Inleiding. EMMA gazet nr. 3, Partners :

Transcriptie

1 Partners : Inleiding Telers worden aan beiden zijden van de Frans-Vlaamse grens geconfronteerd met strenger wordende eisen op vlak van gewasbescherming. Zo wordt bijvoorbeeld het gebruik van middelen die een impact hebben op de bijenpopulaties aan strengere restricties onderworpen en eisen warenhuizen lagere residuwaarden op groenten dan de wettelijke toegelaten normen. In onze grensoverschrijdende regio worden dezelfde tendensen vastgesteld: een significante daling van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Sinds 2014 zijn telers verplicht vanuit de Vlaamse Overheid om al hun gewassen te telen volgens de regels van IPM (Integrated Pest Management, of geïntegreerde gewasbescherming). In Frankrijk geldt het Ecophyto plan dat streeft naar Bloemenrand een vermindering en verbetering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Voor telers aan beide zijden van de grens betekent dit dat ze eerst voorrang moeten verlenen aan alternatieve bestrijdingsmethoden vooraleer een chemische bestrijding toe te passen. Bij het toepassen van IPM zijn alle systemen van waarnemingen en waarschuwingen hierbij onontbeerlijk. Dit volstaat echter niet om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen voldoende te laten dalen. Nieuwe technieken zijn noodzakelijk om deze ommezwaai mogelijk te maken en om de talrijke uitdagingen op vlak van milieu, die zich in de toekomst zullen stellen, te kunnen beantwoorden. Dit Europees Interreg IV-project werd uitgevoerd met als hoofddoel het promoten van een geïntegreerde duurzame groente- en aardbeiteelt in Oost- en West- Vlaanderen en Nord Pas-de-Calais. De teelt van groenten en aardbei stelt zeer hoge eisen wat betreft uiterlijke kenmerken en veiligheid naar de consument. Het EMMA-project werd uitgevoerd door 5 complementaire partners: FREDON NPDC (Fédération Régionale de Défense contre les Organismes Nuisibles Nord Pas-de-Calais), PLRN (Pôle Légumes Région Nord), CAR (Chambre d Agriculture de Région Nord Pas-de-Calais), Inagro (Innovatief en Duurzaam Agrarisch Ondernemen) en PCG (Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen) die coördinator is van het project. In het grensoverschrijdend project werd gestreefd om een reeks technieken op punt te stellen om tegemoet te komen aan de vraag naar reductie van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (door een compilatie te maken van reeds bestaande methodes) en het ontwikkelen van nieuwe technieken die voldoen aan de verwachtingen naar innovatie en aan talrijke onbeantwoorde vragen. In dit project werd daarom zowel een beroep gedaan op de competenties en de complementariteit van de projectpartners, als op de ervaringen van de telers uit beide productieregio s. Het doel is om de kennisuitwisseling en -verspreiding over de grenzen heen te verbeteren en nieuwe technieken te introduceren door het uitvoeren van onderzoek. Insectengaas 1

