4: Les conversatie + grammatica Nederlands Conversatie Les 2 A-klas Leraar: Dag Jef. Jef: Dag mevrouw. Hoe gaat het met u? Leraar: Goed, dank je. En met jou? Jef: Ook goed. ----------- Mark: Hallo
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 14. Opdrachten
Thema Op het werk. Lesbrief 14. Opdrachten Kofi is op het werk. De chef geeft opdrachten: zij zegt wat Kofi moet doen. De eerste opdracht is de rommel opruimen. Kofi moet de vloer vegen. Het is weer netjes
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatieSeptember 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders. Oktober 2015 Woensdag 7 oktober Start kinderboekenweek
Schoolnieuws schooljaar 2015-2016 Vrijdag 18 September 2015 September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders Donderdag 24 September Start gesprek ouders Maandag 28 September Algemene
Nadere informatieDoelen taalbeschouwing die verworven moeten zijn in het vierde leerjaar
Doelen taalbeschouwing die verworven moeten zijn in het vierde leerjaar Hieronder vindt u de leerplandoelen taalbeschouwing die we met onze evaluatie in kaart willen brengen. Ze staan in dezelfde volgorde
Nadere informatieInformatieboekje (voor)lezen
Informatieboekje (voor)lezen Welkom op basisschool Het Mozaïek Algemeen Uw kind is in een ontwikkelingsfase gekomen waarbij hij/zij met regelmaat in contact komt te staan met andere kinderen / volwassenen.
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatieseptember 2013 Huygens College Kernuur Leesles Muziek Engels Dans PROJECT TITEL Werkboek First ID
september 2013 Huygens College Kernuur NAAM JAAR KLAS VAK PROJECT TITEL Leesles Muziek Engels Dans Werkboek First ID Inhoud Werkboek First ID 4 Het gebruik van de Powerpoint 7 Instructie voor het gebruik
Nadere informatieU kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het
Afasie Inleiding Als gevolg van een hersenbeschadiging kan een patiënt te maken krijgen met communicatieproblemen. Deze beperken hem/haar in het uitwisselen van gedachten, wensen en gevoelens. Op de afdeling
Nadere informatieSAMEN DELEN. een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie
SAMEN DELEN een lesbrief in het kader van de schoenendoosactie INHOUD LESBRIEF 1. Introductie 2. De SAMEN DELEN Lesinhoud 3. De SAMEN DELEN Quizzz 4. Het SAMEN DELEN Diploma 5. De SAMEN DELEN Activiteiten
Nadere informatieLesbrief. Blauw water Simone van der Vlugt
Lesbrief Blauw water Simone van der Vlugt Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieWe moeten vreemde woorden uit het Nederlands te weren
We moeten vreemde woorden uit het Nederlands te weren Deze meningsuiting is een beetje moeilijk te behandelen. Volgens mij het gebruik van het woord "weren" sterk is. WV Maar volgens de auteur van dit
Nadere informatieIk in mijn stad. projectdag 1. Wat is de bedoeling? Hoe pak je het aan? Wat is het resultaat? Vooruitblik
Ik in mijn stad projectdag 1 Wat is de bedoeling? Vandaag beschrijf je jouw eigen ervaringen in de stad waarin je woont. Vervolgens verdiep je je in kleine groepjes in een wijk, en maak je over deze wijk
Nadere informatieThema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer
Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Deze les gaat over praten in de wachtkamer. Een man, meneer Wong, gaat naar de huisarts. Hij moet even wachten. Hij zit in de wachtkamer. Er zitten veel mensen.
Nadere informatieActielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl
http://www.edusom.nl Actielessen Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Nieuwe woorden Grammatica: werkwoorden in de verleden tijd Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente
Nadere informatieUitleg boekverslag en boekbespreking
Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave
Nadere informatie3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.
1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.
Nadere informatieThema Gezondheid. Lesbrief 5. De tandarts
Thema Gezondheid Lesbrief 5. De tandarts Inleiding Deze les gaat over praten bij de tandarts. De man (meneer Onuso / Bashir) komt voor controle bij de tandarts. De tandarts kijkt of alle tanden en kiezen
Nadere informatieWij willen u vragen niet vooruit te gaan werken/oefenen. Er kan dan verwarring ontstaan bij het kind. Wij willen dit graag voorkomen!