2 Onderzoek naar geïntegreerde gewasbescherming tegen trips in de beschutte teelt van aardbeien S. QUENNESSON (1), F. DUMORTIER (2), T. DE MAREZ (3), V. DAHINGER (1), K. PETIT (1) en S. OSTE (1) (1) (2) Chambre d Agriculture Régionale Nord Pas-de-Calais (3) INAGRO Trips op bloem Sinds 2012 wordt de problematiek van trips op aardbeien bestudeerd in het kader van het programma EMMA. Er werden opvolgingen en proeven uitgevoerd bij beschutte teelten van doordragers in Nord Pas-de-Calais en van junidragers in Vlaanderen (België). De eerste resultaten hebben aangetoond dat de Californische trips Frankliniella occidentalis de soort is die in grote getale aanwezig is in onze productieserres. Het onderzoek naar de dynamiek van de populaties heeft aangetoond dat de insecten zich vroeg op het seizoen en snel kunnen ontwikkelen, in het bijzonder bij doordragers. Vervolgens werden in 2013 en serres waarin voordien conventioneel geteeld werd, omgeschakeld naargeïntegreerde gewasbescherming (Integrated Pest Management of IPM), in het kader van proeven die op de 3 sites plaatsvonden. De experimentele sites voor de IPM-proeven Site nr.1 : proef opgevolgd door FREDON Nord Pas-de- Calais, variëteit Charlotte (serres van 672 m²) Site nr.2 : proef opgevolgd door de Chambre Régionale d Agriculture Nord Pas-de-Calais, variëteiten Mara des Bois en Anabelle (serre van m²) Site nr.3 : proef opgevolgd door INAGRO, variëteit Elsanta (serres van 300 m²) Op sites nr. 1 en 3 was er een tweede aanpalende serre waar er op conventionele manier gekweekt werd om zo een controlegroep te bekomen. De IPM-strategieën die in 2013 en 2014 getest werden Schade van trips op aardbei maand tussen twee teelten, en een beheer van het onkruid dat mogelijk schadelijke insecten kan herbergen. Bovendien werd er geprobeerd om de volwassen trips met behulp van blauwe plakvallen massaal weg te vangen. Hiermee werd begonnen ongeveer 2 weken na planten, met één val om de 4 strekkende meter, later om de 2 strekkende meter (concentratie van het systeem van zodra de trips in aanzienlijke hoeveelheid opgespoord wordt). Ten slotte werden er nuttige organismen uitgezet : Site nr. 1: Neoseiulus cucumeris in het begin van het seizoen en daarna Amblyseius swirskii tijdens de warme periode Site nr. 2: Neoseiulus cucumeris in het begin van het seizoen en daarna Neoseiulus cucumeris en Amblyseius swirskii tijdens de warme periode Site nr. 3: Amblyseius swirskii en Orius laevigatus in de zomerteelt (Er wordt een detail van de introductie van de nuttige organismen weergegeven in figuren 2 tot 7). Neoseiulus cucumeris en Amblyseius swirskii zijn roofmijten die van tripslarven leven. De eerste is een soort die in een gematigd klimaat leeft en die buiten spontaan geobserveerd kan worden in Frankrijk. De tweede komt uit de regio van de Middellandse Zee en gedijt dus goed in onze zomerse omstandigheden onder beschutting. Deze allround predatoren voeden zich met trips maar ook met andere geleedpotigen en pollen. Ze worden vaak gebruikt in beschutte teelten, ook ter preventie. De IPM-strategieën zijn gebaseerd op preventie in de serres, met een sanitaire leegstand van ten minste één 2

3 Orius laevigatus is een roofwants die zich voedt met larven maar ook met volwassen trips, wat zorgt voor een aanvullende werking op de roofmijten. De eerste roofmijten werden vroegtijdig losgelaten, als de planten voldoende bladvolume hadden. Op de doordragers werd de N. cucumeris vanaf eind maart of begin april geïntroduceerd. A. swirskii werd geïntroduceerd vanaf juni of juli, of zelfs mei op doordragers en in de zomerteelt werd. Resultaten van de IPM-proeven: een mogelijke verhoging van het rendement In de seizoensteelt kon met de proef die in Vlaanderen uitgevoerd werd het voordeel van IPM niet geëvalueerd worden omdat de populaties van trips van nature klein gebleven zijn. Na het vrijlaten van de nuttige organismen is er dus geen zichtbare daling opgetreden in de populatie trips, in vergelijking met de aanpalende serre waar er op conventionele manier gekweekt werd (figuur 1). Foto : Roofmijt In Nord Pas-de-Calais werden 2 proeven uitgevoerd op doordragers. Op site nr. 1 kon de trips met de gehanteerde strategie naar tevredenheid onder controle gehouden worden, want de populatie kwam niet hoger dan 1 individu/bloem, terwijl er in de conventionele serre ernaast maximum 10 en 11 individuen bereikt werden in 2013 en 2014 (figuren 2 en 3). De schadedrempel die momenteel gebruikt wordt door producenten en voorlichters is vastgesteld op 2 tot 5 trips/bloem. Bij de proef op site nr. 1 waren de symptomen op het fruit ook aanzienlijk kleiner: 71 % intact fruit dat geen enkel symptoom van trips vertoont in de serre met IPM, tegenover amper 5 % in de conventionele serre (voorbeeld van waarneming van 13/07/2013). Figuur 1: evolutie van het aantal trips op bloemen en op plakvallen (site nr. 3, 2014) Tijdens het teeltseizoen heeft de producent een opmerkelijke stijging van het rendement vastgesteld, in vergelijking met de serres waar er op de conventionele manier geteeld werd. Figuren 2 en 3: Evolutie van het aantal trips op bloemen (site nr. 1, 2013 en 2014) * De toepassing van insecticiden of mijtenverdelgende middelen werd uitgevoerd binnen een experimenteel kader en vormt dus geen aanbeveling. Op site nr. 2 kon er met de wijziging van de praktijken en de overgang naar IPM, binnen de omstandigheden van de proef, geen verbetering van de tripsdruk naar een aanvaardbaar niveau opgetekend worden. Er zullen wijzigingen in het programma overwogen moeten worden om de efficiëntie van de bescherming nog te verbeteren. 3

4 OPVOLGING VAN DE POPULATIE TRIPS EN NUTTIGE ORGANISMEN OP BLOEMEN, OP AARDBEIPLANTEN IN IPM Op site nr. 1 konden de roofmijten, na de vroege introductie, hun activiteit opstarten vanaf het verschijnen van de trips (figuren 4 en 5). Tijdens het volledige eerste deel van de teelt, was de ratio tussen de nuttige organismen en de trips het vaakst positief. Daarna werd de dichtheid van de roofmijten ingehaald door die van de trips, maar het bleef voldoende om de tripspopulatie op een laag niveau te houden. Figuren 4 en 5: Evolutie van het aantal trips en fytoseiidae op bloemen in de serre met GBB (site nr 1, 2013 en 2014) * De toepassing van insecticiden of mijtenverdelgende middelen werd uitgevoerd binnen een experimenteel kader en vormt dus geen aanbeveling. Figuren 6 en 7: Evolutie van het aantal trips en fytoseiidae op bloemen in de serre met GBB (site nr. 2, 2013 en 2014) * De toepassing van insecticiden of mijtenverdelgende middelen werd uitgevoerd binnen een experimenteel kader en vormt dus geen aanbeveling. Op site nr. 2 was de opstart van de nuttige organismen veel trager en bleek de installatie van de roofmijten onvoldoende om de populatie trips onder controle te krijgen (figuren 6 en 7): bij een snelle en aanzienlijke vermenigvuldiging van de trips moet de strategie van het vrijlaten wellicht versterkt worden waarbij de frequentie ten minste om de 2 weken behouden wordt en waarbij de geïntroduceerde hoeveelheden indien nodig verhoogd worden. Bovendien is het nodig om na te denken over de keuze om tegelijk N. cucumeris en A. swirskii te gebruiken. Volgens bepaalde onderzoeken is er namelijk een wederzijdse predatie mogelijk tussen die twee soorten, die echter wel afgezwakt wordt door de aanwezigheid van pollen. Die vraag inzake mogelijke interactie tussen roofmijten als ze samen gebruikt worden, moet nader onderzocht worden. 4