In dit document kunt u lezen wat de kinderen leren in elke kern. In de eerste zes kernen zal dit voornamelijk ingaan op het aanleren van woorden en letters. In de laatste kernen komt het lezen al wat meer
Nadere informatieLekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.
Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar
Nadere informatieLeren praten Arabisch
Colofon Hart voor Brabant Uitgave : GGD Hart voor Brabant Oplage : 500 Datum : februari 2007 Illustraties : Hendriks van den Hout Druk : Graphiset bv, Uden Leren praten Arabisch GGD Hart voor Brabant Postbus
Nadere informatieOpstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen
www.edusom.nl Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen Het is belangrijk om veel woorden te leren. In deze extra les vindt u extra woorden bij de Opstartlessen 1 t/m 5. Kijk ook eens naar
Nadere informatieMijn computer is leuk
Handleiding Mijn computer is leuk Ouders praten samen over computers, kinderen en opvoeding Pharos, 2014 Marjolijn van Leeuwen INHOUDSOPGAVE Inleiding blz. 3 De themabijeenkomst blz. 5 Thema 1, oefeningen
Nadere informatieLesbrief bij Ik weet je te vinden van Netty van Kaathoven voor groep 6, 7 en 8
Lesbrief bij Ik weet je te vinden van Netty van Kaathoven voor groep 6, 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatieThema Op zoek naar werk
Thema Op zoek naar werk Lesbrief 8. Praten en bellen over een baantje Inleiding Deze les gaat verder over het zoeken naar werk. De vrouw,, gaat weer naar de winkel om over werk te praten. Ze wil de manager
Nadere informatieFormeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam.
Formeel en informeel Tijdens je stage praat je veel met mensen. Soms is het een officieel gesprek, soms een gezellig praatje met een collega. Dit noem je formele en informele gesprekken. Formeel betekent
Nadere informatieWe spelen in het huis van mijn mama deze keer,
Jip en Janneke. Ik ben Jip. Ik ben Janneke en we wonen naast elkaar. Hij heet Jip, zij heet Janneke. en we spelen soms bij hem en soms bij haar. We spelen in het huis van mijn mama deze keer, we kunnen
Nadere informatieVragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'
De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe
Nadere informatie1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving
Pedagogisch Beleidsplan 1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Een veilige en vertrouwde omgeving is de basis van waaruit een kind zich kan gaan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat
Nadere informatiewerkbladen thema 7 DE BASISSCHOOL
werkbladen thema 7 DE BASISSCHOOL 7.0 vragen bij de film alleen Kijk naar de film. Geef antwoord op de vragen. eerste ronde filmkijken 1 2 3 Badria vindt Nederlands moeilijk. De juf komt op huisbezoek.
Nadere informatieInvloed van de moedertaal bij het leren van het Nederlands
1 Invloed van de moedertaal bij het leren van het Nederlands In het kader van 400 vragen aan de RUG Door Saskia Visser, Wetenschapswinkel Taal, Cultuur en Communicatie Vragensteller: Henk van Ooij 2 De
Nadere informatieVeilig leren lezen Kern 1: ik - maan - roos vis
Kern 1: ik - maan - roos vis Letters: m - r - v - i - s - aa - p - e Woorden: ik - maan - roos - vis - sok aan pen en Aan de hand van deze woorden leert uw kind de letters. Deze letters spreekt uw kind
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieLieve ouder, De inhoud van wat je schrijft is persoonlijk. Probeer eerlijk te zijn in wat je schrijft en je gevoelens toe te laten.
Lieve ouder, Langs de één of andere weg ben je in het bezit gekomen van dit boekje, omdat je je kindje verloor door abortus en je het daar moeilijk mee hebt. Dit boekje is een soort dagboek, een leidraad
Nadere informatieHet huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen
Nadere informatieFeedback Project Ergonomisch Ontwerpen
Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Competenties Sociaal en communicatief functioneren (P9) Initiatief (P10) Reflectie (P11) Afgelopen module heb je met een groepje gewerkt aan je project. In week 7
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatieINTERNETMEMORIE. Maak in één les een 3D doosje met de App Foldify. Les in het kader van Code Kinderen project Mijn Kind Online.