5 Die vraag inzake mogelijke interactie tussen roofmijten als ze samen gebruikt worden, moet nader onderzocht worden. Tijdens onze IPM-proeven op doorbloeiende aardbeien werden er bij het uitkloppen van de bloemen (half augustus tot begin september op site nr. 1) af en toe spontaan aanwezige roofwantsen uit de familie van de Anthocoridae opgespoord. Ze werden ook soms waargenomen in conventioneel geteelde serres. Over het algemeen bevordert het stopzetten of het sterk verminderen van behandelingen hun aanwezigheid. Roofwants voor trips CONCLUSIE EN VOORUITZICHTEN Het programma EMMA toont het belang van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) tegen trips in de beschutte teelt van aardbeienaan, in het grensoverschrijdend bekken Frankrijk-België, in het bijzonder voor doordragers waar de grootste populaties opgetekend werden. Het opzetten van de IPM kan zorgen voor een verbetering van de rendementen waarbij de verliezen door schade van trips aan het fruit aanzienlijk beperkt worden. Op een van de experimentele sites kon de producent dankzij het slagen van de IPM in de referentieserre beslissen om over te schakelen naar een veralgemening van de alternatieve strategie voor al zijn serres vanaf het tweede jaar. Het is nodig om het onderzoek naar de strategieën voor het introduceren van nuttige organismen voort te zetten en daarbij moeten de frequentie en de doses bij het vrijlaten zo goed mogelijk aangepast worden aan de specifieke situatie van die teelt. Het zou ook interessant zijn om rekening te houden met de mogelijke uitwisselingen van trips en nuttige organismen tussen de teelten en hun plantaardige omgeving. In de serres zou er ook overwogen kunnen worden om de vermenigvuldiging van de nuttige organismen die spontaan aanwezig zijn of geïntroduceerd werden te bevorderen door tussenplanten te plaatsen of door gebruik te maken van pollen als aanvullende voeding. Bovendien worden er vandaag andere roofmijten gecommercialiseerd in Frankrijk en België, zoals Amblydromalus limonicus die mogelijk interessant kan zijn voor de bescherming tegen trips en witte vliegen. 5

6 Evaluatie van de efficiëntie van natuurlijke substanties tegen trips in prei (Thrips tabaci) L. DURLIN en A. TACK Let op: de resultaten die hieronder voorgesteld worden, werden bekomen in het kader van onderzoeken die uitgevoerd werden onder gecontroleerde omstandigheden of op proefpercelen. Ze vormen in geen enkel geval een aanbeveling of rechtstreekse vulgarisatie. Wij wijzen elke verantwoordelijkheid af inzake verkeerde interpretatie van dit artikel. Context Bij gunstige klimatologische omstandigheden (hoge temperaturen, weinig neerslag) kan de trips (Thrips tabaci) zich snel vermenigvuldigen en zware schade toebrengen, voornamelijk op prei. Die schade uit zich op het gebladerte in de vorm van kleine witte puntjes die overeenstemmen met cellen die leeggezogen werden door zowel de larven als de adulten van de trips en met schade veroorzaakt door het leggen van eitjes (de eitjes worden in het weefsel van de bladeren gelegd). In die context hebben FREDON en PCG beslist om op zoek te gaan naar substanties die een alternatief vormen op de conventionele substanties. Zo werden er twee proeven opgezet om het insectendodend effect van natuurlijke substanties te meten in de strijd tegen trips. Figuur 1: Schade door trips Figuur 2: Kweek van trips in klimaatkamer De eerste proef vond plaats onder gecontroleerde omstandigheden om zo te bepalen wat de meest veelbelovende substanties zijn die dan tijdens de tweede proef in volle grond getest zouden worden. Met een derde proef kon het repulsieve effect van diverse natuurlijke substanties getest worden in gecontroleerde omstandigheden. Voor de proeven in gecontroleerde omstandigheden werd er een massakweek Thrips tabaci op punt gezet in een klimaatkamer. De trips zijn afkomstig van individuen die verzameld werden op een productieperceel van Inagro en daar opgekweekt werden. De kweek werd daarna bewaard in een klimaatkamer op biologische preiplanten bij een temperatuur van 20 C en met een fotoperiode 16/8 (dag / nacht). Evaluatie van het belang van natuurlijke substanties in de strijd tegen trips onder gecontroleerde omstandigheden Materiaal en methodes Het belang van 5 substanties werd geëvalueerd door het sterftecijfer van de trips te vergelijken op diverse data na het verstuiven van de natuurlijke substanties. Het gaat om een substantie die goedgekeurd werd in de biologische landbouw («referentie bio» genoemd in het vervolg van dit artikel), essentiële olie van zachte sinaasappel, natuurlijke pyrethra + koolzaadolie, essentiële olie van marjolein en kaolien). Voor elke opstelling werden er 8 petrischaaltjes met elk ongeveer 20 Thrips tabaci klaargemaakt. In de schaaltjes werden er stukjes van preibladeren gelegd om de trips te voeden. De trips werd afgenomen uit de massakweek en ze werden met een erg fijn pincet in elk schaaltje geplaatst (alles samen trips). De afgenomen individuen bestonden uit larven en adulten. 6

7 Figuur 3: Verzamelen van de trips met de mondzuiger Figuur 4: Tellen van de trips en overbrengen naar de schaaltjes De beoordelingen werden genoteerd op T +24u, T +48u, T +72u en T +7d. Resultaten en bespreking De dode trips en de levende trips werden geteld om vervolgens het sterftepercentage te berekenen. De resultaten staan in de tabel hieronder. Vierentwintig uur na het verstuiven was er geen statistisch verschil tussen de verschillende behandelingen. Na 48 uur vertoonde «referentie bio» al resultaat want bij deze behandeling werd er 75 % dode trips teruggevonden. De efficiëntie van de andere behandelingen is hoger dan de controlegroep «water» maar hun onmiddellijke actie is lager in vergelijking met «referentie bio» Na 72 uur zijn de resultaten meer uitgesproken: de «referentie bio» is bijzonder efficiënt want in de schaaltjes is meer dan 90 % van de trips dood. De essentiële olie van marjolein en de natuurlijke pyrethra met koolzaadolie zijn aanzienlijk efficiënter dan de controlegroep, maar het percentage dode trips is amper hoger dan 50 %, wat niet voldoende is in volle grond waar de populaties groter zijn. Na 7 dagen zijn bijna alle trips voor de behandeling «referentie bio» dood. De andere behandelingen zijn aanzienlijk beter dan de controlegroep «water», maar het rechtstreeks effect lijkt onvoldoende. Figuur 5: Resultaten van de evaluatie van de efficiëntie van natuurlijke substanties tegen Thrips tabaci 7

8 Evaluatie van het belang van natuurlijke substanties in de strijd tegen trips in vollegrond Materiaal en methodes Het belang van 6 substanties werd geëvalueerd door de schade veroorzaakt door de trips op prei in vollegrond te vergelijken. De natuurlijke substanties werden verstoven op verschillende data die in de tabel hieronder aangeduid staan. De proef werd in blokken (Fisher) uitgevoerd met 3 herhalingen. De elementaire percelen waren 15 m² groot. De prei werd op 22 mei geplant. De behandelingen gingen op 17 juli van start. Voor de behandeling «Referentie bio» werden de behandelingen om de 2 weken uitgevoerd. Voor de andere natuurlijke substanties werden de behandelingen wekelijks uitgevoerd. De beoordelingen werden uitgevoerd op verschillende data om het percentage bladschade door trips te evalueren en dus de efficiëntie van de verschillende natuurlijke substanties te beoordelen in vollegrond. Resultaten en bespreking De algemene resultaten van deze proef tonen aan dat enkel «Referentie bio» een effect heeft dat aanzienlijk hoger is dan de controlegroep. De resultaten van de andere behandelingen zijn gelijkaardig aan die van de controlegroep. Figuur 12: Resultaten van de evaluatie van de efficiëntie van natuurlijke substanties tegen Thrips tabaci in vollegrond 8