INTERNETMEMORIE Een les waarbij de leerlingen het InternetMemorie spelen en gaan nadenken over hun internetgedrag. Deze les is een mediawijze discussie starter. Maak in één les een 3D doosje met de App
Nadere informatieHet houden van een spreekbeurt
Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat
Nadere informatieTaalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014
Taalstimulering voor kinderen en volwassenen Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Enkele stellingen Taalontwikkeling 1. Voortalige fase: van 0 tot 1 jaar 2. Vroegtalige fase: van 1 tot 2,5 jaar Eentalige
Nadere informatieRV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164
R.K. Basisschool De Vlinder RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 GOEDE STUDIEGEWOONTEN Bij goed studeren (leren) of huiswerk maken
Nadere informatieExodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje
Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Aangepaste dienst Liturgie Voor de dienst speelt de band drie liederen Opwekking 11 Er is een Heer Opwekking 277 Machtig God, sterke Rots
Nadere informatieHeilig Jaar van Barmhartigheid
Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra
Nadere informatieThema Gezondheid. Lesbrief 5. De tandarts
Thema Gezondheid Lesbrief 5. De tandarts Inleiding Deze les gaat over praten bij de tandarts. Meneer Wong komt voor controle bij de tandarts. De tandarts kijkt of alle tanden en kiezen goed zijn. Wat leert
Nadere informatieEen overtuigende tekst schrijven
Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen
Nadere informatieHoe leer je Pools? Goede technieken = goed geheugen. Hoe leer je Pools? E-book
Hoe leer je Pools? Goede technieken = goed geheugen Hoe leer je Pools? E-book 1 Voordat je met een cursus Pools begint, ontwikkel je eigen methode om Pools te leren. Wat is jouw doel? Op welke wijze wil
Nadere informatieLeerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015. Naam leerling. Taal Beginnende geletterdheid
Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015 Taal eginnende geletterdheid eginnende geletterdheid-stap 1 OEKORIËNTATIE: Herkent een boek en weet dat er een verhaal in staat -20--20
Nadere informatieJe spreekt thuis verschillende talen? Dat is goed voor je kind!
Je spreekt thuis verschillende talen? Dat is goed voor je kind! Tips om je kind op te voeden in verschillende talen Heb je vragen over hoe je je kind kan opvoeden in verschillende talen? In deze folder
Nadere informatieDenken over taal: ontleden #2.0
DOMINICUS COLLEGE tweede klassen VWO NIJMEGEN december 2011 Denken over taal: ontleden #2.0 Je krijgt in tweetallen een aantal losse kaartjes, waarop taaluitingen staan van een tweejarige kleuter. Je ziet
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatieDe Drakendokter: Gideon
De Drakendokter: Gideon Om hulp vragen Vervolgverhalen Groep 5 en 6 (SO en SBO) Overzicht De opdrachten zijn het leukst om te doen, als het hele boek in de klas is voorgelezen. Dit kan door elke dag in
Nadere informatieTALEN JE LEVEN! Informatie over meertalig opvoeden voor ouders en opvoeders
TALEN JE LEVEN! Informatie over meertalig opvoeden voor ouders en opvoeders Talen kleuren je leven! Groei je op met meer dan één taal? Kun je in verschillende situaties meer dan één taal gebruiken of spreken?
Nadere informatieVragenkaartjes voor kinderen van 4 t/m 6 jaar
4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar Hoe vraag je aan iemand om met je te spelen? Wat speel je graag op het schoolplein? Jij kan al goed helpen hè. Wie help jij graag? Wat doe je dan? van 4 t/m 6 jaar
Nadere informatieBINNENSUIS Jehudi van Dijk
BINNENSUIS Jehudi van Dijk Op het toneel staat een vrouw. Ze draagt gewone kleren en ze heeft een horloge om. Ook staat er een stoel en een prullenbak en ligt er een pluisje op de grond. Ik denk altijs
Nadere informatieecourse Moeiteloos leren leidinggeven
ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder
Nadere informatie