9 Proef onder gecontroleerde omstandigheden over het repulsief effect van natuurlijke substanties in de strijd tegen trips Materiaal en methodes Met behulp van een olfactometer werd het repulsieve effect van verschillende producten op trips getest. Met die meter kan het geteste insect (hier trips) kiezen tussen twee verschillende geuren. Na een bibliografisch onderzoek werden er drie substanties geselecteerd: essentiële olie van rozemarijn (Rosmarinus officinalis), sap van look en essentiële olie van marjolein (Origanum majorana). De Y-vormige olfactometer is gebaseerd op deze die gebruikt wordt door DIAZ-MONTANO, Hij bestaat uit een Y-vormige buis met een interne diameter van 0,5 cm. Elk uiteinde van de Y-vormige buis is verbonden met een erlenmeyer van 250 ml. De erlenmeyers zijn aangesloten op een luchtpomp. De luchtstroom wordt aan elk uiteinde geregeld op ongeveer 0,2 l/min met behulp van een debietmeter. De lucht wordt gezuiverd door middel van passage door een koolfilter. Figuur 6: experimentele opstelling voor de test met de olfactometer De trips uit de massakweek onder gecontroleerde omstandigheden worden ongeveer 4 uur voor de test met de olfactometer afgenomen. Ze worden individueel in kleine buisjes geplaatst. Figuur 7: Afname van trips in de kweek De natuurlijke substanties worden rechtstreeks aangebracht op de prei, die vooraf gespoeld werd met regenwater. Het regenwater werd ook gebruikt voor de voorbereiding van de oplossingen op basis van natuurlijke substanties. De ph van het water werd herleid tot 6 en werd gecontroleerd met een colorimetrische test. De preiplanten werden individueel in de Erlenmeyers geplaatst (een niet-behandelde plant versus een behandelde plant of controlegroep 1 versus controlegroep 2). De luchtpomp wordt opgestart. De trips die getest moet worden, wordt daarna vrijgelaten in de eerste centimeter van de basis van de Y-vormige buis van de olfactometer. Als de trips, nadat die werd vrijgelaten, geen keuze maakt in de eerstvolgende 3 minuten, dan is het resultaat: «geen keuze». Als er binnen de 3 minuten een keuze gemaakt wordt, dan wordt dat opgetekend. Om fouten te vermijden: - De richting van de Y-vormige buis werd gewijzigd na elke reagerende trips, - De plaats van de erlenmeyer van de controlegroep (rechts/links) in vergelijking met de erlenmeyer van de Figuur 8: Afzondering van trips in een Eppendorf buisje FREDON Nord Pas-de-Calais Figuur 9: prei in opstelling voor de test met de olfactometer andere geteste opstelling wordt om de 2 reagerende trips gewijzigd. - De controlegroep (prei 1 of prei 2) wordt om de 4 reagerende trips gewijzigd. - De volgorde van de geteste behandelingen wordt bij elke herhaling gewijzigd waarbij de controlegroep als eerste behouden blijft om te controleren dat er geen fouten optreden. Het experiment werd uitgevoerd op 40 trips per opstelling. De tests verliepen over 5 dagen met 32 reagerende trips die per dag getest werden (8 reagerende trips per behandeling en per dag). Dat is in totaal 160 geteste reagerende trips. 1 Er werden twee stukken onbehandelde prei elk in een erlenmeyer geplaatst en daarna werden ze getest. In totaal ging 50 % van de reagerende trips naar de prei «Controlegroep 1» en 50 % naar de prei «Controlegroep 2». Dankzij die resultaten kunnen we veronderstellen dat er geen geurverschil is tussen de verschillende preistalen. Maar als we de resultaten, dag per dag, bestuderen, dan merken we op dat sommige preistalen meer aantrekken dan andere. In de natuur is het volstrekt mogelijk dat de prei op eenzelfde akker, ook al behoort ze allemaal tot hetzelfde ras, verschillende geuren uitzendt en dat ze trips dus op een andere manier aantrekt. Om mogelijke fouten te voorkomen bij de verdere proeven, worden Controlegroep 1 en Controlegroep 2 om de 4 reagerende trips gewisseld. 9

10 Resultaten en bespreking De algemene resultaten van deze proef tonen aan dat 50 % van de reagerende trips zich naar de prei van «Controlegroep 1» beweegt en dat 50 % zich naar de prei van «Controlegroep 2» beweegt. Voor de prei die beschermd wordt met essentiële olie van marjolein zijn de resultaten lichtjes anders: 47,5 % van de reagerende trips beweegt zich naar de prei van «Controlegroep» en 52,5 % kiest voor de prei die behandeld werd met essentiële olie van marjolein. Voor de behandeling met «sap van look», zijn de resultaten iets beter, met 62,5 % van de reagerende trips die kiest voor de prei uit de controlegroep en 37,5 % die kiest voor de prei die beschermd wordt met het sap van de look. Tenslotte beweegt 80 % van de reagerende trips zich voor het object «rozemarijn» naar de prei «Controlegroep» en slechts 20 % kiest voor de prei die beschermd wordt met essentiële olie van rozemarijn. Met behulp van een Anova-analyse hebben we een besluit kunnen trekken wat betreft de homogene groepen (zie tabel hiernaast). Het onderscheidend vermogen van de proef (met een risico van 5 %) bedraagt 73 %. We stellen dus vast dat essentiële olie van marjolein geen repulsief effect heeft in vergelijking met de controlegroep. Conclusie Onder gecontroleerde omstandigheden is het insectendodend effect van de geteste natuurlijke substanties op lange termijn (7 dagen na de behandeling) groter dan dat van de controlegroep. In de volle grond is spinosad (al gehomologeerd tegen trips in prei) efficiënter gebleken dan de controlegroep. Het is trouwens erg waarschijnlijk dat de andere geteste natuurlijke substanties gevoeliger waren voor de milieuomstandigheden in vollegrond (verdamping, afbraak door UV, uitspoeling...). De formulering van die natuurlijke substanties (betere stabiliteit, betere aanhechting van het product...) zou herwerkt moeten worden om de efficiëntie in vollegrond ervan te verbeteren. Het repulsieve effect werd enkel getest in gecontroleerde omstandigheden. De resultaten die behaald werden dankzij de essentiële olie van rozemarijn zijn erg veelbelovend. Het sap van look heeft ook een repulsief Bedanking We willen de volgende personen graag bedanken: Charlotte Cenier, Virginie Dahinger, Peter De Backer, Frederik De Cock, Wouter De Geyter, Martine Deguette, Jolien Depoortere, Mélanie De Roeck, Cyrielle Deswarte, Eric D Haeyere, Jean-Noël Houchat, Ninon Martin, Marie Figuur 11: Algemene resultaten van de proef inzake het repulsieve effect van natuurlijke producten op Thrips tabaci De essentiële olie van rozemarijn heeft een repulsief effect dat aanzienlijk groter is dan de controlegroep en het sap van look heeft een gemiddelde efficiëntie. effect maar minder dan de essentiële olie van rozemarijn. Het zou interessant zijn om de proeven verder te zetten in vollegrond. De combinatie van verschillende efficiënte natuurlijke substanties en opvolgingsmethodes (vangen met blauwe plakvallen, visuele observatie, gebruik van modellen...) voor trips op prei zou het mogelijk kunnen maken om deze plaag in prei op een duurzame manier onder controle te krijgen. Er moet echter nog veel onderzoek gevoerd worden voor er een oplossing gevonden zal worden die gebruikt kan worden door de producenten (kost van de behandelingen, tijdstip van de interventies, behandelingsritme...). Er moet ook onderzoek gevoerd worden om de populatie van bij het begin te verminderen (rotatie, gunstige omgeving...) en om de nuttige organismen te begunstigen (tripspredatoren...). Masschelein, Benjamin Petitbois, Christelle Ponitzki, Thierry Ponitzki, Aurore Porez, Tijl Ryckeboer, Pieter Van Parys, Hannes Van Quickelberghe, Anneleen Volckaert en Robrecht Winnepeninckx voor hun technische bijdragen en al hun advies tijdens dit onderzoek. Waarschuwing: de resultaten van dit artikel mogen niet gebruikt worden als aanbeveling 10

11 Realisatie van een praktijkgids over de geïntegreerde gewasbescherming van groenten en aardbeien. Deze gids, die ontwikkeld werd tijdens het EMMA project, bevat alternatieve methoden en preventieve acties voor de bestrijding van insecten en ziekten in de belangrijkste teelten van het grensoverschrijdend gebied zoals prei, kolen, sla, witloof, aardbei De gids zal verdeeld worden aan alle groente- en aardbeitelers in West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Nord Pas-de-Calais. De thema s van de technische fiches zijn: Rasgevoeligheid Biodiversiteit en biologische bestrijding Preventieve maatregelen Mechanische onkruidbestrijding Waarschuwingsmodellen Detectiemethoden Fysische barrières Beredeneerde bemesting Verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmidddelen Zuiverende werking van groenbedekkers/tussenteelten Ook werden teeltkalenders ontwikkeld waarbij deze alternatieve technieken toegepast worden per teelt. 11

12 Partners : Financiers: 12